Część II
37. Charakterystyka zasobów (kolumny) podmiotów gospodarczych w pieniężnym modelu przepływów w fazie zaspokajania popytu pośredniego (część I) i końcowego (część II).
W części I w kolumnach przedstawiono strukturę kosztów poszczególnych gałęzi wyrażoną w cenach rynkowych. W kolumnie pierwszej np. przemysł wydobywczy w celu wytworzenia swojej produkcji zakupił od siebie towary i usługi, następnie od przemysłu przetwórczego, cały czas ponosząc koszty itd.
W kolumnach części II została ujęta struktura wydatków poszczególnych odbiorców popytu końcowego. Oznacza to, że konsument indywidualny pierwszy w tabeli zamierza wydać tyle i tyle pieniędzy by zaspokoić swój popyt końcowy kupując po kolei w Pw, Pp, Pf itd.
Zasobem budżetu państwa są fundusze, które są tworzone na wydatki budżetu
Amortyzację i zysk traktować możemy jako przykłady zasobów budżetu państwa.
Głównym zasobem banków są dochody z oprocentowania indywidualnych kredytów i emisji pieniądza.
38. Omów przepływ (wiersze) dochodów między podmiotami pieniężnego modelu przepływów międzygałęziowych. Część III i IV
Część III tabeli ilustruje proces tworzenia dochodów. Dotyczy ona nie tylko przedsiębiorstw (gałęzi), ale także dochodów otrzymywanych za pośrednictwem budżetu państwa i banków.
W pierwszym wierszu w części III został zapisany strumień płac, przepływając rozdysponował się, rozłożył on po kolei na Pw, Pp, Pf itd. Drugi wiersz to dotacje i ulgi budżetowe, trzeci wiersz to dochody gałęzi związane z amortyzacją, czwarty wiersz z akumulacją, piąty wiersz związany jest z ilością pieniądza kredytowego i emisyjnego.
Część IV poświęcona jest ona podziałowi dochodu narodowego.
Pierwszy wiersz interpretujemy następująco: płace wypracowane przez gałęzie są dzielone na:
n place dla konsumentów indywidualnych po za sfery budżetowej i banków,
n płace dla pracowników sfery budżetowej,
n płace konsumentów indywidualnych z tytułu funduszy celowych,
n płace pracowników z banku,
Następne wiersze są interpretowane tak samo drugi wiersz to dotacje i ulgi budżetowe, trzeci wiersz to dochody związane z amortyzacją (popyt restytucyjny odbiera wszystkie środki związane z amortyzacją przedsiębiorstw), czwarty wiersz z akumulacją, piąty wiersz związany jest z ilością pieniądza kredytowego i emisyjnego.
39. Omów strukturę (kolumny) dochodów podmiotów gospodarczych w pieniężnym modelu przepływów międzygałęziowych. Część III i IV
Struktura tych dochodów w cz. III składa się z płac, amortyzacji z uwzględnieniem obciążeń budżetowych z części zysku przeznaczonego na rozwój gospodarczy, składa się również z tego wszystkiego co zasila owe dochody. Są to wszystkie dotacje, subwencje, ulgi przeznaczone dla podmiotów gospodarczych. Tak więc budżet może zasilać dochody przedsiębiorstw.
Na dochody przedsiębiorstw mają też wpływ banki po przez udzielanie kredytów, powoduje to zwiększenie ilości pieniędzy danego przedsiębiorstwa. Banki oddziałują na dochód przedsiębiorstw również po przez emisję pieniądza.
W gałęziach produkujemy, aby uzyskać dochody - różnicę między przychodem ze sprzedaży a kosztami.
Struktura dochodów poszczególnych podmiotów cz. IV jest następująca odpowiednio dla przemysłu wydobywczego, energetycznego, hutniczego itp.
Vi - płace (wypłacone w tych działach);
Bi - dochody jakie dział otrzymuje z tytułu budżetu państwa (np. subwencje, dotacje, określa ulgi podatkowe);
Ai - dochody płynące z amortyzacji,
Zi - zyski czyli akumulacja w przedsiębiorstwach,
mi - dochody z emisji pieniądza i kredytów,
Struktura ta określa ilościowo jaką część dochodów poszczególnych przedsiębiorstw stanowią: płace, akumulacja, dochody z tytułu emisji pieniądza przez banki centralne, obciążenia na rzecz budżetu państwa oraz amortyzację.
40. Omów podział dochodów między konsumentów indywidualnych, inwestorów, budżet i banki w modelu pieniężnych przepływów międzygałęziowych.
Podział dochodu między poszczególne podmioty - kolumny II i IV ćwiartka.
Struktura dochodów określa wielkość dochodów jakie konsument indywidualny otrzymuje z tytułu:
• płacy,
• budżetu,
• otrzymane z banku
budżet:
• dochody w formie podatków od przedsiębiorstw,
• dochody z amortyzacji,
• otrzymane z banków (sprzedane obligacje),
banki:
• oszczędności budżetu,
• oszczędności konsumentów indywidualnych,
41. Omów strumienie dochodów podmiotów gospodarczych w IV ćwiartce w modelu pieniężnych przepływów międzygałęziowych.
Strumień dochodów w IV ćwiartce określa podział dochodu narodowego na konsumentów indywidualnych , budżet, banki i inwestorów. Strumień dochodów z tytułu płac określa:
n wielkość płac konsumentów indywidualnych,
n wielkość wydatków budżetu na płace pracowników sfery budżetowej oraz wielkość wydatków przeznaczonych na funduszy celowe,
n wielkość kredytu bankowego,
n wielkość wydatków przeznaczona na realizację popytu restytucyjnego, odtworzeniowego,
n
42. Założenia równowagi ogólnej podaj charakterystykę.
J. Kornai przedstawił 12 głównych założeń równowagi ogólnej:
1. Charakter statyczny i stacjonarny.
2. Zbiór organizacji jest niezmienny,
3. System gospodarczy składa się z producentów i konsumentów,
4. Zbiór produktów jest niezmienny,
5. Jednoczesne działanie,
6. Zbiór wykonalnych procesów produkcji jest wypukły,
7. Maksymalizacja zysku producenta,
8. Maksymalizacja użyteczności konsumenta,
9. Zbiór produkcji i konsumpcji oraz skali preferencji jest niezmienny,
10. Wyłączność przepływu informacji cenowej.
11. Anonimowość stosunków rynkowych,
12. Brak niepewności,
43. Równowagi cząstkowe, ogólna i idealna w warunkach gospodarki rynkowej.
RÓWNOWAGA GLOBALNA - gdy w pewnym okresie czasu suma popytu na dobra równa się sumie podaży dóbr w tym czasie zaoferowanych.
RÓWNOWAGA CZĄSTKOWA - istnieje wtedy, kiedy popyt równa się podaży na rynkach wszystkich towarów danego kraju.
RÓWNOWAGA IDEALNA - zachodzi kiedy równowaga cząstkowa zachodzi w każdym momencie czasu.
RÓWNOWAGA EX ANTE I EX POST - równowaga ex ante to równowaga istniejąca przed rozpoczęciem procesu gospodarczego, równowaga ex post istnieje po jego zakończeniu.
44. Nierównowaga popytowa jako przypadłość gospodarki centralnie zarządzanej.
Obserwujemy nadmiar popytu w stosunku do podaży. Podaż nie reaguje na zmianę sen ponieważ przedsiębiorstwa objęte dyrektywami kalkuluje wielkość produkcji nie biorąc cen pod uwagę. Dyrektywy były wyrażone ilościami nie ważne ile zużyło się surowców do wyprodukowanej określonej ilości dóbr, towarów. Popyt spada w miarę wzrostu cen.
45. Nierównowaga podażowa jako przypadłość gospodarki rynkowej.
Popyt jest tym większy im niższe są ceny. Podaż jest tym mniejsza im ceny są wyższe. Przedsiębiorcy nastawieni są na maksymalizację zysku. Zysk będzie duży jeśli produkcja będzie duża. Produkcja jak największa przy jak najmniejszych kosztach (np.. zatrudniać jak najmniej ludzi). Jeśli ceny są wysokie tym więcej towarów jest opłacalnych dla produkcji.
Nierównowaga objawia się nadwyżką dóbr, których nie można sprzedać, lub nadwyżką mocy produkcyjnych, których z braku popytu nie można uruchomić.
46. Zachowania producentów i konsumentów w systemie gospodarki centralnie zarządzanej.
Nadrzędnym celem przedsiębiorcy w gospodarce centralnie zarządzanej jest wykazanie dyspozycyjności wobec zwierzchnika. Dyspozycyjność to gotowość wykonywania poleceń w terminie i w rozmiarach przez zwierzchnika nakazanych. Żeby wykazać dyspozycyjność zaczęto gromadzić zapasy.
Przedsiębiorcy dysponujący dużymi zapasami zawsze są zdolni do wykonania planu a także działań do niego wstawionych. Uwaga przedsiębiorców najbardziej koncentruje się wokół środka którego jest najmniej, który stanowi tzw. „wąskie gardło”. Wysokość jego rezerwy decyduje o dyspozycyjności przedsiębiorstwa.
