Savoir - vivre wobec dzieci i młodzieży niepełnosprawnej
Cel szkolenia
Jako osoba niepełnosprawna wiem, że ludzie często czują się niezręcznie w mojej obecności.
Zastanawiają się czy podejść, w jaki sposób nawiązać rozmowę, czy zaoferować pomoc.
Czasem w obawie przed wykonaniem niestosownego gestu zupełnie rezygnują z próby nawiązania kontaktu.
Chciałabym, aby takie sytuacje zdarzały się jak najrzadziej.
Dlatego właśnie, moim celem jest dziś udzielenie Ci wskazówek, dotyczących zasad zachowania wobec osób niepełnosprawnych.
Jaki jest plan kursu?
1. Wprowadzenie
2. Niepełnosprawność. Co to takiego?
3. Jak się zachować wobec osoby:
-niepełnosprawnej ruchowo
- niewidomej lub niedowidzącej
-niesłyszącej lub niedosłyszącej
- z porażeniem mózgowym
- o odmiennym wyglądzie
4. 5 głównych drogowskazów, czyli najważniejsze zasady zachowania wobec osób niepełnosprawnych
1. Niepełnosprawność.
Co to takiego?
Z tej części dowiesz się:
1. Czym jest niepełnosprawność?
2. Co to jest savoir - vivre?
3. Zastanów się zanim powiesz, czyli słownik ekspera savoir - vivre?
4. Jak odczytywać oznaczenia dotyczące niepełnosprawności?
Na początek odrobina teorii i najważniejsze definicje.
Zanim jednak zapoznasz się z nimi zapamiętaj:
Przebywając w towarzystwie osoby niepełnosprawnej nie musisz czuć skrępowania
i niezręczności!
Osoba niepełnosprawna
Nauki zasad zachowania wobec osób niepełnosprawnych, nie możemy zacząć bez zrozumienia, do kogo właściwie odnosi się to sformułowanie!
Czy potrafisz powiedzieć, co ono oznacza?
Spróbuj dokończyć zdanie:
Osoba niepełnosprawna to...
Osoba niepełnosprawna to
osoba, u której występują pewne ograniczenia w prawidłowym funkcjonowaniu.
Ograniczenia te spowodowane są na skutek obniżenia sprawności funkcji fizycznych lub psychicznych.
Savoir - vivre
Teraz wiesz już, do kogo odnosi się sformułowanie "osoba niepełnosprawna"
A jak wytłumaczysz, co to jest "savoir-vivre"?
Podpowiem Ci, że to inaczej "bon ton"...
Spróbuj dokończyć zdanie:
Savoir-vivre to...
Savoir vivre to
dobre maniery, etykieta, ogłada towarzyska i dobre wychowanie.
Reguły savoir-vivre’u sprzyjają porządkowi życia społecznego, dobrej atmosferze i szacunkowi dla drugiego człowieka.
Nazwa złożona jest z dwóch francuskich bezokoliczników: savoir - „wiedzieć”
oraz vivre -„żyć”, co razem można odczytać jako sztukę życia.
Zastanów się zanim powiesz, czyli słownik eksperta savoir - vivre wobec osób niepełnosprawnych
1. Mów „osoba niepełnosprawna” a nie „niepełnosprawny”,
„osoby niepełnosprawne” a nie „niepełnosprawni”.
2. Unikaj przestarzałych określeń takich jak „upośledzony” czy „kaleka”.
3. Zamiast „przykuty do wózka inwalidzkiego” mów „osoba korzystająca z wózka”.
Wózek umożliwia osobie niepełnosprawnej poruszanie się i pełne uczestnictwo w życiu społecznym, jest więc elementem wyzwalającym a nie „przykuwającym”.
4. Rozmawiając z osobami niepełnosprawnymi można swobodnie używać wyrażeń używanych przez osoby pełnosprawne w życiu codziennym.
Całkowicie dopuszczalne jest żegnanie się z osobą niewidomą słowami
„dobrze było cię widzieć” albo „do zobaczenia”,
gdyż niepełnosprawni sami często używają tego typu wyrażeń.
Jak odczytać oznakowanie dotyczące niepełnosprawności?
Zadanie dla Ciebie
Mój brat Krzysztof pracuje z osobami niesłyszącymi.
Jest zawodowym…
Uzupełnij zdanie, podając znaczenie wyżej przedstawionego obrazka.
Mój brat Krzysztof pracuje z osobami niesłyszącymi.
Jest zawodowym...
