Wykład 1 (zdobyć)

Czy istnieje filozofia wschodu? Filozofia jest grecka! Na Wschodzie - pogłębione rozumienie swiata6 na basie rozbudowanych systemów religijnych. Filozofia to typowo zachodni sposób refleksji nad funtamentami ludzkości, opiera się to na bazie intuicji religijnej. To pewien sposób refleksji nad światem wytworzone na zachodzie.

Tradycje religijne Dalekiego Wschodu w dużym stopniu oznaczają refleksje nad światem, a nie koniecznie wierzeniowość jak to sie odbiera na zachodzie. U nas łatwiej rozróżnia się podzial na filozofie i religie, tam to jest zazębione.

Egzamin to zasadniczo treść wykładów, podręczniki: Hamiltos S., Filozofia indyjska. Wprowadzenie; B. Szymański, Filozofie Wschodu, Kraków 2001

Ogolna charakterystyka filozofii indyjskiej

Filozofia indyjska a grecka - podobieństwa

• Występowanie rozbudowanych systemów filozoficznych - np. Arystoteles czy Platon, ich refleksje są rozbudowane, mają objąć całą rzeczywistość. W filozofi indyjskiej też są rozbudowane systemy intelektulane, koncepcje przypominające myśl platońską.

• Wspolne tematy

  • Natura wszechświata i jego początek. To nie taki początek, jak w chrześcijaństwie, myśl indysjką i grecką interesuje dlaczego świat jest taki`, a nie inny.

  • Natura człowieka i jego miejsce we wszechświecie (problematyka duszy: "rdzeń człowieka" i "motor działania".

Filozfie indyjska a grecka - różnice

• Filozofia a religia. W swiecie greckim filozofia uformowała się w kontrze od myślenia religijnego,

  • Grecja - rozdzielenia, zdystansowanie od tradycji religijnej

  • Indie - rozdział nigdy nie nastąpił, tam refleksja filozoficzna polega na wyjaśnieniu myśli religijnej, komentować i tłumaczyć święte teksty (Wed). Nie ma w związku z tym problemu z rozumem i wiarą, filozofia i religia idą w tym samym kierunku, jedna w drugą przechodzi.

• W Grecji pojawia się termin philosophia - umiłowanie mądrości. Platon mówi, że mądrość i wiedza dostępna jest tylko dla bogów. Philosophia jest ciągłym poszukiwaniem.

• W Indiach jest Darśana, ma w sobie elemnt poszukiwania, ale jesteśmy w stanie osiągnąć cel, oświecenie.

• Kultura zachodnia, jako kultura filozoficzna jest pełna ciągłego niepokoju, poczucia że wiemy za mało. Czynnik decydujący o aktywności ludzi zachodu, ciągle chcemy więcej. Tradycja wschodnia jest kulturą kontemplacji, spokojnego spoglądania, większa bierność.

DARSIANA

• Jest to pogląd, sposób widzenia

• Droga do widja - wiedza, mądrość (oświecenie)

  • Ścisłe określony (osiągalny) cel

• Wieszczowie (ryszi)

  • Osiągnęli widja

  • Natchnieni kapłani, widzący prawdę i opiewajacy ją w hymnach

  • Depozytariusze i przekaziciele prawdy absolutnej. tradycja!

PGILOZOPFHIA

• Umiłowanie mądrości

  • Mądrość - domena bogów

  • Umiłowanie (porządnie, eros) - domena śmiertelnych

    • Tylko rzadkie przebłyski wiedzy

    • Trwanie w pytaniu

• Ścieranie się koncepcji, hipotez

• "Kwestionowanie" tradycji

Starożytny światopogląd indyjski

• Wspólny korzeń systemów hinduistycznych i buddyjskich

• Odmienność naszych (chrześcijańskich) wyobrażeń

  • Nie ma creatio ex nihilo - stworzenia z nicości

  • Wieczność świata

  • Nie ma absolutnego twórcy (co najwyżej budowniczy)

    Świat przejawiony i nieprzejawiony

• Doskonały i rzeczywisty (ukryty, nieprzejawiony) vs wtórny i niedoskonały (jawny, nieskryty, widalny, uczestniczymy poprzez zmysły)-》ma domieszke iluzji, fikcji pozór, przejaw.

• Różne rozumienia relacji wzajemnej tych dwóch światów, jest to zależność wtórności. Dla Platona dwa wymiary rzeczywistosci, wieczne idee i to co otwiera nam zmysły.

  • Emanacje, odbieranie, przejaw

  • Por. Platona i neoolatonizm

• Początek świata

  • Nie istenienia ale przejawiania się. Nieprzejawione się przejawia i powstaje to co my na codzień odbieramy, jako naszą rzeczywistość

PRAWO KARMANA

• Karman - dosl. Czyn i jego skutek, prawo powrzechnej konieczności

• Powrzechne prawo rządzące światem przejawionym

  • Każdy skutek tkwi w przyczynie

    • Nic nie dzieje się przypadkowo

    • To co nas spotyka jest skutkiem, konsekwencją pewnych zdarzeń z przeszłości

  • Nic nie pojawia się samo z siebie

    • Nie ma miejsca na radykalną nowość

• Problem wolności (determinizm?)

SANSARA

• Reinkarnacja

  • Wyjaśnienie karmana (to czym jesteśmy zależy nie tylko od naszych działań i pragnień, ale od poprzednich wcieleń)

• Sansara - wieczne koło narodzin, spojrzenie na świat jako wieczny kołowrot

  • Odradzanie się jednostki dzięki powracaniu podstaw indywidualności

    • Duszy, umysłu, ciała subtelnego, świadomości (rożne teorie)

DUKHA

• Dosł. Cierpienie

• Znużenie związane z powracaniem tego samego

• Kwintesencja istnienia (świata sansary)

• Stąd religijne prag ienie wyzwolenia się

  • Przedostać się do świata boskiego, rzeczywistego (sukha)

PODUMOWANIE

• Filozofia indyjska: droga od dukha do sukha (czyli awidja do widja, czyli niewiedzy do wiedzy)

• Stan wyzwolenia Dukha to moksza (oświecenie)

• Joga (nie mylić z jednym z nurtów hinduizmu) to droga do moksza (metoda, procedura)

• Soteriologiczny sens hinduizmu

Wykład 2 - 09.03.2015r.