47. Mechanizm powstawania nierównowagi podażowej przy zachowaniu cen stałych i zmiennych.
Przedsiębiorca nastawiony jest na maksymalizację zysku. Koszt krańcowy (koszt wytwarzania każdej następnej jednostki produktu) najpierw spada, a później rośnie. Koszt krańcowy początkowo (przy bardzo niskich rozmiarach produkcji) jest wyższy od przeciętnego utargu, przedsiębiorstwo ponosi straty. Po przekroczeniu pewnego punktu każda następna jednostka przynosi zysk. Zysk krańcowy najpierw rośnie, a potem spada. Przedsiębiorca nastawiony na maksymalizację zysku może go osiągnąć przez obniżanie kosztu krańcowego i wzrostu opłacalnej produkcji.
m - utarg krańcowy,
K - koszty krańcowe,
K1 - obniżony koszt krańcowy,
Inaczej jest przy założeniu cen zmiennych. Przedsiębiorstwo dążąc do maksymalizacji zysku wykorzysta każdą okazję do podnoszenia ceny. Np. gdy rośnie popyt ponieważ pojawiły się u nabywców dodatkowe dochody. Zestawiając obie tendencje widzimy, że:
popyt wykazuje skłonności do słabnięcia,
popyt czasami jest zbyt wysoki i jest likwidowany przez podnoszenie cen,
Biorąc te tendencje pod uwagę otrzymamy nierównowagę podażowa jako chroniczną przypadłość gospodarki rynkowej.
48. Mechanizm powstawania nierównowagi popytowej.
Przedsiębiorstwo w gospodarce centralnie zarządzanej w celu powiększania zysku ucieka się do nieco innej metody niż w gospodarce rynkowej. W dyskusji ze zwierzchnikiem próbuje go przekonać, że ilość środka na jednostkę produkcji jest zbyt niska i grozi to niewykonaniem planu. Pożądany jest nowy podział środka. Przedsiębiorstwo go otrzymuje przez co zwiększają się jego zapasy, jest ono także gotowe zwiększyć nieco produkcję, jednak nie jest to wzrost proporcjonalny do otrzymanego środka (dyspozycyjność). Pojawia się wzrost popytu nad podażą.
Dyrektywa produkcji globalnej - jeżeli wysokość produkcji globalnej nie jest ściśle kontrolowana przez zwierzchnika, a kontrola ta ogranicza się do łącznej jej wysokości mówimy, że dyrektywa opiewa na produkcję globalną, np. wynosi ona 1 mln i nieważne czy wyprodukowano 10 sztuk po 100.000 lub 8 sztuk po 125.000, liczy się suma opiewająca dyrektywę. Celem przedsiębiorstwa jest gromadzenie zapasów, powoduje to wyższy popyt niż podaż.
49. Samopogłębianie się nierównowagi podażowej.
Spirale samopogłębiające się:
a) poprawa trwałości - jeśli wyrób jest trwalszy i dłużej służy użytkownikowi, popyt odtworzeniowy spowodowany zupełnym zużyciem i koniecznością kupna tego samego wyrobu pojawia się później, poprawa trwałości spowodowana niskim popytem wyjściowym owocuje więc dalszym obniżeniem popytu,
b) rzetelność - im bardziej rzetelny jest dostawca, im bardziej można liczyć na jego punktualność i dbałość o pełny asortyment, tym niższe zapasy może utrzymywać odbiorca. Niedobór popytu będący przyczyną rzetelności owocuje zatem dalszym spadkiem popytu.
c) bezrobocie - człowiek zagrożony bezrobociem stara się pracować wydajniej, im lepiej pracuje tym mniejsze jest zapotrzebowanie na pracowników a zatem wzrasta bezrobocie. Bezrobotni dysponują niższymi dochodami niż pracujący z zatem owocuje to spadkiem popytu,
d) doskonalenie organizacji pracy - odrzucane są sztywne schematy, a w ich miejsce pojawiają się rozwiązania eliminujące koszty ponoszone z tytułu niedoskonałości organizacyjnych. Znów zatem ostatecznym rezultatem jest obniżenie popytu,
e) specjalizacja - przedsiębiorstwom nie wyspecjalizowanym opłaca się powierzyć specjalistom część aktywności, gdyż mogą skoncentrować się na tym co rokuje dla nich najwyższe nadzieje. Prowadzi to do obniżenia kosztów i do dalszego spadku popytu.
f) rachunek ekonomiczny - jeśli zamierzenie przekracza pewny poziom ryzyka, przedsiębiorca rezygnuje z jego realizacji spada popyt i pogłębia się nierównowaga.
50. Samopogłębianie się nierównowagi popytowej.
Spirale samopogłębiające się:
a) wady technologii - nadwyżka popytu nad podażą , powoduje że technologia przyczyniła się do samopogłębienia. Im wyrób mniej trwały tym szybciej odnawia się popyt.
b) brak rzetelności - ponieważ brakuje surowców, dostawcy stają się nierzetelni. Przedsiębiorstwa starają się gromadzić zapasy, braki na rynku są coraz większe w związku z czym dostawcy są bardziej nierzetelni,
c) brak rąk do pracy - praca którą w gospodarce rynkowej wykonuje jeden pracownik w centralnie zarządzanej jest dwu lub więcej osób. Zwiększa to niedobór rak do pracy na rynku i powoduje dalsze obniżenie morali i dyscypliny.
d) dyrektywy produkcyjne - nasilenie nierównowagi popytowej pociąga za sobą wzmożenie dyrektywnych metod pobudzania produkcji, a w ślad za tym wzmożeniem postępuje jeszcze większe nasilenie nierównowagi (dyspozycyjność zapasy),
e) brak specjalizacji - gospodarka centralnie zarządzana staje się przyczyną autarkii czyli robinsonizacji życia gospodarczego, w której każdy musi robić niemal wszystko przez to podnosi koszty i wywołuje nasilenie nierównowagi popytowej.
f) wąskie gardło - im jakiegoś czynnika w gospodarce jest mniej tym częściej staje się on wąskim gardłem. Im częściej jest wąskim gardłem tym intensywniejsze zabiegi o zwiększenie jego przydziału, zabiegi te prowadzą do zwiększenia popytu, a zatem nasilenia niedoboru.
51. Wpływ obu typów nierównowagi na postęp cywilizacyjny.
Nierównowaga popytowa wpływa negatywnie na postęp cywilizacyjny, gdyż go obniża.
Kraje w których przez kilkadziesiąt lat dominowała nierównowaga popytowa nie mogły w tym czasie poszczycić się żadnym autonomicznym wkładem w postęp cywilizacyjny. Przedsiębiorca nie jest zagrożony brakiem popytu. Wytwarzane przez niego ciągle te same produkty są akceptowane przez społeczeństwo, nie dlatego, że jest ono z nich zadowolone lecz dlatego, że ciągle jest ich mało.
Nierównowaga podażowa natomiast powoduje rozwój cywilizacyjny. W nierównowadze podażowej przedsiębiorca zagrożony brakiem popytu jest zawsze zautomatyzowany na poszukiwanie bestsellerów. Pojawieniu się nowych potrzeb towarzyszy fala inwestycji w rezultacie których wzrasta produkcja przedmiotów zdolnych do zaspokojenia owych potrzeb.
52. Pojęcie i przejawy asymetrii nierównowagi podażowej.
Ciąg technologiczny
Jeśli podaż jednego z elementów ciągu technologicznego jest większa niż pozostałych wówczas mamy asymetrię podażową. Im bliżej początku ciągu technologicznego tym wyższa nierównowaga podażowa, tym większe nadwyżki produktów wytwarzanych na tych poziomach. Przejawami są pozamykane kopalnie, huty ogromne nadwyżki produktów rolnych w wysokorozwiniętych krajach systemu rynkowego. Zjawisko to słabnie w miarę zbliżania się do poziomu (3) - poziomu wytwarzającego dobra finalne.
53. Pojecie i przejawy asymetrii nierównowagi popytowej.
Im bliżej początku ciągu technologicznego tym wyższa nierównowaga popytowa. Przejawem są kopalnie pracujące non stop. Istnieją z kolei zakłady produkujące dobra finalne pracujące na jedną zmianę.
54. Mechanizm powstawania asymetrii w warunkach nierównowagi popytowej.
Mechanizm asymetrii nierównowagi popytowej sprowadza się do tego, że każdy impuls wzmożonego popytu na dobra zaopatrzeniowe dociera, do ogniwa s (dział surowców), a im bliżej końca ciągu tym dociera on mniejszą ilość razy. Dział F (produkujący dobra finalne) w ogóle go nie odbiera pozostając jego emitentem.
55. Mechanizm powstawania asymetrii w warunkach nierównowagi podażowej.
Każde obniżenie kosztów dociera do s (dział produkujący surowce) w postaci niższego popytu na jego wyroby. Im bliżej końca ciągu tym dociera mniej impulsów tego rodzaju, a dział F (produkujący dobra finalne) położony na końcu w ogóle ich nie odbiera, pozostając jednak ich emitentem. W ten właśnie sposób działa mechanizm asymetrii nierównowagi podażowej.
56. Faza recesyjno - depresyjna cyklu koniunkturalnego wg teorii cyklu Kaleckiego.
Rozważania rozpoczynamy kiedy inwestycje kształtują się na najwyższym poziomie. Inwestorzy zmniejszają decyzje inwestycyjne (są to początkowe fazy kryzysu). Inwestycje przestają rosnąć. Znika zjawisko przyrostu zysków. Zasób kapitału wzrasta ponad zwykły poziom. W następnym okresie inwestycje gwałtownie spadają, natomiast zasób kapitału rośnie, ale w coraz wolniejszym tempie Krańcowa stopa zysku ulega dalszemu obniżeniu. Spadek inwestycji przecinający poziom zużycia kapitału jest początkiem fazy spadku zasobów kapitału. Spadek zysku trwa nadal. Gospodarka znajduje się w fazie recesyjnej. Zasób kapitału spada ponieważ poziom inwestycji jest niższy niż poziom zużycia kapitału. Kiedy mamy znaczny ubytek kapitału trwałego, a inwestycje kształtują się na najniższym poziomie to gospodarka znajduje się w fazie depresji.
