1. Konstytucyjne kompetencje Prezydenta RP w dziedzinie kształtowania polityki zagranicznej RP
znaczący zakres kompetencji Prezydenta ma oparcie wyłącznie w Konstytucji, jednak jego kompetencyjna samodzielność jest poważnie ograniczona, m.in. wymogiem współdziałania z innymi organami, bądź działania na ich wniosek lub za pośrednictwem, a także wymogiem kontrasygnaty jego aktów urzędowych
funkcje i zadania – art. 126
jest najwyższym przedstawicielem RP i gwarantem ciągłości państwowej
czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego terytorium
art. 133 – Prezydent RP jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:
ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i Senat
mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli RP w innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych
przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych – prawo legacji czynnej i biernej
Prezydent postanawia o stanie wojny w zastępstwie Sejmu
Konstytucja z 1997 roku odebrała Prezydentowi ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi i powierzyła Radzie Ministrów (art. 146)
w zakresie polityki zagranicznej Prezydent współdziała z Prezesem RM i właściwym ministrem
w dziedzinie polityki zagranicznej kontrasygnaty nie wymaga jedynie prezydencki wniosek do Trybunału Konstytucyjnego o uprzednią bądź następczą kontrolę konstytucyjności umowy międzynarodowej
2. Różnica pomiędzy prowadzeniem a kształtowaniem polityki zagranicznej RP
Pojęć „prowadzenie” i „kształtowanie” polityki zagranicznej nie należy ze sobą mylić.
Prowadzenie polityki zagranicznej RP:
zawiera się w pojęciu kształtowania polityki
termin ten widnieje tylko w jednym przepisie konstytucyjnym – art. 146: Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną RP
jest domeną władzy wykonawczej i wyłączną kompetencją Rady Ministrów
wiąże się z nim funkcja inicjatora
sprawowanie ogólnego kierownictwa w dziedzinie stosunków z innymi państwami i organizacjami międzynarodowymi
Prezydent nie prowadzi PZ RP, ale ją kształtuje
szczególna metoda realizowania zdolności samoorganizacyjnej społeczeństwa, polegająca na konstytucyjnej wyłączności kierowania przez RM państwową realizacją wartości wymienionych w konstytucji
polega na konstytucyjnie i ustawowo określonej działalności RM związanej z regulowaniem oddziaływań między RP a podmiotami zagranicznymi i należącej do procesu określania oraz osiągania poszczególnych celów tej RM zgodnie z racją stanu
pojęcie to nabrało szerszego sensu od momentu wejścia Polski do UE, gdyż RM uczestniczy w stanowieniu prawa wspólnotowego
jest związane z odpowiedzialnością organu władzy
może być mierzone racją stanu, która jest wymogiem prowadzenia przez władzę wykonawczą polityki opartej na pierwszeństwie żywotnych interesów narodowych
RM zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji i wypowiada inne umowy = prowadzenie polityki
Kształtowanie polityki zagranicznej RP:
uczestniczą w nim także inne niż RM podmioty, na przykład opozycyjne partie polityczne
jest to proces, który zespala
prowadzenie polityki zagranicznej przez RM
działania Prezydenta RP z zakresie polityki zagranicznej
działania Sejmu, Senatu, innych organów władzy publicznej
niektóre czynności działających indywidualnie posłów i senatorów
dyskurs publiczny w przedmiocie spraw międzynarodowych
działanie ogółu organów władzy publicznej, instytucji publicznych, osób prawnych i fizycznych
Prezydent współkształtuje PZ RP, ale jej nie współprowadzi – Prezydent w zakresie PZ RP współdziała z Prezesem RM i właściwym ministrem
Prezydent finalizuje proces ratyfikacji i wypowiadania umowy międzynarodowej = kształtowanie polityki
jego sferą normatywną są kompetencje organu władzy państwowej
3. Organizacja polskiej służby zagranicznej
Art. 2. Skład służby zagranicznej
W skład służby zagranicznej wchodzą:
1) członkowie korpusu służby cywilnej zatrudnieni w ministerstwie obsługującym ministra właściwego do spraw zagranicznych,
2) niebędące członkami korpusu służby cywilnej osoby zatrudnione w służbie zagranicznej,
3) pełnomocni przedstawiciele Rzeczypospolitej Polskiej w innym państwie lub przy organizacji międzynarodowej,
4) członkowie służby zagranicznej przeniesieni na stanowiska w komórkach organizacyjnych ministerstwa zapewniających obsługę zadań ministra właściwego do spraw członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej.
