Popperyzm – filozofia Karla Poppera, a także stworzony przez niego prąd filozofii nauki rozwijany początkowo w opozycji do pozytywizmu logicznego
Karl Popper – Austriak 1902 – 1994
Rodzice jego byli Żydami – protestantyzm
odrzucił religię żydowską
Opuścił dom w 1918 roku, w wieku szesnastu lat
Parał się różnymi zawodami
na czas bardzo krótki – w szeregi ugrupowania komunistycznego.
przeciw komunizmowi
Studiował
1919 roku Popper wysłuchał wykładu Alberta Einsteina
O filozofii nauki
z którego niewiele zrozumiał (a do czego sam się przyznał), lecz zapamiętał jedno zdanie: iż Einstein uzna swoją teorię za fałszywą, gdy „wynikające z niej przewidywanie przesunięcia spektralnego ku czerwieni nie zostanie potwierdzone”. Popper był poruszony postawą Einsteina – uznał ją za radykalnie odmienną od współczesnych sobie postaw zwolenników psychoanalizy i marksizmu, którzy każde zjawisko uznawali za potwierdzenie swoich teorii i na dobrą sprawę nie było (wg nich) takiego zjawiska, którego nie można by było wyjaśnić na gruncie ich teorii.
do Nowej Zelandii
London School of Economics
opozycją Koła Wiedeńskiego – neopozytywistyczny = logicznym empiryzmem.
elem Koła było m.in. znalezienie kryterium, które pozwalałoby oddzielić teorie naukowe od spekulacji metafizycznych, czyli rozwiązać problem tzw. demarkacji.
jako kryterium demarkacyjne między wiedzą sensowną a niesensowną proponowało pojęcie weryfikowalności.
Otóż członkowie Koła, logiczni empiryści z krwi i kości, za wyróżnik naukowości teorii uznawali metodę indukcji.
odróżnić teorię naukową od nienaukowej
Popper odrzuca po pierwsze, jak sam powiada, zdania wygłaszane indukcyjnie, czyli na podstawie doświadczenia, czyli na podstawie doświadczenia, są theory soaked, czyli przesiąknięte teorią.
«Proszę wziąć pióro i papier, pilnie obserwować i zapisać to, co udało się wam zaobserwować!» Zapytali mnie oczywiście, co chciałem, aby obserwowali. Jest jasne, że polecenie «Obserwuj!» jest absurdalne. […] Obserwacja jest zawsze wybiórcza. Zatem obserwacje ludzkie zawsze zakładają jakąś teorię uzasadniającą ich prawdziwość
Zatem obserwacje ludzkie zawsze zakładają jakąś teorię uzasadniającą ich prawdziwość
Z tego powodu problemu demarkacji nauki od metafizyki (w ujęciu logicznych empirystów) nie da rozwiązać za pomocą interpretowanej empirystycznie metody indukcji.
Drugim powodem II problem indukcji
„wszystkie żyrafy mają długie szyje”, - o zdanie to i tak nie ma charakteru czasoprzestrzennej uniwersalnej prawdziwości
bowiem indukcyjnie nie dowodzimy prawdziwości zjawiska – to dowodzimy jego prawdopodobieństwa.
Zgodne z intuicją jest myślenie, że im więcej obserwacji potwierdza jakieś zdanie ogólne, tym większe jest prawdopodobieństwo jego prawdziwości.
Popper odrzuca
P(A) = Ā / ∞ => P(A) → 0.
Skoro zatem indukcja nie może być kryterium demarkacji nauki od nie-nauki, cóż zatem można uznać za kryterium, wyróżnik naukowości? Odpowiedzią na to właśnie pytanie jest popperowska idea falsyfikacji, czyli wykazywania fałszywości zdań ogólnych, obalania ich.
Popper zauważył, iż nie da się przecież udowodnić prawdziwości żadnej teorii dysponując skończoną liczbą danych ją potwierdzających
wystarczy jednak jedno jedyne doświadczenie sprzeczne z teorią, by uznać ją z fałszywą.
Stwierdzenia, iż „wszystkie żyrafy mają długie szyje”, nie da się wyprowadzić z nieskończoności zdań bazowych: „ta żyrafa ma długą szyję”
za to zdanie to może popaść w sprzeczność ze zdaniem bazowym: „ta żyrafa ma krótką szyję”. Idea falsyfikacji jest więc bardzo prosta i zapisuje się ją wg schematu:
[(T → d) ^ ~d] → ~T
T – teoria;
d – doświadczenie, zjawisko
Powyższy zapis ma sens następujący: „jeżeli teoria odnosi się do danego zjawiska (T → d; dosłownie: jeżeli T, to d) i zjawisko (doświadczenie) jej nie potwierdza (~d; nieprawda, że d), to teoria nie jest prawdziwa (~T; nieprawda, że T)”. Idea ta jest prosta i logiczna – i niesie za sobą potężne konsekwencje dla wizji nauki, jaka z niej wypływa.
rozpoczyna od rozróżnienia „kontekstu odkrycia” i „kontekstu uzasadnienia”.
„Kontekst odkrycia” – to najzwyczajniej w świecie: wytworzenie pomysłu;
kontekst uzasadnienia” – to etap sprawdzania tego, czy pomysł jest dobry.
