Zimna wojna:

Po II wojnie światowej powszechnie dążono do tego, aby już nigdy nie powtórzył się wojenny koszmar. W tym celu w czerwcu 1945r. przedstawiciele zwycięskiej koalicji antyhitlerowskiej powołali do życia Organizację Narodów Zjednoczonych (ONZ). Jej zadania określił dokument założycielski- Karta Narodów Zjednoczonych. Miała ona stać na straży pokoju i postępu.

Pięciu krajom członkowskim ONZ (USA, ZSRR, Wlk. Brytanii, Francji i Chinom) dodatkowo przyznano stałe miejsce w Zgromadzeniu Ogólnym ONZ oraz prawo veta w Radzie Bezpieczeństwa.

Geneza zimnej wojny:

W 1947r. rozgorzała zimna wojna między niedawnymi zwycięskimi sojusznikami: Związkiem Radzieckim i Stanami Zjednoczonymi. Do rangi supermocarstw urosły ZSRR i USA. Państwo radzieckie stało się potęgą militarną, dysponującą od 1949r. bronią atomową. Kraje zajęte przez Armię Czerwoną przekształcane były w państwa satelickie Związku Radzieckiego. Powojenny chaos polityczny i kryzys gospodarczy w różnych częściach świata tworzyły podatny grunt dla działalności ruchów komunistycznych i rewolucyjnych. Władze radzieckie zamierzały podporządkować sobie kolejne kraje i stopniowo poszerzać swą strefę wpływów.

Jedynym państwem zdolnym do konkurowania z ZSRR były Stany Zjednoczone. Wojna nie tylko uczyniła USA supermocarstwem militarnym, ale także zwiększyła przewagę gospodarczą Ameryki nad resztą świata.

Prymat zasady wolnego handlu przyczynił się do powiązania wieli krajów europejskich i azjatyckich z amerykańską gospodarką.

Przywódcy USA postanowili wziąć na siebie rolę obrońców świata przed komunizmem. Opracowana w 1947r. doktryna powstrzymywania, zakładała długofalowe działania polityczne i gospodarcze w celu blokowania wpływów radzieckich. Zgodnie z nią Amerykanie mieli wspierać ekonomicznie i militarnie kraje zagrożone przejęciem władzy przez komunistów. Wbrew założeniom ONZ- powstał świat dwubiegunowy, zdominowany przez wrogie supermocarstwa.

Podział Europy:

Jednym ze skutków zimnej wojny był podział Europy na dwie izolujące się strefy:

1. Kapitalistyczny i demokratyczny Zachód, związany z USA

2. Komunistyczny i totalitarny Wschód, pozostający pod dominacją ZSRR.

W 1947r. prezydent Truman wsparł rządy Grecji i Turcji, zagrożonych ekspansją sowiecką (politykę tą zwano doktryną Trumana).

Plan Marshalla- akcja pomocy finansowej USA dla zrujnowanych krajów europejskich. Pomagając, Amerykanie chcieli zapobiec wybuchowi światowego kryzysu, zablokować szerzenie się komunizmu oraz umocnić swe wpływy na Starym Kontynencie. Jednak doprowadziło to do pogłębienia podziału Europy.

1949r.- na mocy traktatu waszyngtońskiego powstało NATO (Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego)-sojusz obronny, militarny parasol nad europejskimi sprzymierzeńcami.

1955r.- ZSRR utworzył własny sojusz polityczno-militarny – Układ Warszawski

Podział Niemiec:

Ziemie niemieckie zostały po wojnie podzielone na 4 strefy okupacyjne: radziecką, amerykańską, brytyjską i francuską. W 1948r. zachodni okupanci zdecydowali o połączeniu swoich stref i utworzeniu z nich jednego państwa. Gdy w czerwcu wprowadzili wspólną walutę- markę, doszło do I kryzysu berlińskiego. Sowieci zablokowali zachodnią część miasta. W odpowiedzi Amerykanie zorganizowali most powietrzny.

