Ja idealne

Ja idealne to, w psychologii, wyobrażony obraz własnej osoby, podmiotowa wizja tego, jakim chciałoby się być.

Ja idealne charakteryzuje pośrednio cele pozapsychiczne oraz marzenia, wspomaga również rozwój psychiczny człowieka i jest oznaką pojawienia się zdolności do samowychowania.

W przypadku poważnych rozbieżności między ja realnym i idealnym dochodzi do uczuć natury depresyjnej, takich jak smutek, depresja, przygnębienie itp.

Niektórzy psychologowie zaliczają "ja idealne" do jednego z dwóch podsystemów superego, na które składa się wtedy także sumienie.

Ja realne

Ja realne - obszar wiedzy o sobie, który dotyczy tego kim się jest. Można wyróżnić jeszcze ja idealne (wiedzę na temat tego jakim chciałbym być) i ja powinnościowe (wiedzę na temat tego, jakim powinienem być, przekonania o obowiązkach i powinnościach).

Każdy człowiek definiuje te trzy obszary w nieco odmiennych terminach i kategoriach. Tory Higgins jest autorem rozróżnienia między ja realnym, idealnym i powinnościowym. Eksperymenty dowiodły, że im większa jest rozbieżność między ja realnym a ja idealnym, tym więcej jest uczuć o zabarwieniu depresyjnym typu apatia, smutek, rozczarowanie (także jeśli jedynie chwilowo wzbudzimy świadomość rozbieżności między tymi obszarami ja). Im więcej rozbieżności między ja realnym a ja powinnościowym, tym więcej silniejszych, negatywnych uczuć, takich jak poczucie winy, wstyd, niepokój, lęk.

W polskiej kulturze ja idealne zawiera zwykle treści związane z własnymi umiejętnościami i sprawnościami. Ja powinnościowe zaś raczej z treściami moralnymi i normami kulturowymi.

Definicja ja jest trudna, bowiem zawiera ono bardzo różne obszary wiedzy: o własnym ciele, tożsamości, cechach i właściwościach, zdolnościach, wartościach, samoregulacji, zawiera także pewne elementy tożsamości innych ludzi (tak jak gdybyśmy definiowali swoją osobę poprzez to, jakimi osobami się otaczamy, jakich ludzi cenimy, a jakich potępiamy), a także normy kulturowe, z którymi się identyfikujemy oraz wartości kultury, do której należymy.

Można także mówić o ja fenomenologicznym - fragmencie ja realnego uświadamianego sobie w danym momencie

Wartości

Wartości to przedmioty i przekonania o nienormatywnym charakterze, determinujące względnie podobne przeżycia psychiczne i działania jednostek. W rozumieniu kulturowym wartości to powszechnie pożądane w społeczeństwie przedmioty o symbolicznym charakterze oraz powszechnie akceptowane sądy egzystencjonalno-normatywne (orientacje wartościujące).

System wartości to zespół wartości uporządkowany według stopnia ważności. Powiązania między wartościami nie są wyłącznie liniowe. Do ujawnienia hierarchii wartości dochodzi najczęściej w sytuacji konfliktowej, gdy konieczny jest wybór i rezygnacja z danych wartości.

Wartością może być dowolny przedmiot, idea lub instytucja któremu jednostka przypisuje ważną rolę w życiu, a dążenie do jego osiągnięcia traktowane jest jako konieczność ze względu na zaspokajanie potrzeb jednostki. Zewnętrznym przejawem wartości jest obserwowalne zachowanie.

Wartości pełnią rolę kryteriów wyboru dążeń ogólnospołecznych, są standardem integracji jednostki ze społeczeństwem, różnicują społeczną sferę osobowości ludzkiej.

Wartości to cechy stanowiące o nieprzeciętnych walorach kogoś lub czegoś.

