Skóra :
Skóra jest rozległym narządem pokrywającym zewnętrzną powierzchnię ciała.
Czynności skóry:
chroni przed wpływem czynników zewnętrznych: mechanicznych, fizycznych, chemicznych i biologicznych;
chroni przed utratą wody;
jest ważnym narządem termoregulacyjnym;
wydala z organizmu wodę z potem oraz niektóre metabolity;
syntetyzuje witaminę D3.
Skóra jest zbudowana z dwóch głównych warstw:
naskórka i skóry właściwej, oraz z mającej zmienną budowę tkanki podskórnej, stanowiącej trzecią warstwę.
Naskórek jest powierzchowną warstwą nabłonkową pozostającą w kontakcie ze środowiskiem zewnętrznym.
Skóra właściwa stanowi środkową warstwę o charakterze podporowym i zawiera przydatki skóry, naczynia krwionośne, nerwy i zakończenia nerwowe.
Tkanka podskórna leży najgłębiej, jej grubość i skład wykazują znaczną zmienność, zazwyczaj buduje ją głównie tkanka tłuszczowa.
Naskórek (epidermis) jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym. Jego główną masę komórkową stanowią komórki nabłonkowe, nazywane karatynocytami, które jako produkt końcowy wytwarzają keratynę, składnik najbardziej zewnętrznej warstwy naskórka.
Naskórek składa się z 6-20 warstw komórek. Jego grubość wynosi przeciętnie 500 μm.
Naskórek jest tkanką dynamiczną. Komórki jego części podstawnej dzielą się mitotycznie, a 50% nowo powstałych komórek przesuwa się ku jego powierzchni i stopniowo różnicuje się do całkowicie zrogowaciałych, bezjądrowych komórek, nazywanych łuseczkami lub płytkami rogowymi, które się złuszczają.
Keratynocyty w naskórku układają się w 5 warstw:
warstwę podstawną;
warstwę kolczystą;
warstwę ziarnistą;
warstwę jasną;
warstwę zrogowaciałą.
Warstwa podstawna jest najgłębiej leżącą warstwą naskórka, umożliwiającą stałe tworzenie nowych keratynocytów.
Składa się z jednego rzędu walcowatych komórek - keratynocytów, połączonych między sobą za pośrednictwem desmosomów, a z błoną podstawną za pomocą hemidesmosomów. Wśród tych komórek znajdują się komórki macierzyste naskórka, które zapewniają ciągłą odnowę tej tkanki.
Warstwa kolczysta składa się z kilku warstw spłaszczonych, czternastościennych komórek. Między komórkami istnieją liczne połączenia typu desmosomów. W wyniku stosowania techniki histologicznej cytoplazma tych komórek kurczy się z wyjątkiem miejsc, w których są desmosomy. Daje to obraz „kolców” na powierzchni komórek (stąd nazwa tej warstwy).
Różnicowanie keratynocytów tej warstwy przejawia się syntezą białek - cytokeratyn oraz odkładaniem w cytoplazmie pęczków filamentów pośrednich cytokeratynowych.
Filamenty cytokeratynowe, czyli keratynowe (nazywane także tonofilamentami lub tonofibrylami), występują głównie w komórkach nabłonkowych. W ich skład może wchodzić ok. 30 klas kwaśnych, obojętnych i zasadowych polipeptydów keratynowych występujących w różnych proporcjach.
Warstwa ziarnista składa się z 1-2 lub kilku pokładów wrzecionowatych komórek, ułożonych długą osią równolegle do powierzchni skóry. Jądra komórek są spłaszczone, częściowo zanikają. Całą cytoplazmę stopniowo wypełniają drobne owalne lub okrągłe ziarna, nazywane ziarnami keratohialiny. Ponadto keratynocyty tej warstwy zawierają liczne tonofibryle oraz małe blaszkowate ciałka – keratynosomy, inaczej ciałka Odlanda.
Ziarna keratohialiny zawierają swoiste białka, których synteza rozpoczyna się już częściowo na terenie warstwy kolczystej naskórka. Są to - profilagryna, lorikryna, SPR – małe białka bogate w prolinę (ang. small prolin-rich proteins) oraz inwolukryna.
