MATERIAŁY EDUKACYJNE

pt. "Kultura bezpieczeństwa"
dla szkół ponadgimnazjalnych
 

 

Materiały edukacyjne pt. „Kultura bezpieczeństwa” dla szkół ponadgimnazjalnych wchodzą w skład komplementarnego materiału pozwalającego na kształcenie z zakresu bezpieczeństwa, higieny pracy i ergonomii na wszystkich poziomach krajowego systemu oświatowego:

  w klasach I-III szkoły podstawowej,

  w klasach IV-VI szkoły podstawowej,

  w gimnazjum,

  w szkołach ponadgimnazjalnych,

 

Materiały powstały w Centralnym Instytucie Ochrony Pracy - Państwowym Instytucie Badawczym w latach 2002-2004 w wyniku realizacji programu wieloletniego pn. „Dostosowywanie warunków pracy w Polsce do standardów Unii Europejskiej”. Ich autorami są nauczyciele.

 

Materiał dla szkół ponadgimnazjalnych uwzględnia najważniejsze treści pozwalające na podstawowe przygotowanie uczniów do zdania pod koniec kształcenia w szkole ponadgimnazjalnej egzaminu, który potwierdzałby opanowanie przez nich wiedzy i umiejętności z zakresu podstawowego szkolenia bhp. Materiał może służyć również do zorganizowania takiego szkolenia dla uczniów niezależnie od programu szkolnego.

 

W celu zweryfikowania przydatności materiałów w praktyce szkolnej przeprowadzono ich pilotażowe wdrożenie w roku szkolnym 2003/2004. Uczestniczyło w nim 49 szkół, po kilkanaście z każdego poziomu edukacyjnego. Zgłoszone uwagi i nowe propozycje dotyczące treści, metodyki nauczania, jak i zaproponowanych narzędzi edukacyjnych zostały uwzględnione w końcowej redakcji dokonanej przez zespół autorski i przyczyniły się do udoskonalenia materiałów.
Materiał dla szkół ponadgimnazjalnych (podobnie jak pozostałe) ma strukturę modułową i obejmuje 21 tematów lekcyjnych podzielonych na 5 modułów (łącznie 253 strony materiału), 150 foliogramów i 20 filmów do wybranych tematów zajęć.
 

Prawna ochrona pracy

Elementy ergonomii, fizjologii i higieny pracy

Zagrożenia i profilaktyka w środowisku pracy

Bezpieczeństwo poza pracą

Postępowanie w sytuacjach zagrożeń, awarii i wypadków
 

 

	System ochrony i nadzoru nad warunkami pracy w Polsce.
	Prawa i obowiązki pracodawcy i pracownika w zakresie bezpieczeństwa i higieny pracy.
	Ochrona pracy kobiet, młodocianych i niepełnosprawnych.
	Postępowanie w związku z wypadkiem przy pracy i chorobą zawodową oraz świadczenia z tego tytułu.

 

	Ergonomia w kształtowaniu warunków pracy.
	Fizjologia pracy.
	Higiena pracy.
	Higieniczne warunki pomieszczeń pracy.

 

	Czynniki występujące w środowisku pracy
	Zagrożenia od urządzeń elektrycznych.
	Oświetlenie pomieszczeń i stanowisk pracy. Promieniowanie.
	Drgania mechaniczne – wibracje. Hałas w środowisku pracy.
	Zagrożenia czynnikami chemicznymi w środowisku pracy i profilaktyka.
	Zagrożenia czynnikami biologicznymi w środowisku pracy.
	Czynniki psychofizyczne w środowisku pracy.
	Ocena ryzyka zawodowego na stanowisku pracy.
	Środki ochrony indywidualnej.

 

	Bezpieczeństwo w ruchu drogowym.
	Bezpieczeństwo w górach i nad wodą.

 

	Zasady postępowania w razie pożaru i wybuchu.
	Zasady udzielania pierwszej pomocy.