2. W skład służby zagranicznej nie wchodzą:
1) członkowie korpusu służby cywilnej zatrudnieni w ministerstwie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, w komórkach organizacyjnych zapewniających obsługę zadań ministra właściwego do spraw członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej,
2) osoby zatrudnione w placówce zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy o pracę zawartej zgodnie z prawem państwa przyjmującego,
3) osoby zatrudnione w placówce zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony - wykonywania funkcji na placówce przez członka rodziny - chyba że są one członkami korpusu służby cywilnej,
4) konsul honorowy, o którym mowa w ustawie określonej w art. 4 katalog pojęć ustawowych, pkt 3.
4. Procedura mianowania przedstawiciela dyplomatycznego
Przedstawiciel dyplomatyczny – szef misji dyplomatycznej: AMBASADOR, NUNCJUSZ APOSTOLSKI, POSEŁ CHARGE D’AFFAIRES oraz członek personelu dyplomatyczno-konsularnego misji, czyli osoba posiadajaca stopień dyplomatyczny, np. radca – minister, radca I, II lub III, sekretarz, attaché.
MIANOWANIE SZEFA MISJI DYPLOMATYCZNEJ
Wybór szefa misji dyplomatycznej państwa wysyłającego w określonym państwie należy do kompetencji wewnętrznej państwa wysyłającego. Organ i zasady powoływania szefów misji określa ustawodawstwo danego państwa. Nominacji
z reguły dokonuje głowa państwa, w Polsce jest to prezydent w porozumieniu
z ministrem spraw zagranicznych.
W praktyce dyplomatycznej przyjął się zwyczaj uprzedniego upewniania się w drodze dyplomatycznej, czy mianowana osoba spotka się z akceptacją władz państwa przyjmującego – służy temu AGREMENT.
KROK 1: AGREMENT – zezwolenie, zgoda. Oznacza wstępną zgodę państwa przyjmującego na przyjęcie niektórych kategorii przedstawicieli dyplomatycznych państwa wysyłającego.
Zapisy na jego temat znajdują się w Konwencji Wiedeńskiej z 1961 roku oraz wcześniejszej Konwencji Hawańskiej z 1928 roku.
Jest ono wymagane w stosunku do ambasadora, nuncjusza, posła, internuncjusza, stałego chargé d’affaires (en pied) i attaché wojskowego (w jego przypadku agrément jest nieobowiązkowy – państwo przyjmujące może domagać się uzyskania uprzedniej zgody, ale nie musi, zgodę określa się w tym wypadku terminem approbation).
Agrément składa się z właściwie z dwóch elementów:
Wystąpienie państwa wysyłającego do państwa przyjmującego
z zapytaniem, czy osoba desygnowana na szefa misji jest mile widziana (tzw. demande d’agreation). Prośba przekazywana jest zazwyczaj werbalną notą (dołącza się do niej krótkie CV mianowanej osoby), a wyjątkowo także ustnie, do ministerstwa spraw zagranicznych państwa przyjmującego przez opuszczającego placówkę szefa misji lub chargé d’affaires ad interim. Nie wyklucza się też możliwości bezpośredniego przekazania noty osobistej
z prośbą agrément dla ambasadora lub posła przez dotychczasowego szefa misji. Prośba może być też przekazana misji dyplomatycznej państwa przyjmującego w stolicy państwa wysyłającego lub w państwie trzecim. Załatwiane jest to w drodze poufnej, dopiero po otrzymaniu agrément nazwisko mianowanej osoby może być podane do wiadomości publicznej.
Odpowiedź udzielana jest przeważnie dotychczasowemu szefowi misji, przeważnie w ciągu 2-4 tygodni.
Ostateczna zgoda – przyjęcie od osoby desygnowanej listów uwierzytelniających (choć zazwyczaj zapomina się o tym elemencie i zalicza się do ostatniego kroku – ale głowa państwa wciąż ma możliwość nie przyjęcia listów uwierzytelniających, czyli de facto niewyrażenia agrément).