Profilagryna przekształca się w wyższych warstwach naskórka w filagrynę, która wiąże filamenty cytokeratynowe w gęste pęczki. Pozostałe białka wytwarzają otoczkę płytki rogowej, będącej końcowym wynikiem keratynizacji.
Keratynosomy utworzone są z koncentrycznie ułożonych, otoczonych błoną blaszek, zawierających swoiste glikolipidy.
Ich zawartość zostaje wydzielona na zewnątrz keratynocytów warstwy ziarnistej do przestrzeni międzykomórkowej. W ten sposób między warstwą ziarnistą a warstwą zrogowaciałą jest wytworzona warstwa ułożonych równolegle blaszek glikolipidu, która jest bariera dla wody.
Warstwa jasna występuje tylko w grubym naskórku, np. podeszwy. Składa się z kilku pokładów komórek o niewyraźnych granicach, jądra i organelle komórkowe zanikają, a desmosomy są zachowane.
Cytoplazma keratynocytów wypełniona jest gęsto upakowanymi filamentami cytokeratynowymi spojonymi filagryną.
Warstwa zrogowaciała składa się ze ściśle upakowanych, całkowicie zrogowaciałych, bezjądrowych komórek, nazywanych łuseczkami lub płytkami rogowymi. Warstwa ta składa się z dwóch pokładów – warstwy zbitej i warstwy złuszczającej się. W warstwie złuszczającej się komórki są luźno ułożone , stale się oddzielają i złuszczają.
Łuseczka rogowa składa się z rdzenia utworzonego przez masy filamentów cytokeratynowych spojonych filagryną oraz zewnętrznej, zrogowaciałej otoczki.
Otoczka ta powstała w wyniku przyłączenia do błony komórkowej od strony cytoplazmy inwolukryny, lorikryny i białka SPR. Swoiste białka powstające w procesie różnicowania keratynocytów nazywane są białkami keratynowymi i wchodzą w skład keratyny.
Różnicowanie keratynocytów rozpoczyna się już w warstwie podstawnej i nasila się w warstwie kolczystej. Jednak najintensywniejsze różnicowanie zachodzi w warstwie ziarnistej. Przejawia się ono następującymi zmianami struktury i funkcji komórek tej warstwy:
zagęszczenie pęczków filamentów cytokeratynowych;
syntezą swoistych białek - profilagryny, lorykryny, SPR (ang. small prolin-rich proteins, małe białka bogate w prolinę), kornifiny i inwolukryny;
pojawieniem się w cytoplazmie pęcherzyków zawierających te białka (ziarna keratohialiny);
syntezą swoistych glikolipidów, tworzących cienkie blaszki, które są otoczone błoną i występują w cytoplazmie keratynocytów jako ciałka blaszkowate.
Oprócz keratynocytów naskórek zawiera również:
melanocyty,
komórki Langerhansa (dendrytyczne)
komórki Merkla.
Melanocyty produkują pigment o działaniu ochronnym – melaninę. Melanina jest głównie odpowiedzialna za kolor skóry i obronę przed działaniem promieniowania ultrafioletowego.
Melanocyty występują w warstwie podstawnej naskórka i pozostają w kontakcie z błoną podstawną. Mają wypustki sięgające aż do warstwy ziarnistej.
Synteza melaniny zachodzi w melanosomach - pęcherzykach powstających z aparatu Golgiego, a substratem dla niej jest aminokwas – tyrozyna. Pod wpływem tyrozynazy powstaje 3,4-dihydroksyalanina (dopa), a później dopachinon i ostatecznie melanina lub feomelanina – barwnik rudych włosów. „Dojrzałe” pęcherzyki wypełnione melaniną bez aktywnej tyrozynazy, nazywane ziarnami melaniny, przesuwają się wzdłuż wypustek melanocytów i są przekazywane do cytoplazmy keratynocytów warstwy podstawnej i kolczystej.
Komórki Langerhansa występują we wszystkich warstwach naskórka, ale najłatwiej je dostrzec w warstwie komórek kolczystych. Są to komórki gwieździste z licznymi wypustkami. Pochodzą ze szpiku kostnego, a do naskórka przedostają się ze skóry właściwej.