FILM NA TEMAT INDII

• Cywilizacja Indii należy do najstarszych na świecie

• Informacje czerpane są ze świętych ksiąg

• Arjowie prawdopodobnie wywodzili się z Europy. Arjowie to lud wojowników

• Mohendżodamo i Harappa

• Kultura Harappa/doliny Indusu

• W Harappa woda miała znaczenie religijne. Ważne były kanały wodne wyprowadzające nieczystości poza miasto. Olbrzymią wagę przywiązywali do drzew, wierzyli ze w pniach mieszkają istoty boskie.

• Rolników, wojowników i kapłanów - Arianie byli podzieleni na trzy kasty.

• Wedy - teksty które pojawiły sie za czasów Ariów

• Początki współczesnego hinduizmu za czasów Rigwedy. Większość ceremonii religijnych prowadziły kobiety. Krowa została uznana za istotę boską

• Wiara w reinkarnację - po śmierci należy odrodzenie a jego natura jest powiązana z naturą przed śmiercią.

• Hierarchiczność klas społecznych (kast): Najniżej robotnicy, potem chłopi, władcy, wojownicy, kapłani. Pojawiła się kasta niedotykalnych

• Cztery prawdy główne stanowią podstawę buddyzmu

• Sam buddyzm rozwijał sie w Chinach, Korei, Japonii

RELIGIA INDII - charakterystyka ogólna

• Zderzenie dwu kultur: Arjowie oraz Harappy i Mohendżo Daro (2 połowa 2 tysiąclecia)

• Kultura Harappy i Mohendżo Daro (od 2500 r. p.n.e)

  • Dobrze rozwinięta (urbanizacja, irygacja)

  • Brak ewolucji (silna religijność)

• Religia Harappy i Mohendżo Daro - wpływ na hinduizm

  • Kult Bogini Matki (bóstw płodności)

  • Symbole falliczne

  • Kult Paśupati'ego (Pan zwierząt) - prefiguracja kulty Śiwy

  • Joga rozumiana jako szeroko pojęta medytacja, ćwiczenia ascetyczne. To ma swoje korzenie w kulturze Harappy i Mohendżo Dary

Święte teksty:

• Śruty - to co usłyszane

  • Teksty o boskim pochodzeniu, "usłyszane" przez riszich

  • Nazwa kanonu literatury objawionej

• Najstarsze teksty wędrowały z Arjami, skodyfikowane w Indiach

• Przekaz ustny ➡️z biegiem czasu była spisywana (pismo)

• Wiedza tajemna, pilnie strzeżona - był to przekaz zoteryczny. Chodziło o nadrzędną rolę kalpłanów, którzy strzegi treści ksiąg świętych aby strzec swoją przewagę nad innymi kadrami

WEDY:

• Weda - "wiedza"

  • Zbiór hymnów, komentarzy i przypisów (1200-500 pne)

  • Sanhita - hymny

  • Rigweda - "wiedza hymnów" - najstarsze hymny, jedyne oryginalne treściowo

  • Samaweda - "wiedza melodii" - hymny przystosowane do odśpiewywania - "śpiewnik"

  • Jadżurweda - "wiedza formuł ofiarnych" - zapis rytu składania ofiar

  • Dodana pózniej atharwaweda (wiedza zaklęć, formuł magicznych)- archaiczne myślenie magiczne, kontrastujące z treścią Rigwedy

WEDY- komentarze

• Brahmany (1100-800pne)

  • Rozważania rytualne

  • Wszystko można zyskać i odpokutować dzięki ofierze

    • Myślenie magiczne (technika wpływu na świat Bogów)

    • Ekwiwalencja porządku kosmicznego i liturgicznego

• Aranjaki - rozważania leśne

  • Uwewnętrznienie aktu rytualnego (tajemne znaczenie aktu rytualnego) przejście do myśli spekulatywnej

• Upaniszady - pytanie o naturę wpływu na świat Bogów

  • Nie poprzez akt rytualny, ale poprzez akt upasany, nadprzyrodzonej wewnętrznej potęgi i wiedzy o ekwiwalencji

• 4 etapy nawarstwienia tekstów wedyjskich

  • Analogia z 4 etapami życia bramina

Bogowie Rigwedy:

• Główne Bóstwo (na czele Bogów związanych z 3 sferami : niebieska, przestworu i ziemi)

• Waruna - pan sprawiedliwości, karzący za grzechy ale i miłosierny, opiekun, strażnik rity (kosmicznej siły utzrymującej porządek kosmosu)

  • Rita - to co rzeczywiste, niezmienne, niepodzielne - świat widzialny jej odbiciem

  • Rita jest ponad Bogami, podlegają jej nawet Waruna

  • Indra - nazywany "Burzycielem Grodów", bóg, wojownik, walczący wraz z Arjami. Bóg wojny oraz płodności, gromowładny

    • Z czasem zajął miejsce Waruny jako Boga któremu oddawano najwyższą cześć (egzystencjalna potrzeba Arjów)

Bogowie trzech sfer:

• Bogowie zamieszkujący niebo:

  • Djaus - bóg niebios. Jest odpowiednikiem w sensie etymologicznym greckiego Boga Zeusa

  • Waruna

  • Mitra - bóg nocy

  • Wisznu - szerokokroczący (przenikający)

• Bogowie zamieskzujący przestwór:

  • Indra

  • Rudra (Śiwa) - bóstwo burzy

  • Waju i Wata - bóstwa wichrowe

  • Maryty - zastęp wojowników Indry

• Bogowie zamieszkujący ziemię

  • Soma - bóstwo księżycowe oraz napój halucynogenny (atrybut Indry) - dawca ekstazy i zrozumienia spraw boskich

  • Agni - bóg ognia, przewodnik ofiary

Wykład - 16.03.2015

Religia Indii - charakterystyka ogólna - ciąg dalszy poprzedniego wykładu

Dociekania kosmogoniczne - młodsze hymny Rigwedy

• Szukanie pierwiastków

  • Woda, ognisty żar, niebyt, wiatr itp.