Ujęcie Schellera

Według Maxa Schelera wartości są obiektywne i normatywne (zobowiązują moralnie). Scheler przeciwstawia się subiektywnemu pojmowaniu wartości i wprowadza rozróżnienie pomiędzy wartościami i ethosem. Ethos to sfera wartości tworzona i uznawana przez tego oto konkretnego człowieka (lub grupę ludzi, pewną kulturę) - jest subiektywna i może być diametralnie różna od sfery obiektywnej.

Wartości są między sobą we wzajemnych relacjach i tworzą hierarchię. Najniższe są wartości

• hedonistyczne (przyjemne -nieprzyjemne).

Kolejne szczeble hierarchii tworzą kolejno wartości

• utylitarne (użyteczne - nieużyteczne),

• witalne (związane z życiem),

• duchowe (prawda - fałsz; piękno - brzydota).

Najwyższym szczeblem hierarchii są wartości

• religijne (skoncentrowane wokół pojęcia świętości).

Moralność polega na wybieraniu zgodnym z przedstawioną hierarchią wartości.

Im wartość jest wyższa tym bardziej jest trwała, mniej zależna od organizmu, daje głębsze zadowolenie i jest łatwiej dzielona z innymi ludźmi.

Ujęcie Jonathana H. Turnera

System symboli w postaci abstrakcyjnych pojęć moralnych określających, dobro zło co stosowne, a co niestosowne, co słuszne a co niesłuszne. Wartości odnoszą się do wszystkiego nawet do najbardziej zróżnicowanych sytuacji ponieważ są abstrakcyjne i ogólne.

