Zarys historyczny

1)starożytność:

Galen – sporządzał leki

Dżabar z Kordoby zajmował się

lecznictwem i przemianami chem

- alchemik

2)Nowożytność

Paracelsus - wynalazł lek na kiłę

– maść rtęciową

– twórca farmacji

Jean Fernel – obserwował skurcz komory

serca i następujące po nim rozszerzenie

dużych tętnic

Francis Bacon – eksperyment i indukcja

to najważniejsze, jego zdaniem,

metody w nauce

Kartezjusz – dokonywał badań anat

3)początek XIX wieku

Matthew Dobson, Francis Home

– wykryli w moczu chorych na

cukrzycę cukier – dopiero teraz

udało się wytrącić cukier z moczu.

Cloude Bernard, wydał książkę

„wstęp do medycyny eksperymentalnej”*

4) Wiek XX

1929 – niemiecki lekarz Werner

Forssman wprowadza sobie w żyłę

cewnik w celu obserwacji serca

dokumentując to wydarzenie zdjęciami

rentgenowskimi wykonanymi przez

kolegę. Dziś metoda ta jest bardzo

powszechna i wykorzystywana do

sprawdzania stanu prawej połowy serca

1961 – masaż zewnętrzny serca – najpierw

przeprowadzany na psach przeniesiony

został na człowieka

1953 – pierwsza operacja przy użyciu

hipotermii (oziębienia do 28 stopni)

usunięcia tętniaka aorty

Rozwój transplantologii

Rozwój medycyny i eksperymentu nie

idzie jednak w parze z rozwojem

świadomości praw pacjenta:

W 1796 roku dr Edward Jenner zaszczepił

(publicznie) zakaźną wydzielinę z krosty 

chorej krowy 8 letniemu chłopcu. Po jakimś 

czasie temu samemu pacjentowi podał on

śmiertelny zarazek ospy ludzkiej*

Definicja

Eksperyment – łac. Experimentum

– próba doświadczenie.

„Eksperymentem jest to działanie

nowatorskie o nie do końca dającym

się przewidzieć rezultacie.

Eksperyment naukowy to zabieg 

polegający na badaniu jakiegoś obiektu

lub zjawiska w ściśle określonych, celowo 

dobranych i dających się wielokrotnie 

powtarzać warunkach, mający na celu 

sprawdzenie trafności postawionej hipotezy 

w celu jej przyjęcia lub odrzucenia”

Eksperyment oznacza jakąś próbę –

zwłaszcza przeprowadzaną po raz pierwszy

Eksperymenty mają charakter doświadczenia.

Doświadczeń tych dokonuje się nie tylko na

zwierzętach, ale również na ludziach

Podział:

Lecznicze to takie działanie lekarza,

które prowadzi bezpośrednio do 

osiągnięcia poprawy stanu zdrowia pacjenta.

Jest to eksperyment poparty badaniami na

zwierzętach oraz na teorii.  Eksperyment ten

może również wzbogacić stan wiedzy.

Głównym jednak celem tego eksperymentu

jest zdrowie pacjenta.

Eksperyment naukowy (badawczy) – ma on za zadanie wyjaśnienie problemu naukowego. Może być on przeprowadzany na osobach chorych jak i zdrowych. Główny cel jest naukowo – badawczy. Nadrzędnym celem wysiłków badawczych jest postęp w naukach medycznych.

Przepisy prawne dotyczące eksperymentów medycznych na ludziach:

1) Kodeks Norymberki (1949 rok) – katalog zasad, jakimi powinien kierować się lekarz. Mówi pod jakimi warunkami możliwe jest eksperymentowanie na człowieku.

3)Rekomendacja Komitetu Ministerstwa Rady Europy dotycząca Badań Medycznych na Istotach Ludzkich (1990)

4)Konwencja o Ochronie Praw Człowieka i Godności Istoty ludzkiej wobec zastosowań Biologii i Medycyny (Konwencja Biomedyczna z 1996 roku) Nie występuje tutaj pojęcie eksperymentu, lecz „badania naukowego”. 

10 reguł przyjętych przez Trybunał Norymberski

1)podstawowym warunkiem jest zgoda osoby poddawanej doświadczeniu.

