Art. 76 „władze publiczne chronią konsumentów, użytkowników i najemców przed działaniami zagrażającymi ich zdrowiu, prywatności i bezpieczeństwu oraz przed nieuczciwymi praktykami rynkowymi.”
Ustawa z dn. 15.12.200 o ochronie konkurencji i konsumentów zapewnia ochronę praw konsumenckich.
Autorzy wymienili wśród szerokiego zakresu problemów uwzględnionych w programie WZ w Europie – edukację konsumencką.
Inteligentny wybór i pełne wykorzystanie dóbr i usług
Efektywne wykorzystanie informacji
Zrozumienie praw konsumenckich
Rozwój umiejętności społecznych
Wzrost świadomości ekonomicznej
Zaznajomienie się ze zmianami technologicznymi
Świadomość odpowiedzialności konsumenckiej
Kogo nazywamy konsumentem?
Konsumentem jest każdy człowiek (nawet już dzieci w przedszkolu) który kupuje towary i usługi dostępne na rynku na własne potrzeby, niezwiązane z działalnością zawodową. Na przykład, menadżer w firmie, który kupuje produkt (np. komputer) nie jest już konsumentem. Konsument ma prawo do swobody wyboru asortymentów, bezpieczeństwa, rzetelnej informacji i bycia wysłuchanym. Konsumenci i profesjonaliści są od siebie zależni, czyli bez siebie nie mogą istnieć, lecz ich interesy są różne. Konsument chce tanio kupić rzeczy dobrej jakości, a profesjonalista chce sprzedać jak najwięcej swoich wyrobów i usług po jak najwyższej cenie. Taka sytuacja wymaga ochrony konsumenta. Konsument nie jest fachowcem, jednak powinien sam dbać o swoje interesy i podejmować decyzje świadome.
Korzyści dla jednostki i społeczeństwa
Świadomy swoich praw konsument ma zdolność dokonywania właściwych wyborów w określonej sytuacji.
Wykształceni konsumenci potrafią podejmować decyzje oraz ze świadomością społecznych i politycznych konsekwencji swoich konsumenckich zachowań.
Korzyści dla jednostki: nowe postawy, większa wiedza i nabycie nowych lub podniesienie już posiadanych umiejętności prowadzą konsumentów do zmiany stylu życia.
Co czyni konsumentów silnymi?
Konsumenci mają duży wpływ na gospodarkę i społeczeństwo, ale zwykle nie zdają sobie sprawy z własnej siły. Większość konsumentów czuje się osamotniona – pojedynczy konsument, który jest w konflikcie z producentem lub dostawcą, może nie wiedzieć gdzie i jak złożyć skargę. Mogą jednak zintegrować się i odgrywać aktywną rolę w gospodarce.
Edukacja konsumencka nie jest zwykle chętnie poszukiwanym obszarem edukacji: zainteresowane są nią przeważnie wyłącznie osoby, które same mają problemy konsumenckie.
Bardzo ważne dla konsumentów, społeczeństwa, biznesu i handlu jest, aby rosnąca liczba osób była zaangażowana w tym obszarze nauczania.
Po co nauczać edukacji konsumenckiej – Narzędzie 2
Nieświadomi konsumenci narażeni są na wiele zagrożeń dla ich zdrowia i portfela, wynikających z użytkowania niebezpiecznych produktów lub korzystania z niesprawdzonych oferentów różnych usług.
Przeciwdziałać temu może odpowiednia edukacja konsumencka, posługująca się różnymi narzędziami, w tym stronami internetowymi organizacji konsumenckich i ekologicznych.
Zmiany prawne i instytucjonalne związane z ochroną interesów konsumentów w istotny sposób wzmacniają pozycję konsumenta na rynku.
Jednak przy braku świadomości konsumentów co do posiadanych przez nich praw i możliwości ich egzekwowania, nawet najlepsze regulacje prawne pozostaną martwe.
Krótka historia systemu ochrony konsumentów w Polsce powoduje, że świadomość konsumencka polaków jest stosunkowo niewielka.
Edukacja formalna to długotrwały, wieloletni i wieloetapowy proces. Uczniowie przechodzą przez kolejne etapy nauki (od SP do szkoły wyższej), w trakcie których zdobywają wiedzę na określonym dla ich wieku poziomie.
Odbywa się w placówkach podlegających MEN w oparciu o podstawę programową kształcenia ogólnego która jest głównym instrumentem regulującym programy kształcenia ogólnego realizowane w szkołach, zwartość podręczników szkolnych, ocenianie wewnątrzszkolne oraz system oceniania zewnętrznego.
Od roku szkolnego 2009/2010 obowiązuje nowa podstawa programowa, określona w rozporządzeniu MEN z 23 grudnia 2008 r.
Edukacja konsumencka w szkole
Istotnym elementem misji szkoły jest przygotowanie swoich wychowanków do odpowiedzialnego życia w społeczeństwie, pełnienia ról społecznych, w tym roli konsumenta.