Jeśli wydatki inwestycyjne są ponad poziomem zużycia kapitału to krzyw zasobu kapitału rośnie, gdy są równe poziomowi zużycia kapitału to krzywa zasobu kapitału stabilizuje się. Jeśli wydatki inwestycyjne są (poniżej) są mniejsze od poziomu zużycia kapitału to krzyw zasobu kapitału maleje !
57. Faza progresywna cyklu koniunkturalnego wg inwestycyjnej teorii prof. Kaleckiego.
Rozważania zaczynamy gdy inwestycje są na najniższym poziomie. Nie występuje spadek inwestycji a tym samym nie spadają zyski, ale zasób kapitału dalej spada gdyż, poziom inwestycji jest znacznie niższy od średniego zużycia kapitału. Ten fakt powoduje że zaczyna rosnąć stopa zysku. Pojawiają się sprzyjające warunki do renowacji kapitału, wzrostu popytu na środki inwestycyjne i wzrostu zysków w sektorze dóbr inwestycyjnych. W ten sposób gospodarka wchodzi w fazę ożywienia. Wzrost inwestycji powoduje wzrost zysków. Gdy wydatki inwestycyjne kształtują się na poziomie zużycia kapitału, wówczas zasób kapitału kształtuje się na najniższym poziomie. Gdy inwestycje są większe od faktycznego zużycia kapitału to zasób kapitału zaczyna rosnąć co powoduje osłabienie stopy wzrostu zyskowności inwestycji.
58. Czynniki kształtujące cykliczność i rentowność wzrostu wg prof. Kaleckiego.
Teoria wahań cyklicznych zbudowana została na sprzeczności między wysokością nakładów inwestycyjnych, a zmianami w zasobie kapitału. Wydatki inwestycyjne tworzą najpierw popyt i wpływają na wielkość zysków. Kalecki uważa, że „kapitaliści” zarabiają tyle i ile sami wydają na inwestycje i własną konsumpcję. Ich wydatki tworząc rynek zbytu napędzają zyski innym kapitalistom produkującym dobra inwestycyjne i konsumpcyjne. Jeśli przyrost wydatków inwestycyjnych DIk wpływa dodatnio na realne decyzje inwestycyjne, to przyrost zasobu kapitału DZk wpływa ujemnie na decyzje inwestycyjne przedsiębiorców. Kalecki za pomocą krzywej wydatków inwestycyjnych, krzywej zasobu kapitału i średniego zużycia kapitału przedstawił nam wyżej wymienione zależności. Krzywa wydatków inwestycyjnych wpływa na poziom kapitału. Efektem tego jest krańcowa stopa zysku z jednostki inwestycyjnej (krańcowa stopa zysku z jednostki kapitału) (przyrost zysku na przyrost jednostki kapitału) nazywana także regulatorem.
Dzięki niej wiemy jak zmienia się przyrost zysku na jednostkę przyrostu zysku kapitału.
Pewien rodzaj inwestycji wykazuje wyraźnie dużą cykliczność pod wpływem zmian w przyroście zysku oraz w przyroście kapitału.
Niestabilność: cykliczne wahania w wydatkach inwestycyjnych są główną przyczyną niestabilności i wahań w innych wielkościach ekonomicznych.
1. Nie można w nieskończoność zwiększać inwestycji, bo istnieje szczytowy popyt na niektóre inwestycje,
2. Nie można w nieskończoność nie inwestować,
Sprzeczność jaka zachodzi pomiędzy popytowymi i podażowymi efektami wydatków inwestycyjnych prowadzi w sposób nieuchronny do wahań cyklicznych
59. Punkty zwrotne w cyklu koniunkturalnym wg inwestycyjnej teorii prof. Kaleckiego.
W cyklu koniunkturalnym wg inwestycyjnej teorii wzrostu Kaleckiego mamy do czynienia z dwoma głównymi punktami zwrotnymi.
Pierwszy gdy gospodarka przechodzi z fazy rozkwitu do fazy kryzysu, drugi w momencie przejścia gospodarki ze stanu depresji do stanu ożywienia.
Punkt zwrotny - w okresie rozkwitu inwestycje stabilizują się na najwyższym poziomie. Jeżeli inwestycje są na najwyższym poziomie przekraczającym faktyczne zużycie kapitału to zasób kapitału zaczyna rosnąć co powoduje osłabienie zyskowności inwestycji. Skoro inwestycje nie przynoszą oczekiwanych zysków, ludzie przestają inwestować. Jeśli zyski spadają, a zasób kapitału rośnie to skłania przedsiębiorców do dalszego kurczenia nakładów inwestycyjnych.
Drugi punkt zwrotny - inwestycje stabilizują się na najniższym poziomie, nie występuje już ich dalszy spadek, a tym samym nie spadają już dalej zyski, ale zasób kapitału dalej spada, gdyż poziom inwestycji jest niższy od średniego zużycia kapitału. Ten fakt powoduje, że powoli zaczyna rosnąć stopa zysku. Pojawiają się sprzyjające warunki do renowacji kapitału, wzrostu popytu na środki inwestycyjne oraz wzrostu zysku w sektorze dóbr inwestycyjnych. W ten sposób gospodarka wchodzi w nową fazę ożywienia i rozpoczyna się początek nowego cyklu.
60. Omów relacje miedzy wydatkami inwestycyjnymi a poziomem zasobów kapitału wg teorii Kaleckiego.
W teorii cyklu prof. Kalecki ukazał nam relacje między wydatkami inwestycyjnymi, a przeciętnym poziomem zasobu kapitału.
Gdy wydatki rosną, a ich poziom ukształtowany jest na poziomie zużycia kapitału wtedy zasób kapitału nie spada i kształtuje się na najniższym poziomie. W dalszym okresie cyklu następuje wzrost inwestycji, a tym samym wzrost zysków. Inwestycje są więc zależne od faktycznego zużycia kapitału i zasób kapitału zaczyna rosnąć co powoduje osłabienie stopy zyskowności inwestycji. Gdy nie ma przyrostu inwestycji, a tym samym nie ma przyrostu zysków wówczas zasób kapitału rośnie ponad średni poziom. W dalszym okresie inwestycje zaczynają gwałtownie spadać ale mimo ich spadkowej tendencji są one wyższe od średniego zużycia kapitału i dlatego krzywa zasobu kapitału jeszcze powoli rośnie Gdy spadające inwestycje osiągają poziom średniego zużycia kapitału to zasób kapitału przestaje dalej rosnąć. Gdy inwestycje spadną poniżej średniego poziomu zużycia kapitału wówczas zasób kapitału zaczyna spadać. Gdy nie występuje już dalszy spadek inwestycji (i zysków) zasób kapitału dalej spada, gdyż poziom inwestycji jest znacznie niższy od średniego zużycia zasobu kapitału. Wydatki inwestycyjne zaczynają rosnąć i rozpoczyna się nowy cykl koniunkturalny.
61. Zmiana struktury gospodarczej pod wpływem cyklu koniunkturalnego w gospodarce centralnie zarządzanej i rynkowej.
W gospodarce rynkowej gałęzie bliskie początkowi ciągu technologicznego nabierają coraz mniejszego znaczenia, a w gospodarce centralnie zarządzanej - wręcz przeciwnie. Utrzymywanie się takiej tendencji doprowadziło do wytworzenia się zupełnie różnych struktur w obu typach gospodarki. W rynkowej obserwujemy względny zanik gałęzi surowcowych i bliskich początkowi ciągu technologicznego, a w centralnie zarządzanych ich ciągłą rozbudowę.
Stała się ona powodem bardzo wysokich wskaźników chłonności dochodu narodowego. Oznacza to że na wytworzenie jednostki dobra finalnego trzeba było w krajach o gospodarce centralnie zarządzanej zużyć wielokrotnie więcej dóbr początkowych niż w krajach o gospodarce rynkowej. Tendencje polegające na rozbudowie gałęzi bliskich początkowi ciągu technologicznego była jednak drogą do katastrofy. Zbliżał się bowiem moment, w którym rozmiary gałęzi produkujących surowce były tak wielkie iż wytworzenie dobra finalnego angażowało ogromne ilości środków, pracy i zdolności produkcyjnych.
Gospodarka rozbudowująca gałęzie bliskie początku ich ciągu technologicznego zmierza do sytuacji w której zwiększenie produkcji o A jednostek pociągać będzie za sobą zwiększenie popytu o więcej niż 1 jednostkę. Taka struktura gospodarki skazana jest na hiperinflacje.
62. Porównawcza charakterystyka cyklu koniunkturalnego w gospodarce.
W gospodarce rynkowej podstawowym zagrożeniem jest niedostatek popytu. Wzrost popytu na jakiś towar nazywany bywa poprawą koniunktury. Cykliczne wahania koniunktury ogólnogospodarczej, czyli globalnego popytu przebiegającego od punktu najniższego ku najwyższemu i z powrotem to cykl koniunkturalny w gospodarce rynkowej.
Nierównowaga podażowa jest wskaźnikiem, który najlepiej informuje o stanie innych zjawisk i co wpłynie na inne zjawiska. Jeśli wskaźnik ten spada obserwujemy poprawę koniunktury, jeśli rośnie mamy do czynienia z gorszą częścią cyklu.
