Wykładnia Prawa
Wykładnia prawa czyli interpretacją tekstów prawnych jest operacja myślowa, podczas której dokonuje się przekładu przepisów prawnych na normy prawne przy czym uzyskany zbiór norm prawnych jest równoznaczny ze zbiorem przepisów.
Termin wykładnia oprócz rekonstrukcji norm oznacza wnioskowania, wyniku których uzyskujemy normę prawną z innej normy prawnej należącej już do systemu prawa.
Termin wykładnia oznacza również rozstrzyganie sytuacji, w których dochodzi do kolizji niezgodnych ze sobą norm.
Interpretacja tekstów prawnych polega na założeniu, że teksty są racjonalnym wytworem człowieka. Podczas interpretacji przyjmuję się fikcyjnie, że przepisy prawne pochodzą od jednego człowieka tzw. Racjonalnego prawodawcy, któremu przypisuje się określoną wiedzę oraz preferencje np. przechodnie i asymetryczne.
Wykładnia jest dokonywana poprzez przyjęte dyrektywy wykładni.
Dyrektywy dzielą się na:
Językowe – wskazują w jaki sposób przełożyć przepisy prawne by uzyskać jednoznaczny z nimi na gruncie języka normy prawne. Podczas wykładni uwzględnia się więc kontekst językowy, w którym powstały przepisy prawne. Jeżeli zgodnie z regułami językowymi można uzyskać niesprzeczne ze sobą normy, to nie stosuje się innych typów wykładni.
Jedna Grupa
Dyrektywy dekodowania idiomatycznego – sprowadza się do tego, jak na podstawie przepisów, które nie formułują bezpośrednio norm lecz robią to za pomocą określonych idiomów, odtworzyć wypowiedzi formułujące nakaz lub zakaz. Za pomocą tych dyrektyw można dokonać wstępnej interpretacji tekstu prawnego. Są odwróceniem kodowania w przepisach prawnych.
Dyrektywy uadekwatniające – Prawie to samo co wyżej :D
Druga grupa:
Dyrektywy ujednoznaczniające – dotyczy sposobu ustalania znaczenia zwrotu we wstępnie zinterpretowanych wypowiedziach. Dyrektywy te nakazują zwrotom użytym w tekście prawnym przypisywać znaczenie, które mają w języku potocznym, a odstępować można od tego w sytuacjach, w których akt prawny zawiera definicje, które nadają tym zwrotom inne znaczenie.
Pozajęzykowe (funkcjonalne) – pozwalają wybrać rozwiązanie interpretacyjne, które ma najsilniejsze uzasadnienie aksjologiczne.
Analiza znaczeniowa prowadzi do ustalenia stosunków miedzy zakresami nazw. AZ, oprócz ustalenia nazwy prowadzi także cech konstytutywnych1 treści danej nazwy. Jednym z elementów, który tworzy kontekst językowy jest systematyka ustawy w którym ten przepis się znajduje.
Szczególnym rodzajem dyrektyw językowych są dyrektywy systemowe, które nakazują odrzucać interpretacje tekstu prawnego, w wyniku której uzyskuje się normy ze sobą niezgodne. Niezgodność może mieć charakter formalny lub prakseologiczny.
Niezgodność formalna to sprzeczność lub przeciwieństwo. Zachodzi ona wtedy, gdy normy mają przynajmniej częściowo wspólny zakres zastosowania, natomiast ich zakresy normowania są ze sobą niezgodne.
Sprzeczność – dwie normy mają częściowo wspólny zakres zastosowania, czyli dot. wspólnych adresatów, natomiast druga z norm zakazuje tego co norma pierwsza nakazuje.
Przeciwieństwo – normy mają częściowo wspólny zakres zastosowania, nie dotyczą jednak tych samych czynów a zrealizowanie jednej z nich uniemożliwia realizacje pozostałych.
Dyrektywy wykładni mogą dążyć do wyeliminowania niezgodności formalnej norm poprzez ograniczenie zakresu stosowania
Niezgodność Aksjologiczna - polega na tym iż mimo że można zrealizować dwie niezgodne normy to skutki zrealizowania jednej z nich niwelują skutki zrealizowania drugiej.
Z nimi wiążą się dwa rodzaje problemów
W jaki sposób ustala się oceny przypisywane prawodawcy
Czy można odrzucić normę jasną językowo, jeżeli nie posiada uzasadnienia aksjologicznego w ocenach przypisywanych prawodawcy.