 

	Karta modułu, która informuje o jego czasie realizacji, celach edukacyjnych ogólnych, zastosowanych pomocach dydaktycznych, treściach modułu oraz przedstawia wykaz literatury pomocniczej,
	Karty poszczególnych jednostek tematycznych określające temat, czas realizacji, wykaz pomocy dydaktycznych, cele operacyjne, treści nauczania, a także plan zajęć ze wskazówkami metodycznymi, szczegółowy scenariusz zajęć oraz spis foliogramów i materiały pomocnicze dla nauczyciela (ćwiczenia dla grup i ćwiczenia indywidualne oraz ich rozwiązania),
	Materiał źródłowy dla ucznia do każdej jednostki tematycznej zawierający informacje podstawowe oraz ćwiczenia i pytania kontrolne,
	Foliogramy.

 

Materiały stanowią komplementarny zbiór pomocy dydaktycznych do tematów lekcji związanych z bezpieczeństwem i zdrowiem, które w niektórych przypadkach pokrywają się z treściami programowymi różnych przedmiotów np. biologii, chemii, fizyki, wychowania fizycznego i wychowania obronnego czy różnych przedmiotów zawodowych. W większości są to jednak treści całkowicie nowe i autorzy materiałów proponują, aby wykorzystać na ich nauczanie godziny wychowawcze lub np. godziny dyrektorskie.

Materiały są obszerne, co daje możliwość elastycznego wyboru tych elementów planów zajęć, które wynikają z potrzeb dydaktycznych w danej szkole i klasie. Materiały mają pomóc nauczycielowi przy realizacji treści programowych kształtujących wśród uczniów podstawy bezpiecznych i prozdrowotnych zachowań oraz przygotowujących ich do bezpiecznego wykonywania obowiązków pracowniczych.

 

DO ŚCIĄGNIĘCIA Coś do oglądania i słuchania
Tutaj znajdziecie materiały audiowizualne. Możecie je pobrać i nieodpłatnie wykorzystywać na potrzeby prywatne. Wszelkie modyfikacje wymagają jednak zgody Państwowej Inspekcji Pracy:
Plakat "Bezpiecznie od startu!"   Pogadanki o prawie pracy:

