Magdalena Karmańska

I rok Pedagogiki (II stopień MU)

Temat: Metodyka kształcenia i wychowania.

I Wyjaśnienie pojęć.

Metoda- z gr. methodos: droga dochodzenia do prawdy, sposób postępowania, sposób badania.¹

Metodyka- nauka o celowo i systematycznie stosowanych sposobach kierowania pracą uczniów w procesie nauczania. Metodyka abstrahuje od merytorycznego kontekstu danego obszaru, a skupia się na metodach realizacji zadań; koncentruje się na poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie: „ Jak to należy robić?”²

W szkole XXI w. metodyka rozwija się przez następujące po sobie etapy:

• Nauczyć się uczyć, poznać swoje WI (wieloraka inteligencja),

• Uczyć się w grupie współpracować (socjokonstruktywizm),

• Budować swą wiedzę, wymieniając się ze światem.³

Metoda kształcenia, wg Wincentego Okonia, to wypróbowany i systematycznie stosowany układ czynności nauczyciela i uczniów, realizowanych świadomie w celu spowodowania założonych zmian w osobowości uczniów.⁴

Wg K. Sośnickiego metody nauczania dzielimy na: podające i poszukujące.⁵

B. Nawroczyński uwzględnia także metody laboratoryjne.⁶

Z. Zborowski klasyfikuje metody wg stopnia aktywności uczniów w procesie nauczania.⁷

II Metody kształcenia.

Adekwatnie do czterech strategii kształcenie: nauczania- uczenia się (teoria kształcenia wielostronnego W. Okoń) wyróżnia się 4 grupy metod kształcenia:⁸

1. Metody asymilacji wiedzy (m. podające), w skład których wchodzą: pogadanka, dyskusja, wykład, praca z książką i nauczanie programowane. Nauczyciel musi odpowiednio dobrać treści i właściwie je przekazać.

2. Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy (m. problemowe) a więc: klasyczna metoda problemowa- jej odmiany: metoda przypadków, metoda sytuacyjna, tzw. „burza mózgów”, mikronauczanie i gry dydaktyczne. W tej metodzie uczniowie pod kierownictwem nauczyciela rozwiązują problemy, rozwijając samodzielne myślenie i działanie, dzięki czemu stają się aktywni intelektualnie i zdobywają motywację do uczenia się.

3. Metody waloryzacyjne (eksponujące): impresyjne i ekspresyjne. „Ich zadaniem jest eksponoowanie wartości połączonych z przeżyciem” ⁹

4. Metody praktyczne: ćwiczebne i realizacji zadań wytwórczych. Kształtowanie i rozwijanie zdolności praktycznych. „(…) ułatwiają uczniom bezpośrednie poznawanie rzeczywistości, jak też dają podstawy do jej przekształcania”.¹⁰

Aby lepiej dostosować wyżej wymieniony podział do potrzeb kształcenia ogólnego mamy do czynienia z nieco bardziej szczegółowym podziałem metod nauczania:

M. podające: opis, opowiadanie, pogadanka, wykład informacyjny, objaśnienie, praca ze źródłem drukowanym, nauczanie programowane, klasyczna metoda problemowa, wykład problemowy;

M. problemowe: gry dydaktyczne [„burza mózgów”, m. sytuacyjna, m. inscenizacji, m. symulacyjna], dyskusja dydaktyczna, metoda badawcza;

M. eksponujące: drama, sztuka teatralna, wystawa (ekspozycja), pokaz;

M. praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, metoda laboratoryjna, pomiar.¹¹

Metody uczenia się.¹²

Metody uczenia się to celowy, zaplanowany i nadający się do wielokrotnego stosowania układ działań prowadzący do nabycia przez przedmiot nowego doświadczenia (Z. Pietrasiński, 1993, s.359)¹³. Wyróżnia się:

1. Metody recepcyjne- uczenie się przez przyswajanie wiedzy drogą bezpośrednią (źródło wiedzy to rzeczywistość, np. obserwacja) lub pośrednią (źródłem może być słowo mówione: pogadanka, opowiadania, objaśnienia i drukowane: podręczniki);

2. Metody heurystyczne- należy samemu dojść do wiedzy (odkrywanie i badanie);

3. Metody ekspresyjne- odpowiednio eksponowane wartości prowadzą do uczenia się poprzez przeżywanie (występuje przeżycie emocjonalne);

4. Metody ćwiczebne- uczenie się poprzez działanie (ćwiczenia powtarzające i doskonalające).

III Metodyka wychowania.

Metodyka wychowania obejmuje wiele różnych zagadnień. Ogólnie rzecz biorąc teoria wychowania ujmuje metody wychowania każdą osobna i obok siebie. Należą do nich:

• Metoda przekonywania,

• Metoda przykładu osobistego,

• Metoda ćwiczenia

• I inne.