W polskim systemie oświaty nie ma odrębnego przedmiotu związanego z edukacją konsumencką.
Edukacja konsumencka jest częścią szeroko rozumianej edukacji ekonomicznej, obywatelskiej i prozdrowotnej.
Elementy wiedzy ekonomicznej
Były wprowadzane w polskich szkołach w latach 90-tych do programów nauczania wiedzy o społeczeństwie w gimnazjach i liceach ogólnokształcących oraz przedmiotów ekonomicznych w liceach ekonomicznych.
Podstawy przedsiębiorczości
Powszechna edukacja ekonomiczna została wprowadzona w polskim systemie oświatowym wraz z reformą programową oraz zmianami struktury szkół ponadgimnazjalnych w formie podstaw przedsiębiorczości.
W treściach nauczania pp znajdują się zapisy dotyczące ochrony praw konsumenta.
Zagadnienia związane z szeroko rozumianą edukacją konsumencką
Np. ochrona konsumenta, promowanie zdrowego stylu życia, bezpieczeństwo produktów, ekologia, mechanizmy reklamy i marketingu, gospodarowanie pieniędzmi oraz korzystanie z usług bankowych i finansowych i inne, mogą być przekazywane na zajęciach edukacyjnych ujętych w podstawie programowej.
Edukacja konsumencka jako innowacje i eksperymenty pedagogiczne
Istnieje możliwość wprowadzania edukacji konsumenckiej jako innowacji i eksperymentów pedagogicznych zatwierdzonych przez radę pedagogiczną danej szkoły.
Działania edukacyjne w obszarze edukacji konsumenckiej
Ze względu na brak czasu, przeładowanie treści programowych wiele działań edukacyjnych w obszarze EK odbywa się na zajęciach pozalekcyjnych, w ramach kółek zainteresowań, kół przedmiotowych i innych.
Najczęściej zajęcia te prowadzone są metodą projektów.
Ich efektem są zarówno prace uczniów prezentowane w trakcie zajęć, jak i szkolne lub środowiskowe imprezy np. organizacja dnia konsumenta.
Edukacja formalna (szkolna)
Obecnie wiedza i umiejętności zdobyte w szkole nie wystarczają młodym ludziom do sprawnego i świadomego funkcjonowania na stale zmieniającym się rynku. Edukacja formalna uzupełniana i wspierana jest przez edukacje nieformalną (pozaszkolną).
Definicja edukacji nieformalnej
Towarzyszy i uzupełnia proces uczenia się jaki zachodzi w trakcie edukacji formalnej. Może zachodzić w miejscu pracy, w org. pozarządowych, w lokalnych społecznościach, a także w sektorze prywatnym. Uczestnictwo jest zawsze dobrowolne.
Kształcenie przez całe życie (lifelong learning)
Edukacja szkolna i pozaszkolna to wzajemnie uzupełniające się działania.
Urząd ochrony konkurencji i konsumentów
Miejscy i powiatowi rzecznicy konsumentów
Federacja konsumentów
Stow. Konsumentów polskich
Europejskie centrum konsumenckie
W Polsce istnieje ponad 20 grup produktów przy produkcji których projektant i wykonawca muszą być szczególnie ostrożni i dołożyć wszelkich starań aby były wykonane zgodnie z wymogami prawa. To między innymi zabawki, sprzęt elektryczny, w tym telewizory, radia, komputery, aparaty fotograficzne, lampki, lodówki, zamrażarki, wentylatory. Ale tez łodzie, odzież ochronna, wyroby budowlane, dźwigi i windy.
Wskazuje że produkt (najczęściej kosmetyk) ani jego składniki nie były testowane na zwierzętach. Kosmetyki nie testowane na zwierzętach mogą być oznaczone literami BWC – piękno bez okrucieństwa.
Uczniowie potrafią odróżniać i oceniać fakty (obiektywne informacje) i opinie (np. reklamy) dotyczące środków stosowanych w marketingu.
Uczniowie poznają pojęcie i zasady prowadzenia zdrowego i bezpiecznego stylu życia, uświadamiają sobie wpływ własnych zachowań konsumenckich na indywidualny stan zdrowia.
Podejmując decyzję zakupu bierze pod uwagę czy jest to produkt zdrowy dla niego i przyjazny dla środowiska naturalnego, czy nie kupuje produktów niepotrzebnych.
Jest to międzynarodowe ciało zajmujące się tworzeniem światowych norm dotyczących żywności, jej bezpieczeństwa, ochrony konsumenta i obrotu żywnością w handlu międzynarodowym.
Termin, po upływie którego artykuł spożywczy nie nadaje się już do jedzenia. Termin ten stosowany do oznaczenia produktów łatwo psujących się. Termin określa się „należy spożyć do”.
Konsumenci potrzebują EK. Żyjemy w społeczeństwie konsumpcyjnym. Konsumpcja jest ważną częścią naszego codziennego życia i pochłania znaczną część naszych pieniędzy i czasu.