Każde państwo ma prawo odmówić agrément bez obowiązku uzasadniania tego kroku. Często nie czyni się tego wprost, lecz zwleka z odpowiedzią. Przyczyn odmowy może być kilka: nieprzyjazny stosunek do państwa przyjmującego, kompromitująca przeszłość, nieuznawanie rządu państwa wysyłającego.
W praktyce przeważa zasada nieudzielania agrément swoim obywatelom oraz,
w mniejszym stopniu, naturalizowanym emigrantom.
W praktyce zdarzają się przypadki mianowania chargé d’affaires ambasadorem – W TAKIEJ SYTUACJI TAKŻE WYMAGANE JEST AGREMENT.
Agrement wymagane jest również w wypadku awansowania posła do klasy ambasadora.
W razie akredytowania szefa misji w dwóch lub więcej państwach – należy powiadomić wszystkie zainteresowane państwa. Każde z tych państw może się sprzeciwić, jednak musi to być sprzeciw wyraźny, nie budzący wątpliwości.
Dwa lub więcej państw może akredytować tę samą osobę w jednym państwie przyjmującym, jednakże za zgodą tego państwa.
KROK 2: LISTY UWIERZYTELNIAJĄCE. Wręczenie listów uwierzytelniających należy do procedur akredytacyjnych szefa misji dyplomatycznej.. Jest również warunkiem objęcia stanowiska ambasadora lub posła w państwie przyjmującym.
Instytucja listów uwierzytelniających wywodzi się z prawa zwyczajowego,
i została potwierdzona w Konwencji Wiedeńskiej z 1961 roku.
Czas ich wręczenia stanowi jednocześnie początek urzędowej działalności szefa misji i podstawę do określenia jego miejsca w porządku precedencji tej samej klasy szefów misji.
Wystawiane są w formie uroczystej, podpisywane przez głowę państwa wysyłającego i kontrasygnowane przez ministra spraw zagranicznych.
Adresowane są bezpośrednio do głowy państwa przyjmującego.
Przekazywane są państwu przyjmującemu w dwóch egzemplarzach: egzemplarz zapieczętowany, który nowo mianowany szef misji wręcza głowie państwa podczas uroczystej audiencji oraz niezapieczętowany, zawierający kopię listów uwierzytelniających, który nowo mianowany szef misji przekazuje wcześniej ministrowi spraw zagranicznych podczas tzw. wstępnej wizyty lub wyjątkowo może go przesłać.
Formułowane są w sposób zwięzły i stereotypowy.
Zawierają pełny, oficjalny tytuł głowy państwa przyjmującego, określają cel misji akredytowanego ambasadora, pragnienie rozwijania stosunków przyjaźni, podkreślają zalety mianowanego szefa misji, itp.
Są rodzajem generalnego pełnomocnictwa dla szefa misji.
Nowo przybyli szefowie misji przyjmowani są przez głowę państwa przyjmującego w kolejności ich przybycia do stolicy tego państwa.
Protokół dyplomatyczny każdego kraju szczegółowo reguluje procedurę ich wręczenia – nie może być stosowana jakakolwiek dyskryminacja, musi być przestrzegana jednakowa procedura.
MIANOWANIE STAŁEGO I TYMCZASOWEGO CHARGE D’AFFAIRES
Są oni akredytowani przy ministrze spraw zagranicznych państwa przyjmującego.
Stały otrzymuje od swojego ministra spraw zagranicznych tzw. listy wprowadzające (lettres d’introduction) adresowane do ministra spraw zagranicznych państwa przyjmującego.
Charge d’affaires en pied (stały) wręcza te listy ministrowi spraw zagranicznych podczas pierwszej wizyty (kopię listów przekazuje wcześniej szefowi protokołu dyplomatycznego).
Wyjątkowo listy wprowadzające może otrzymać także tymczasowy (ad interim), jednakże tylko w przypadku wyznaczenia go na tymczasowego szefa misji, w której
w chwili jego wyznaczenia nie ma ambasadora lub posła mogącego dopełnić wymaganych formalności akredytacyjnych (notyfikowania ministerstwu spraw zagranicznych)
W niektórych krajach wysyła się telegram do ministra spraw zagranicznych państwa przyjmującego.