Znając metodykę wychowania można przyspieszyć stworzenie systemu wychowawczego. Dzięki temu powstaną podobne, ale nie identyczne systemy wychowawcze, posiadające cechy wspólne. System wychowawczy w każdej szkole będzie miał charakter indywidualny. Należy nadmienić, że w procesie wychowania bardzo ważną rolę odgrywa technika organizacji pracy. W metodyce wychowania bierze się pod uwagę „punkt widzenia i potrzeby organizatora całokształtu pracy wychowawczej, […] należy wyodrębnić te problemy, z którymi kierownik szkoły, wychowawca, nauczyciel spotyka się na każdym kroku i które muszą być uwzględniane w każdym typie działalności wychowawczej” (Metodyka wychowania w zarysie A. Lewin).

IV Metody wychowania.

Podział metod wychowania wg M. Łobockiego:

• Metody indywidualne i grupowe;

• Metody bezpośredniego i pośredniego oddziaływania wychowawczego;

• Metody wpływu osobistego, sytuacyjnego i społecznego a także metody kierowania samowychowaniem;

• Metody strukturalne i sytuacyjne.¹⁴

1. Metoda modelowania (przykładu) - uczenie się poprzez naśladowanie zachowań innych (obejmuje przyswajanie zachowań, nabywanie nowych lub modyfikowanie zachowań już istniejących). Należy podkreślić, że jest to proces nieświadomy.

2. Metoda zadaniowa - powierzanie zadań prowadzących do zmian zachowań dzieci i młodzieży, co wiąże się z poszerzaniem ich wiedzy oraz doświadczeń.

3. Metoda perswazyjna - „uświadamianie dzieciom i młodzieży różnych obowiązków i powinności, jakie mają wobec społeczeństwa, innych ludzi i samych siebie”.¹⁵

4. Metoda nagradzania (tzw. wzmacniania pozytywnego) – zachęcanie, motywowanie wychowanka do określonych zachowań za pomocą przyznawania nagród udzialania pochwał.

5. Metoda karania (tzw. wzmocnień negatywnych) – świadome karanie wychowanków w celu zapobiegania niepożądanych zachowań. Dąży do „wywołania przykrych konsekwencji niepożadanych zachowań dzieci i młodzieży”.¹⁶

6. Metody oddziaływań grupowych – polegają na łączeniu wychowanków w grupy, następuje oddziaływanie grupy na jednostkę i dochodzi do zmian związanych z działaniem z innymi osobami. Do tego rodzaju metod zaliczamy: metody organizowania działalności zespołowej, samorządnej oraz metodę współudziału uczniów w organizowaniu lekcji.

Bibliografia:

1. „Rozwijanie zdolności uczenia się z Wygotskim i Brunerem w tle” E. Filipiak, GWP, Sopot 2012.

2. „Metody wspierania rozwoju ucznia” M. Taraszkiewicz, G. Redlisiak, W. Bednarkowa, Z. Taraszkiewicz, Wolters Kluwer Polska Sp.zo.o., 2009.

3. „Metodyka wychowania w zarysie” A. Lewin, PZWS, Warszawa 1966.

4. „Dydaktyka mediów” J. Sztobryn-Giercuszkiewicz, Pedagogika GWP, Gdańsk 2009.

5. „Nowoczesne nauczanie” J. Bartosik, GWP, Sopot 2010.

6. „Edukacja alternatywna w XXI w.” Z. Melosik i B. Śliwerski, Oficyna Wydawnicza Impuls, Poznań- Kraków 2010.

7. „Podstawy kształcenia ogólnego” F. Bereźnicki, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2011.

8. „Pedagogika dla nauczycieli w praktyce, materiały metodyczne”, Kraków 2008.

9. „Teoria wychowania w zarysie” M. Łobocki, Oficyna Wydawnicza Impuls, Kraków 2009.

10. „Nauczanie problemowe we współczesnej szkole” W. Okoń, WSiP, Warszawa 1978.

---

1. „Podstawy kształcenia ogólnego”↩

2. „Metody wspierania rozwoju ucznia”↩

3. „Metody wspierania rozwoju ucznia”↩

4. „Podstawy kształcenia ogólnego”↩

5. „Podstawy kształcenia ogólnego”↩

6. „Podstawy kształcenia ogólnego”↩

7. „Podstawy kształcenia ogólnego”↩

8. „Podstawy kształcenia ogólnego”↩

9. Zob. „Podstawy kształcenia ogólnego”↩

10. Por. „Podstawy kształcenia ogólnego”↩

11. „Podstawy kształcenia ogólnego”↩

12. „Podstawy kształcenia ogólnego”↩

13. „Podstawy kształcenia ogólnego”↩

14. „Teoria wychowania w zarysie”↩

15. „Teoria wychowania w zarysie”↩

16. „Teoria wychowania w zarysie”↩