Autyzm – definicja, przyczyny i opis funkcjonowania jednostki

Autyzm jest całościowym zaburzeniem rozwojowym spowodowanym uszkodzeniem różnych struktur mózgu, jako skutek zaburzeń neurologicznych.

Zaburzenia charakterystyczne dla autyzmu to:

- nieprawidłowości w rozwoju społecznym;

- deficyty i dysfunkcje w porozumiewaniu się werbalnym i niewerbalnym;

- sztywne wzorce zachowań, aktywności.

Po raz pierwszy autyzm został opisany przez Leo Kennera w 1943r. Pośród dzieci ze schizofrenią, psychozami i niedorozwojem umysłowym zauważył, że niektóre z nich nie zachowują się typowo dla poszczególnych zaburzeń.

Autyzm występuje 4 razy częściej u chłopców niż u dziewczynek. U dziewcząt obserwuje się często cięższą postać. Zaburzenie to jest trzecim najczęściej spotykanym upośledzeniem rozwojowym (częściej niż Zespół Down`a).

Nieprawidłowości występują w różnych jego obszarach i na poszczególnych etapach kształtują się w sposób charakterystyczny dla danej jednostki.

Nie można jednoznacznie stwierdzić, jakie są przyczyny autyzmu. Podejrzewa się, że jest powodowany chorobami dziedzicznymi, wadami genetycznymi, zakażeniem prenatalnym lub okołoporodowym.

Przyczyny autyzmu

Do 24-30 miesiąca życia większość dzieci rozwija się normalnie. Rodzice mogą nie zauważyć opóźnienia w mowie, zabawie, kontaktach z innymi.

Najwcześniejsze sygnały ostrzegawcze – dzieci 12 miesięczne (Osterling i Dawson, 1994):

 A- kontakt wzrokowy,

 B- orientowanie się w kierunku osoby wołającej dziecko po imieniu,

 C- wskazywanie,

 D- brak właściwej ekspresji emocji.

 

 Badania Grace Baranek (1999)dzieci 9-12 miesięczne:

1. słaba orientacja wzrokowa (także w stosunku do bodźców nie mających charakteru

społecznego)/ zaburzona uwaga;

 2. opóźniona reakcja na własne imię;

 3. częste wkładanie przedmiotów do ust;

 4. niechęć do bycia dotykanym przez inną osobę.

 

 Werner i in. (2000)oznaki autyzmu można dostrzec już u dzieci ośmiodziesięciomiesięcznych – najbardziej charakterystyczny jest brak reakcji na własne imię.

 

 Wczesne oznaki autyzmu:

-brak reakcji na własne imię- 1 rok życia (8-10 mies.),

-brak wskazywania- 1 rok życia (10-12 mies.) ,

-brak współgrania emocjonalnego- 1 rok życia,

- brak kontaktu wzrokowego- 1 rok życia,

- brak uśmiechu w sytuacjach społecznych- 1 rok życia,

- brak adekwatnych reakcji emocjonalnych- 1 rok życia,

- brak właściwej ekspresji mimicznej- 1 rok życia,

- pasywność w trakcie interakcji- 1 rok życia,

-krótki czas patrzenia na ludzi- 1 rok życia,

- brak naśladowania prostych gestów- 1 rok życia.

 

Obserwacje dzieci w warunkach klinicznych (Lord, 1995)- cztery zachowania typowe dla  2- letnich dzieci z autyzmem- u 93% dzieci występowało:

 1. używania ciała innej osoby jako narzędzia,

 2. brak zwracania uwagi na ludzkie głosy,

 3. brak wskazywania,

 4. manieryzmy ruchowe w obrębie dłoni i palców.

Cechy charakterystyczne autyzmu to:

- słabo rozwijająca się mowa lub jej brak; używanie słów bez znaczenia, trudności w skupieniu uwagi; echolokacja, ciągłe mówienie na ten sam temat;

- brak umiejętności komunikowania się werbalnie i niewerbalnie;

- spędzanie czasu w samotności, niechęć do zawierania znajomości, słaby kontakt wzrokowy, brak uśmiechu, obojętność;

- nadwrażliwość na dotyk lub brak rekcji na ból, wzrok, dotyk, węch czy smak (zmysły są upośledzone);

- brak pomysłowości i spontaniczności w zabawach, przyłączenie się do zabawy tylko gdy osoba dorosła nakłoni dziecko i mu towarzyszy;