Procedura akredytowania chargé d’affaires tymczasowego sprowadza się jedynie do formalnego notyfikowania przez szefa misji dyplomatycznej ministerstwu spraw zagranicznych państwa przyjmującego nazwiska i stanowiska wyznaczonej osoby na czas nieobecności stałego szefa misji. Może to uczynić także ministerstwo spraw zagranicznych państwa wysyłającego bezpośrednio zwracając się do swojego odpowiednika faksem lub telegramem.
MIANOWANIE CZŁONKÓW PERSONELU DYPLOMATYCZNEGO
Członkowie personelu misji dyplomatycznej, z wyjątkiem attaches wojskowych i ich zastępców, na zasadzie swobodnej, jednostronnej decyzji państwa wysyłającego.
Na państwie wysyłającym na nie ciąży obowiązek uprzedniej zgody na ich wysłanie.
Państwo wysyłające jest jednak zobowiązane notyfikować państwu przyjmującemu każdy przypadek nominacji.
Państwo przyjmujące może odmówić zaakceptowania niepożądanego dla niego członka personelu dyplomatycznego, w formie odmowy zarejestrowania w Protokole Dyplomatycznym bądź w formie odmowy wydania legitymacji, co jest jednoznaczne
z uznaniem takiej osoby za persona non grata.
5. Wyjaśnij pojęcie i wymień rodzaje umów międzynarodowych
Umowa międzynarodowa to zgodne oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego, które wywołuje skutki prawne.
Państwo może wyrazić swą wolę w formie:
aktu jednostronnego (notyfikacja, uznanie, protest, publiczne deklaracje)
aktu dwu-lub wielostronnego
w formie milczącej (np. przez określoną praktykę)
wyraźnej (umowa międzynarodowa jest wynikiem wyraźnego wyrażania woli i jest aktem dwu-lub wielostronnym).
Wg Konwencji wiedeńskiej o prawie traktatów z 1969, art.2 ust.1 lit.a:
„Traktat” oznacza międzynarodowe porozumienie między państwami zawarte w formie pisemnej i regulowane przez prawo międzynarodowe, niezależnie od tego, czy jest to zawarte w zwartym dokumencie, czy w dwóch lub więcej powiązanych ze sobą dokumentach, i bez względu na jego szczególną nazwę.
Jednak konwencja stwierdza, że fakt, iż porozumienia ustne są poza jej zakresem, nie ma wpływu na ich moc obowiązującą. Uznaje, więc że takie umowy mogą istnieć i wiązać panstwa.
Nie ma znaczenia czy traktat jest ujęty w formę jednego czy też dwu lub więcej związanych ze sobą dokumentów.
KPM wprowadziła obok ogólnego pojęcia traktat pojęcie umowy w formie uproszczonej, do której zaliczono umowy zawarte m.in.w formie wymiany not, listów, wspólnych deklaracji.
Wyrażenie traktat obejmuje międzynarodowe porozumienia bez względu na ich szczególną nazwę.
Określenie międzynarodowego porozumienia wprowadzone zostało w celu odróżnienia umów międzyn. od takich porozumień między państwami, które zostają poddane prawu wewnętrznemu, czy to jednej ze stron porozumienia, czy też prawu wewn.państwa trzeciego (nie jest umową międzynarodową porozumienie dotyczące zakupu budynku dla misji dyplomatycznej).
W praktyce państw obok umowy występują różnego rodzaju deklaracje, wspólne uzgodnienia, które z założenia mają charakter niewiążący. Państwa dają w nich wyraz wspólnemu stanowisku. Mają formę dwu lub wielostronną i ujmowane są w formę tzw. porozumień dżentelmeńskich (np.wspólna deklaracja z 1941 prezydenta Roosevelta i premiera Churchilla, tzw. Karta Atlantycka zapoczątkowująca powstanie ONZ).
Niewiążące postanowienia mają często dużą wagę polityczną (np. Akt Końcowy KBWE z 1975).
Nie ma decydującego znaczenia, jaką ostatecznie formę nadadzą państwa umowie; nie ma znaczenia, w jakiej formie wyrażą swą zgodę.
Jedynie podmioty prawa międzynarodowego mogą zawierać umowy międzynarodowe.
Zdolność do zawierania umów międzyn.jest podstawowym atrybutem podmiotowości prawnomiędzynarodowej. Jeśli porozumienie uznamy za umowę międzynarodową, uznamy jednocześnie jego strony za podmioty prawa międzynarodowego.