  • Analogia: greckie pytanie o arche

• Hymn nasadijasukta (o początku świata)

  • Stan początkowy: ani byt ani niebyt

  • Impuls stwórczy: karma "pragnienie" (intelektualne poruszenie)

• Hymn o praczłowieku puruszasukta.- przedstawia chyba najbardziej oryginalną wersję świata

  • Purusza - "makroantropos", składający siebie w ofierze- skutek świat:

    • Wydziela z siebie ofiarę i człowieka, który ofiarę składa

    • Podzielone na kasty, społeczeństwo (warny)

      • (1) bramini (2) rycerze (3) rzemieślnicy, rolnicy, kupcy (4) służący

      • Władza braminów - ofiara nie tylko stworzyła świat ale i podtrzymuje go w istnieniu (umacnia się w okresie brahmanów)

• Hymn o Wacz

  • "Stwórca mowa"

  • Impulsem kształtującym świat jest mowa boska

Upaniszady:

• Ujmują tajemną wiedzę, ukrytą w Wedach

• Brahman (zasada makrokosmosu) i Atman (zasada mikrokosmosu)

  • Dwie modalności jednego bytu

Brahman:

• Podstawa, zródło mocy i sił przenikających naturę (zasada makrokosmosu) - wszystko to co jest nazewnątrz nas to jest pochodną brahmana

• Brh- "wyrastać", "wzrastać" - brahmanów to wzrost i rozwój swiata.

• Pierwotny, twórczy byt, z którego wszystko powstaje

• Dotyczy makrokosmosu (natury, swiata, przyrody itp.), czyli tego co na zewnątrz podmiotu

Atman

• Zasada mikrokosmosu, czyli tego co człowiek doświadcza wewnątrz siebie

• To, co jest niezmienną podstawą ludzkiej indywidualnej tożsamości. To jest pierwotna siła we mnie, ktora jest wcześniejsza niz moje "ja"

• Atman - "to, co oddycha", czyli dusza, duch

Tożsamość atmana z brahmanem

• Kwintesencja tajemniczej wiedzy Upaniszad

  • Zaiste ten atman jest brahmanem

  • Ja jestem brahmanem

• Treść nauczania (wtajemniczenia)

  • Najgłębszy element naszej istoty jest identyczny z całą rzeczywistością (jej podstawą)

    • Podmiot poznający jest tym samym co przedmiot medytacji

  • Odkrycie tego to droga zbawienia (wyzwolenia z sansary) - stać się nieuwarunkowanych (bo brahman sam w sobie taki jest - jest neti neti czyli "ani ani")

    • Zanik świadomości indywidualnej, stan błogości i radości (ananda)

• Analogia - mistyka nadreńska (Mistrz Eckhart) - pojawiają sie podobne odczucia, ze głębiej niz moja dusza indywidualna jest iskierka boskości czyli cząstka Boga w jego źródłowym kształcie. Na dnie wszechświata przed bogiem jest rownież boskość. Bóg w tym przypadku to osobowy stworzyciel.

Wykład - 23.03.2015

Jak w Europie jak jest postrzegana. Na ile jest uwzględniana jako religia a na ile jest to aspekt medytacyjny

Sankhja i joga

PODZIAŁ FILOZOFII INDYJSKIEJ

• Uznające prawo karmana (krijawadin)

  • Uznające Wedy

    • 6 ortodoksyjnych systemów bramińskich (darsany)

      • Sankhja i joga

      • Njaja i waiśesziki

      • Mimansa i wedanta

  • Nieuznające Wed

    • M.in. Buddyzm (pierwotny)

SANKHJA - WIADOMOŚCI OGÓLNE

• Prawdopodobnie najstarsza draśana

  • Około VII w pne - legendarni twórcy : Kapila i Asura

• Podstawowy tekst to Sankhjakarika

  • V wiek n.e (bardzo późno - wcześniej przekaz ustny)

  • Autor- Iśwarakriszna

• Termin sankhja - "wyliczać" "rozważać" "badać"

  • Sankhja oparta jest na bardzo drobiazgowych, intelektualnych dociekaniach dotyczących natury swiata i umysłu, polegający na rozróżnieniu i wyliczeniu wszelkich istotnych elementów rzeczywistości

JOGA - wiadomości ogólne

• Korzenie przedwedyjskie (2500 pne)

  • W kulturze Mohendżo Daro rozwinięte techniki medytacyjne

• Joga-darśana powstaje ok II w. n.e

  • Systematyzacja i kodyfikacja w Jogasutrach (autor: Patańdżali)

  • Struktura Jogasutr: lakoniczne sentencje, kolejno ich temat to:

  1. Skupienie logiczne

  2. Metody osiągania skupienia (sadhana)

  3. Moce nadludzkie, które na zaawansowanych stopniach mają osiągać jogini

  4. Absolutna wolność (kaivalya) - cel jogi

• Termin "joga" od "judż" - "wiązać", "ujarzmić", "łączyć"

  • W jodze chodzi o łączenie się z boskim podmiotem (purusza) i ujarzmienie swego wnętrza - nie intelektualne dociekanie ale praktyka medytacyjna

• Teoretyczną podbudową jogi jest sankhja ale obecne są tez wpływy wczesnobuddyjskie

TEORETYCZNE PODSTAWY SANKHJI

• Powszechność cierpienia (dukha)

  • Dotychczasowe sposoby usunięcia cierpienia były nieskuteczne

    • Chodzi o opuszczanie koła sansary

  • Jedyny środek zaradczy, poznanie różniące poznającego (podmiot) i to co poznane (przedmiot)

    • Inne środki uśmierzają a nie usuwają przyczyn

• Purusza - poznający

• Prakriti - to co poznawane

PRAKRITI czyli przedmiot poznania

• "Pra - kriti" - "pierwotna energia kreatywna" czyli przyroda, natura - zjawiska materialne i psychiczne

• Obejmuje i świat przejawiany (wjakta) i jego nieprzejawioną podstawę i rdzeń (awjakta)

  • Dynamizm wyjaśniania się tego, co widzialne (wjakta) z tego co zakryte (awjakta)

    • Wjakta : zmienna, nietrwała, skończona, złożona, mnoga, niesamoistna

    • Awjakta : wieczna, niestworzona, niezłożona, samoistna, potencjalna

      • Istnienia awjakty wynika z sankhicznej koncepcji przyczyny, mówiącej, ze skutek preegzystuje w przyczynie (jak drzewo w ziarnie)

      • Konsekwencja - jedna przyczyna wszystkiego, w której wszystkie skutki są zawarte na sposób potencjalny