We wrześniu 1949r. utworzono nowe państwo- Republikę Federalną Niemiec (RFN). Miesiąc później w radzieckiej strefie okupacyjnej utworzono Niemiecką Republikę Demokratyczną (NRD).

RFN otrzymała pomoc w ramach planu Marshalla, a w 1955r. przystąpiła do NATO. Ogniskiem napięć między NRD i RFN był Berlin Zachodni, którędy uciekało na Zachód wielu obywateli NRD.

W sierpniu 1961r. władze NRD rozpoczęły budowę muru, którym oddzieliły swoją część miasta od Berlina Zachodniego. Mur ten stał się symbolem podziału powojennej Europy.

Okres odprężenia:

Istota odprężenia polegała na zastąpieniu polityki konfrontacji, ideą koegzystencji, czyli współistnienia rywalizujących bloków. Związkowi Radzieckiemu, niewydolnemu gospodarczo, coraz trudniej było udźwignąć wielkie koszty rywalizacji z rozwijającym się szybko Zachodem.

Nie bez znaczenia było zainicjowanie przez Nixona i Kissingera zbliżenia amerykańsko-chińskiego, którym Amerykanie szachowali ZSRR. Z kolei świat zachodni zdradzał już zmęczenie zimną wojną, z jej ogromnymi wydatkami na zbrojenia i ciągłą groźbą atomowej zagłady. Państwo amerykańskie było zadłużone. Poza tym do głosu doszło pokolenie ukształtowane w czasach powojennego dobrobytu, nastawione mniej komunistycznie, za to bardziej podatne na hasła pacyfistyczne i rozbrojeniowe.

W 1969r. kanclerzem RFN został socjaldemokrata- Willy Brandt, który podpisał układy z ZSRR i innymi państwami komunistycznymi, uznał istnienie NRD oraz oficjalnie zaakceptował powojenne granice Niemiec. W rezultacie oba państwa zostały uznane i przyjęte do ONZ.

Proces odprężenia osiągnął apogeum w trakcie Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE), zorganizowanej w Helsinkach i Genewie w latach 1973- 1975. Do najważniejszych postanowień KBWE należały: deklaracje uznania granic, pokojowej współpracy oraz poszanowanie praw człowieka.

Znaczenie żelaznej kurtyny

II wojna światowa doprowadziła do podziału Europy na dwie strefy:

- kapitalistyczny i demokratyczny Zachód

- komunistyczny i totalitarny Wschód

Między nimi powstała żelazna kurtyna (od Szczecina nad Bałtykiem do Triestu nad Adriatykiem).

Podczas gdy kraje zachodnie przeżywały dynamiczny rozwój ekonomiczny, państwa bloku komunistycznego utrzymywały nieefektywny system gospodarczy, utrwalający zapóźnienie cywilizacyjne. Gdy na Zachodzie umacniano demokrację, na Wschodzie trwały monopartyjne dyktatury, oparte na przemocy i propagandzie.

Europejski cud gospodarczy

Bezpośrednio po wojnie Zachód przeżywał zapaść gospodarczą. Trudne warunki życia podsycały niezadowolenie społeczne, które mogło doprowadzić do przejęcia władzy przez komunistów. Zagrożenie to było jedną z głównych przyczyn uchwalenia planu Marshalla. Wielki dopływ amerykańskich pieniędzy pomogły gospodarce zachodnioeuropejskiej wyjść z kryzysu oraz zwiększyć i unowocześnić produkcję, co przyczyniło się do utworzenia społeczeństwa konsumpcyjnego.

Do sukcesu Europy Zachodniej przyczyniła się także integracja ekonomiczna krajów tego obszaru. Jej celem było utworzenie wspólnego rynku, gwarantującego swobodną wymianę surowców i towarów.