Komórki Langerhansa mają zdolność rozpoznawania antygenu i stanowią ważny składnik układu immunologicznego. W zdrowej skórze komórki Langerhansa występują w niewielkich ilościach; ich liczba, podobnie jak długość i stopień rozgałęzienia ich wypustek, wzrasta w wielu przewlekłych chorobach zapalnych skóry, szczególnie o podłożu alergicznym lub immunologicznym.
Komórki Merkla są komórkami nabłonkowymi funkcjonującymi jako receptory dotyku. Występują w warstwie podstawnej naskórka w sąsiedztwie wolnych zakończeń nerwowych.
Keratynocyty są oddzielone błoną podstawną od leżącej głębiej tkanki podporowej- skóry właściwej.
Błona podstawna w połączeniu skórna-naskórkowym składa się z trzech warstw:
blaszki jasnej od strony nabłonkowej;
blaszki gęstej;
blaszki siateczkowatej, bogatej od strony skórnej w fibronektynę.
Na blaszce jasnej leżą keratynocyty warstwy podstawnej naskórka. W miejscu styku z blaszką komórki te tworzą wiele hemidesmosomów, które służą do ustalenia ich położenia względem podłoża.
W skład blaszki jasnej wchodzą wypustki komórek nabłonkowych oraz makrocząsteczki glikoprotein.
Połączenie skórno-naskórkowe jest miejscem, w którym może gromadzić się płyn w ilościach powodujących odwarstwienie naskórka od skóry właściwej, co prowadzi do powstania pęcherzy podstawnych.
Przyczynami tego zjawiska mogą być :
nadmierne działanie sił naciągających, które wynika zazwyczaj ze stałego tarcia;
zmiany strukturalne.
Skóra właściwa jest zbudowana z tkanki łącznej właściwej, zawierającej liczne naczynia krwionośne i limfatyczne, nerwy i gruczoły. Zwykle wyróżnia się dwie warstwy skóry właściwej:
warstwę brodawkową;
warstwę siateczkową.
Od góry warstwa brodawkowa graniczy z naskórkiem, od dołu
z powierzchownym splotem naczyniowym. Granica skórno-naskórkowa ma przebieg falisty. Wyniosłości pomiędzy soplami naskórkowymi (wpuklenia naskórka w głąb skóry właściwej) nazywają się brodawkami skóry.
Warstwa brodawkowa zbudowana jest z tkanki łącznej właściwej luźnej. Warstwa ta jest bogata w komórki: fibroblasty, makrofagi, komórki tuczne, komórki plazmatyczne oraz leukocyty. Limfocyty tworzą tu układ zwany SALT(ang. skin-associated lymphoid tissue – tkanka limfatyczna skóry).
Warstwa brodawkowa zawiera włókna kolagenowe, sprężyste i siateczkowe. Jest ich mniej niż w warstwie siateczkowej; cienkie włókna kolagenowe i sprężyste są rozrzucone bardziej bezładnie, a duża ich część przebiega prostopadle do powierzchni skóry.
W brodawkach występują naczynia krwionośne, włosowate, chłonne, włókna nerwowe oraz zakończenia nerwowe (ciałka dotykowe, kolbki końcowe, ciałka Ruffiniego), pęczki komórek mięśniowych gładkich (mięśnie przywłośne).
Warstwa siateczkowa skóry właściwej
Nie ma wyraźnej granicy między warstwą brodawkową a siateczkową. Leży ona między powierzchownym splotem naczyniowym a tkanką podskórną.
Warstwa ta jest zbudowana z tkanki łącznej właściwej zbitej o utkaniu nieregularnym, zawierającej wiele włókien kolagenowych splatających się razem z włóknami sprężystymi. Włókna siateczkowe występują jedynie w otoczeniu naczyń krwionośnych i gruczołów skórnych. W skład istoty podstawowej tkanki łącznej skóry wchodzi swoisty proteoglikan, zawierający siarczan dermatanu.