  • Jest źrodłem cierpienia i koła narodzin

PURUSZA

• dosłownie oznacza "cfzłowiek" ale tu to termin techniczny - "jaźń" lub "podmiot"

• Nie przynależny do prakriti - ten, kto wodzi to, co się pojawia

  • Jak się coś jawi, musi się jawić czemuś

  • jego istnienie w nas - pragnienie aby wyzwolić się z cierpienia (=z prakriti)

• Dualizm purusza - prakriti (wjakta + awjakta)

  • Jaźń - przyroda

• Purusza jest nieprzejawioną i niepoznawalny, obojętny. Jest biernym widzem, wolnym od określeń jakichkolwiek

• Purusza w nas to jest głębia, w której nie ma nic z naszej indywidualności

WYZWOLENIE (kaiwalja)

• Cel sankhji - wyzwolenie z cierpienia poprzez wyzwolenie puruszy z prakriti (tu ona jest źrodłem dukha)

• Jak wyzwolić sie z cierpienia ? Poprzez rozróżnienie puruszy i prakriti

  • Purusza to nie indywidualne "ja" człowieka

    • Indywidualność "ja" jako przejaw (iluzja) prakriti (cechuje je aktywność)

  • Rozróżnienie. W sobie jaźni i natury

    • Na dnie indywidualności ogólna wolna jaźń (purusza)

• Efekt: zerwanie (w nas) relacji purusza - prakriti

  • Indywidualne ja znika, tj. zostaje poznane, że ja (tego oto mnie) nie ma- pozostaje tylko czysta świadomość (jaźń) puruszy

• Przeszkody w Poznaniu (wrodzone i nabyte). Stan wolności

• Wyzwolony za życia (dżiwanmukta) - nie wytwarza karmana, nie odrodzi się.

JOGA

• Te same założenia i ten sam cel co w sankhji (subtelne różnice)

• Inna metoda - nie samo rozróżnienie intelektualne, ale praktyczna medytacja

• Wyzwolenie z sansary ( utożsamiania z jaźnią - puruszą poprzez :

  • Opanowanie, uspokojenie i wygaszanie prana (siła życiowa, bioenergia, energia psychofizyczna)

  • Skupienie i powściągnięcie indywidualnej świadomości

PRZESZKODY DO POKONANIA:

• Codzienny stan świadomości to rozproszenie i omamienie

  • Symptomy: cierpienie, złe samopoczucie, drżenie ciała, wdech i wydech

  • Utwierdzają ten stan miedzy innymi niezdecydowanie, niepowściągliwość

• Niewiedza (nie brak wiedzy, ale wiedza fałszywa) sposoby jej przejawiania się (5 uciążliwości):

  • Utożsamianie prakriti z jaźnią (podstawowa niewiedza)

  • Pragnienie (podtrzymać ulotny z natury stan przyjemności)

  • Awersja (niechcęć, nienawiść, gniew do tego, co przykre)

  • Przywiązanie (reakcje samozachowawcze np. lęk przed śmiercią)

• "Jestem" (indywidualna świadomość

METODA JOGI:

• Wstępna praktyka oczyszczenia (krijajoga) dla początkujących

  • Cel:skupienie i ograniczenie 5 uciążliwości

  • 3 składniki krijajogi

    • Asceza (tapas)

    • Medytacja

      • Recytacja modlitw, św. ksiąg, mantr (święta zgłoska OM)

    • Skupienie na Iśwarze

      • Dosłownie "pan" "władca". Ktoś w rodzaju Boga

STOPNIE JOGANGI

• Warunek wstępny: uznanie pięciu zasad etycznych (moja część prezentacji)

  • Niekrzywdzenie

  • Umiłowanie prawdy

  • Nie kradnij

  • Wstrzemięźliwość

  • Ubóstwo

1. Wstępne praktyki ascetyczne mityczna

2. Wytwarzanie przeciwieństw : myśl przeciwnych do pojawiających się słabości i pokus oraz uświadomienie

3. Ćwiczenia psychofizyczne : bardzo długie utrzymanie nieruchomej pozycji (rozluźnienie, zanik uczucia pośpiechu); cel: doświadczenie jedności psychofizycznej

4. Przejęcie kontroli nad prana (pranajama) : poprzez skupieniem na oddechu, zanik biegu prany

5. Wycofanie zmysłów (wyciszenie świadomości) : odcięcie bodźców zmysłowych, pomagające w powściągnięciu zjawisk świadomościowych

6. Przykucie uwagi : związanie świadomości z którymś czakramem (ośrodkiem praną) lub zewnętrznym przedmiotem świadomości. To ustabilizowanie świadomości na jednym punkcie prowadzi do:

7. Kontemplacja : pełna świadomość natury przedmiotu

8. Wyzwolenie-jedność (kaiwalia) - zanik ja indywidualnego poprzez utożsamianie się z puruszą

Biografia i podstawowe założenia buddyzmu

Cztery szlachetne prawdy

Wykład 30.03.2015r. - brak wykładu - lany poniedziałek

💦💦💦💦💦

Wykład 13.04.2015

Film na temat buddyzmu

• Lumbini- miejsce narodzenia Buddy (wg źródeł historycznych

• Suddohana - ojciec Buddy

• Karma jako podstawa buddyzmu. Wszystko ze sobą jest powiązane

• Książę wyjechał z zamku w podróż aby zdobyć informacje na temat otaczającego go swiata:

• 1 podróż - wytłumaczenie procesu starzenia przez mężczyznę.

• 2 - każdy może zachorować - dowiedział się od mężczyzny, którego twarz była przepełniona chorobą.