Jak się zachować wobec osoby niepełnosprawnej?
W części 2. zdobędziesz wskazówki,
jak zachować się wobec osoby:
- niepełnosprawnej ruchowo
- niedowidzącej lub słabowidzącej
- niesłyszącej lub słabosłyszącej
- z porażeniem mózgowym
- o odmiennym wyglądzie
Zazwyczaj uczymy się zasad zachowania mówiących jak jeść nożem i widelcem, witać się, postępować wobec starszych.
Zapominamy natomiast o tym, jak odnosić się do osób na wózkach inwalidzkich,
jak rozmawiać z ludźmi upośledzonymi umysłowo, co zrobić, gdy trzeba pomóc osobie niewidomej lub niesłyszącej.
Zaraz udzielę Ci paru cennych wskazówek.
Osoby niepełnosprawne ruchowo i korzystające z wózka inwalidzkiego
Osoby niepełnosprawne ruchowo często radzą sobie lepiej w życiu
od tak zwanych "pełnosprawnych" ludzi.
Czy słyszałeś, że...
Oscar Pistorius, niepełnosprawny sprinter, o mały włos nie został dopuszczony do startu w Igrzyskach w Pekinie w 2008 roku, ponieważ obawiano się, że najlepsi zawodnicy nie mieliby z nim szans w rywalizacji!
Jego karbonowe protezy dawały mu ogromną przewagę nad resztą pełnosprawnych zawodników.
Brzmi niewiarygodnie, a jednak to fakty!
Jak się zachować wobec osoby niepełnosprawnej ruchowo?
1. Pamiętaj, że osoby takie jak ja, nie mogą wszędzie dosięgnąć. Staraj się umieścić jak najwięcej przedmiotów w zasięgu ich rąk. Upewnij się, że na drodze do półek i wieszaków nie ma żadnych przeszkód.
2. Rozmawiając z osobą korzystającą z wózka weź krzesło i usiądź na jej poziomie.
Jeżeli nie jest to możliwe, stań w niewielkiej odległości, żeby mogła nawiązać z Tobą
kontakt wzrokowy.
3. Dbaj o to, żeby podjazdy wolne były od wszelkich przeszkód.
4. Nie proś osoby korzystającej z wózka o potrzymanie twoich rzeczy.
W ten sposób uszanujesz przestrzeń osobistą osoby niepełnosprawnej.
5. Jak się przywitać?
Zaobserwowałam, że wiele osób bez problemu potrafi się przywitać czy pożegnać,
poprzez zwykłe podanie ręki, z osobą na wózku, ale jeżeli spotykają osobę z protezą, z nie w pełni wykształconą dłonią lub ze sparaliżowanymi rękoma, to panika już niemal pewna!
Przede wszystkim spokojnie!
Nie musisz się krępować ani czuć zażenowania. Możesz ująć dłoń takiej osoby i lekko ją uścisnąć.
Oczywiście przy jakichkolwiek wątpliwościach zawsze można zapytać, czy osoba niepełnosprawna chce w ten sposób się z Tobą przywitać.
Proste pytanie wystarczy: „Czy mogę uścisnąć ci dłoń?”
Zadanie dla Ciebie
Janek, tak jak ja, jeździ na wózku inwalidzkim.
Oto sytuacja, która spotkała go w czasie robienia zakupów:
Chcąc wybrać produkt, zatrzymał się na chwilę przed półką z towarem.
Młoda dziewczyna chciała przejść.
Powiedziała: "Przepraszam".
Janek właśnie miał się odsunąć, kiedy jej chłopak postanowił przyśpieszyć wypadki i przesunął wózek, zanim ktokolwiek zdążył się zorientować.
Pytanie brzmi:
Zachowanie którego z bohaterów historii było niedopuszczalne? Dlaczego?
Niedopuszczalnym zachowaniem było przesunięcie wózka inwalidzkiego przez młodego chłopka.
Wózek stanowi fragment osobistej przestrzeni osoby niepełnosprawnej.
Nie wolno go popychać przestawiać, opierać się na nim!
Gdyby ten chłopak chciał w ten sposób "przesunąć" swojego pełnosprawnego rówieśnika mogłoby się skończyć bijatyką.
Osoby niewidome lub niedowidzące
... do pełnego ludzi tramwaju wsiadł młody chłopak.
Wszedł trochę niepewnie, powoli, uważnie planując każdy swój krok. Nagle wszystkie rozmowy ucichły.
Wszystkie spojrzenia skierowane zostały w jego stronę.