„nie istnieje nic takiego, jak logiczna metoda wpadania na nowe pomysły lub logiczna rekonstrukcja tego procesu. […]
Każde odkrycie kryje element irracjonalny albo intuicję twórczą w sensie Bergsona”
Istnieje za to metoda sprawdzania naukowej wartości nowych pomysłów.
Popper zaś uświadamia, iż metafizyki nie należy się lękać, że może ona stanowić wcale piękne źródło pomysłów, które mogą się stać naukowymi teoriami.
„Więc ja [Sokrates; a w gruncie rzeczy Platon; bo ustami Sokratesa się Platon posługuje – przyp. moje] słońca nazywam dzieckiem Dobra; Dobro je zrodziło na podobieństwo własne i tym, czym jest Dobro w świecie myśli i przedmiotów myśli, tym jest słońce w świecie widzialnym w stosunku do wzroku i do tego, co się widzi”. Dostrzegamy zatem piękną ideę – IDEĘ – ustanowienia słońca w centrum świata materialnego. Cóż innego uczynił Kopernik? To samo – lecz rozpoczął on od obserwacji, nie od religijnej czy mitologicznej idei. „Tak piękne, choć niezwykłe pomysły wielcy myśliciele przedstawiają równie często jak szaleńcy”.
Widać tu niezbicie, iż takie „szaleńcze” pochodzenie pomysłu w żadnym stopniu nie dyskwalifikuje go jako potencjalnej hipotezy naukowej;
Wartość falsyfikacji?
Naukowe sprawdzanie teorii, jak już mówiliśmy, nie polega wg Poppera na potwierdzeniu jej, bo to daje niewiele informacji, lecz na poddawaniu jej najsurowszym testom – na dążeniu do jej obalenia.
Popper stawia także problem tzw. bazy empirycznej.
co tak naprawdę stanowi bazę nauki, skoro nie ma nic pewnego.
są pewne zdania bazowe, zdania obserwacyjne, które uznaje się za dogmaty, co do których społeczność naukowa nie ma żadnych obiekcji.
Nie oznacza to jednak, iż nie można tych zdań zmieniać
są one traktowane jako pewne dopóty, dopóki nie zajdzie potrzeba ich weryfikacji.
Baza empiryczna jest więc nietrwała i podlega zmianom.
Możemy porównać ją, jak to uczynił Popper, do budowy pomostu. Pale podtrzymujące deski wcale nie są wbijane na taką głębokość, by osiągnąć grunt twardy, nie do przebicia, lecz wystarczającą do tego, by udźwignąć goszczących na pomoście.
Teoria nauki Poppera staję się zatem teorią rozwoju nauki, przechodzenia od teorii słabszych do coraz doskonalszych, bliższych prawdzie. Wyjściowy problem zawsze jednak doprowadza do problemu kolejnego, bo krytyczna postawa naukowa musi doprowadzić do wykrycia błędu w hipotezie, który stanowi nowy, wyjściowy problem, który rozwiązuje się w sposób doskonalszy, niż ten poprzedni etc. Nauka rozwija się zatem ewolucjonistycznie
osiągnięcie ostatecznej podstawy wiedzy jest niemożliwe
nauka jest niekończącym się poszukiwaniem teorii najbliższej prawdzie, lecz nie tożsamej tej prawdzie.
Jedyną zatem metodą nauki jest metoda prób i błędów
Jasne jest zatem, iż prawdziwość danej teorii w żadnym stopniu nie zależy od tego, czy ktoś jest do niej przekonany.
Jednocześnie: przekonanie całego świata do danej teorii nie świadczy o jej prawdziwości.
Łatwo jest bowiem przekonać się do teorii, która jest uboga w treść, niesie mało założeń, zawiera, rzeklibyśmy, prawdę bezpieczną.
Z kolei: teoria bogata w treść, z całym legionem potencjalnych falsyfikatorów i niewielkim (logicznym) prawdopodobieństwem swojej prawdziwości, jest zjawiskiem o wiele ciekawszym.
O FILOZOFII SPOŁECZNEJ
Racjonalizm krytyczny przenosi się na sferę kontaktów międzyludzkich, głosząc przekonanie iście sokratejskie: szuka prawdy w dialogu. „Sądzę, że mam rację, ale to nic pewnego, bo może to ty masz rację – poddajmy to zatem dyskusji, bo tak szybciej przybliżymy się do prawdy niźli wtedy, gdy każdy z nas będzie się upierał, iż to on ma rację”.
Błędem jest zatem utopijna wizja doskonałego społeczeństwa, budowanego często drogą rewolucyjną – prawidłową drogą jest doskonalenie społeczeństwa drogą kolejnych, małych kroków, czyli ewolucyjną.
eliminacja zła
p -> q p/q
p -> q q/p najciekawsze, tym zajmowała się weryfikacja i falsyfikacja
p -> q ~q/~p
gdzie:
p – przyczyna
q – skutek
Żaden przypadek empiryczny nie sfalsyfikuje psychoanalizy. Wszystko zależy od jego ustawienia w stosunku do hipotezy.
Teoria powinna nie tylko określać jakie stany mogą się pojawić, ale także jakie nie mogą się pojawić.
Teoria de Morgana:
~(p^q) ~p v ~q
Dobra teoria w naukach empirycznych to taka, która pozwala na predykcję.