W gospodarce centralnie zarządzanej także można zaobserwować cykliczne wahania szeregu wskaźników, a przede wszystkim wskaźnika natężenia nierównowagi popytowej. Jeżeli spada jego wartość oznacza to poprawę jeśli obserwujemy wzrost - następuje pogorszenie.
CYKL W GOSPODARCE RYNKOWEJ
Gospodarka rynkowa dotknięta jest nierównowagą podażowa, która przybiera najmniejsze natężenie na rynku dóbr finalnych. Na tym zatem rynku najłatwiej ulokować dodatkową produkcję. Jej uruchomienie wymaga inwestycji w dziale F. Moment ich rozpoczęcia jest początkiem cyklu.
PIERWSZY IMPULS POPYTU - inwestycje pociągają za sobą wzrost popytu na produkty działu F. Produkty te to dobra inwestycyjne wytwarzane w tym dziale.
DRUGI IMPULS POPYTU - wzrost produkcji dóbr inwestycyjnych w dziale F pociąga za sobą wzrost popytu na dobra zaopatrzeniowe do produkcji dóbr inwestycyjnych wytwarzane w ogniwach ciągu technologicznego zlokalizowanego przed działem F.
TRZECI IMPULS POPYTU - wzrost popytu na dobra inwestycyjne i zaopatrzeniowe do ich produkcji pociąga za sobą wzrost popytu na dobra konsumpcyjne.
CZWARY IMPULS POPYTU - wzrost popytu na dobra konsumpcyjne wytwarzane w dziale F pociąga za sobą wzrost popytu na dobra zaopatrzeniowe do ich produkcji wytwarzane w działach technologicznie wcześniejszych.
Wszystkie cztery impulsy ruszają równocześnie powodując wzrost produkcji. W drugim okresie pojawia się jeszcze 5 impuls. Także producenci z działu F-1 muszą zacząć inwestować jeśli nie chcą stracić okazji do podniesienia własnej produkcji.
IMPULS POPYTU INWESTYCYJNEGO - inwestycje w dziale F pociągają za sobą (z pewnym opóźnieniem) inwestycje w dziale F-1, a te również z opóźnieniem inwestycje u dostawców F-1.
CYKL KONIUNKTURALNY W GOSPODARCE CENTRALNIE ZARZĄDZANEJ.
Mamy tu do czynienia z nierównowagą popytową, która powoduje, że cykl ma przebieg odwrotny do gospodarki rynkowej. Wynika to z odwrotnego kierunku inwestowania. W nierównowadze popytowej brakuje wolnych mocy, a więc inwestowanie od działu S okazuje się mniej kosztownym.
KIERUNEK INWESTOWANIA - od działu S do F jest charakterystyczną cechą cyklu koniunkturalnego w gospodarce centralnie zarządzanej Inwestycje są jednak możliwe jeśli obniżymy produkcje dóbr konsumpcyjnych. Przeznaczenie części mocy działu F na produkcję dóbr inwestycyjnych, powoduje pojawienie się nadwyżki popytu na rynku tych dóbr. Inwestycje są zatem źródłem 1 impulsu perturbacji.
PIERWSZY IMPULS PERTURBACJI - Wzrost produkcji dóbr inwestycyjnych pociąga za sobą obniżenie produkcji dóbr konsumpcyjnych co jest przyczyną pojawienia się lub wzrostu nierównowagi.
DRUGI IMPULS PERTURBACJI - przeznaczenie części mocy produkcyjnych na wytwarzanie dóbr zaopatrzeniowych do produkcji dóbr inwestycyjnych staje się przyczyną dodatkowych perturbacji rynkowych.
Najtrudniejszy jest okres szczytowy gdy kumulują się impulsy płynące z inwestycji prowadzonych już we wszystkich działach produkcji. Kolejne okresy przynoszą powolne, a potem coraz szybsze łagodzenie trudności. Zakończenie inwestycji w działach pośrednich emitujących silniejsze impulsy przynosi poprawę. Dopiero jednak wygaśnięcie inwestycji w dziale F przynosi rynkowe polepszenie.
PERIODYZACJA CYKLU W GOSPODARCE CENTRALNIE ZARZADZANEJ:
• okres kończący cykl dany i rozpoczynający cykl następny to faza względnej równowagi,
• okres, w którym nasilają się inwestycje to faza stopy inwestycyjnej,
• okres, w którym inwestycje przybierają wartość największą to faza dezorganizacji rynku,
• okres, w którym perturbacje wygasają to faza spadku inwestycji,
63. Omów skłonność do wymiany z zagranicą w sytuacji kraju o nierównowadze popytowej.
1. Wymiana między krajami o nierównowadze popytowej - oba kraje wykazują niską skłonność do eksportu i wysoką do importu. Do wymiany dochodzi więc z największym trudem. Powszechna niechęć do eksportu przy równoczesnym wysokim zapotrzebowaniu prowadzi do sytuacji, gdzie każdy niemal rodzaj wytwórczości podejmowany jest w kraju. Każda niemal krajowa okazuje się korzystniejsza niż odpowiedni import, za który trzeba płacić eksportem. Dla gospodarki centralnie zarządzanej typowa jest produkcja antyimportowa. Zakład podejmujący ten typ wytwarzania cieszy się uznaniem władz.
2. Import z kraju o nierównowadze podażowej (A) do kraju o nierównowadze popytowej © bądź poprawia sytuacje gospodarczą, bądź zapobiega załamaniu grożącemu z uwagi na niedostatek jakiegoś ważnego środka produkcji. Kraj © jest gotów importować. Z kraju (A) tak długo jak długo posiada na import środki. Zasób tych środków jednak nie jest stały. Sprowadzenie przez kraj © czynników produkcji pociąga za sobą wydatki tym większe im bliżej momentu załamania. Jeśli jego brak wywołać może gigantyczne załamanie warto go będzie kupić nawet po bardzo wysokiej cenie. Importowi z kraju (A) do kraju © towarzysza dwie tendencje:
• nieograniczona gotowość do kupowania,
• do kupowania po bardzo wysokich cenach,
Kraj © niechętnie eksportuje do (A) gdyż pociąga to za sobą utratę krajowego produktu. Dwa kraje o dwu różnych typach nierównowagi posiadają wysoką skłonność do handlu, gdyż dla jednego z nich zbawiennym gospodarczo jest eksport dla drugiego import.
64. Omów skłonności do wymiany kraju z zagranicą w sytuacji o nierównowadze podażowej
Producentom z kraju (A) (o nierównowadze podażowej) jest obojętne czy eksportują do kraju (B) (o nierównowadze podażowej) czy do któregoś z krajów o nierównowadze popytowej. Z uwagi na nadwyżkę podaży mają oni kłopoty ze sprzedażą w swoim kraju. Dodatkowy eksport traktowany jest jako sukces gospodarczy. Export trafia do kraju B, który importując z A przysparza sobie dodatkowych kłopotów (wzmaga się u B nierównowaga podażowa). Producent z kraju A tylko wtedy decyduje się na eksport jeśli może konkurować z producentami z kraju B. Z kolei w kraju B zawsze znajdą się przedsiębiorcy gotowi zarabiać na handlu importowanymi produktami. Tak zatem import z A nie dla każdego jest dolegliwością Kraje o nierównowadze podażowej przejawiają wysoką skłonność do wzajemnego eksportu, a średnią do importu.
Wymiana w krajach o różnych typach nierównowagi (jak wyżej).
65. Istota oraz założenia teorii kosztów komparatywnych.
Pierwszym ekonomistą preferującym wymianę zagraniczną w warunkach ekwiwalentności i różnych specjalizacji był sir David Ricardo. Stworzył teorię kosztów komparatywnych, w których uzasadnił i udowodnił tezę, że dwa kraje o różnym poziomie rozwoju gospodarczego mogą prowadzić ekwiwalentną - zrównoważoną kosztami i zyskami wymianę zagraniczną, pod warunkiem, że będą się specjalizować w różnych dziedzinach i tymi towarami się wymieniać.
W przypadku dwóch krajów o różnym rozwoju gospodarczym. Słabszemu krajowi trudniej jest negocjować. Musi się zastanowić co jest jego asem w rękawie i odpowiednio to sprzedawać.
Specjalizacja jest warunkiem integracji gospodarki, ale także podstawą kosztów komparatywnych.
Specjalizacja zachodzi wtedy, gdy:
1) ludzie wykonujący wiele czynności zaniedbują wiele z nich na rzecz jednej lub kilku,
2) to co robię, robię nie tylko dla siebie, ale i dla innych,
3) inni rezygnują z wykonywania czynności, ale te na których się koncentrują wykonuję nie tylko dla siebie ale i dla innych,
4) rezultaty, czynności wykonywanych przez I i II grupę stają się przedmiotem ich wzajemnej wymiany.
Jeśli już zaistnieją warunki specjalizacji to ona przechodzi pewne etapy:
I. Modyfikacja ustroju gospodarczego,
II. Wykształcenie się jednolitego organizmu gospodarczego,
66. Wymiana z zagranicą a proces integracji struktur gospodarczych.
Nie ma uzasadnienia do prowadzenia gospodarki autarkicznej. Należy prowadzić wymianę z zagranicą nawet kiedy ma się jednakowe koszty jednostkowe dla wielu asortymentów i wtedy na specjalizacji można także zarobić.
Specjalizacja jest warunkiem integracji.