W 1951r. z inicjatywy Roberta Schumana, powstała Europejska Wspólnota Węgla i Stali (EWWiS).W jej skład wchodziło 6 państw: kraje Beneluxu, Francja, Włochy i RFN.

W 1957r. na mocy traktatu rzymskiego powołano do życia Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG). W ramach nowej organizacji powstać miały: unia celna, wspólny rynek produktów przemysłowych i rolnych, skoordynowany system transportowy i podatkowy oraz jednolita zewnętrzna taryfa celna.

W 1959r z inicjatywy Brytyjczyków powołana została konkurencyjna dla EWG unia handlowa- Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA).

1973r- do EWG przyjęto Wielką Brytanię

Ustrój realnego socjalizmu

Po wschodniej stronie żelaznej kurtyny powstał system ekonomiczno- społeczny podporządkowany względom ideologicznym. Ustrój ten nazywany był realnym socjalizmem. Gospodarkę poddano systemowi nakazowo- rozdzielczemu. Po nacjonalizacji większości przedsiębiorstw oraz banków wrogą klasowo grupę „posiadaczy” zastąpiła wszechwładna partyjna nomenklatura (uprzywilejowana władza). Za motor rozwoju uznano przemysł ciężki. Wielkie skupiska robotnicze miały stanowić podporę nowego, socjalistycznego społeczeństwa. Znaczna część ludności, żyjąca dotąd w nędzy, odczuła awans cywilizacyjny i społeczny.

Przebudowując gospodarkę na wzór sowiecki, kraje Europy Środkowej uzależniały się ekonomicznie od Związku Radzieckiego. Symbolem radzieckiej dominacji nad Europą Środkową stała się utworzona w 1949r. Rada Wzajemnej Pomocy Gospodarczej (RWPG), grupująca państwa komunistyczne związane z ZSRR.

Umocnienie się demokracji na Zachodzie

Charakterystyczne dla powojennej demokracji zachodniej stało się również wyczulenie na problem praw człowieka, podyktowane pamięcią o zbrodniach II wojny światowej. Dla Europy najważniejsza była uchwalona w 1950r. Europejska Konwencja Praw Człowieka, na mocy której powołano Europejską Komisją Praw Człowieka i Europejski Trybunał Praw Człowieka.

Okres stalinowski

W Europie Środkowej wraz z przejęciem w 1948r. przez komunistów pełnej władzy w Czechosłowacji, porzucono pozory demokracji. Nowy ustrój państw bloku wschodniego nazwano demokracją ludową. Za życia Stalina rządy w krajach satelickich ZSRR przeszły w ręce działaczy naśladujących totalitarny system radziecki. Ścisłą kontrolę Moskwy nad partiami rządzącymi w krajach Europy Środkowej miała zapewnić powołana 1947r. nowa międzynarodówka komunistyczna (Kominform).

Odwilż ZSRR (destalinizacja)

Marzec 1953r.- śmierć Stalina

Nowy przywódca, Nikita Chruszczow, walcząc z przeciwnikami w partii, zainicjował proces odwilży, czyli odchodzenia od stalinizmu. Chłopom obniżono znacznie podatki, z łagrów zwalniano więźniów niektórych kategorii, rehabilitowano część niesprawiedliwie skazanych, ograniczono wszechwładzę organów bezpieczeństwa, zniesiono najbardziej drastyczne przepisy stalinowskiego prawa.

W lutym 1956r. na XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego (KPZR) Chruszczow oficjalnie potępił kult jednostki i terror.

Odejście od stalinizmu nie oznaczało jednak rezygnacji z totalitaryzmu. Wkrótce Chruszczow skupił w swych rękach pełnię władzy.

W następstwie odwilży w ZSRR reżimy komunistyczne Europy Środkowej kolejno odchodziły od metod stalinowskich. Odwilż doprowadziła także do zwiększenia samodzielności państw satelickich ZSRR.

Przemiany lat 60.