Rodzaje umów międzynarodowych wyróżnione ze względu na ich treść
Państwa mogą zawierać umowy dotyczące każdej dziedziny wzajemnych stosunków, ale przedmiot umowy musi być legalny, czyli zgodny z imperatywnymi normami powszechnego prawa międzyn. tj. normami ius cogens.
Rodzaje:
umowy polityczne: obejmują przede wszystkim Kartę Narodów Zjednoczonych, jak również traktaty pokoju, przymierza, umowy o wzajemnej pomocy na wypadek agresji (np. NATO), umowy o przyjaźni i współpracy itp.
umowy gospodarcze: obejmują m. in. umowy handlowe (początkowo dwustronne, pózniej również wielostronne, np.WTO/GATT), umowy dotyczące sfer wolnego handlu (np. NAFTA), o pomocy gospodarczej, dotyczące finansów międzynarodowych
umowy dotyczące stosunków społecznych i prawnych: obejmują umowy dotyczące ochrony praw człowieka, umowy konsularne o pomocy prawnej itp.
umowy dotyczące współpracy intelektualnej: m.in. umowy z dziedziny współpracy kulturalnej, naukowej i technicznej.
umowy dotyczące ochrony zdrowia człowieka, zwierząt i roślin: m. in. konwencje sanitarne, umowy dotyczące ochrony środowiska.
umowy dotyczące przestrzeni morskiej, powietrznej i kosmicznej: obejmują konwencje dotyczące prawa morza, statusu Antarktyki, czy statusu Księżyca.
Szczególnym rodzajem umów międzynarodowych są statuty organizacji międzynarodowych; obok postanowień dotyczących funkcji, struktury i sposobu działania organizacji zawierają na ogół postanowienia materialno-prawne, które ustalają normy zachowania się państw w określonych dziedzinach współpracy międzynarodowej (taki charakter ma przede wszystkim Karta NZ).
Ze względu na miejsce, jakie umowy zajmują w systemie prawa wewn. poszczególnych państw, S.E. Nahlik wyróżnia:
umowy zbliżone charakterem do ustaw (zwykle są to umowy wymagające ratyfikacji),
umowy analogiczne do zarządzeń administracyjnych (rządowe lub resortowe),
umowy – kontrakty (umowy resortowe).
Rodzaje umów ze względu na ich cechy formalnoprawne
biorąc za podstawę formę wyrażania woli
umowy pisemne
umowy ustne
biorąc za podstawę formę dokumentu
umowy ujęte w formę jednego dokumentu
umowy ujęte w formę wymiany dokumentów tworzących umowę
biorąc za podstawę tryb zawarcia umowy
umowy zawarte w trybie złożonym (w wyniku ratyfikacji lub zatwierdzenia),
zawarte w trybie prostym (w wyniku podpisania lub wymiany not)
biorąc za podstawę rodzaj organów występujących w imieniu państwa
umowy państwowe podpisywane w imieniu głowy państwa
rzadowe podpisywane w imieniu rządu
resortowe podpisywane w imieniu ministra
biorąc za podstawę liczbę stron uczestniczących w umowie
umowy dwustronne
umowy wielostronne
biorąc za podstawę potencjalną liczbę stron umowy
umowy zamknięte (ściśle określony krąg panstw, zwykle taki charakter mają umowy dwustronne)
umowy półotwarte (przewidują możliwość uczestnictwa tylko pewnych państw, zwykle umowy konstytuujące organizacje międzyn.i umowy regionalne)
biorąc za podstawę czas na jaki zostały zawarte
umowy krótko-
średnio-
długoterminowe
bezterminowe
biorąc za podstawę wzajemny stosunek do siebie
umowy główne
umowy wykonawcze
6. Podaj przyczyny wygaśnięcia umowy międzynarodowej
Wygaśnięcie umowy – moment kończący okres jej obowiązania. Umowa, która wygasła, nie wiąże już stron, nie stanowi już dłużej źródła praw i zobowiązań. Wygaśnięcie umowy jest terminem dwuznacznym. Może odnosić się do umowy jak takiej i oznaczać wygaśnięcie umowy w ogóle lub odnosić się tylko do sytuacji jednej ze stron i oznaczać wygaśnięcie umowy tylko w stosunku do danego państwa. Działanie poszczególnych stron umowy, w wyniku którego umowa dla danego, konkretnego państwa przestaje być obowiązująca, określa się mianem wypowiedzenia umowy lub mianem wycofania się z umowy. Konwencja wiedeńska używa obu terminów.