• 3 - śmierć dotknie każdego, jest nieunikniona

• 4 - mężczyzna z miską żebraczą - porzucenie wszystkiego anu oddać się kontemplacji

• Weda - "wiedza" w braminizmie

• Budda nie zgadzał się z Braminami

• Cztery prawdy Buddyzmu:

  • Wraz z życiem istnieje cierpienie

  • Powodem cierpienia jest pragnienie

  • Istnieje lekarstwo na

• Buddyzm w dwóch słowach :" praktyka uważności"

20.04.2015 brak wykładu - Agata tez nie ma

BUDDA

• Siddharta Gotama

• Żył w VI lub V w pne

  • Tradycyjna data ur. 544

  • Naukowa 485

• Miejsce urodzin Kapilawastu (pogranicze Indii i Nepalu)

• Postać historyczna - biografi legendarna

PUNKT WYJSCIA

• Podstwowy impuls: zrozumieć ludzką kondycję

  • Dlatego jest w niej tyle cierpienia - choroba, starość, śmierć

  • Czy i jak można sie z tego uwolnić

• Wątki panindyjskie

  • Niewiedza jako czynnik podtrzymujacy cykl odradzania się

  • Wiedza pozwala zatrzymać cykl narodzin

  • Karma

  • Dukha

BUDDA CZYLI PRZEBUDZONY

• Trzy wglądy osiągnięte przez Budde

  • Poznanie swoich poprzednich wcieleń

  • Poznanie przyczyn odradzania się innych istot

  • Ogólne poznanie czynników warunkujacych odradzanie się i sposobu ich wykorzenienia

    • Pożądanie przyjemności

    • Pęd samozachowawczy

    • Wyznawanie dogmatycznych poglądów (niewiedza)

    • Cel: wygasic pożądanie, powstrzymać się od wszytskich metafizycznych, niemożliwych do udowodnienia, twierdzeń

CZTERY SZLACHETNE PRAWDY !!!

• Ludzkie istnienie to dukkha

  • Cierpienie, którego istotą jest niespełnienie

• Źródłem dukkha jest pragnienie i pożądanie

  • Wszytsko czego pragniemy, przemija. Pragnienie potrzymania przemijajacych dóbr podsyca niespełnienie a zarazem pęd życia jako cyklu narodzin

• Mozliwe jest ustanie dukkha czy nirwana

  • Wygaśnięcie (ustanie pragnienia podsycajacego twanie = niespełnienie)

• Nirwane osiąga się podążając ośmioraką ścieżką. Właściwy/a/e...

  • (1) pogląd (2) intencja (3) mowa (4) działanie (5) sposób życia (6) wysiłek (7) przytomność (8) skupienie

ZALEŻNE POWSTAWANIE

• Nie ma istnienia ani nieistnienia. Jest stawanie się

• Zasadą stawania się jest uwarunkowanie i zależności

  • Wszytsko jest anatta (anatman) - "bezjaźniowe" czyli nietrwałe, racjonalne

• Polemika z tradycją Upaniszad, twierdzącą że:

  • U podłoża zmienności jest niezmienny brahmanatan

  • Wyzwolenie to poznanie tego wiecznego, niezmiennego bytu

  • Budda: jedyne wyzwolenie to poznanie, że wszytsko czego doświadczamy, jest stawaniem się i rezygnacja z wszelkiej iluzji stałości, a więc też możliwości spełnienia, nasycenia, itp.

PODUMOWANIE

• Matafizyczny agnostycyzm Buddy

  • Od pytania o naturę bytu do kwestii doświadczenia

    • "Zrozumieć zależne powstanie oznacza, że czlowiek nie zadaje juz więcej pytań o istnienie jaźni, czy pytań w rodzaju czy to jest czy tego nie ma"

• Droga środka

  • Unikanie skrajności w życiu praktycznym (skrajnej ascezy)

  • Zyczliwy dystans do życia spolecznego i jego struktur

  • Powstrzymać się tez od tego o podłożu stawania się czyli o istnieniu lub niestnieniu

ODMIANY MYŚLI BUDDYJSKIEJ

• 18 szkół buddyzmu indyjskiego (IV w pne - IV w ne)

• Okres przedmahajanistyczny (m in buddyzm hinajany)

  • Szkoła therewady - jedyna do dzis istniejącą (Cejlon)

• Mahajana I w pne

• Madhjamaka (droga do środka) Nagrudży (IIw ne)

• Jogaczara IV w ne

MECHANIZM WYLANIANIA SIE SZKOL

• Schizma

• Pierwotnie - spory dotyczące dyscypliny zakonnej

• Potem - różnice co do kwestii doktrynalnych

  • Okres przedmahajanistycznym np.:

    • Status historycznej postaci Buddy ( szkoła lokottarawady)

    • Ewenement: szkoła sammatiji zakwestionowała naukę Buddy o anatta (bezjaźniowosci), ale istotnie też inne odstępstwa na rzecz języka substancalnego

DYGRESJA DAHRMA

• Tradycja bramińska

  • Kosmiczny porządek

  • Prawo moralne

• Tradycja buddyjska

  • Nauka buddy

  • Wszytsko (zbiorczy termin na wszytskie rodzaje zjawisk) - termin neutralny

  • Klasyczne użycie: wszytskie dahrmy są anatta

  • Buddyzm przedmahajanistyczny stopniowo substancjalizuje (reifikuje) dahrmy - czyni z nich relane, mnogie rzeczy powiązane przyczynowo skutkowo

BUDDYZM MAHAJANY

• Cel - ustalić właściwe i ostateczne znaczenie nauki buddy

  • Przezwyciężyć reifikacje dahrm - przywrócić naukę o ich bezjaźniowosci (o zależnym powstaniu)

  • Stąd mahajana "duży wóz", czyli doskonalsza droga

• Struktury pradżńaparamity (traktaty o doskonałości mądrości)

• Uzycie terminu pustka (wszytskie rzeczy są puste - nic nie jest substancja, nie ma trwałej istoty)

27.04.2015 - nie mam ale ma Agata

NAGARUDŻA I JEGO DROGA ŚRODKA

• Kontynuacja rozważań na temat pustki

  • Sposob na wyrażenie prawdy o zależnym powstawaniu

  • Każda rzecz sama w sobie jest pusta - nie jest istnieniem (samodzielnym bytem). Ma sens tylko jako moment powszechnej relacyjnosci stawania się.