Skóra właściwa zawiera dwa sploty naczyniowe pochodzące z większych naczyń obecnych w tkance tłuszczowej podskórnej. Są to:
głęboki splot naczyniowy w dolnej części warstwy siateczkowej skóry właściwej, w pobliżu jej granicy z tkanką podskórną;
powierzchowny splot naczyniowy w górnej części warstwy siateczkowej, w pobliżu jej połączenia z warstwą brodawkową skóry właściwej.
Skóra właściwa zawiera liczne anastomozy tętniczo-żylne. Znajdują się w nich specjalne bocznice (ciałka kłębkowe), głównie w opuszkach palców.
Zmienność przepływu krwi w skórze właściwej ma istotne znaczenie dla czynności skóry jako narządu termoregulacyjnego.
Skóra właściwa zawiera liczne nerwy i zakończenia nerwowe. Nerwy zaopatrujące skórę są umiejscowione w skórze właściwej i obejmują:
bogatą sieć bezmielinowych włókien pochodzących z układu nerwowego autonomicznego współczulnego, kontrolującą przydatki skórne oraz przepływ krwi;
system włókien doprowadzających zarówno mielinowych, jak i bezmielinowych, służących do odbierania wrażeń czucia skórnego.
Niespecyficzne oraz wyspecjalizowane zakończenia nerwowe występujące w skórze:
wolne zakończenia nerwowe (mielinowe i bezmielinowe), które odbierają czucie bólu oraz temperaturę.
ciałka Paciniego, stanowiące otorbielone zakończenia nerwowe, odbierają czucie ucisku i wibracji. Znajdują się głęboko w skórze właściwej lub w tkance tłuszczowej podskórnej na dłoniach i stopach.
ciałka Meissnera, ograniczone w występowaniu do warstwy brodawkowej skóry właściwej, występują na stopach i rękach i odbierają czucie dotyku.
komórki Merkla i związane z nimi zakończenia nerwowe
Tkanka podskórna
Tkanka podskórna zbudowana jest ze zrazików tkanki tłuszczowej otoczonych pasmami tkanki łącznej właściwej.
Może zawierać głębsze odcinki przydatków skóry (dolne odcinki mieszków długich włosów czaszki, niektóre gruczoły apokrynowe i potowe).
Tkanka podskórna odgrywa rolę skutecznego izolatora cieplnego, magazynu produktów odżywczych i amortyzatora wstrząsów.
Przydatkami skóry są:
aparat włosowo-łojowy;
samotne gruczoły łojowe;
gruczoły potowe i ich przewody;
gruczoły apokrynowe wraz z przewodami.
Aparat włosowo-łojowy lub też inaczej mieszek włosowo-łojowy, tworzy mieszek włosowy wraz z towarzyszącym mu mięśniem przywłośnym i gruczołem łojowym.
Mieszek włosowy jest rurkowatą strukturą, składającą się z pięciu warstw komórek nabłonkowych. Stanowi wgłębienie naskórka do skóry właściwej.
U podstawy mieszka występuje rozszerzenie zwane cebulką włosa. Do cebulki wpukla się tkanka łączna skóry właściwej, wytwarzając brodawkę włosa, która zawiera liczne nerwy i naczynia krwionośne.
W cebulce występują liczne, drobne, intensywnie dzielące się komórki rozrodcze, wytwarzające włos właściwy oraz pochewkę wewnętrzną włosa, która jest objęta pochewką zewnętrzną włosa. Między komórkami rozrodczymi cebulki włosa rozrzucone są melanocyty.
Pochewkę wewnętrzną włosa budują trzy warstwy:
powłoczka pochewki wewnętrznej;
warstwa Henlego (jedna warstwa),
warstwa Huxleya (kilka warstw).
Pochewka wewnętrzna włosa na wysokości ujścia gruczołu łojowego zanika, wytwarzając miejsce dla łoju wydzielanego z gruczołu łojowego.
Do pochewki zewnętrznej przylega łącznotkankowa torebka włosa, która otacza mieszek włosowy oraz gruczoł łojowy.
Włos właściwy jest zbudowany z dwóch lub trzech warstw keratyny, o wysokim stopniu organizacji.