Integracja:
n dokonujemy wyborów w czym się specjalizować (jaki zakres produkcji asortymentowej),
n modyfikacja systemu gospodarczego,
n wyznaczanie się jednolitego systemu gospodarczego,
Jeżeli we władzy jednego lub dwóch państw zaczyna dominować przekonanie o długofalowych korzyściach specjalizacji i jeśli władze te podejmują krok aby te korzyści osiągnąć rozpoczyna się integracja w drugim znaczeniu tego słowa. Natomiast kontynuacja tych modyfikacji ustrojowych prowadzi do przekroczenia pewnego progu wzajemnych powiązań i choć dalej gospodarki krajów integrujących są gospodarkami państw suwerennych, to stają się jednolitym mechanizmem ekonomicznym, przy tendencji do ograniczenia suwerenności gospodarczej i politycznej.
67. Funkcja bilansowa i optymalizacyjna handlu zagranicznego
Handel zagraniczny reprezentuje funkcje:
n Bilansowa - polega na eksporcie nadwyżek, imporcie niedoborów i ma charakter wysoce pasywny (nie wpływa na zmianę struktury gospodarczej),
n Optymalizacyjna - ma dwa kryteria:
• krótkookresowe - idzie o taką strukturę geograficzną, asortymentową, a także polityczną obrotów z zagranicą, aby koszty transakcji były jak najmniejsze.
• długookresowe - idzie o taką strukturę gospodarczą, geograficzną, asortymentową, a także polityczną obrotów z zagranicą, aby podnosić przeciętną efektywność wykorzystania krajowych zasobów czynników wytwórczych.
68. Przyczyny różnicowania morfologii cyklu koniunkturalnego we współczesnej gospodarce.
Cykl koniunkturalny nie jest jedynym wahaniem w gospodarce. Wyróżniamy trend jako tendencję rozwojową, trend, który może być wyznaczony przez określone modele wzrostu, wahania koniunkturalne, wahania periodyczne i wahania przypadkowe. Te wszystkie cechy wahań oznaczają:
1. zmiany w aktywności gospodarczej,
2. pewną powtarzalność wahań,
3. ich charakter przyczynowo - skutkowy,
Jeśli idzie o te wahania koniunkturalne, to omówiliśmy cykl klasyczny, składający się z czterech faz: fazy kryzysu, depresji kończącej się dnem i fazy ożywienia i rozkwitu kończącej się boomem. Ta pierwsza jest nazywana fazą regresywną, a ta druga progresywną, ponieważ we współczesnej gospodarce występuje w zasadzie cykl koniunkturalny zdeformowany, składający się właśnie z dwóch takich mega faz, mianowicie fazy recesji i fazy ekspansji, czy też fazy degresywnej i progresywnej. Istnieją bowiem takie czynniki, które nie pozwalają do końca rozróżnić np. fazy kryzysu od fazy depresji, czy fazy ożywienia od fazy rozkwitu. Klasyczny cykl koniunkturalny skończył się w zasadzie przed drugą wojną światową, zaczął w XIX wieku i po wielkim kryzysie lat 30 - tych sytuacja na świecie się zmieniła. Cykliczność pozostała, ale rozróżnianie tych czterech faz jest względne. Będziemy mówić o przyczynach zmiany morfologii, czyli budowy cyklu koniunkturalnego.
Przyczyniły się do tego:
1. długookresowe przeobrażenia strukturalne, głownie zmiany struktury gałęziowej,
2. przemiany własnościowe,
3. przemiany organizacyjno - instytucjonalne podmiotów gospodarczych, czyli ta struktura organizacji i podmiotów gospodarki rynkowej,
4. wzrost zakresu i znaczenia działań antycyklicznych, prowadzonych przez polityków gospodarki (rządy poszczególnych państw i instytucji międzynarodowych nauczyły się łagodzić fazy cyklu),
Postępują na świecie procesy integracyjne. Oznacza to w istocie iż amplitudy wahań poszczególnych faz się zmniejszają, natomiast długość tych faz ma tendencję do wydłużania. Innymi słowy w dobrze prowadzonych gospodarkach (wysokorozwiniętych) cykl oscyluje wokół linii trendu z niewielkimi odchyleniami.
Jeżeli mówimy o internacjonalizacji stosunków gospodarczych między krajami to myślimy o trzech filarach tych stosunków.
69. Omów pełny model struktury podmiotowej gospodarki rynkowej.
PODMIOT EKONOMICZNY - jest nim każda jednostka lub zorganizowana grupa ludzi, która posiada jakikolwiek zakres swobody podejmowania czynności gospodarczych.
Podmioty ekonomiczne mogą posiadać dwojaki status :
a) mogą istnieć realnie (albo istniały realnie w przeszłości);
b) mogą być tworami teoretycznymi, modelami, reprezentującymi jednak jakąś klasę podmiotów realnych.
W modelu struktury podmiotowej, współczesnej gospodarki rynkowej możemy wyróżnić pięć typów podmiotów:
1) przedsiębiorstwa;
2) gospodarstwa domowe;
3) państwo (władze gospodarcze);
4) instytucje finansowe;
5) podmioty demokracji gospodarczej.
PRZEDSIĘBIORSTWA - są jedynymi producentami i dostawcami dóbr i usług. Wynajmują one czynniki wytwórcze od gospodarstw domowych lub państwa. Punkt widzenia i zasięg oddziaływania przedsiębiorstw jest mikroskalowy.
GOSPODARSTWA DOMOWE - są jedynym właścicielem i dostawcą czynników wytwórczych. Jeżeli nie występuje własność publiczna bez uwzględnienia państwa, każde przedsiębiorstwo bezpośrednio lub pośrednio należy albo w całości do jednego gospodarstwa domowego, albo w sposób rozczłonowany do wielu gospodarstw domowych. Punkt widzenia i oddziaływanie gospodarstwa domowego jest mikroskalowy. To co zachodzi między przedsiębiorstwami, a gospodarstwami domowymi oraz między samymi przedsiębiorstwami stanowi rynek.
PAŃSTWO - nie jest podmiotem jednorodnym ja poprzednie, lecz obejmuje różne instytucje władzy państwowej w jakimś stopniu kontrolujące gospodarkę i wpływające na nią. Nie obejmuje natomiast przedsiębiorstw należących do państwa. Punkt widzenia i oddziaływanie państwa jest makroskalowe. Państwo sprzedaje lub wynajmuje kapitał innym podmiotom gospodarczym. Oddziałuje ono również na zachowanie występujących w gospodarce podmiotów przez działalność w zakresie prawodawstwa gospodarczego. W jej rezultacie tworzy się ustrój gospodarczy, określający "komu oraz jak...".
INSTYTUCJE FINANSOWE - pojęcie to obejmuje podmioty niejednorodne. Zaliczamy do nich centralny bank emisyjny, banki komercyjne, banki inwestycyjne oraz kasy oszczędnościowo-pożyczkowe, towarzystwa ubezpieczeniowe, fundusze emerytalne, towarzystwa inwestycyjne, giełdy pieniężne, firmy brokerskie i dealerskie itp. Instytucje te prowadzą transakcje, których przedmiotem jest wypożyczanie lub sprzedaż kapitału występującego w postaci finansowej. Instytucje te obsługują większość transakcji zarówno na rynku czynników wytwórczych, jak i na rynku produktów, usług. Ponad to pełnią funkcję finansowego kontrolera innych podmiotów gospodarczych, oceniając ich kondycję ekonomiczną i wspomagając rozwój, względnie doprowadzając do upadku.
PODMIOTY DEMOKRACJI GOSPODARCZEJ.
Najistotniejszą cechą podmiotów demokracji gospodarczej jest to, że wyrażając interesy pewnych środowisk społecznych w kwestiach ekonomicznych i dążąc do lepszej ich realizacji, wywierają nacisk na inne podmioty w celu podjęcia względnie zaprzestania przez te ostatnie pewnych czynności gospodarczych lub prawodawczych (w zakresie dotyczącym gospodarki). Formy nacisku generalnie można podzielić na gwałtowne: strajk, demonstracje czy bojkot oraz formy pokojowe: petycje, negocjacje, inicjatywy ustawodawcze i inne, Podmioty gospodarcze dzielimy:
związki zawodowe, organizacje konsumenckie, związki pracodawców oraz izby przemysłowe i handlowe, a więc organizacje bezpośrednio związane z pewną rolą ekonomiczną i broniącą interesów tych, którzy ją pełnią - sensu stricte. Organizacje ekologiczne, związki regionalne, partie polityczne i związki wyznaniowe - organizacje których działalność dotyczy częściowo gospodarki i występujących w niej podmiotów.
70. Scharakteryzuj strumienie przepływów między podmiotami na rynku czynników wytwórczych i rynku producentów.
W analizie struktury podmiotowej współczesnej gospodarki rynkowej uwzględnię takie typy podmiotów jak: przedsiębiorstwa, gospodarstwa domowe, państwo, banki, podmioty demokracji, które mają łagodzić sprzeczności pomiędzy pozostałymi podmiotami na rynku, związki zawodowe, organizacje konsumenckie i samorządowe. Pojawia się tutaj rynek czynników wytwórczych, produktów i sektor nierynkowy. Państwo - jest organizatorem rynku. Najpierw wezmę pod uwagę rynek czynników wytwórczych. Gospodarstwa domowe świadczą państwu ofertę czynnikową czyli pracę, kapitał, ziemię. Państwo świadczy te same czynniki wytwórcze przedsiębiorstwom jest przecież pełnoprawnym ich właścicielem. Czynniki wytwórcze przepływają pomiędzy gospodarstwami domowymi, a państwem, państwem, a przedsiębiorstwem oraz gospodarstwem domowym i przedsiębiorstwem. W chwili wpływania powodują przepływ w przeciwną stronę opłat za te czynniki wytwórcze, które te opłaty stanowią dochód podmiotu gospodarczego do którego wpływają. To dzieje się na rynku czynników wytwórczych.