W 1968r., po 20 latach powojennej stabilizacji i dobrobytu, w wielu krajach niespodziewanie wybuchły niepokoje społeczne. Od USA, przez Europę i Afrykę, aż po Japonię przetoczyła się fala demonstracji i zamieszek. Tym razem rewolucjonistami nie byli robotnicy, lecz studenci, zbuntowani przeciwko tradycyjnemu społeczeństwu, jego moralności i kulturze. Narzędziem walki uczynili muzykę, seks i narkotyki. Ich wrogiem stali się rodzice i nauczyciele, duchowni i politycy, państwo i Kościół, rodzina i szkoła.

Bunt 1968r. okazał się kulminacją procesów obyczajowych i kulturowych. Ich ideą było wyzwolenie jednostki z konwenansów narzucanych przez społeczeństwo oraz kombatantów wojennych, myślących z perspektywy okrucieństwa wojny.

Rewolucja obyczajowa przyczyniła się do zwiększenia wolności osobistej, ale także spowodowała kryzys instytucji rodziny, narkomanię, powstanie nowych subkultur i nurtów (feminizm, homoseksualizm. ???)

Sytuacja polityczna w powojennej Polsce

Zgodnie z postanowieniami konferencji jałtańskiej o rządach w powojennej Polsce decydować miały „wolne i nieskrępowane wybory”. Do czasu głosowania władzę w kraju powierzono powstałemu w czerwcu 1945r. Tymczasowemu Rządowi Jedności Narodowej (TRJN). W rzeczywistości decyzje konferencji jałtańskiej oznaczały pozostawienie kraju pod dominacją Związki Radzieckiego. Wykonawcami radzieckich planów byli komuniści, którzy od 1944r., pod osłoną Armii Czerwonej i NKWD, umacniali swoje panowanie w Polsce.

Działacze PPR nie tylko kontrolowali rząd, ale mieli do dyspozycji aparat przemocy i propagandy.

Cele komunistów przedstawił ich przywódca, Władysław Gomółka. Komuniści dążyli do całkowitego zdominowania życia politycznego. Pod szyldami przedwojennych partii- Polskiej Partii Socjalistycznej (PPS), Stronnictwa Ludowego (SL), Stronnictwa Demokratycznego (SD), Stronnictwa Pracy (SP).

Jedyne niezależne ugrupowanie- Polskie Stronnictwo Ludowe (PSL)- poddawane było nieustannym prześladowaniom.

Celom propagandowym służyło zorganizowane 30.06.1946r. referendum ludowe, którego wyniki zostały sfałszowane.

Legalna opozycja

Zdecydowana większość społeczeństwa przyjęła nową władzę z nieufnością lub wrogością. Przeciwnicy komunizmu wybrali jednak różne formy oporu. Znaczna część Polaków uznała, że należy pogodzić się z decyzjami konferencji jałtańskiej, inni zaś wierzyli w uratowanie Polski poprzez włączenie w życie niekomunistycznych organizacji. Nadzieje te okazywał Stanisław Grabski, wiceprzewodniczący Krajowej Rady Narodowej.

Postawę bliską legalnej opozycji zajął Kościół.

Nadzieje wszystkich grup wiązały się ze Stanisławem Mikołajczykiem- premierem rządu emigracyjnego, po wojnie przywódcą PSL. Partia Mikołajczyka, pozostała jedynym legalnym stronnictwem opozycyjnym. Ludowcy wkrótce uzyskali masowe poparcie Polaków.

W 1947r. komuniści rozbili PSL- czołowi politycy Stronnictwa zostali uwięzieni, Mikołajczyk ratował się ucieczką z kraju.

Stalin nigdy nie dopuszczał możliwości powstania w Polsce niezależnego rządu. Wielu Polaków, którzy ujawnili się lub powrócili do kraju, trafiło do więzień.

Po wojnie w Londynie działały wciąż władze emigracyjne: rząd Tomasza Arciszewskiego, prezydent Władysław Raczkiewicz.