W każdym włosie można wyróżnić:
położony wewnątrz rdzeń,
leżącą na zewnątrz korę ii
powierzchowną powłoczkę.
Gruczoły łojowe powstają z nabłonka mieszka włosowego lub z naskórka. Mogą być gruczołami przywłośnymi (90% wszystkich gruczołów łojowych) lub gruczołami występującymi w skórze samodzielnie. Znajdują się w całej skórze, szczególnie liczne są w skórze twarzy, czaszki, uszu, nozdrzy i sromu oraz wokół odbytu, nie występują natomiast na dłoniach i stopach. Średnio jest ich ok. 100/cm2 skóry. Pojawiają się w okresie pokwitania.
Gruczoł łojowy ma postać rozgałęzionego gruczołu pęcherzykowego, w którym pęcherzyki łączą się w krótki przewód wyprowadzający, uchodzący do mieszka włosowego w pobliżu dojrzewającego włosa lub bezpośrednio na powierzchnię naskórka w przypadku gruczołów samodzielnych. Każdy pęcherzyk składa się z zaokrąglonych komórek, zawierających liczne wakuole wypełnione lipidami.
Gruczoły potowe
Części wydzielnicze tych gruczołów znajdują się w warstwie siateczkowej skóry właściwej. Gruczoły te w skórze ludzkiej występują w dwóch postaciach jako:
gruczoły potowe ekranowe (merokrynowe) i
gruczoły potowe apokrynowe, czyli potowe wonne.
Gruczoły potowe ekrynowe występują w całej skórze (parę wyjątków np. skóra warg, napletek). Najwięcej jest ich w skórze dłoni i stóp.
Mają budowę prostych cewek zwiniętych spiralnie. Miejsce zwinięcia cewki jest jego częścią wydzielniczą, reszta to odcinek odprowadzający. Gruczoły potowe ekranowe wytwarzają pot (przesącz krwi i wydzielina komórek gruczołowych). W skład potu wchodzi woda, NaCl oraz amoniak, mocznik, kwas moczowy, witamina C i niewielka ilość proteoglikanów.
Gruczoły potowe apokrynowe
Gruczoły te występują w skórze tylko niektórych okolic ciała: pod pachami, w przewodzie słuchowym zewnętrznym, w powiece, sutku, okolicy odbytu, w wargach sromowych większych. Ich wydzielanie regulowane jest przez hormony płciowe. Są duże w porównaniu z gruczołami potowymi ekranowymi i mają kształt rozgałęzionych cewek. Wydzielina jest lepka i przypomina mleko i jest bezwonna - nabiera zapachu pod wpływem bakterii.
Paznokcie
Paznokieć składa się z twardej blaszki paznokcia i korzenia paznokcia, które pokrywają grzbietowo-końcową część paliczka. U podstawy blaszki paznokcia znajduje się jasna przestrzeń – obłączek .Paznokieć jest wytworem naskórka.
Korzeń, czyli macierz paznokcia znajduje się pod wałem paznokcia. Jest to fałd skóry właściwej pokryty od zewnątrz i wewnątrz naskórkiem. Zewnętrzny nazywa się obrąbkiem naskórkowym nadpaznokciowym.
Blaszka i korzeń paznokcia znajdują się na łożu paznokcia, które składa się z warstwy podstawnej i kolczystej naskórka. Łoże nazywane jest obrąbkiem naskórkowym podpaznokciowym.
Obrąbek naskórkowy podpaznokciowy przechodzi ku tyłowi w macierz paznokcia. Macierzy paznokcia znajdują się komórki macierzyste, które dzielą się mitotycznie. Ich komórki potomne migrują w kierunku brzegu wolnego paznokcia, różnicując się w komórki zrogowaciałe.
Skóra jest aktywnym organem, który łączy ustrój człowieka z otaczającym nas światem poprzez liczne receptory nerwowe, a jednocześnie osłania narządy wewnętrzne przed niekorzystnym wpływem z zewnątrz.
Skóra bierze aktywny udział w:
przemianie materii,
regulacji temperatury,
regulacji gospodarki solnej,
procesach wydzielniczych,
procesach resorpcyjnych.