• Dwie prawdy (potoczna i ostateczna)

  • Dwie perspektywy interpretacji tego co się jawi

    • Potoczny i niewłaściwy (zjawisko jako substancjanalne rzeczy)

    • Ostateczny i właściwy (zjawiska są puste)

PUSTKA WNIOSKI

• Mowienie o pustce to afirmacja świata, ktory nam sie jawi

• Pustka nie oznacza, ze nic nie istnieje, ale to pojęcie, które wyjaśnia jaki jest sposób bycia wszytskiego, co postrzegamy

• Oderwać się od języka

JOGACZARA

• Praktyka jogi (w sensie pierowtnym)

• Inaczej czittamatra - tylko umysł

• Kierowana również przeciw reifikacji dharmy w hinajanie

• Ale tak, by uniknąć negatywnych skojarzeń z terminem pustka

• Metoda: analiza stanów umysłów jako konstytutywnych dla postrzegania świata

STAN UMYSLU PRZED OSWIECENIEM

• Niewłaściwy - skutkujący potoczna wizja świata

  • Rozróżnienie na jaźń moja i cudzą, podmiot i przedmiot

  • Stan świadomości nakladany na rzeczywistość, która taka wcale nie jest!

  • Reifikacja

• Jest to tak zwany aspekt skonstruowany (wyobrażony) to co pochodzi od umysłu

POZOSTALE ASPEKTY DOSWIADCZENIA

• Aspekt zalezny- proste dane doświadczenia (ulegając wtórnie, w niewłaściwym stanie umysłu, procesowi konstrukcji)

  • Dwie możliwości: dane doświadczenia to

    • Czysta umysłowa aktywność (idealizm)

    • Lub to co leży u jej podstaw

• Aspekt doskonaly - dostrzeżenie zjawiska konstrukcji i jej zaprzestanie (poprzez medytacje)

  • Cel jogoczary

Stan umysły niewłaściwy, rozróżnienie na jaźń moją i cudzą oraz jaźniowość i konstruowanie przez nasz umysł różnych wyobażeń

Cel jogaczary – dostrzeżenie tego zjawiska i jego zaprzestanie (poprzez medytacje).

"TYLKO UMYSL"

• Prawdopodobny, pierowtny sens

  • Procesy umysłowe są odpowiedzialne za konstrukcję substrancjalnego świata

  • Agnostycyzm (nie rozstrzyga się o naturze tego, co u podstaw)

• Alternatywny sens

  • Umysł (strumień świadomości) jest materia wszytskiego (swiat powstaje z jego samoprzeksztalcenia)

  • Idealizm

Wykład 04.05.2015r./ 11.05.2015

Buddyzm w Chinach

• Pojawienie się buddyzmu w Chinach

  • Od I w. n.e (rok 65)

  • Opór świata chińskiego

    • Odmienność wyobrażeń o rzeczywistości

    • Kłopot z Nirwaną. Filozofia chińska ma za cel zadomowienie w świecie

    • Konfucjanizm - "nie" dla reinkarnacji; "nie" dla życia mniszego

  • Zainteresowania

    • Brak dogmatyzmu- brak przekonania, ze jest jedna prawda dotycząca rzeczywistości

    • Przynosi rozumienie cierpienia i śmierci.

    • Sprzyjająca okoliczność: kryzys polityczno - społeczny (Upadek dynastii Han)

    • Punkty styczności z taoizmem - tao, wydrążenie (nicość), niedziałanie

Inkulturacja buddyzmu:

• Przenikanie buddyzmu w trakcie jego formowania się w Indiach (wiele tradycji buddyjskich - wszystkie otwarte na dalsze formowanie)

• Kluczowa rola przekładów (problemy z terminologii)

  • Taoizacja buddyzmu

• Podstawowa różnica buddyzmu indyjskiego i chińskiego

  • Indyjskie rozróżnienie na środek (droga, którą była medytacja) i cel (czyli przebudzenie) znika - oba terminy oddaje tao

Pierwotne szkoły buddyzmu chińskiego - kształtowały się w dynamiczny sposób

• Dokonał się w nich proces przekładu kategorii buddyzmu na pojęcia zrozumiałe dla chińskiej umysłowości

• Nazwy szkół (nie trzeba pamiętać):

  • Szkoła pierwotnego niebytu

  • Szkoła tej oto formy

Szkoły poźniejszego okresu:

• Od około VI w.n.e

• Weishi - chińska wersja szkoły jogaczary (idealizm to w Chinach novum)

• Tiantaj

Huayan:

• Wpływ na neokonfucjonizm

• Podstawowe dzieło : traktat o złotym lwie

• Podstawowa kategoria : Przestrzeń Oświecenia

  • Całość rzeczywistości jako nieuwarunkowana, wszechogarniająca przestrzeń

  • Obejmuje (jako podstawa) powstawanie, trwanie i zanikanie wszystkich zjawisk

  • Jest ona doskonałą harmonią (zgodnością zasad i zjawisk); przykład : metafora złotego lwa złoto - zasada, lew- zjawisko (nierozdzielność, wzajemne przenikanie)

  • Metafora Sali Luster - ściana wyłożona na wszystkich ścianach, podłodze i suficie lustrami, w środku wielki kryształ odbijający się w lustrach, a w nim odbija się to co odbija się w lustrach

    • Każde zjawisko i zasada jest jednocześnie lustrem i obrazem

    • Odbija wszystko inne i jest rownież przez nie odzwierciedlana

    • Wszystko w zająknie zawiera się w sobie

  • Medytacja Lustra oceanu :

    • Owo tak zwane lustro oceanu symbolizuje umysł Buddy. Gdy wyczerpane zostaną iluzje, umysł staje się cichy i jasny i rownocześnie pojawią się niezliczone odbicia wszystkich zjawisk. Można to porównać do wzbudzenia fal, gdzie wieje wiatr, i do opadnięcia fal, gdy wiatr ustaje, pozostawiając czystą i spokojną powierzchnię, na której można wyraźnie ujrzeć wszystkie odbicia.

    • Jest to stan oświecenia (przedarcia się przez iluzję) a jednocześnie droga do niego prowadząca.