Jakaś kobieta nerwowo chwyciła go za rękę i próbowała posadzić na miejscu, na którym przed momentem siedziała.
Chłopak szybko zabrał swoją dłoń, broniąc się słowami: „Nie! Dziękuję nie trzeba”.
Na następnym przystanku sytuacja się powtórzyła.
Tym razem starszy pan za wszelką cenę chciał usadzić młodego mężczyznę na wolnym miejscu.
Pewnie się już domyślasz?
Tak, chłopak był w ciemnych okularach, miał także do pomocy białą laskę.
Był niewidomy.
Jednak czy potrzebował tak gorąco oferowanej pomocy?
A jeżeli naprawdę będzie jej potrzebował, to czy będziemy umieli mu jej udzielić?
Jak się zachować w kontakcie z osobą niewidzącą lub niedowidzącą?
Jak się zachować w towarzystwie osoby niewidomej?
1. Mówić, mówić, mówić
Przebywając w towarzystwie osoby niewidomej pamiętaj, aby jak najwięcej mówić, opisując aktualne zdarzenia oraz otoczenie.
...opisuj otoczenie i wskazuj przeszkody, np. schody („w górę” lub „w dół”) albo dziurę w chodniku. Inne zagrożenia to: drzwi obrotowe, otwarte drzwiczki szafy i przedmioty wystające ze ścian na poziomie głowy, takie jak rośliny czy lampy. Jeśli chcesz ostrzec osobę niewidomą, zrób to w sposób konkretny. Sam okrzyk „uważaj!” nie pozwoli jej zorientować się, czy ma się zatrzymać, uciekać, pochylić czy coś przeskoczyć.
2. Przedstawiaj się spotykając osobę niewidomą nawet, jeśli jesteście znajomymi z dłuższym stażem.
*Sygnalizuj swoją obecność, kiedy wchodzisz do pomieszczenia, w którym przebywa osoba niewidoma oraz informuj o tym, że wychodzisz.
*Chcąc zwrócić się do osoby niewidomej, znajdującej się w grupie osób zasygnalizuj, że mówisz właśnie do niej, np. wymieniając jej imię.
3. Jeżeli wskazujesz osobie niewidomej drogę, nie podawaj jej ogólnych wskazówek.
*Wskazówka typu „skręć w prawo przy półce z materiałami biurowymi” nie jest właściwa, gdyż osoba ta może nie widzieć, gdzie znajdują się materiały biurowe.
Pamiętaj o tym, żeby podając wskazówki osobie niewidomej lub niedowidzącej, być dokładnym.
4. Czy uścisnąć dłoń?
Jeśli chciałbyś uścisnąć dłoń osobie niewidomej nie musisz czekać na inicjatywę
z jej strony – zasygnalizuj: „Chcę uścisnąć twoją dłoń”; „Ściskam dłoń”.
Pozwala to niewidomemu rozmówcy na wyciągnięcie ręki w Twoją stronę w geście przywitania lub pożegnania.
Szarpanie ręki, wyciąganie jej z kieszeni osoby, z którą chcesz
porozmawiać, czy wysunięcie dłoni w milczeniu z pełnym napięcia oczekiwaniem
na uścisk jest zdecydowanie niezalecane.
5. Jeżeli osoba niewidoma wymaga poprowadzenia w żadnym przypadku nie chwytaj jej za rękę!
Zamiast chwytać osobę niewidomą za rękę, zaproponuj jej swoje ramię.
Niektóre osoby niewidome lub niedowidzące mogą korzystać z pomocy zwierząt, towarzyszących im w codziennym życiu.
Czy można pogłaskać psa - przewodnika?
Choć na ogół bardzo trudno jest nie ulec urokowi psa przewodnika pamiętaj, że nie powinno się go głaskać, gwizdać do niego, inicjować zabawy czy karmić.
Pies przewodnik prowadzony w uprzęży przez osobę niewidomą jest tzw. psem pracującym.
Został wyszkolony, aby w czasie pracy „skupiać się” wyłącznie na zadaniu
właściwego prowadzenia swojego opiekuna.
Wszelkie formy „nawiązania kontaktu” z psem przewodnikiem, mogą powodować jego rozproszenie, którego skutki zapewne jesteś w stanie sobie wyobrazić.
Oczywiście po zdjęciu uprzęży i uzyskaniu zgody właściciela, możesz dać upust swoim najczulszym uczuciom wobec zwierzaka.