Konspiracja w kraju

Również w kraju wiele środowisk nie miało wątpliwości, iż Polska znalazła się pod nową okupacją. Członkowie konspiracji mieli przede wszystkim wzywać do bojkotu nowych władz, demaskować komunistyczną propagandę i podtrzymywać w społeczeństwie ducha oporu. Największą organizacją próbującą realizować ten program było zrzeszenie Wolność i Niezawisłość (WiN).

Zmiany terytorialne w PRL

Od 1952r.- Polska Rzeczpospolita Ludowa (PRL)

Blisko połowa terytorium przedwojennej Polski została zajęta przez ZSRR. Granicę wschodnią wyznaczono wzdłuż linii Curzona. Utratę ziem wschodnich miały zrekompensować Polakom Ziemie Odzyskane, czyli poniemieckie tereny leżące na wschód od Odry i Nysy Łużyckiej.

W 1970r. podczas wizyty w Polsce, kanclerz RFN Willy Brandt podpisał układ potwierdzający granice na Odrze i Nysie Łużyckiej.

Przesunięciom granic towarzyszyły wielkie przemieszczenia ludności. Część tych ruchów miała charakter spontaniczny- ludzie uciekali przed wrogiem. Pozostałe migracje były zorganizowane przez władze komunistyczne. Największe przesiedlenia dotknęły ludność niemiecką z Ziem Odzyskanych, która w latach 1944-1945 uciekała przed nadchodzącą Armią Czerwoną. Los większości pozostałych przesądzono na konferencji w Poczdamie, w której trakcie zadecydowano o ich wysiedleniu do Niemiec. Akcja ta była przeprowadzona w latach 1945-1947.

Program uprzemysłowienia

Po wybuchu zimnej wojny, gdy Polska weszła w okres stalinizmu, kierownictwo partii przystąpiło do budowy systemu gospodarczego wzorowanego na sowieckim. Najważniejszym krokiem na „drodze do socjalizmu” miała być gwałtowna rozbudowa przemysłu ciężkiego (plan sześcioletni). W praktyce jego realizacja polegała głównie na wielkich inwestycjach w zakłady przemysłowe.

Ze względu na niskie płace Polacy za swoje pensje nie mogli kupić wielu podstawowych towarów, których brakowało na rynku. Podjęta w latach 70. Próba poprawy sytuacji za pomocą pożyczek zagranicznych spowodowała wielkie zadłużenie państwa.

W tym czasie władze zaniedbywały rolnictwo. Podjęto próbę przymusowej kolektywizacji wsi, jednak tylko ponad 13% ziemi weszło w skład Państwowych Gospodarstw Rolnych (PGR). Rolnictwo pozostało zaniedbaną i niedoinwestowaną dziedziną gospodarki.

Młodzież nie widząc perspektyw w rolnictwie opuszczała rodzinne gospodarstwa. W miastach, w których ulokowano wielkie zakłady, rozrastały się dzielnice robotnicze.

Geneza polskiego stalinizmu

Po rozpoczęciu zimnej wojny Polska, podobnie jak inne kraje sowieckiej strefy wpływów, weszła w okres stalinizmu. Charakteryzował się on pogłębieniem zależności państw satelickich od ZSRR oraz naśladownictwem radzieckich wzorców we wszystkich dziedzinach życia.

We wrześniu 1948r. od przywództwa partii odsunięto Władysława Gomułkę, ponieważ sprzeciwiał się przenoszeniu do Polski sowieckich rozwiązań, został oskarżony o „odchylenie prawicowonacjonalistyczne”.

Miejsce Gomułki zajął Bolesław Bierut, ślepo posłuszny Stalinowi, od 1947r. sprawujący urząd prezydenta.