Dyrektywy funkcjonalne nakazują w przypadkach gdy tekst prawny jest wieloznaczny odrzucić te znaczenia, w których norma prawna pozbawiona jest umocowania aksjologicznego. Dyrektywy funkcjonalne stosuje się również wtedy, gdy przepis prawny sformułowany jest na tyle niejasno, że nie można sprecyzować jego zakresu stosowania. Nie wiemy czy odwołuje się do okoliczności czy podmiotów w nim wskazanych czy również do podobnych. Jeżeli brak jest wskazówek co do zasad wykładni, a przepis prawny jest niejasny językowo to można odwołać się do domyślnego uzasadnienia aksjologicznego. Sprowadza się to do wykładni z analogii. Polega ona na tym, że jeżeli istnieje wątpliwość czy dana norma ma jednoznaczne znaczenie językowe. Czy przepis zawiera normę nakazującą tylko określonym podmiotom w określonych okolicznościach zachowywać się w określony sposób czy też normę, która nakazuje podobnym podmiotom w podobnych okolicznościach podobnie się zachowywać, to wybiera się drugi rodzaj interpretacji dlatego, że w podobnych normach znajduje się to samo uzasadnienie aksjologiczne co do norm konkretnych.
Oparte na instrumentalnym wynikaniu norm
Oparte na założeniu konsekwencji ocen prawodawcy
Jeżeli prawodawca ustalił normę nakazującą realizować komuś określony stan rzeczy, to z tej normy wynika norma nakazująca czynić wszystko, co jest koniecznym warunkiem dla zrealizowania tego stanu rzeczy oraz norma zakazująca czynić cokolwiek, co jest warunkiem niezrealizowania tego stanu rzeczy.
Dyrektywy oparte na tych wnioskowaniach są to dyrektywy instrumentalnego zakazu i nakazu.
Przykładem jest analogia prawa
Analogia prawa polega podstawie wielu norm ustanowionym w odniesieniu do określonego rodzaju zachowań ustala się domniemanie uzasadnienie aksjologiczne dla tych norm.
Wykładnia dokonywana przez prawodawcę – ustala się w nim, co jest poprawnym rozumieniem tekstu prawnego.
Wykładnia delegowana ogólna – dokonywana przez organ, któremu przyznano kompetencje do interpretowania tekstów prawnych. Takim organem jest trybunał konstytucyjny. Wykładnia doktrynalna dokonywana jest przez naukę prawa. W trakcie tej wykładni ustala się wszystkie możliwości interpretacji tekstu prawnego.
Wykładnia dokonywana przez organ stosujący prawo.
Wykładnia doktrynalna
Wykładnia nieoficjalna – nie możemy się na nią powoływać
Pierwszy Etap wstępny wykładni. Ustala się w nim w jaki sposób dany adresat ma zachować się w określonych wartościach. Aby móc tego dokonać należy czy dany przepis obowiązuje. Służą do tego reguły wykładni zwane regułami walidacyjnymi. Do reguł walidacyjnych należą reguly dot. zasad ustalania, obowiązywania norm prawnych w przepisach prawnych. Następnie reguły dot. zasad uznawania za obowiązujące norm wynikających z innych norm wyrażonych w innych przepisach prawnych.
Reguły dot. zasad uznawania za obowiązujące norm wyrażonych w prawie zwyczajowym lub precedensowym
Reguły dot. uznawania norm, które przeszły ze starego systemu prawnego.
Jeżeli w akcie prawnym nie ma wyraźnych przepisów uchylających stosuje się reguły kolizyjne. Dzielą się na reguły:
Chronologiczna – wyrażona jest przez zasad, że norma późniejsza uchyla norme wcześniejszą
Merytoryczna – wyrażona przez zasadę, że przepis szczególny uchyla przepis ogólny
Hierarchiczną – wyrażona jest przez zasadę, ze norma hierarchicznie niższa nie uchyla normy hierarchicznej wyższej.
Miedzy zastosowaniem tych regół może zachodzic konflikt. W takim przypadku stosowana jest reguła hierarchiczna.
Etap właściwy wykładni (następuje to co było :P)
Cechy, po których od razu rozpoznajemy daną rzecz.↩