Barwa skóry zależy od:
grubości naskórka,
unaczynienia,
ilości barwnika (melaniny).
Na skórze występują zmarszczki mimiczne, związane ze skurczem i rozkurczem mięśni.
Waga skóry:
cała skóra waży 18-20 kg,
naskórek → 0,5 kg,
skóra właściwa → 3,5 kg,
reszta to tłuszcz.
Grubość skóry:
najcieńsza → pod oczami (0,5 mm),
najgrubsza → na piętach (3,5 mm).
Podział skóry (części skóry):
TKANKA PODSKÓRNA (hipoderma),
SKÓRA WŁAŚCIWA (derma),
NASKÓREK (epiderma).
NASKÓREK - EPIDERMA
Jest to granica między naszym organizmem a otaczającym nas światem.
Komórki naskórka położone są blisko skóry właściwej; żyją, a w miarę przesuwania się ku górze obumierają i ulegają zrogowaceniu.
Skóra jest organem aktywnym i doskonale zorganizowanym.
Ogólna budowa naskórka:
komórki + substancja międzykomórkowa,
brak:
naczyń krwionośnych,
naczyń limfatycznych,
gruczołów,
nerwów → jedynie zakończenia nerwowe odpowiedzialne za czucie bólu.
Warstwy naskórka ułożone są na BŁONIE PODSTAWNEJ.
Błona podstawna:
złożona struktura zbudowana z białek i proteoglikanów,
produkowana zarówno przez komórki naskórka, jak i tkankę łączną skóry właściwej,
skład:
blaszka jasna,
blaszka ciemna,
strefa pod blaszką ciemną.
WARSTWY NASKÓRKA
WARSTWA PODSTAWNA (ŻYWA, ROZRODCZA)
pierwsza warstwa na błonie podstawnej,
w niej tworzą się nowe komórki,
zbudowana jest z jednej warstwy wydłużonych komórek o silnie zasadochłonnych jądrach,
posiada:
MELANOCYTY (wytwarzanie melaniny),
KOMÓRKI MERKLA (komórki układu nerwowego),
następuje tu cały proces odnowy i ochrony naskórka,
komórki tej warstwy przesuwają się do warstwy kolczystej.
WARSTWA KOLCZYSTA
komórki tej warstwy również w młodym wieku mają zdolność mnożenia się,
najgrubsza warstwa,
między komórkami znajduje się substancja spajająca MUKOPOLISACHARYDOWOBIAŁKOWA, która cementuje komórki i dostarcza im pokarmu.
WARSTWA PODSTAWNA + WARSTWA KOLCZYSTA NASKÓREK ŻYWY
między tymi warstwami porozrzucane są KOMÓRKI LANGERHANSA – są one odpowiedzialne
za przekazywanie informacji alergicznej; są niszczone przez dużą ilość promieni UV.
WARSTWA ZIARNISTA
warstwa rogowaciejąca,
1-2 rzędy wrzecionowatych komórek o spłaszczonych jądrach, wypełnionych silnie zasadochłonnymi ZIARNAMI KERATOCHIALINY (związku białkowo-lipidowego),
ziarna keratochialiny zlewają się w jedną całość tworząc cieniutką błonkę → Bariera Reina,
BARIERA REINA:
nie stanowi ona warstwy naskórka, lecz granicę między:
leżącymi pod nią żywymi warstwami komórek bogatymi w płyn, który w ok. 80% składa się z wody,
a tymi nad nią – martwymi – o niewielkiej zawartości płynu (ok. 10%),
zapobiega utracie wody z wnętrza, a także nadmiernemu nasiąkaniu wody z zewnątrz,
woda może przenikać może przenikać do skóry tylko w postaci pary wodnej, gdyż bariera ta jest przepuszczalna tylko dla gazów,
przenikają przez nią:
witaminy rozpuszczalne w tłuszczach (A, D, E, K) oraz witamina F, B5,
enzymy,
aminokwasy,
hormony płciowe,
fitohormony,
substancje bioaktywne,
glukoza,
substancje szkodliwe:
mocne kwasy i zasady,
sole niektórych metali ciężkich,
nikotyna,
ołów,
rtęć.