Powstanie PZPR

W okresie stalinowskim ustrój Polski upodobnił się do sowieckiego totalitaryzmu. {p wyeliminowaniu w latach 1944-1947 opozycji pełną władzę objęła partia komunistyczna, nosząca od grudnia 1948r. nazwę- Polska Zjednoczona Partia Robotnicza (PZPR). Aparat PZPR kontrolował instytucje państwowe.

Stalinowski terror

Na okres stalinowski przypada także apogeum terrorystycznego terroru. Polska stała się państwem policyjnym. Przemoc miała służyć nie tylko niszczeniu wrogów komunizmu, ale również zastraszeniu ludności. Najbardziej narażeni na represje byli polityczni, klasowi i ideowi przeciwnicy systemu: dawni członkowie podziemia i partii opozycyjnych, przedwojenne „klasy posiadające”, oficerowie, inteligencja i duchowni.

Niemal wszystkie sfery życia zdominowała komunistyczna propaganda. Jej motywami przewodnimi były: kult jednostki (Stalina i Bieruta), podziw dla ZSRR, nieomylność partii i nienawiść do zachodnich „imperialistów” i rodzimej „reakcji”. Kontroli poszczególnych środowisk służyły organizacje, takie jak Związek Młodzieży Polskiej (ZMP).

Walka z Kościołem (Non possumus)

Władze rozpętały też walkę z Kościołem. Wobec zniszczenia innych instytucji Kościół stał się dla wielu Polaków ostatnią ostoją wolności w systemie zniewolenia. Zdając sobie sprawę z autorytetu duchowieństwa, komuniści zastosowali politykę narastających ograniczeń i szykan. W celu rozbicia Kościoła od wewnątrz utworzono ruch „księży patriotów”, popierających nowy ustrój.

Początek odwilży

Śmierć Stalina i prowadzona przez Chruszczowa polityka stopniowej destalinizacji zachwiały pozycję polskich stalinistów. Sytuacja w ZSRR powodowała jednak rozprężenie w aparacie partyjnym i wewnętrzną rywalizację, która pociągnęła za sobą złagodzenie terroru, do czego przyczyniło się także ujawnienie zbrodni reżimu na falach Radia Wolna Europa.

Zaczęto zwalniać niektórych więźniów (m.in. Gomółkę), w kulturze i nauce pojawiły się coraz liczniejsze oznaki złagodzenia cenzury oraz otwarcia na Zachód, publikowano i wystawiano dzieła odchodzące od socrealizmu.

Przełom polityczny 1956r.

Wszystko to przyspieszyło przełom polityczny 1956r. W marcu podczas pobytu w Moskwie zmarł Bierut (zastąpił go Edward Ochab), co zaostrzyło walki w kierownictwie PZPR. Wkrótce potem upowszechniono tajny referat Chruszczowa, piętnujący stalinizm. W kwietniu ogłoszono amnestię więźniów politycznych oraz dokonano rehabilitacji niesłusznie skazanych. Zaczęto żądać demokratyzacji systemu, zwiększenia swobody dyskusji oraz poprawy warunków życia.

28/29.06.1956r.- poznański Czerwiec (strajk przeciwko niekorzystnym warunkom płac przerodził się w krwawo stłumione zamieszki antykomunistyczne)

Przejęcie władzy przez Gomułkę

W październiku 1956r. kierownictwo PZPR przychyliło się do pomysłu, aby dla odzyskania kontroli nad sytuacją oddać władzę Gomułce. 20.10.1956r. Gomułka objął przewodnictwo w partii. Jednym z pierwszych kroków Gomułki było uwolnienie prymasa Wyszyńskiego i zawarcie ugody z Kościołem.

Wbrew powszechnym nadziejom Gomułka nie miał jednak zamiary demokratyzować ustroju. Po opanowaniu sytuacji w kraju rozpoczął wyhamowywanie reform. W latach 1957-1958 stopniowo likwidowano niezależność organizacji, które wywalczyły autonomię w okresie odwilży. Równocześnie zaostrzono cenzurę oraz wyciszono głosy domagające się reform. W gospodarce nastąpił powrót do polityki industrializacji. Chociaż nowe kierownictwo odrzuciło stalinizm, to jednak system przyjął znów totalitarne oblicze.