W tej strukturze podmiotowej funkcjonuje sektor nierynkowy. Jest on głównym przedmiotem istnienia i uzasadniający istnienie państwa w gospodarce. Główną funkcją państwa jest organizowanie sektora nierynkowego. Państwo gwarantuje pewne świadczenia i produkty gospodarstwom domowym i otrzymuje w zamian świadczenia tzn. Podatki, które są dochodami. Przedsiębiorstwa też dostają usługi i produkty od państwa w zamian za świadczenia na rzecz państwa.
Oprócz tego istnieje cały czas przepływ produktów i dóbr finalnych między państwem a przedsiębiorstwem oraz przedsiębiorstwem i gospodarstwem domowym jest to rynek produktów, w przeciwną stronę płyną opłaty za produkty i dobra finalne.
Bank centralny leży bliżej państwa, a banki komercyjne będą ciążyły w kierunku przedsiębiorstw. Trzeba wpleść podmioty demokracji (związki zawodowe, organizacje konsumenckie) mogą one uczestniczyć w tych przepływach między wszystkimi podmiotami, ale funkcja ich polega na regulowaniu nie swoich przepływów, a przepływów innych podmiotów min. Stosunki państwa i przedsiębiorstwa, czy gospodarstw domowych i przedsiębiorstw, czy gospodarstw domowych i państwa.
71. Pojęcie i cel przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej.
Przedsiębiorstwo jest najbardziej charakterystycznym pomiotem gospodarki rynkowej. Jest to jednostka gospodarcza, która w oparciu o zatrudnione czynniki wytwórcze produkuje i sprzedaje dobra dążąc do uzyskania nadwyżki przychodów nad wydatkami czyli zysku. Celem przedsiębiorstwa jest osiągniecie zysku. Cel ten jest osiągany przez wykorzystanie czynników wytwórczych do produkcji dóbr i usług. Mówi się także, że jest to jednostka dążąca do celu, a nie która go osiąga Nie można z góry założyć rezultatu podejmowanej działalności.
72. Atrybuty przedsiębiorstwa w gospodarce rynkowej.
Przedsiębiorstwo posiada pewne specyficzne cechy. W odróżnieniu do gospodarstwa domowego i władz gospodarczych przedsiębiorstwo poza rynkiem traci swoją tożsamość czyli przestaje nim być. Cel działania tego podmiotu zawsze osiągany jest przez sprzedaż, a więc zaoferowanie towaru na rynku i uzyskanie dla niego akceptacji nabywców wyrażonej zapłatą.
Występowanie przedsiębiorstw wyznacza istnienie rynku, nie jest to jednak relacja odwrotna.
Przedsiębiorstwo pojawiło się już w starożytności było pewną innowacją społeczną, która polegała na:
• oddzieleniu procesu wytwarzania od konsumpcji, oddzielenie jednostki wytwórczej od gospodarstwa domowego,
• specjalizacji producentów w dziedzinie konsumpcji przez to zwiększenie ich wydajności,
• bliższe dostosowanie produktów do potrzeb nabywców, a w ślad za tym poprawa ich jakości,
Od chwili rozpowszechnienia się tej formy produkcji przedsiębiorstwa opierają się na pracy najemnej.
73. Typy przedsiębiorstw w gospodarce rynkowej.
Możemy wyróżnić trzy typy przedsiębiorstw.
I. Spółka akcyjna (korporacja) pierwsze spółki akcyjne powstawały na przełomie XVI i XVII wieku rozpowszechniły się w XIX wieku. Spółka oparta jest na kapitale zakładowym składającym się z akcji. Wykazać możemy następujące przejawy innowacyjności takiego przedsiębiorstwa:
• umożliwia zastosowanie produkcyjne rozproszonych oszczędności, które inaczej nie zostały by skapitalizowane,
• umożliwia zgromadzenie większego kapitału, a tym samym zwiększenie skali przedsiębiorstwa,
• zmniejsza ryzyko działalności gospodarczej rozkładając je na poszczególnych akcjonariuszy
Stała się ona obecnie dominującą formą przedsiębiorstwa. Skutkami funkcjonowania przedsiębiorstwa w formie akcyjnej jest: rozdzielenie funkcji właściciela od funkcji zarządzającego nim menadżera, powstanie łańcuchów przedsiębiorstw powiązanych własnościowo.
II. Jeżeli spółka akcyjna staje się właścicielem przedsiębiorstw w innych krajach to powstaje drugi typ przedsiębiorstw określanych mianem korporacji (spółek) wielo lub transnarodowych. W skład korporacji wchodzą: firma macierzysta oraz podporządkowane jej własnościowo i decyzyjnie filie.
III. Ostatni z typów przedsiębiorstw, który jest charakterystyczny dla gospodarki rynkowej to przedsiębiorstwo państwowe Firmy takie zaczęły powstawać po II wojnie światowej w wyniku nacjonalizacji, a także tworzenia ważnych z funduszy państwowych. Nie można tu jednak mówić o pewnej innowacji społecznej, ponieważ bezpośrednią działalność gospodarczą państwo prowadziło już od starożytności, a poza tym przejmując lub zakładając przedsiębiorstwo państwo wykorzystuje tylko pewną formą prowadzenia tej działalności wcześniej już wypróbowaną przez prywatnych właścicieli. W gospodarce rynkowej występują więc te trzy typy przedsiębiorstw Poza nimi istnieją także i nadal funkcjonują firmy indywidualnego właściciela Jednak ich znaczenie ekonomiczne jest niewielkie.
74. Istota spółki transnarodowej.
Między przedsiębiorstwami tworzącymi spółkę transnarodową występuje trojaki rodzaj powiązań:
n firma macierzysta przesyła do filii wytyczne dotyczące ich działalności (przepływ informacji),
n w drugim kierunku płyną informacje o charakterze sprawozdawczym oraz zyski,
n miedzy przedsiębiorstwami o charakterze filii występują połączenia kooperacyjne (wymiana handlowa i wymiana usług technicznych),
Istnienie spółek transnarodowych umożliwia:
n obniżkę kosztów wytwarzania i transportu,
n omijanie barier w handlu zagranicznym i wysokiej stopy podatkowej,
n rozłożenie ryzyka działalności gospodarczej, bo w razie potrzeby straty jednego przedsiębiorstwa wchodzącego w skład korporacji kompensowane są przez zyski innego,
Skala działalności największego spośród spółek transnarodowych porównywana jest ze skalą działania wielu gospodarek narodowych,
75. Przedsiębiorstwo skarbu państwa w gospodarce rynkowej cechy specyficzne.
Jeśli chodzi o sposób zorganizowania przedsiębiorstwa państwowego to nie odbiega on zasadniczo od firmy prywatnej. Cecha, która najbardziej różni przedsiębiorstwo państwowe od prywatnego to bezpośredniość powiązań przedsiębiorstwa państwowego z władzą gospodarczą i konsekwencje jakie dla niego z tytułu związków mogą wynikać. Chociaż ministerstwo przemysłu nie może wprost ingerować w decyzje zarządu, ale ma możliwość odwoływania jego członków, jeżeli negatywnie oceni ich pracę. Często kryterium oceny nie jest jednak zysk jakie firma osiąga. Dlatego w sytuacji niepewności co do kryteriów oceny menadżerowie przedsiębiorstw państwowych, tworzący zarząd spółki powołani na to stanowisko najczęściej przez ministerstwo przemysłu orientują się raczej na utrzymanie dobrych związków z powołującą ich instytucją państwową niż bezpośrednio na rynek i szukanie na nim zysku. Niekiedy jednak wymaga się od nich orientacji na rynek i szukania na nim zysku, z którego wypłacane są dywidenda na rzecz państwa, jak pokazuje doświadczenie są w stanie taki cel osiągnąć.
76. Formy własności przedsiębiorstw oraz kryteria je różniące.
Trzy grupy form własności przedsiębiorstw:
Pierwsza obejmuje własność państwową i komunalną i charakteryzuje się występowaniem kolektywnych uprawnień własnościowych. Oznacza to, że nie są one związane z osobami lecz z instytucjami władzy gospodarczej.
Druga z wyróżnionych grup obejmuje własność spółdzielczą i obie formy własności w spółkach kapitałowych. Tutaj uprawnienia własnościowe są już sprywatyzowane, ale jednocześnie rozdzielone miedzy grupę współwłaścicieli, którzy muszą ze sobą współdziałać.
Ostatnia grupa obejmuje własność indywidualną z praca najemną i własność drobnotowarową. Charakterystyczne dla nich jest nie tylko sprywatyzowanie uprawnień własnościowych, ale także ich doskonałe zindywidualizowanie.
Wyróżniamy siedem form własności przedsiębiorstw:
1) własność państwowa,
2) własność komunalna,
3) własność spółdzielcza,
4) pracownicza spółka kapitałowa,
5) niepracownicza spółka kapitałowa,
6) własność prywatna z siłą najemną,
7) własność drobnotowarowa,
{patrz tabela w Balickim,}
77. Pojęcie i cechy specyficzne gospodarstwa domowego jako podmiotu gospodarki rynkowej.
Gospodarstwo domowe jest to jednostka, którą tworzą ludzie wspólnie zamieszkujący oraz podejmujący decyzje co do sposobów uzyskiwania dochodów i ich wykorzystywania dla zaspokojenia potrzeb swoich członków.