Postawy i ich zmiana
Postawa jest pojęciem, które w roku 1918 do analiz socjologicznych wprowadzili Thomas i Znaniecki. W ich ówczesnym rozumieniu postawa oznaczała stan umysłu jednostki wobec pewnych wartości społecznych. Na gruncie współczesnej socjologii i psychologii społecznej pojawiło się wiele definicji terminu „postawa”. Najogólniej możemy powiedzieć, że postawa to gotowość jednostki do reagowania w określony sposób na odpowiednie obiekty, jakimi mogą być zarówno przedmioty materialne, jaki i idee. Według S. Miki „…postawa to pewien względnie trwały stosunek emocjonalny lub oceniający do przedmiotu bądź dyspozycja do występowania takiego stosunku, wyrażająca się w kategoriach pozytywnych, negatywnych lub neutralnych”. Tak więc zachowanie człowieka jest efektem współdziałania otoczenia, natury i osobowości. Podczas rozwoju psychospołecznego jednostki jej procesy poznawcze i emocjonalne oraz tendencja do działania są organizowane w miarę trwałe systemy zwane postawami.
Chciałbym teraz nieco bardziej szczegółowo przyjrzeć się strukturze postawy. Każda postawa składa się z komponentów, do których należy komponent poznawczy, emocjonalny i behawioralny.
Na komponent poznawczy postawy składają się wiadomości o jej przedmiocie, przekonania, przypuszczenia lub wątpienia. Przekonania są najważniejszym z tych składników gdyż są intelektualnym stanem pewności o realności lub słuszności jakiegoś przedmiotu lub zjawiska.
Komponent emocjonalny składa się z uczuć wyższych takich jak radość, miłość czy zachwyt oraz ich przeciwieństw. Uczuciowy element postawy obejmuje uczucia moralne, estetyczne, religijne
i inne. Komponent behawiorystyczny składa się z reakcji mimicznych, pantomimicznych, wokalnych, werbalnych i działań, czyli czynności ukierunkowanych na pomoc, opiekę, oddanie czci, unikanie, przeszkadzanie itp. Składnik ten jest bardzo istotny gdyż pozwala zdiagnozować i podzielić postawy na werbalne i niewerbalne (motoryczne). W każdej postawie jaskrawo zaznaczają się dwie jej strony, czyli wewnętrzna, która może być uświadamiana i badana introspekcyjnie (samoobserwacja) i zewnętrzna, która jest dostępna poznaniu obiektywnemu. Postawy nie są jednorodne, lecz wszystkie posiadają pewne cechy, którymi są: treść przedmiotowa, zakres, kierunek, siła, złożoność, zwartość i trwałość.
Treść przedmiotowa wskazuje, czego postawa dotyczy. Zakres postawy informuje o liczebności jej przedmiotów. Kierunek postawy przejawia się w uszeregowaniu postaw od zdecydowanie pozytywnych, do coraz mniej pozytywnych poprzez obojętne i częściowo negatywne aż do jednoznacznie negatywnych. Warunkują one siłę postawy. Złożoność i zwartość to cechy postawy, które ściśle wiążą się z występowaniem wcześniej wspomnianych komponentów. Brak któregokolwiek z nich wskazuje, iż postawa jest w fazie kształtowania i nie jest jeszcze pełna. Trwałość wskazuje na stałość postawy ulegającej zmianie wraz z biegiem czasu. Postawy możemy podzielić na pozytywne i negatywne, ogólne i specyficzne, publiczne i prywatne, indywidualne i zbiorowe. Ważniejszym jednak kryterium podziału jest treść przedmiotowa, która dzieli postawy na personalne a w ich obrębie na intra-
i interpersonalne oraz na rzeczowe i postawy wobec norm społecznych. Jeśli za kryterium podziału przyjmiemy normy społeczne i prawne to wówczas możemy wyodrębnić następujące typy postaw: Postawa konformistyczna charakteryzuje się wyrażaniem poglądów zgodnych z normami akceptowanymi w danej grupie. Postawa nonkonformistyczna jest odwrotnością postawy konformistycznej i charakteryzuje się jawnym nierespektowaniem określonych norm. Postawa legalistyczna wyraża się w uznawaniu norm prawa obowiązującego, niezależnie od kontekstu społecznego i specyficznych okoliczności. Postawa przestępcza wyraża postawę jednostki, która z nadzieją na korzyść narusza obowiązujące normy prawne.
Stereotypy są również swoistym rodzajem postawy. Stereotypy to obrazy w umyśle ludzkim odnoszące się do jakiegoś faktu lub zjawiska społecznego, należy jednak pamiętać, iż obraz ten jest cząstkowy i schematyczny, a często nie adekwatny do rzeczywistości. Omawiając postawy nie możemy również zapomnieć o postawach grupowych i ważnym mechanizmie psychospołecznego oddziaływania grupy na jednostkę jakim jest facylitacja, która polega na podtrzymaniu i potęgowaniu czynności danej jednostki gdyż jest ona świadkiem wykonywania tej czynności przez innych. Tak więc asymilacyjne działanie grupy, polega na upodobnianiu jednostki do większości członków silnie się z nią identyfikujących. W grupie jednak, jak niemal we wszystkich zbiorowościach społecznych występują poza tendencjami asymilacyjnymi i integracyjnymi, również dezintegracyjne. Charakteryzuje się to zwykle działaniami różnicującymi takimi jak podział grupy na przywódców i ich zwolenników oraz przeciwników. Innym przykładem dezintegracji w grupie może być współzawodnictwo. Kształtowanie postaw jest skomplikowanym procesem psychospołecznym. Żadna postawa nie może się uformować tylko pod wpływem oddziaływań zewnętrznych. Konieczny jest więc aktywny udział jednostki w procesie zmiany postawy. Postawy kształtują się i ulegają zmianom w całym naszym życiu a każda jednostka jest nosicielem wielu różnorodnych postaw. Elementami kształtowania się postaw są: Nadawca to człowiek lub zbiorowość, którzy reprezentują odpowiednie postawy, chcąc mniej lub bardziej świadomie przekazać je innym. Przekaz to zawsze treść lub wzór zachowania, które nadawca udostępnia odbiorcy celem ukształtowania lub zmodyfikowania u niego odpowiedniej postawy. Przekaz powinien być atrakcyjny lub atrakcyjnie rozpowszechniany, aby odbiorcę mógł zainteresować, jeśli ma spowodować zmiany w jego postawie. Kanał oznacza sposób lub środek, za pośrednictwem którego nadawca przekazuje treść np. rozmowa, pismo, obraz telewizyjny bądź sposób zachowania. Odbiorca jest jednostką lub zbiorowością, dla której przekazuje się daną treść czy wzory zachowań.
Do najważniejszych rodzajów oddziaływań postawotwórczych należą oddziaływania informacyjne, sterujące i emocjonalne. Pierwsze z nich polegają na przekazywaniu wiedzy, drugie skłaniają jednostkę do określonego typu zachowań, a trzecie przejawiają się w dostarczaniu informacji mocno zabarwionych uczuciowo. Oddziaływania informacyjne, jakim podlegają jednostki i zbiorowości występują zwykle w dwóch postaciach, którymi są: oddziaływania konkretnych sytuacji, które mają miejsce wtedy gdy jednostka styka się w życiu codziennym z najrozmaitszymi faktami, zachowaniami
i zjawiskami oraz oddziaływanie symboliczne, jakie realizują przede wszystkim sytuacje kształcące i środki masowego przekazu. Utworzenie w umyśle odbiorcy systemu pożądanych poglądów jest łatwiejsze, im mniejsza jest rozpiętość między przekazywanym a doświadczanym obrazem świata. Oddziaływania postawotwórcze to nie tylko takie, które podejmowane są celowo, ale i wszelkie inne jak autorytety, wybitni uczeni, artyści czy sportowcy.
Z definicji postawy wynika, że w jej strukturze występują trzy komponenty. Dwa z nich, poznawczy i emocjonalny, stanowią trudno dostępną wewnętrzną stronę postawy, o których wnioskujemy na podstawie trzeciego elementu, którym jest zachowanie zewnętrzne. Obserwacja jest podstawową techniką diagnozowania i na jej podstawie możliwe jest badanie postaw. Nasze postawy ulegają ciągłym zmianom a każda jednostka jest nosicielem postaw zwanych charakterem i świadczących o naszej osobowości.