Chan (czan):

• Japońska kontynuacja to zen (pod jego postacią trwa do dziś)

• Dosłownie oznacza medytację: cecha charakterystyczna to medytacja w pozycji siedzącej

• Chan zakłada prócz nauki pisanej istnienie bezpośredniego przekazu("z umysłu do umysłu"). Z tej tradycji przekazu ustnego, szkoła ta chce się wywodzić

• Sukcesja patriarchów wprost do Buddy:

  • Bodhidarma (28 patriarcha) przenosi naukę do Chin

  • Podanie : po przybyciu do Chinmedytowal nieruchomo przez 10 lat w jaskini, w klasztorze Szaolin, siedząc twarzą do ściany, aż na ścianie pozostał jego cień

Bodhidarma - 4 zasady Chan

• Nie polegaj na przekazie słownym ani na pismach

• Prawda może być przekazywana tylko z "umysłu do umysłu"

• Istotnym jest "wskazanie bezpośrednio na umysł"

• Wgląd we własną prawdziwą naturę, osiągnięcie "natury Buddy"

Rozłam na chan północny i południowy (VII w)

• Szkoła północna

  • To ciało jest drzewem bodhi (doskonała mądrość, oświecenie). Umysł jest podstawą czystego lustra. Poleruj je starannie, aby nie osiadł na nim kurz. (Czyli każdy ma już doświadczenie w sobie. Stan oświecenia jest jak umysł, który jest jak czyste lustro a umysl jest podstawą tego czystego lustra. To co nam przeszkadza w życiu, które jest oświeceniem to kurz osiadającym na lustrze (obawy, niepewności, namiętności)

• Szkoła południowa

  • Bodhi nie jest drzewem. Czyste lustro nie ma podstawy. Skoro pierwotnie nie istnieje nic na czym miałby osiadać kurz. (Trudno jest skomentować tę wypowiedź)

• Indywidualny umysł jest tożsamy z naturą Buddy:

  • Różnica:

    • Północny chan:

      • Pierwotny umysł (Budda) jest zanieczyszczony, dlatego trzeba go oczyścić

      • Oświecenie to wynik długotrwałego wysiłku

    • Południowy:

      • Pierwotny umysł jest całkowicie czysty

      • Droga "natychmiastowego oświecenia"

      • Medytacja i mądrość są tym samym

      • Każdy jest Buddą, teraz w tej chwili

      • W akcie oświecenia pojawia się pustka (związek z madhajamaką Nagarudży)

TAOIZM JAKO INSPIRACJA:

• Przyzwolenie aby aktywność umysłu była spontaniczna

  • Nastawienie na cel sprzeczne z oświeceniem

• Przekonanie o niewyrażalnosci stanu oświecenia (niemozliwosc przekazu słownego)

  • Jednoczesna konieczność słownego zapisu skutkuje paradoksalnymi formułami

BUDDYZM JAPOŃSKI:

• Początki ok. 522 n.e - przybywa z Korei

• Okres Heian (794-857 n.e) - szkoły : tendai i shingon

• Założyciele tych szkół studiowali w Chinach

• Wspólne załozenia tych szkół, charakterystyczne dla myślenia buddyjskoo iego :

  • Tożsamość Buddy z empirycznym światem

  • Możliwość oświecenia natychmiastowego

Pełen rozkwit - okres Kamakura (1185 -1333)

• Nurt nembutsu:

  • Nemu Amida Butsu ("chwała buddzie Amidzie")

  • Koncepcja "czystych ziem" (miejsce pobytu dusz, osiągających nirwanę)

    • Każda ziemia ma swojego Buddę

    • Amida- Budda czystej ziemi zachodu

• Hokke - Nowa Szkoła Lotosu

  • Czysta ziemia = Japonia (tylko tu prawdziwa nauka buddyjska)

• ZEN :

  • Zen rinzai- związek z chan

    • Rola koanów

      • Idea "gotowego oświecenia"

      • Koan - droga do zrozumienia tego (przeszkoda : intelektualne nawyki i wiedza)

    • Przykłady:

      • " czy jadłeś już ryż?" Jeśli tak, umyj miskę"

      • "Jaki jest dźwięk jednej klaszczącej dłoni?"

  • Zen soto - założycielem jest Dogen - 1200-1253

    • Przeciw tezie o "gotowym oświeceniu"

    • Rola medytacji i dobrych uczynków (tradycja Buddy)

      • Stopniowe oczyszczenie umysłu

    • Tekst "skarbnica prawdziwego prawa"

Filozofia zenu wg Dogena:

• Brak metod gwarantujących oświecenie (nawet zazen to tylko szansa)

  • Istota zazenu : beznamiętna obserwacja przepływu myśli

• Oświecenie (czysty umysł) jako:

  • mu- czyli "nie-"

  • Mushin - "nieumysł" zanik wszelkich aktów intencjonalnych (emocje, oceny, sądy etc.)

  • "Pustka" umysłu

    • Nie oznacza "opróżnienia" ale istnienienie "bez dopowiedzeń"

  • Mubussho -"nie - natura - Buddy "

Mubussho i ubussho:

• Ubussho

  • Wszystko ma naturę Buddy

  • Wszystko jest naturą Buddy

    • Wszystko jest Buddą (tożsamość Buddy i swiata empirycznego) "widzieć naturę Buddy to widzieć szczęki osła i pysk konia"

• Mubussho

  • Wszystko jest nie-naturą-Buddy

    • Budda to nic trwałego, ale to sama zmiana, ulotność rzeczy

Prezentacja na temat DALAJLAMY

Wykład 18.05.2015

Taoizm

Wiadomości ogólne :

• Powstanie określenia "szkoła taoistyczna" - czas dynastii Han (206 pne - 220 ne)

• Faktyczne początki VII - VI wiek pne

• Głowni przedstawiciele

Laozi:

• Postać półlegendarnego - rożne wersje biografii:

  • Nauczyciel Konfucjusza

  • Rówieśnik Konfucjusza

  • Żył sto lat po Konfucjusza

• Najczęstsze datowanie V-III w pne

• Główne dzieło :Daodejing

Tao:

• Właściwie "dao"

• Dosłownie oznacza "droga" , tu "bieg rzeczy", jak rownież "sposób postępowania"

• Jestem tym, czego się nie da wyrazić w słowach

  • Nieokreślność tao

• Dwie interpretacje tao

  • Niewyrażalna zasada swiata - zmienności

  • Sama zmienność

Yin, yang:

• Tao dało początek jedności swiata; jedność podzieliła się, dając początek dwóm przeciwstawnym siłom : yin i yang

• Siły te są motorem różnicowania się świata

• Pierwotnie: zacieniona i oświetlona strona wzgórza

• Tu:

  • Yin: to ciemne, słabe, wilgotne, żeńskie, miękkie (ziemia)

  • Yang: to co jasne, męskie, suche (niebo)

  • Harmonia swiata to ich równowaga np. smierć, życie, noc, dzień

Świat jako cykl przemian:

• Przeciwieństwa przechodzą w siebie nawzajem (jawa i sen, dzień i noc etc.)