Dwoistość gospodarstwa domowego to konieczne współwystępowanie działalności zarobkowej i konsumpcyjnej. Pozyskiwanie środków na zaspokojenie potrzeb było różnie w historii przez ludzi realizowane. Praca u siebie jaki i zarobkowa, pozyskiwanie środków z posiadania własności, korzystanie ze świadczeń itp.
We współczesnej gospodarce rynkowej występują trzy źródła uzyskiwania dochodów. Są nimi praca, własność (zarówno ziemi, jak i kapitału) oraz świadczenia obu wymienionych wyżej rodzajów.
Gospodarstwa domowe są jedynymi właścicielami pracy oraz jednym z dwu właścicieli ziemi i kapitału. Za usługi z udostępniania ziemi i kapitału gospodarstwa domowe otrzymują zysk, procent, względnie rentę, natomiast za wynajmowanie siły roboczej - płacę. Kupującymi usługi tych czynników i płacącymi za nie są:
n przedsiębiorstwa
n państwo,
n względnie instytucje finansowe,
Jako dodatkowe źródła dochodu, należy wymienić świadczenia (z budżetu i funduszy emerytalnych oraz kas ubezpieczeniowych),
Pewne strumienie finansowe odpływają też z gospodarstw domowych, a mianowicie składki ubezpieczeniowe, emerytalne oraz podatki osobiste (głównie dochodowy). Jeśli od dochodu gospodarstw domowych odejmiemy składki ubezpieczeniowe, emerytalne oraz podatki osobiste to otrzymamy dochód do dyspozycji w gospodarstwie domowym. DPI (Disposable Personal Icome Dochód pozostający do dyspozycji).
Konsumpcja C i oszczędności S są podstawowym składnikiem dochodu pozostającego do dyspozycji gospodarstw domowych.
Ustalenie proporcji między C i S jest dla gospodarstwa domowego przedmiotem wyboru. Wpływ na to mają obiektywne zmienne takie jak poziom cen, wysokość stopy procentowej, dywidendy, renty, oraz wysokość dochodu będącego do dyspozycji (im wyższy dochód - tym wyższy udział S) oraz subiektywne zmienne tzw. preferencje indywidualne.
W tym przypadku gospodarstwo domowe występuje po stronie popytowej na rynku produktów, nabywając dobra finalne, a także usługi od przedsiębiorstw, a w pewnym stopniu również od państwa.
78. Rola banku centralnego w systemie finansowym państwa.
Do zadań banku centralnego należą między innymi :sterowanie emisja biletów bankowych kredytowanie innych banków, utrzymanie kursów pieniądza narodowego w określonych granicach ,obsługa bankowa rządu i udzielanie porad, administrowanie państwowymi rezerwami walutowymi, nadzorowanie banków komercyjnych. Podstawowym jednak rolą banku centralnego jest oddziaływanie na wielkość podaży pieniądza oraz kształtowanie warunków na jakich kapitały pieniężne mogą być pożyczane przedsiębiorstwom i ludności.
Deficyt sektora publicznego - to suma deficytu budżetu centralnego i budżetów terenowych.
Tutaj bank centralny jako bankier państwa musi czuwać by państwo było zdolne do wywiązywania się ze swych zobowiązań. Istnieją dwa sposoby finansowania sektora publicznego:
a) państwo może pożyczyć środki od społeczeństwa sprzedając swoje papiery wartościowe bankowi centralnemu. Ten zaś sprzedaje je na otwartym rynku i w ten sposób uzupełnia gotówkę ,którą pożyczył państwu
b) to dodrukowanie pieniędzy; państwo sprzedaje papiery wartościowe bankowi centralnemu za gotówkę ,którą finansuje deficyt. Zasób papierów wartościowych nie ulega zmianie zwiększa się natomiast baza monetarna.
79. Struktura aktywów i pasywów B.C.
Bank Centralny ma dwa wydziały: wydział emisyjny i wydział bankowy. Każdy z wydziałów ma swoje aktywa i swoje pasywa. Aktywa to jest to czym bank dysponuje (także z należnościami) a pasywa są to zobowiązania przede wszystkim do kontrahentów Aktywa wydziału emisyjnego takiego banku centralnego to są państwowe i inne papiery wartościowe (pozostałe papiery wartościowe np. bony skarbowe, obligacje, listy zastawne, gwarancje kredytowe). To są dla banku aktywa. Natomiast pasywa tego wydziału emisyjnego to oczywiście banknoty w obiegu. Te pieniądze, które mamy w kieszeniach to są zobowiązania wydziału emisyjnego NBP. Są to zobowiązania do tego, że my tym środkiem będziemy mogli uregulować należność jakiej się mamy prawo domagać w tym wypadku od NBP.
Jeśli idzie o wydział bankowy to tutaj te aktywa także tworzą państwowe papiery wartościowe (będące już w obiegu, bo papiery wartościowe wydziału emisyjnego były dopiero w emisji), pożyczki udzielane bankom oraz pozostałe aktywa. Pasywami wydziału bankowego takiego banku centralnego będą wkłady z sektora publicznego, państwowego (np. depozyty specjalne banków państwowych, komunalnych), wkłady banków komercyjnych, rezerwy (rezerwy walutowe) i pozostałe rachunki w stosunku do których bank zaciąga zobowiązania
80. Rola B.C. w kształtowaniu podaży pieniądza.
Miarą podaży pieniądza jest suma pieniądza krajowego w obiegu poza systemem bankowym oraz wkładów na żądanie (avista) w bankach komercyjnych, na które sektor prywatny może wystawić czek. Podaż pieniądza traktujemy jako iloczyn bazy monetarnej i mnożnika kreacji pieniądza.
Baza monetarna jest to ilość podaży pieniądza dostarczona przez bank zarówno bankom komercyjnym jak i sektorowi prywatnemu. Jest to pieniądz który trafia do obiegu w formie monetarnej.
Mnożnik kreacji pieniądza jest to wielokrotność podaży pieniądza w stosunku do bazy monetarnej. Tym większa rentowność banków im większy mnożnik kreacji pieniądza kredytowego i więcej udzielonych kredytów. Bank reguluje mnożnik kreacji pieniądza kredytowego stopą rezerw obowiązkowych. Bank centralny ustala, poziom rezerwy obowiązkowej, w bankach handlowych.
Mnożnik kreacji pieniądza jest tym większy im mniejsza jest stopa rezerwy gotówkowej banków komercyjnych i im mniejszy zamierzony stosunek gotówki do wkładów bankowych w sektorze prywatnym.
Działanie na podaż pieniądza mają operacje otwartego rynku podejmowane przez bank centralny zależnie od chwilowej sytuacji gospodarki. Polegają one na sprzedaży papierów wartościowych z chwilą gdy bank centralny chce ściągnąć pieniądze z rynku oraz o ich skupowaniu w celu pobudzenia gospodarki zastrzykiem gotówki.
81. Rola wskaźnika rezerwy obowiązkowej, stopy dyskontowej i redyskontowej w kształtowaniu podaży pieniądza przez bank centralny.
Stopa rezerw obowiązkowych jest to minimalna relacja rezerw gotówkowych do wkładów jaką muszą utrzymywać banki komercyjne na mocy ustaleń banku centralnego.
Stopa dyskontowa jest to stopa procentowa stosowana przez bank centralny przy udzielaniu pożyczek bankom komercyjnym.
Stopa redyskontowa jest to stopa jaką stosuje bank centralny przy zakupie weksli od banków komercyjnych.
Stopa lombardowa jest to stopa kredytu po jakiej banki komercyjne udzielają pod zastaw nieruchomości lub innych drogocennych rzeczy.
Przedsiębiorca A potrzebuje dostawę środków inwestycyjnych od B na sumę 1000 jednostek pieniężnych, ale że nie posiada takiej sumy wystawia B weksel, który upoważnia okaziciela na odebranie w określonym czasie 1100 jednostek pieniężnych (+10%), jeśli B nie chce czekać może sprzedać weksel bankowi komercyjnemu za sumę 1040 jednostek pieniężnych i tak zarabiając 40 jednostek pieniężnych, - jest to dyskonto weksla. Bank komercyjny jeśli bardzie jest zainteresowany gotówką niż wekslem może sprzedać weksel bankowi centralnemu za 1080 jednostek pieniężnych i tak zarabiając 20 jednostek - jest to redyskonto weksla. Tych 20 jednostek to 2%, które zarobił bank centralny i jest to stopa redyskontowa. Wzrost stopy redyskontowej to środek studzenia koniunktury, jej obniżenie to środek podgrzewania koniunktury Jeśli stopa redyskontowa jest niska to w takiej sytuacji bank centralny skupuje dużą ilość wierzycieli banków komercyjnych, następuje odpływ pieniądza z rynku, bo wierzyciele spłacają należności do banku centralnego, ich pieniądze nie trafią ponownie na rynek lecz zostaną przez bank centralny przetrzymane. Wysoka stopa redyskontowa to duży zysk banku centralnego przy skupowaniu weksli od banków komercyjnych, a co za tym idzie nie sprzyja to powiększaniu zysków (rezerw) banków handlowych.
Dla większej skuteczności działania tego mechanizmu stosuje się limity redyskontowe jest to wyznaczanie dla danych banków handlowych odpowiedniej łącznej kwoty weksli do redyskonta lub preferowanie weksli od ważnych dla działania gospodarki gałęzi gospodarczych np. budownictwo, gospodarka rolna, eksport
Podniesienie stopy redyskontowej przez to zmniejszenie sprzyjającej sytuacji banków handlowych do gromadzenia zasobów, spowoduje podrożenie innych stóp procentowych na rynku pieniężno-kredytowym. Co zmniejszy zapotrzebowanie na kredyt przez firmy i osoby prywatne z powodu jego wysokich kosztów.