Zmiana postaw

Przejmowanie postaw od innych postawy ukształtowane w wyniku własnych doświadczeń są silniejsze i pewniejsze niż postawy wykształcone na bazie informacji z drugiej ręki biorąc pod uwagę ograniczoną liczbę własnych doświadczeń większość swoich postaw przejmujemy z drugiej ręki na początku naszego życia wywierają na nas wpływ postawy rodziców, później grup rówieśniczych w obecnych czasach dużą rolę w kształtowaniu postaw mają mass media a szczególnie telewizja. Mechanizmy zmiany postaw Teoria sądów społecznych Procesualny model perswazji Teorie dwutorowości perswazji Wyznaczniki skutecznego wpływu na zmianę postawy Sześć stadiów zmiany postawy

Teoria sądów społecznych

Zakłada że obszar postaw człowieka składa się z trzech części: obszaru akceptacji (tak uważam) obszaru odrzucenia (tak zdecydowanie nie uważam) obszaru neutralności (może tak być, jest to możliwe do przyjęcia) Zależnie od tego na pogląd z jakiego obszaru postaw wywieramy wpływ otrzymamy odpowiednią reakcję: efekt asymilacji, jeżeli pogląd sugerowany możemy zakwalifikować do naszego obszaru akceptacji – w konsekwencji zmiana postaw będzie niewielka efekt kontrastu – gdy przekaz jest daleki od naszej postawy i przez to jest odrzucany – znowu wpływ jest nikły sukces wywarcia wpływu, gdy trafimy na obszar neutralny, gdzie pogląd po przyjęciu może zmodyfikować postawę