Koniec stalinizmu oraz objęcie rządów przez Gomułkę otworzyły nowy etap w historii PRL. Po 1956r. przejawy zależności Polski od ZSRR stały się mniej widoczne. Rządy Gomułki kryły jednak narastające problemy gospodarcze i napięcia polityczne. Zamiast polepszenia się warunków bytowych ludności pod koniec lat 60.- pogorszyło się zaopatrzenie sklepów i znacznie wzrosły ceny.

Po uznaniu „rewizjonistów” za główne zagrożenie dla partii Gomułka przeprowadził w 1958r. czystkę w PZPR. Kontynuowano także działania zmierzające do odzyskania utraconej w okresie odwilży pełnej kontroli nad życiem umysłowym. W tym celu zaostrzono cenzurę, zamykano czasopisma i kluby dyskusyjne.

Pod rządami Gomułki komuniści ponownie zaostrzyli walkę z Kościołem. Ze szkół usunięto lekcje religii i symbole religijne. Wznowiono również działalność „księży patriotów”.

Przejawy opozycji

Złagodzenie ustroju totalitarnego, które nastąpiło w okresie odwilży, sprawiło, że częstsze stały się przejawy oporu społecznego wobec władz. Równocześnie kształtowały się nurty opozycji politycznej. Najbardziej radykalny był odłam niepodległościowy. Jego reprezentanci snuli plany odbudowy antykomunistycznego podziemia. Większy zasięg zdobyła jedynie organizacja „Ruch”, planująca m.in. podpalenie Muzeum Lenina w Poroninie, zlikwidowana w 1970r.

Geneza okrągłego stołu

W maju i sierpniu 1988r. w kilku miastach wybuchły strajki pod hasłami legalizacji „Solidarności”. Władze- aby opanować nastroje- zdecydowały się rozpocząć negocjacje z opozycją. W sierpniu 1988r. rząd oficjalnie wysunął propozycję zorganizowania rozmów okrągłego stołu, która- w zamian za wygaszenie strajków- skierował do „Solidarności”.

Wałęsa i jego doradcy- wywodzący się głównie z kręgów KOR oraz środowiska KIK- uważali, że rozmowy z komunistami są jedyną możliwą drogą do legalizacji związku i prawdziwej demokratyzacji.

Decyzje okrągłego stołu

6.02.1989r. rozpoczęły się obrady okrągłego stołu. Rozmowy przez 2 miesiące toczyły się w tematycznych zespołach, w których omawiano kwestie szczegółowe.

5.04.1989r. obrady zakończyły się porozumieniem. Władze przystały na legalizację „Solidarności”. Uzgodniono też przeprowadzenie wyborów do Sejmu, przy czym jedynie 35% mandatów miało pochodzić z wolnego głosowania, a resztę zarezerwowano dla kandydatów obozu rządzącego. W całkowicie demokratyczny sposób mieli być wybrani członkowie Senatu.

W efekcie podczas wyborów 4.06.1989r. strona solidarnościowa odniosła całkowite zwycięstwo.

Zmiana układu sił w kraju była zaskakująca zarówno dla władz, jak i opozycji. Pod wpływem klęski wyborczej obóz rządzący się rozpadł.

3.071989r. na łamach „Gazety Wyborczej” red. Naczelny Adam Michnik, w artykule „Wasz prezydent, nasz premier” zaproponował oficjalnie rozwiązanie kompromisowe. Zgodnie z tą propozycją 19.07.1989r. funkcję prezydenta objął gen. Wojciech Jaruzelski. Nowa koalicja wysunęła na stanowisko premiera Tadeusza Mazowieckiego.

24.08.1989r. został on pierwszym niekomunistycznym szefem rządu.