Jak się zachowasz spotykając osobę niewidomą lub niedowidzącą, w sytuacji przedstawionej na zdjęciu obok?
Osoby niesłyszące lub niedosłyszące
... do mojego przyjaciela Franka, który jest sprzedawcą kredytów, zgłosiła się trzyosobowa głuchoniema rodzina. Chciała kupić nowy samochód na kredyt. Nie jest trudno wyobrazić sobie, że zadanie w pierwszej chwili wydawało mu się prawie niewykonalne.
Dla każdego, kto nie ma styczności z kredytami na co dzień, nie jest to sprawa łatwa. Druczki, kruczki, tony papierów, oświadczenia, zaświadczenia, wszystkie te zawiłości nawet dla kogoś pełnosprawnego są pewnego rodzaju czarną magią. Niestety żadna szkoła ani studia nie przygotowały Franka na takie spotkanie. Pracodawca też nie miał pojęcia, co zrobić, żeby szybko porozumieć się z klientami. Franek popełnił wtedy kilka błędów, jednak szczęśliwa rodzina odjechała nowiutkim samochodem.
Jak się zachować wobec osób niesłyszących, żeby nie popełnić błędów, takich jak Franek?
1. Jeśli chcesz porozmawiać z osobą głuchą lub niedosłyszącą zwróć na siebie jej uwagę.
Delikatnie dotknij ramienia lub przedramienia, dynamicznie zamachaj ręką lub poproś osobę stojącą bliżej, aby pomogła w zwróceniu na Ciebie uwagi. Osoba głucha musi zobaczyć, że chcesz się do niej zwrócić.
2. Kiedy rozmawiasz z osobą mającą problemy ze słuchem, nie zasłaniaj twarzy.
*Ustaw się naprzeciwko rozmówcy, upewnij się czy Twoja twarz jest odpowiednio
oświetlona.
*Utrzymuj kontakt wzrokowy.
*Wspieraj wypowiedzi gestami i odpowiednią mimiką.
3. Mów wyraźnie
*Większość osób niedosłyszących pomaga sobie w zrozumieniu wypowiedzi patrząc na usta rozmówcy.
*Gdy mówisz, nie żuj gumy ani nie pal papierosów.
*Nie musisz krzyczeć do osoby niesłyszącej lub niedosłyszącej.
Jeśli osoba ta używa aparatu słuchowego, jest on na pewno dostosowany do normalnego poziomu głosu i twój krzyk będzie przez to zniekształcony.
4. Nie mów z przesadną artykulacją, umiarkowanie zwolnij tempo wypowiedzi, unikaj budowy skomplikowanych komunikatów.
Jeżeli wymiana informacji jest skomplikowana, najskuteczniejszym sposobem komunikowania się z osobą niesłyszącą jest pomoc wykwalifikowanego tłumacza języka migowego.
Zadanie dla Ciebie
Zaznacz błędne zdanie:
Osoby z porażeniem mózgowym
Osoby z porażeniem mózgowym mają trudności z kontrolowaniem swoich mięśni. Tak jest w przypadku 17 letniego Tomka, który od dzieciństwa jeździ na wózku inwalidzkim. Ma też problemy z poruszaniem rękoma. Jego największym marzeniem jest ukończenie liceum i zdanie matury. Pomimo problemów z pisaniem i notowaniem jest to możliwe dzięki temu, że Tomek korzysta ze specjalnie przystosowanego dla jego potrzeb laptopa, który otrzymał niedawno w prezencie. Wiele osób z porażeniem mózgowym mówi w sposób niewyraźny, wykonując przy tym mimowolne ruchy ciała. Twoim pierwszym odruchem może być zlekceważenie tego, co osoby te chcą powiedzieć z powodu ich powierzchowności. Kontroluj swoje reakcje i rozmawiaj z daną osobą w taki sam sposób, jakbyś rozmawiał
z kimkolwiek innym!
Jak zachować się podczas rozmowy z osobą z porażeniem mózgowym?
*Poświęć takiej osobie pełną uwagę.
*Nie przerywaj jej, ani nie kończ za nią zdań.
*Jeżeli masz trudności z jej zrozumieniem, nie przytakuj. Po prostu poproś o powtórzenie.
W większości przypadków osoba ta nie będzie miała nic przeciwko powtórzeniu i doceni twój wysiłek w wysłuchanie tego, co ma do powiedzenia.