Procesualny model perswazji

Wg tego modelu wywierając wpływ za pomocą środka jakim jest perswazja mamy do czynienia z czterema etapami tego procesu w których musimy spełnić odpowiednie warunki aby nasz przekaz skutecznie oddziaływał: UWAGA - zauważenie przez odbiorcę ZROZUMIENIE komunikatu ULEGANIE przekazowi – czyli akceptacja argumentów UTRZYMANIE zmienionych postaw Wystąpienie każdego kolejnego etapu procesu nie wystąpi bez zaistnienia poprzedniego i każdy kolejny etap cechuje się wyższą trudnością osiągnięcia. Teoria ta ma szeroki zakres nie jest jednak precyzyjna ponieważ nie można przewidzieć prawdopodobnego efektu wpływu. Różne czynniki maja wpływ na zdolność oddziaływania perswazji. Przykładowo inteligencja odbiorcy przekazu z jednej strony może być czynnikiem pomagającym w wywarciu wpływu – osoba inteligentna szybciej zauważy przekaz i osiągnie wyższy stopień zrozumienia. Jednak z drugiej strony jednostka inteligentna, która wytworzyła własne poglądy wysunie kontrargumenty i nie łatwo ulegnie perswazji.

Teorie dwutorowości perswazji

W odróżnieniu od teorii sądów społecznych – która jest precyzyjna ale wąska oraz od procesualnego modelu perswazji – który jest nieprecyzyjny ale szeroki – „model szans na rozpracowanie przekazu” stara się wyjaśnić szeroki zakres zjawisk przy precyzyjnym przewidywaniu bez dodatkowych założeń. Model ten zakłada, że zmiana postawy może zachodzić dwoma różnymi torami: centralnym - przez staranne i przemyślane przetwarzanie informacji zawartej w przekazie, które dokonuje się kiedy przekaz wzbudzi przychylne reakcje poznawcze odbiorcy peryferyjnym – przez powierzchowne zidentyfikowanie jakiegoś sygnału sugerującego pozytywny lub negatywny stosunek do stanowiska prezentowanego w przekazie a nie na rozważaniu merytorycznej wartości informacji. Teoria ta upatruje zmianę zachowań jedynie w reakcjach poznawczych na przekaz jest to jednak pewne ograniczenie bo nie należy zapominać, że o skuteczności przekazu decydują również emocje wywołane w odbiorcy, które są często niezależne od treści przekazu.

Wyznaczniki skutecznego wpływu na zmianę postawy

Skuteczność wpływu zależy od: nadawcy przekazu – powinien być kompetentny, mieć czyste intencje, być atrakcyjny i podobny do odbiorcy treści – tj. od siły argumentacji przekazu, umiejętności przekonywania, że obiekt argumentacji ma pozytywne cechy, nie ma cech negatywnych i najbardziej charakterystyczne cechy obiektu nie są negatywne lecz pozytywne; siła zależy także od bliskości człowieka który wywiera wpływ. Bliskość zależy od intensywności kontaktu między osobami organizacji przekazu – czyli kolejności przekazywania treści, ze zwróceniem uwagi na prawa „efektu pierwszeństwa” i „świeżości” tj. większym oddziaływaniem informacji które pierwsze docierają do odbiorcy oraz tych które dotarły na końcu środka komunikacji przekazu – dobór środka co do przekazywanych treści, dążenie do żywości środka przy zachowaniu zasady że trudniejsze do zrozumienia treści muszą przyjąć formę pisaną odbiorcy przekazu – dawniej przyjmowane teorie zakładały możliwość istnienia niejako cechy osobowości jaką jest podatność na uleganie perswazji, jednak najnowsze badania dowodzą, że nie można takiego wniosku zaakceptować. Ponadto nie znaleziono osobowościowych wyznaczników podatności na perswazję takich jak introwersja, ekstrawersja czy poczucie kontroli.Za kluczowy proces u odbiorcy przekazu uznaje się przetwarzanie argumentacji zawartej w przekazie oraz zaangażowanie odbiorcy.

Sześć stadiów zmiany postawy

Zmiana postawy to bardzo ważny element działania. John C, Maxwell zaproponował strukturyzację drogi którą musimy podjąć aby uzyskać wysokie i długotrwałe efekty zmian postaw. Zidentyfikuj uczucia z którymi wiążą się problemy Zidentyfikuj zachowania związane z problemami Zidentyfikuj myśli będące źródłem problemów Zidentyfikuj prawidłowe myślenie Uczyń publiczne zobowiązanie do poprawnego myślenia Zbuduj plan poprawnego myślenia.