WARSTWA JASNA
występuje tylko tam, gdzie naskórek jest zgrubiały:
stopy,
łokcie,
kolana,
zbudowana jest z kilku poziomów spłaszczonych, zrogowaciałych komórek (zanikły prawie wszystkie jądra).
WARSTWA ROGOWA
spłaszczone, bezjądrzaste komórki,
białka keratynowe,
nieustanne złuszczanie się warstw powierzchniowych utrudnia wnikanie w głąb skóry szkodliwych mikroorganizmów, jak bakterie i grzyby. Tę funkcję ochronną wzmaga również silnie kwaśny odczyn powierzchni skóry → pH = 4,0 – 5,6,
proces rogowacenia trwa 26-28 dni; w końcowym stadium wytwarza się keratyna,
znajduję się tu CZYNNIK NMF – NATURALNY CZYNNIK NAWILŻAJĄCY:
znajduje się w warstwie rogowej naskórka,
jest odpowiedzialny za nawilżenie i pozbawienie szorstkości skóry,
kosmetyki z NMF można stosować w każdym wieku,
w warstwie rogowej naskórka znajduje się:
58% keratyny,
30% NMF,
11% lipidów chroniących NMF.
WARSTWA ZIARNISTA + W. JASNA + W. ROGOWA NASKÓREK ROGOWACIEJĄCY
SKÓRA WŁAŚCIWA - DERMA
W niej zachodzą najważniejsze reakcje dla skóry,
jej tkanka łączna zawiera FIBROBLASTY:
produkują one włókna:
kolagenowe,
sprężyste,
retikulinowe,
nadają skórze:
sprężystość,
elastyczność,
jędrność,
w skórze właściwej leżą:
wytwory naskórka (przydatki):
włosy,
paznokcie,
struktury naczyniowo – nerwowe.
WARSTWY SKÓRY WŁAŚCIWEJ
WARSTWA BRODAWKOWA
graniczy bezpośrednio z naskórkiem,
brodawki tej warstwy są bogato wyposażone we włosowate naczynia krwionośne oraz ciałka czuciowe.
WARSTWA SIATECZKOWA
obejmuje większą część skóry właściwej,
sąsiaduje z hipodermą,
znajdują się w niej:
gruczoły,
naczynia krwionośne i limfatyczne,
nerwy,
receptory,
włókna:
WŁÓKNA KOLAGENOWE – zbudowane przez kolagen (niejednorodne białko); 72% suchej masy skóry,
WŁÓKNA ELASTYNOWE (SPRĘŻYSTE) – zbudowane przez białko elastynę; oplatają włókna kolagenowe; 5% suchej masy skóry,
WŁÓKNA RETIKULINOWE (SREBRNOCHŁONNE) – zbudowane z białka retikuliny; ich ilość wzrasta w przewlekłych stanach zapalnych skóry.
SUBSTANCJA MIĘDZYKOMÓRKOWA
w młodej, zdrowej cerze ma konsystencją półpłynnego żelu,
spotykamy w niej:
związki glikoproteinowe:
mukopolisacharydy,
enzymy,
kwas hialuronowy.
GRUCZOŁY POTOWE – leżą głęboko w skórze właściwej, a ich ujścia znajdują się na powierzchni naskórka
EKRYNOWE
małe,
wydzielają jedynie wodnisty pot,
APOKRYNOWE
duże,
czynne od okresu dojrzewania,
oprócz potu wydzielają substancje zapachowe,
nie reagują na bodźce termiczne, jedynie na emocjonalne.
POT
wodnisty, rozcieńczony roztwór soli,
zawiera związki:
potasu,
wapnia,
magnezu,
żelaza,
amoniak,
mocznik,
kwas mlekowy,
węglowodany,
lipidy.
GRUCZOŁY ŁOJOWE
występują na całej powierzchni skóry (oprócz wewnętrznej strony dłoni, powierzchni stóp oraz między palcami),
leżą na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej,
ich ujścia są widoczne na powierzchni naskórka (związane najczęściej z mieszkami włosowymi),
wydzielają ŁÓJ:
kwasy tłuszczowe,
cholesterol i jego estry,
fosfolipidy,
glicerydy,
skwalem.