DLA UCZNIÓW
Co umowa o pracę musi zawierać Podpisując umowę, pamiętaj... Rodzaje umów o pracę Obowiązki pracodawcy Dwie umowy na czas określony Zmiana treści umowy Jak rozwiązać umowę? Okres wypowiedzenia umowy Kiedy prawo cię chroni? Kiedy pracodawca cię zwalnia
określenia umawiających się stron (dane Twoje i pracodawcy),   wskazanie rodzaju umowy o pracę (np. na czas określony),   datę zawarcia umowy,   określenie rodzaju pracy (np. stanowisko),   miejsce wykonywania pracy,   wysokość Twojej pensji – kwotę brutto (w 2006 r. pensja minimalna wynosi 899,10 zł),   wymiar czasu pracy (np. pełen etat, 1/2 lub 3/4 etatu),   datę rozpoczęcia pracy. Umowa i każda jej zmiana powinny być zawarte w formie pisemnej
zanim podpiszesz umowę o pracę, musisz dokładnie zapoznać się z treścią tej umowy,   powinieneś otrzymać egzemplarz podpisanej umowy,   jeżeli umowa została zawarta ustnie, pracodawca musi najpóźniej w pierwszym dniu Twojej pracy potwierdzić na piśmie rodzaj umowy i warunki zatrudnienia,   jeżeli umowa nie określa daty rozpoczęcia pracy, stosunek pracy trwa od dnia podpisania tej umowy.
Umowa na okres próbny - może być zawarta tylko raz z danym pracodawcą na danym stanowisku pracy, na max. 3 miesiące. Umowa na czas określony - zawarta na z góry określony czas, nawet na kilka lat. Umowa na zastępstwo - zawierana na czas nieobecności w pracy innego pracownika (np. z powodu urlopu wychowawczego). Umowa na czas wykonania określonej pracy - zawierana na czas wykonania określonej pracy (np. budowy, remontu określonego obiektu) bez podania terminu jej zakończenia. Umowa na czas nieokreślony - zawierana bezterminowo; najbardziej trwała – może być rozwiązana przez pracodawcę, tylko gdy poda on uzasadnioną przyczynę jej rozwiązania.
Pracodawca najpóźniej 7 dni od zawarcia umowy o pracę musi poinformować Cię na piśmie o:   normach czasu pracy, czyli ile godzin dziennie i tygodniowo będziesz pracował,   jak często będziesz otrzymywał pensję (nie może być wypłacana rzadziej niż 1 raz w miesiącu),   ilości dni przysługującego Ci urlopu,   długości obowiązującego Cię okresu wypowiedzenia, W regulaminie pracy obowiązującym u pracodawcy znajdziesz informacje o:   godzinach, na które przypada pora nocna,   miejscu, terminie i czasie wypłaty pensji,   sposobie potwierdzania obecności w pracy,   sposobie usprawiedliwiania nieobecności. Jeżeli pracodawca nie posiada regulaminu pracy, wszystkie powyższe informacje powinien przekazać Ci na piśmie najpóźniej 7 dni od zawarcia umowy.
Nie możesz pracować ciągle na czas określony! Pracodawca może podpisać z Tobą tylko dwie kolejne umowy na czas określony, a trzecia powinna być już umową na czas nieokreślony. Nakaz ten dotyczy jednak tylko takich kolejnych umów na czas określony, pomiędzy którymi przerwa nie przekracza 1 miesiąca. Zasada ta nie dotyczy:   umowy na okres próbny,   umowy na czas wykonywania określonej pracy,   umowy na zastępstwo,   umowy na czas określony zawartej w celu wykonywania prac dorywczych, sezonowych, realizowanych cyklicznie,   umowy na czas określony pracowników tymczasowych (czyli pracowników zatrudnionych przez agencje pracy tymczasowej). Podpisanie aneksu do umowy o pracę przedłużającego czas jej trwania jest zawarciem kolejnej umowy.