Jeżeli nie jesteś pewien czy dobrze zrozumiałeś, dla sprawdzenia możesz powtórzyć informację. Jeżeli pomimo prób nadal nie możesz zrozumieć danej osoby, poproś
ją o napisanie na kartce tego, co chce powiedzieć, lub zaproponuj inny sposób ułatwienia komunikacji.
Zadanie dla Ciebie
Wyobraź sobie, że spotykasz się ze swoją dawno niewidzianą koleżanką, która cierpi na porażenie mózgowe. Chce opowiedzieć Ci, co wydarzyło się w jej życiu odkąd ostatni raz się widziałyście. Widzisz jednak, że mówienie sprawia jej trudność a Ty nie możesz się już doczekać dalszej części historii. Co robisz?
Osoby o odmiennym wyglądzie
Problem odmienności dotyczy osób, które mogą nie posiadać ograniczeń odnoszących się do ich codziennej aktywności, ale z powodu swojego wyglądu są traktowane jak gdyby były niepełnosprawne. Głównie osoby ze zmianami na twarzy, takimi jak rozszczep wargi lub podniebienia, deformacje czaszkowo - twarzowe lub zmiany skórne; osoby o ponadprzeciętnie niskim lub wysokim wzroście lub wadze; osoby, u których mogą być widoczne skutki przyjmowania leków, np. drżenie najczęściej spotykają się z tym, że ludzie przyglądają się im, odwracają wzrok lub patrzą na nie w taki sposób, jakby były niewidoczne.
Spotykając osobę o odmiennym wyglądzie pamiętaj, że:
*Wszyscy odczuwają potrzebę pozytywnego obrazu własnej osoby, aby czuć się w pełni aktywnym członkiem społeczeństwa.
*Upewnij się, że nie przyczyniasz się do piętnowania osób o odmiennym wyglądzie.
Jeżeli widzisz osobę odpowiadającą takiemu opisowi, po prostu uśmiechnij się do niej.
Jeżeli sytuacja temu sprzyja, zacznij rozmowę i włącz tę osobę do wszelkich
toczących się aktualnie wydarzeń, tak samo, jakbyś uczynił to w przypadku osoby o „przeciętnym wyglądzie”.
Zadanie dla Ciebie
Wyobraź sobie, że na imprezie urodzinowej kolegi spotykasz osobę o ponadprzeciętnie niskim wzroście. Jak się zachowasz?
Podsumowanie
5 głównych drogowskazów, czyli najważniejsze zasady zachowania wobec osób niepełnosprawnych
1. Zapytaj zanim pomożesz
Sam fakt bycia niepełnosprawnym nie oznacza, że dana osoba potrzebuje pomocy.
Jeżeli znajduje się ona w przyjaznym otoczeniu, zwykle sama da sobie świetnie radę.
Dorośli niepełnosprawni chcą być traktowani jak niezależni ludzie.
Pomoc należy oferować jedynie wówczas, gdy wydaje się, że dana osoba może jej potrzebować.
Jeżeli tak jest w istocie, zapytaj zanim zaczniesz jej udzielać.
2. Nie faworyzuj osób z uwagi na ich niepełnosprawność.
Nie musisz być dla nich bardziej miły niż dla pozostałych znajomych.
Przyjaźnij się z tymi, których polubisz i wyrażaj swoją złość wobec tych, którzy potraktowali Cię niewłaściwie.
3. Kiedy rozmawiasz z osobą niepełnosprawną nie zwracaj się do jej asystenta, kolegi czy tłumacza języka migowego, który stoi obok.
Zwracaj się bezpośrednio do osoby niepełnosprawnej.
4. Staraj się zrozumieć to, co chce przekazać Ci niepełnosprawny rozmówca,
nawet jeśli będzie wymagało to poświęcenia większej ilości czasu i zwiększonego nakładu wysiłku. Świadomość, że nie zostało się zrozumianym bywa bardzo frustrująca.
Jeżeli nie możesz zrozumieć osoby z zaburzeniami mowy, nie rezygnuj z kontaktu z nią.
Najlepiej w takim wypadku poprosić ją o powtórzenie wypowiedzi.
5. Nie decyduj za osoby niepełnosprawne, co mogą a czego nie mogą robić.
Pozwól im decydować o sobie.
Zadanie dla Ciebie
Czy udało Ci się zapamiętać 5 głównych zasad zachowania wobec osób niepełnosprawnych?
Zaznacz błędną odpowiedź.
Szkolenie powstało na podstawie "Praktycznego poradnika savoir – vivre wobec osób niepełnosprawnych" autorstwa Judy Cohen