ZAKOŃCZENIA NERWOWE
CIAŁKA RUFFINIEGO – odpowiedzialne za ciepło,
CIAŁKA KRAUZEGO – odpowiedzialne za zimno,
CIAŁKA MEISSNERA – odpowiedzialne za dotyk,
CIAŁKA POLLINIEGO – odpowiedzialne za ucisk.
TKANKA PODSKÓRNA – HIPODERMA
położona najgłębiej,
bezpośrednio styka się z narządami wewnętrznymi,
pod nią znajdują się mięśnie mimiczne i szkieletowe,
zbudowana przede wszystkim z tkanki tłuszczowej i łącznej,
znajdują się w niej naczynia krwionośne i nerwy,
budują ją ZRAZIKI TŁUSZCZOWE:
ich wielkość i kształt waha się w zależności od płci i stanu odżywienia,
ogólna ich ilość jest stała od urodzin aż do śmierci,
funkcje:
ochronna przed urazami mechanicznymi, zimnem,
podporowa skóry,
współodpowiedzialność za jędrność skóry,
współdecydowanie o kształcie naszego ciała,
magazynująca:
wodę,
tłuszcze,
węglowodany,
minerały.
UNACZYNIENIE SKÓRY
bardzo obfite,
odpowiada warstwowej budowie skóry,
można wyróżnić GŁĘBOKI SPLOT TĘTNICZY umiejscowiony na granicy skóry właściwej i tkanki podskórnej.
UNERWIENIE SKÓRY
Skóra ma bardzo silnie rozbudowaną sieć nerwową. Występują w niej włókna pochodzące z układu nerwowo – rdzeniowego, które przeplatają się z włóknami układu autonomicznego.
ZABARWIENIE SKÓRY
Za barwę skóry odpowiedzialny jest barwnik MELANINA. Jest ona substancją złożoną, a jej podstawowym materiałem, z którego się tworzy jest aminokwas TYROZYNA. Komórki wytwarzające melaninę to MELANOCYTY, które znajdują się w warstwie podstawnej naskórka. Ilość melanocytów
u ludzi rasy białej i czarnej jest taka sama. U Murzynów melanina występuje w warstwie podstawnej, kolczystej i ziarnistej.
SKÓRA A PRZEMIANA MATERII
w skórze procesy metaboliczne mają bardzo duże znaczenie – zarówno jeśli chodzi o:
przemianę:
białek,
cukrów,
tłuszczy,
gospodarkę:
wodną,
elektrolitową,
witaminową,
woda znajduje się w przestrzeni między- i śródkomórkowej; 75% wody zgromadzone jest
w skórze i mięśniach (z czego 20% w samej skórze),
skóra wpływ na gospodarkę wodną przez dyfuzję wody poprzez naskórek i jest to proces ciągły.
ODDYCHANIE SKÓRY
Absorpcja tlenu przez skórę wynosi 1,5% całej absorpcji tlenu przez ustrój.
Ochrona:
przed urazami mechanicznymi:
przerost warstwy rogowej,
falisty układ brodawek,
włókna kolagenowe i elastynowe (chronią przed pęknięciem, ponieważ mają zdolność rozciągania),
obecność tkanki podskórnej osłabia działanie urazów mechanicznych;
przed czynnikami chemicznymi:
posiada płaszcz hydrolipidowy (zwany EMULSJĄ SKÓRY) → utworzony jest on z łoju i potu,
a także z niektórych elementów powstających w procesie keratynizacji,
kwaśny odczyn skóry – chroni ją przed szkodliwym działaniem bakterii chorobotwórczych,
naturalna flora bakteryjna:
składają się na nią różne ustroje,
np. gronkowce, beztlenowce;
przed czynnikami fizycznymi:
ochrona przed promieniowaniem UV (wytwarzanie melaniny) oraz zimnem i ciepłem (ochłodzenie się dzięki zwiększonemu wydzielaniu potu).