• Wszystko wyłania się z tao, rozwija, osiąga pełnię, powraca do źródła

• De - tao jako zasada indywidualnego istnienia (tao zindywidualizowane)

  • Dosłownie "cnota", "sprawność"

  • Siła wzmacniająca kierunek rozwoju i przemian każdej jednostkowej rzeczy

  • Wewnętrzna potencja, której trzeba pozwolić się przejawić

• Taoizm = droga do pierwotnego stanu harmonii

  • Pierwotny stan natury

  • Pierwotny ustrój społeczny

  • Pierwotny stan umysłu (umysł dziecka = umysł mędrca)

  • Człowiek jako przyczyna zróżnicowania:

    • Wyodrębnienie rzeczy z tao na mocy pojęciowej kategoryzacji

• Cel : poznanie tao (dynamicznej jedności / całości )

  • Osiągany poprzez "odrzucenie nazw" i podziału "przedmiot-podmiot"

  • Niewyrażalność (wiedzy o) tao

• Różnica taoizm - konfucjanizm:

  • Taoizm: odrzucenie wiedzy dyskursywnej

  • Konfucjanizm: "oczyszczenie nazw" (nadanie właściwego sensu terminom - zwłaszcza moralnym, tj. "Ludzkość" i "sprawiedliwość"

Stan umysłu warunkujący poznanie tao:

• Umysł dziecka (sprzed podziału ja- świat, zdolny do spontanicznego działania)

• Umysł "pusty" (czysto receptywny)

  • Wolny nie tylko od pojęciowej kategoryzacji ale też od zbyt intensywnych i powierzchownych emocji

• Kontakt ze swoją pierwotną naturą (z tym co już się ma - tao/de)

• Dzięki temu elastyczność, otwartość, prostota

• Metafora "nieociosanego pnia drzewa" - lepiej byc nim, niż "wyciosanym naczyniem" (zbytnia specjalizacja jest szkodliwa)

Sposób działania jako sprawdzian osiągnięcia (niewyrażalnej wiedzy o ) tao:

• Spontaniczne i adekwatne do sytuacji (np. sztuki walki)

• Umiejętność realizacji swojego De (gwarancja zdrowia i długiego życia)

• Droga środka pomiędzy skrajnościami (odróżnienie prawdziwych potrzeb od iluzorycznych)

• Najistotniejsze : WUWEI - "działanie w niedziałaniu" - wykorzystywanie znajomości tao (naturalnego biegu rzeczy) co pozwala wykorzystać siły w przyrodzie nie sprzeciwiając się im (np. żeglowania, płynięcie z prądem, wykorzystywanie siły przeciwnika w walce)

• Działanie nieingerująće (na podobieństwo wody)

• Akceptacja ograniczeń ludzkiej kondycji

  • Smierć, choroby, przypadkowość losu - nieuchronne rzeczy

  • To odróżnia taoizm od buddyzmu (cierpienie nie jest problemem do rozwiązania)

• Realizacja de w oderwaniu od jakiejkolwiek ambicji (gdy zakończysz dzieło, schroń się gdzieś na odludziu)

25.05.2015

Buddyzm tybetański:

• Początki VII-VIII w.ne

• Kontekst polityczny

• Miejscowy kult bon (animistyczny i szamański charakter, czyli dużo było tu magicznych przekonań)

• Dylemat: buddyzm chiński czy indyjski (indyjski podkreślał ze do oświecenia idzie się ściśle określoną drogą; chiński preferował teorię natychmiastowego oświecenia - nie ma tu drogi, jest moment, które moze nastąpić w każdej chwili)

  • Synod w Lhasie (końcówka VIII w)

    • Kwestia sporna: stopniowa droga do oświecenia, czy oświecenie natychmiastowe

    • Przeważyła propozycja indyjskiego buddyzmu (ponieważ tam jest rytuał, pewien przepis zewnętrzny)

Wpływ uwarunkowań lokalnych:

• Surowe warunki klimatyczne ➡️ świadome nietrwałości życia i nieuchronności śmierci

  • Szczegółowe rozważania na temat momentu śmierci i okresu od śmierci do ponownych narodzin

• Poliandryzm (wielomęstwo - jedna kobieta, wielu partnerów) ➡️ głębsza świadomość indywidualnej egzystencji, pozytywne wartościowanie tego, co konkretne

  • Dlaczego? - niejednoznaczność ról społecznych

  • Skutek to redefinicja wyzwolenia: już nie "wyzwolenie z cierpienia", ale "osiągnięcie błogostanu"

• Bon skutkuje "umagicznieniem" i "rytualizacją" buddyzmu (choć dokonuje się to już w indyjskiej Tantrze

Tybetańska księga umarłych:

• Opis egzystencji jako stawania się 6 stanów pośrednich (obejmujących całe koło narodzin):

  • Narodziny, sen, kontemplacja, smierć, ostateczna rzeczywistość, istnienie

• W jaki sposób zaawansowani adepci mogą po śmierci świadomie wejść w dane ciało (stąd tradycja odnajdywania po śmierci Dalajlamy

• W momencie śmierci "ściąganie się" psychiki

  • Kropla będąca sumą dotychczasowych egzystencji i zarodek przyszłości

  • Pośrednia alternatywa: oślepiające światło lub kolorowe światła lub przyćmione światła

    • Odpowiednio: pełne przebudzenia, odrodzenie w ziemi buddów, narodziny w sansarze

    • Zarodek człowieka idzie odruchowo w kierunku światła przyćmnionego

    • Poprzez odpowiednią medytację za życia jest szansa przygodotowania się na inne ukierunkowanie po śmierci

Doktryna dzokczen - "wielka doskonałość"

• Źrodłem reinkarnacji i cierpienia jest nieświadomość zakorzenienia w czystej świadomości

• Byc w niej - za sprawą "uważności" (bez chcenia, dążenia etc.) - alanolgia z chan i zen

• Aspekt magiczny dzokczen

  • Utożsamienie czystej świadomości z intensywnym światłem

  • Skutek: nieprzerwana medytacja czyni ciało przejrzystym i niematerialnym ( materia staje się medytującym zjawiskiem świadomościowym)

10 pytań uzupełnianych (max 20 punktów) plus 10 pkt za referat plus aktywność