- otępienie lub nadpobudliwość, które mogą się przerodzić w wybuchy agresji lub autoagresji, nadmierne przywiązanie do jednego przedmiotu;

- zachowania stereotypowe; niechęć do zmiany przyzwyczajeń; ciągłe powtarzanie tych samych czynności;

-nierozumienie reguł zasad, zahamowanie rozwoju intelektualnego;

- brak poczucia tożsamości, brak reakcji na własne imię;

- charakterystyczne trzepotanie rąk, zabawa śliną, zbieranie niewidzialnych dla nas pyłków;

- wyrażanie potrzeb przez używanie ręki dorosłego, wprawianie przedmiotów w ruch obrotowy, patrzenie „przez osobę”, brak kontaktu wzrokowego;

- u niektórych duża sprawność w wykonywaniu pewnych czynności, niewymagających zrozumienia społecznego.;

- zwykle dzieci autystyczne cechuje dobra, lub ponadprzeciętna pamięć mechaniczna oraz uzdolnienia do zadań wymagających umiejętności wzrokowo-przestrzennych;

- u niektórych wybiórcze talenty muzyczne i plastyczne, wykonywanie skomplikowanych obliczeń matematycznych, bardzo szybkie uczenie się czytania.

- u dzieci o ilorazie inteligencji w normie zaburzona jest jednak zdolność myślenia abstrakcyjnego oraz rozumienia słów i wypowiedzi w zależności od kontekstu lub intonacji.

W pracy z dzieckiem/ uczniem autystycznym należy mu zapewnić :

- stałość i stabilność,

- sporządzenie planów dnia w szkole, planu konkretnej lekcji czy zajęć na poziomie

zrozumiałym dla dziecka,

- pomoc w orientacji w przestrzeni, np.. oznaczenie pomieszczeń w sposób

zrozumiały,

- uprzedzanie o zmianach np.. zastępstwie, skróceniu lekcji, czy wizytacji,

- określanie czasu trwania aktywności np.. poprzez określenie ilości zadań, czy poprzez

sygnał dźwiękowy,

- przygotowanie dodatkowych zadań lub innego zajęcia w sytuacji, gdy autystyczny uczeń

skończy pracę wcześniej niż jego koledzy z klasy,

- komfort sensoryczny,

- odpowiednie miejsce w klasie ( z daleka od okna, w pierwszej ławce ,tak aby jak najłatwiej

było mu skupić uwagę na nauczycielu),

- wydzielenie miejsca na relaks i wyciszenie w razie takiej potrzeby,

- wizualny kanał przekazu informacji,

- przygotowanie zdjęć, diagramów, wykresów, tabel, doświadczeń, które ilustrują i

porządkują informacje zawarte w tekście,

- wspieranie poleceń ustnych przedstawieniem ich w sposób wzrokowy np.. poprzez

zapisanie na kartce, pokazanie piktogramu, czy zdjęcia,

- kontrolowany sposób mówienia,

- zwracanie uwagi, czy polecenia kierowane do klasy zostało odebrane przez ucznia z

autyzmem i jeśli to potrzebne skierowanie go również indywidualnie do niego,

- przekazanie najważniejszych informacji - „ nie zalewać potokiem słów”,

- robienie przerwy między zdaniami, tak by dziecko miało czas na przetworzenie informacji;

po zadaniu pytania, polecenia danie dziecku czas na zareagowanie,

- unikanie sarkazmu i aluzji, wyjaśnianie metafor,

- formułowanie poleceń wprost ( unikanie pytania dziecko o zgodę, gdy tak naprawdę musi

wykonać polecenie czy zadanie),

- zadawanie pytań „ zamkniętych” i z podanymi możliwościami do wyboru np.. zamiast „ Co

chcesz teraz robić?” to „ Chcesz teraz czytać czy pisać ? ”

- uważać na głośność mówienia, szczególnie przy dzieciach z nadwrażliwością słuchowa,

- wspieranie w samodzielnej pracy,

- stwarzanie sytuacji, w których dziecko miałoby poczucie sukcesu,

- przedstawienie zadania w sposób jak najbardziej jasny dla dziecka, podzielenie go na

mniejsze etapy, czasem zmniejszenie trudności zadania lub jego skrócenie, można

przedstawić dziecku lub zrobić z nim plan wykonania zadania, jasno określić, kiedy jest

koniec zadania,

opracowala Iwona G-D