Bank centralny udzielając kredytu bankowi komercyjnemu zwiększa jego zdolność do udzielania kredytów przez niego samego pozostałym podmiotom ekonomicznym, kredyt taki jest oprocentowany procent ten jest to stopa dyskontowa. Po przez zwiększenie stopy procentowej dyskonta zmniejszają się kredytodawcze możliwości banku handlowego.
Działanie systemu rezerw obowiązkowych opiera się na spostrzeżeniu bankierów, że nie trzeba trzymać w kasie pełnego pokrycia wkładów bankowych ponieważ dzienne podjęcia i wpłaty gotówki wzajemnie się rekompensują. Jeżeli rezerwa obowiązkowa wynosi 20% oznacza to, że bank może udzielić kredytu w wysokości 80% posiadanych wkładów. O ten sam procent powiększa się ilość pieniądza bezgotówkowego. Na tym nie kończy się proces kreacji pieniądza, bank komercyjny może przekazać ten pieniądz do innego banku komercyjnego. Ten następny bank traktuje go już jako wkład pierwotny. Zatrzymując 20% z 80% czyli 16% pozostałe 64% przekazać może innemu bankowi komercyjnemu, zwiększając jego wkład pierwotny o 64% tak tworzy się pieniądz bankowy i dalsza ekspansja kredytu.
82. Operacje otwartego rynku w działalności banku centralnego.
Operacje otwartego rynku są to operacje banku centralnego dokonywane na rynku pieniężnym polegające na sprzedaży lub zakupie papierów wartościowych. Gdy są sprzedawane odpływają pieniądze z rynku, gdy skupowane pieniądze na rynek się wydostają. Przedmiotem tych działań są głównie weksle skarbowe. Jeżeli w opinii kierownictwa banku centralnego występują na rynku tendencje inflacyjne, których jedną z przyczyn może być nadmierna ekspansja pieniądza kredytowego i nadmierna podaż pieniądza. To w celu przeciwdziałania temu zjawisku podjęta zostaje decyzja o sprzedaży weksli skarbowych. Dla zachęcenia banków komercyjnych do zakupu weksli skarbowych bank centralny sprzedaje je poniżej cen rynkowych, co oznacza podwyższenie ich efektywnego oprocentowania. W efekcie zmniejszają się rezerwy gotówkowe banków handlowych, a co za tym idzie ich moc kredytodawcza. Bank centralny może sprzedawać weksle skarbowe przedsiębiorstwom, które zapłacą za nie pieniędzmi co spowoduje zmniejszenie podaży pieniądza o kwotę na jaką opiewa bon skarbowy.
Jeśli bank centralny podejmuje decyzje o skupie weksli skarbowych na skutek badań stwierdzających konieczność pobudzenia gospodarki, spowoduje to zwiększenie podaży pieniądza, zwiększenie zasobów banków handlowych a przez to ich mocy kredytodawczej Ponieważ będą mogli obniżyć oprocentowanie kredytów co określ się mianem potanienia kredytów.
Bank centralny reguluje również kredyty dla ludności, jeśli stwierdzi że dla pobudzenia koniunktury przyczynią się kredyty dla ludności to zezwala na wydłużenie spłaty tych kredytów. Długość okresu spłaty może mieć istotny wpływ na ilość kredytów branych przez ludność.
83. Bank centralny jako kredytodawca ostatniej szansy.
Bank centralny jest podmiotem, który nigdy nie bankrutuje, bo ma maszynkę do drukowania pieniądza. W trudnych sytuacjach wybiera się inflację, a nie upadek państwa. Choć może upaść system w którym on funkcjonuje.
84. Innowacje finansowe w działalności B.C.
SWAP - firma amerykańska taniej dostanie kredyty w Nowym Jorku niż w Londynie a angielska w Londynie, ale obie firmy uczestniczą w światowym rynku przepływów wartościowych i się orientują, że czasami ze względu na proces aprecjacji i deprecjacji jednej czy innej waluty, dobrze jest posiadać walutę innego kraju. I jak to robią? Zaciągają te kredyty każdy u siebie, jedni w dolarach drudzy w funtach i wymieniają strumienie płatności odsetek. Amerykanie płacą dług Anglików w dolarach, a Anglicy Amerykanów w funtach. I na kontach obu firm pojawiają się dwie waluty, i to można robić. Owa zamiana nazywa się SWAP.
Na czym polegają zamiany aktywów finansowych banków w papiery wartościowe? Banki udzielają kredytów hipotecznych, no i są różni dłużnicy, także tacy którzy nie płacą. No i robi się taki pakiecik tych kredytów hipotecznie zabezpieczonych i sprzedaje się na rynku wtórnym, za troszkę mniejsze pieniądze, ale nabywca uzyskuje prawo do zabezpieczenia hipotecznego i do ściągania tego długu. Jest on zwykle bardziej prężny, często wchodzi w fuzje z tymi dłużnikami, inaczej organizuje życie gospodarcze i ściąga te kredyty. To jest coś na kształt tego współcześnie pojmowanego factoringu - jeśli są niezrealizowane faktury B wobec A, to sprzedaje się bankom czy silniejszym instytucjom także w różnych pakietach, bo czasem lepiej dostać mniej a szybko, niż nie wiadomo ile i nie wiadomo kiedy. To jest ta druga innowacja.
Trzecia to na czym polegał Big Bank w Anglii w 1986 roku, znać znaczenie tworzenia się dużych konglomeratów finansowych, polegających na fuzji banków amerykańskich, japońskich a angielskimi, bo to był taki przykład. To jest tak jak ta spółka międzynarodowa przeskakiwała granice i bariery konkurencji, tak tutaj banki przeskakują granice i bariery konkurencji, tworzą wielkie konglomeraty finansowe, likwiduje się szereg ograniczeń dla funkcjonowania takich banków, tworzy się ponadnarodowa struktura na terenie danego kraju owych banków i tworzy się wysoki poziom koncentracji kapitału bankowego. Innymi słowy następuje zupełnie inny sposób regulacji różnych działalności finansowych, bo jest olbrzymia skala kapitału bankowego na danym terytorium. Jak zachować w tym wypadku interesy narodowe wobec tak agresywnego kapitału światowego? To jest pytanie na które musimy sobie w niedalekiej przyszłości, ponieważ niedługo zacznie nam to grozić.
85. Bank centralny w finansowaniu państw unii europejskiej .
86. Omów implikacje makroekonomicznego deficytu budżetowego i długu publicznego w Polsce.
Mamy więc teoretycznie rzecz biorąc następujące implikacje makroekonomiczne, wynikające z deficytu budżetowego i długu publicznego w Polsce. Pierwsza hipoteza dotyczy występowania deficytu i finansowania długu publicznego przez banki komercyjne traktowanego jako źródło inflacji, a więc mówimy tak, że jeśli będzie deficyt budżetu państwa i będzie on finansowany z długu publicznego to jest to źródło inflacji. Druga hipoteza jest taka, że finansowanie długu publicznego w warunkach transformacji gospodarki polskiej, „wypycha” kredyt dla gospodarki, czyli ogranicza kredytowanie gospodarki przez banki komercyjne. Takie, teoretycznie, hipotezy można postawić omawiając kwestie związaną z zarządzaniem deficytu i długiem publicznym.
Czy występowanie deficytu i finansowanie jego przez banki komercyjne jest źródłem inflacji? Odpowiedź jest taka: może, ale nie musi. W jakich warunkach finansowanie deficytu przez banki komercyjne w celu niwelacji tego długu może być źródłem inflacji? Rozważmy taką sytuację: jest budżet, czyli plan przychodów i wydatków państwa, w którym wydatki przewyższają przychody i trzeba tę różnicę z czegoś pokryć. Można pożyczyć z zagranicy, ale tam czyha niebezpieczeństwo inne, mianowicie pułapki zadłużenia, określonych uzależnień itd., i można pożyczyć od banków komercyjnych i od ludności, w dwojakiej formie:
1. poprzez zamianę ich walorów gotówkowych na papiery wartościowe i ściągnięcie ich do budżetu i pokrycie tego deficytu
2. albo przez dodrukowanie pieniędzy przez NBP, czyli przez emisję pieniądza i wprowadzenie tej emisji do obiegu poza bankowego, natomiast równocześnie zwiększenie zasobów papierów wartościowych na rynku. W obu przypadkach zwiększa się zasób papierów wartościowych, ale nie w obu przypadkach zwiększa się baza monetarna wprost. Oczywiście po jakimś czasie, gdy trzeba wykupić, nawet te papiery wartościowe w drodze zamiany to oczywiście trzeba więcej zapłacić, czyli w gruncie rzeczy można powiedzieć, że obie formuły w różnym stopniu zwiększają tą bazę monetarną, a więc ten iloczyn z mnożnikiem kreacji pieniądza, a więc podaż pieniądza, a jeśli zwiększają podaż pieniądza, w tym wypadku w różnym stopniu, ale zawsze, to oczywiście zwiększają popyt, a jak zwiększają popyt to zwiększają ceny. Złapaliście to? Czyli jest inflacja, oczywiście większa w sytuacji, kiedy dodrukowujemy pieniądze, mniejsza w sytuacji, gdy zamieniamy, ale teoretycznie mogłaby wystąp