Jeśli pracodawca chce zmienić treść umowy, może to zrobić na dwa sposoby:   w drodze porozumienia stron (zmianę warunków umowy mogą zainicjować obie strony, tj. pracodawca i Ty), czyli podpisując aneks do umowy zawierający uzgodnione przez obie strony zmiany warunków oraz termin, od którego zmiany te mają nastąpić;   w drodze tzw. wypowiedzenia zmieniającego (tylko pracodawca chce zmienić warunki umowy), czyli pisemnej informacji pracodawcy o zmianie warunków pracy lub płacy; zmiana ta nastąpi po upływie okresu wypowiedzenia, jeśli wyrazisz na to zgodę; do połowy okresu wypowiedzenia możesz się nie zgodzić na nowe warunki, ale wtedy Twoja umowa rozwiąże się z upływem okresu wypowiedzenia.
Każdą umowę o pracę możesz rozwiązać za porozumieniem stron, jeśli pracodawca się na to zgodzi, czyli zawierając z pracodawcą pisemną umowę określającą termin i warunki jej zakończenia. Umowy na okres próbny, na zastępstwo i na czas nieokreślony możesz wypowiedzieć, czyli złożyć pracodawcy pismo informujące go o rozwiązaniu umowy, z zachowaniem obowiązującego Cię okresu wypowiedzenia. Umowę na czas określony możesz wypowiedzieć, pod warunkiem, że:   jest ona zawarta na okres dłuższy niż 6 miesięcy,   umowa ta przewiduje możliwość wypowiedzenia. Umowy na czas określony krótszy niż 6 miesięcy nie można wypowiedzieć, ale można ją rozwiązać na mocy porozumienia stron.
Obowiązujące Cię długości okresów wypowiedzenia to: przy umowie na okres próbny:    3 dni robocze - gdy długość umowy nie przekracza 2 tygodni,    1 tydzień - gdy umowa jest dłuższa niż 2 tygodnie,    2 tygodnie - gdy umowa jest zawarta na 3 miesiące; przy umowie na czas określony powyżej 6 miesięcy    2 tygodnie; przy umowie na zastępstwo:    3 dni robocze; przy umowie na czas nieokreślony:    2 tygodnie - gdy pracujesz u tego samego pracodawcy krócej niż 6 miesięcy,    1 miesiąc - gdy pracujesz u tego samego pracodawcy 6 miesięcy lub dłużej,    3 miesiące - gdy pracujesz u tego samego pracodawcy 3 lata lub dłużej.
Pracodawca nie może wypowiedzieć Ci umowy o pracę:   w czasie urlopu (np. wypoczynkowego lub bezpłatnego),   w czasie usprawiedliwionej nieobecności, przed upływem okresu, po którym pracodawca może Cię zwolnić bez wypowiedzenia (w czasie zwolnienia lekarskiego są to pierwsze 182 dni takiego zwolnienia),   w okresie ciąży – nie dotyczy to jednak umowy na okres próbny nieprzekraczający jednego miesiąca,   od dnia złożenia wniosku o urlop wychowawczy do dnia zakończenia tego urlopu.
wydać Ci niezwłocznie świadectwo pracy i nie może tego uzależnić od Twojego wcześniejszego rozliczenia się z nim, rozliczyć przysługujący Ci urlop wypoczynkowy to znaczy udzielić go, a gdy jest to niemożliwe – wypłacić ekwiwalent pieniężny, udzielić Ci dni wolnych na poszukiwanie pracy:   2 dni robocze – gdy masz 2-tygodniowy lub miesięczny okres wypowiedzenia,   3 dni robocze – gdy masz 3-miesięczny okres wypowiedzenia. Jeśli sam się zwalniasz, nie przysługują Ci dni wolne na poszukiwanie pracy Uwaga! Umowy zlecenia i o dzieło nie są umowami o pracę, a więc podpisując je, nie stajesz się pracownikiem i nie masz praw opisanych w tej ulotce. Pracując na podstawie umowy zlecenia lub umowy o dzieło, nie jesteś podporządkowany zleceniodawcy ani osobie, która zamawia dzieło, a co za tym idzie, nie masz obowiązku stosować się do ich poleceń. Umowa o dzieło jest umową rezultatu: ważny jest rezultat Twojej pracy, czyli to, żebyś wykonał dzieło zgodnie z zawartą umową. Umowa zlecenia jest, tak jak umowa o pracę, umową starannego działania: nie jest ważny rezultat Twojej pracy, lecz to, żebyś powierzone Ci zadania wykonywał sumiennie, rzetelnie i starannie.