2) doświadczenia tego rodzaju muszą przynieść korzyść społeczeństwu pod warunkiem, że nie można jej osiągnąć w inny sposób

3) doświadczenia takie powinny być oparte na wcześniejszych badaniach na zwierzętach

4) należy je tak przeprowadzać, aby uniknąć niepotrzebnych moralnych cierpień i urazów.

5)nie można przeprowadzać doświadczeń jeśli istnieje niebezpieczeństwo śmierci pacjenta

6)nie można przekroczyć granicy humanitarnego traktowania

7)należy poczynić wszelkie starania, aby uchronić osoby badane przed okaleczeniem, upośledzeniem itd.

8)doświadczenia mogą przeprowadzać tylko osoby wykwalifikowane i upoważnione

9)osoba poddana doświadczeniu musi mieć możliwość rezygnacji

10) w czasie doświadczenia lekarz musi być gotów je przerwać (ze względu na okoliczności)

W obliczu zmieniającej się rzeczywistości oraz rozwoju medycyny pojawiają się wciąż nowe dylematy w kontekście stosowania eksperymentu. Dlatego należy pamiętać o podstawowym warunku dokonywania eksperymentów:

Prawa pacjenta powinny nie łamać praw człowieka – podstawowe założenia

Podstawowe prawa człowieka:

godność – poszanowanie osoby ludzkiej

prawo do życia

zakaz tortur i niehumanitarnego traktowania

prawo do integralności, prywatności i ochrony danych osobowych

prawo do zdrowia

Aby eksperyment posiadał uzasadnienie etyczne, muszą być spełnione warunki:

1)uzasadniona celowość eksperymentu

2)posiadanie przez osobę przeprowadzającą eksperyment wysokich kwalifikacji

3)wyczerpująca informacja dla pacjenta odnośnie celu, przebiegu itd. eksperymentu

4)dobrowolna i świadoma zgoda uczestnika eksperymentu

5)zgoda odpowiedniej Komisji Biomedycznej

6)korzyści muszą przewyższać ryzyko eksperymentu

7)eksperyment musi być z korzyścią dla pacjenta jak i całego społeczeństwa

8)możliwość wycofanie się z eksperymentu

9)przestrzeganie przepisów mówiących o poszanowaniu praw i godności pacjenta

3) Problemy etyczne

Okazało się jednak, że eksperyment medyczny, który miał służyć człowiekowi jako niezbędny środek na drodze postępu medycznego, stał się ostatecznie wrogiem człowieka. Mowa tu przed wszystkim o masowych eksperymentach medycznych dokonywanych w obozach koncentracyjnych. Przeprowadzał je głównie Josef Mengele w Auschwitz oraz Sigmund Rascher w Dachau. Rascher badał przede wszystkim skutki długotrwałego schłodzenia organizmu. „Zanurzał oszołomionych narkotykami więźniów w lodowato zimnej wodzie lub zostawiał ich nago na śniegu. Następnie sprawdzał w jakim czasie można ich zreanimować przez zanurzanie w gorącej wodzie i czy w ogóle jest to możliwe”. Przeprowadzane były również inne eksperymenty: testy odporności organizmu na picie morskiej wody, doświadczenia z fosgenem i gazem musztardowym. Wszystkie te doświadczenie przeprowadzali szanowani lekarze. Dokonywali je zgodnie z istniejącym wówczas prawem. (Zob. Slajdy: Eksperymenty medyczne w obozach koncentracyjnych).

Współcześnie dylematy moralne powstają wraz z rozwojem medycyny. Medycyna stawia nas przed nowymi możliwościami i jednocześnie też przed nowymi dylematami etycznymi.

Istnieje wiele dokumentów regulujących kwestie eksperymentów medycznych

(Konwencja Biomedyczna (1997) mówi o: godności ludzkiej, statusie prawnym embrionu, świadomej zgodzie, zakazie dyskryminacji i ochronie danych genetycznych (zakaz dyskryminacji), ale czy rzeczywiście prawo jest w stanie do końca regulować ludzkiego postępowanie? Może jednak ostateczną instancją jest sumienie każdego człowieka? Czy istnieją przepisy, które są w stanie rozwiązać problem eksperymentu medycznego?

Rozwój medycyny będzie nas stawiał przed coraz to nowymi problemami etycznymi.

Czy poradzimy sobie z nowymi dylematami w medycynie, tak by prawa człowieka nie były już więcej naruszane?