DLA PRACODAWCÓW

Pierwsze dni w nowej pracy Prawo do bezpiecznej pracy Obowiązki pracodawcy wobec pracownika Czego pracodawcy nie wolno Czego pracodawca nie powinien Bezpieczny start w pracy Przyjazne środowisko pracy   Jedna trzecia spośród osób poszkodowanych w wypadkach  przy pracy to pracownicy zatrudnieni krócej niż rok. Jedna czwarta nie ukończyła 30 roku życia. Pracownik, który rozpoczyna pracę: ma poczucie niepewności, wkracza w nowe, obce warunki i środowisko pracy, brak mu doświadczenia, wyszkolenia i wiedzy. W związku z tym częściej niż inni może narazić na niebezpieczeństwo wypadku siebie, współpracowników, a nawet osoby postronne. Stanowi o tym nie tylko jego brak dostatecznej wiedzy o pracy i zagrożeniach, ale także nieznajomość swoich własnych cech charakteru, np. reakcji w sytuacjach stresowych, oraz odmienne niż u ludzi starszych i bardziej doświadczonych pojmowanie śmierci. Pracodawca ma prawny i moralny obowiązek chronić pracowników w miejscu pracy. Ma również obowiązek zapewnić określoną ochronę dla tych grup pracowników, którzy w sposób szczególny narażeni są na ryzyko zawodowe. Należą do nich pracownicy rozpoczynający swoją pierwszą pracę. Młody pracownik ma prawo do: rzetelnej informacji o warunkach pracy, dobrych rad ze strony osób szkolących oraz współpracowników, odpowiedzialnie sprawowanego nadzoru nad wykonywaną przez niego pracą.   Każdy pracownik niezależnie od wieku i doświadczenia zawodowego  ma prawo do bezpiecznej pracy, to znaczy do ochrony swojego  zdrowia i życia w miejscu pracy. Aby zapewnić bezpieczne warunki pracy, pracodawca ma obowiązek: skierować pracownika na profilaktyczne wstępne badania lekarskie, dobrać dla pracownika odpowiedni rodzaj pracy zgodnie z jego kwalifikacjami oraz zdolnościami, odpowiednio do stanu zdrowia, ocenić i udokumentować ryzyko zawodowe  na danym stanowisku, przeszkolić w zakresie bhp, czyli przeprowadzić instruktaż ogólny oraz stano-wiskowy, a w toku pracy – szkolenia okresowe, zastosować środki profilaktyczne ograniczające ryzyko zawodowe, w tym, gdy jest to konieczne, zapewnić środki ochrony indywidualnej, poinformować pracownika o przysługującym mu prawie przerwania pracy w razie stwierdzenia bezpośredniego zagrożenia dla zdrowia lub życia.     Rzetelne szkolenie może zapobiec wypadkowi. Nie wolno dopuścić do pracy pracownika bez aktualnego orzeczenia lekarskiego stwierdzającego brak przeciwwskazań do pracy na określonym stanowisku, bez wymaganych kwalifikacji lub umiejętności oraz dostatecznej znajomości przepisów i zasad bhp. Pracownikowi o krótkim stażu nie powinno się powierzać prac: o wysokim stopniu ryzyka, wymagających znacznych umiejętności, obarczonych dużą odpowiedzialnością. Nie powinno się dopuścić do wykonywania pierwszej samodzielnej pracy w pojedynkę. Pracodawca powinien podjąć wszelkie kroki, aby rozpoczynającemu pracę młodemu pracownikowi zapewnić bezpieczne środowisko pracy. Takiemu celowi dobrze służą: przemyślane dobranie rodzaju pracy nie tylko odpowiednio do kwalifikacji oraz stanu zdrowia pracownika, ale także zgodnie z jego predyspozycjami, niepowierzanie nowo zatrudnionym pracy skomplikowanej lub zbyt odpowiedzialnej, a także pracy w pojedynkę, uwzględnienie w ocenie ryzyka zawodowego na danym stanowisku pracy szczególnych kryteriów związanych z wiekiem oraz brakiem doświadczenia życiowego i zawodowego młodego pracownika, rzetelne potraktowanie szkolenia na stanowisku pracy (instruktażu stanowiskowego), aż do uzyskania pewności, że młody pracownik jest w stanie wykonać powierzone mu zadania w sposób prawidłowy i bezpieczny, upewnienie się, że niezbędne na danym stanowisku pracy środki ochrony indywidualnej są przez młodego pracownika używane właściwie. Pracodawca ma wiele możliwości, aby stworzyć rozpoczynającemu pracę młodemu pracownikowi przyjazne środowisko pracy. Takiemu celowi dobrze służą: skierowanie nowego pracownika, po zakończeniu przez niego instruktażu stanowiskowego, na jakiś czas do doświadczonego pracownika, u którego zdobędzie dalszą praktykę w bezpiecznym wykonywaniu pracy, ustanowienie osoby nadzorującej posiadającej odpowiednie kwalifikacje, wiedzę z zakresu bhp i doświadczenie zawodowe oraz rozumiejącej swoją rolę wobec młodego pracownika, zachęcanie pracownika do zadawania pytań oraz stworzenie możliwości uzyskania odpowiedzi w każdym czasie, wyrabianie nawyku bezpiecznego wykonywania pracy, zwrócenie uwagi na właściwe zachowania innych pracowników jako wzorca do naśladowania, stworzenie w zespole pracowniczym atmosfery współodpowiedzial-ności za poziom warunków pracy w zakładzie. Pracodawco! Opinia dobrego pracodawcy przyciąga do przedsiębiorstwa dobrze przygotowanych kandydatów do pracy. Dbałość o bezpieczne warunki pracy kształtuje pozytywny wizerunek Twojej firmy. Właściwe szkolenie i edukacja młodych ludzi pozwalają wykorzystywać ich energię, entuzjazm i chęć do nauki dla dobra ich samych, ale także dla dobra i pożytku Twojej firmy.