Na ogólne reguły dotyczące wygaśnięcia umowy i jej wypowiedzenia zasadniczy wpływ ma zasada pacta sunt servanda. W myśl tej zasady umowę należy uważać za obowiązująca dopóty, dopóki nie można uznać jej za wygasłą. Z zasady pacta sunt servanda wynika podstawowa reguła uznająca, że niedopuszczalne jest jednostronne decydowanie o mocy wiążącej umowy. Strona umowy może ja wypowiedzieć lub wycofać się z niej tylko wówczas, gdy sama umowa wyraźnie na to zezwala lub w ściśle określonych przypadkach przewidzianych w prawie międzynarodowym. Konwencja wiedeńska dopuszcza podzielność postanowień traktatu w przypadku wygaśnięcia. W myśl art.44, należy odróżnić sytuację, w której państwo korzysta z prawa do wypowiedzenia czy wycofania się z traktatu, od sytuacji, w której państwo powołuje przyczynę wygaśnięcia czy wycofania się z traktatu. W pierwszym przypadku, gdy prawo do wypowiedzenia lub wycofania się z traktatu jest wyraźnie przewidziane w traktacie lub wynika z art. 56 konwencji, podzielność nie jest możliwa, chyba że traktat postanawia inaczej lub strony inaczej uzgodniły. W drugim przypadku, jeśli przyczyna wygaśnięcia traktatu dotyczy tylko niektórych jego postanowień, można dopuścić taką sytuację, że wygasną tylko te właśnie postanowienia, natomiast reszta postanowień traktatu będzie wiązać strony. Zerwanie stosunków dyplomatycznych lub konsularnych nie stanowi podstawy wygaśnięcia traktatu lub zawieszenia jego działania.
Klasyfikacja przyczyn wygaśnięcia umowy
W świetle postanowień konwencji wiedeńskiej zaznaczył się podział na dwie zasadnicze grupy:
przyczyny wyraźnie przewidziane w traktacie
przyczyny nie przewidziane w traktacie
Do przyczyn wygaśnięcia umowy przewidzianych w jej postanowieniach należy zaliczyć:
upływ czasu, na jaki umowę zawarto
spełnienie warunku przewidzianego w umowie
(państwo rzadko przewiduje nastąpienie jakiegoś faktu jako warunku wygaśnięcia umowy; w przypadku umów wielostronnych warunkiem wygaśnięcia bywa spadek liczby stron poniżej ustalonego minimum)
wypowiedzenie umowy zgodnie z jej postanowieniami
(w większości przypadków państwa przewidują w sposób wyraźny w jednej z klauzul końcowych umowy możliwość jej wypowiedzenia)
Do I grupy przyczyn wygaśnięcia umowy nie przewidzianych w jej postanowieniach należy zaliczyć (które z mocy prawa powodują utratę mocy wiążącej umowy bądź w ogóle bądź w odniesieniu do danego państwa):
zgodną wolę wszystkich stron umowy
(zgoda stron może być oświadczona w sposób wyraźny lub wyrażana w sposób dorozumiany)
całkowite wykonanie umowy
zniknięcie podmiotu umowy
zniknięcie przedmiotu umowy
Do II grupy przyczyn wygaśnięcia umowy nie przewidzianych w jej postanowieniach należą (które występują dopiero z inicjatywy stron lub strony umowy, stanowiąc raczej tylko podstawę wypowiedzenia umowy, wycofania się z niej lub żądania, by uznać umowę za wygasłą):
zasadnicza zmiana okoliczności/rebus sic stantibus
(państwo nie może powołać się na zasadniczą zmianą okoliczności, jako na podstawę żądania, by uznać traktat za wygasły, chyba że jednocześnie spełnione zostaną następujące warunki: - zmiana dotyczy okoliczności istniejących w czasie zawierania traktatu, i to takich, które stanowią istotną podstawę zgody stron na związanie się traktatem; - zmiany takiej strony nie przewidywały; - zmiana ta ma charakter zasadniczy w tym sensie, że w jej wyniku radykalnie przekształca się zakres obowiązków wynikających z traktatu;
państwo nie może się na nią powołać w przypadku, gdy chodzi o traktat ustanawiający granicę oraz nie może powołać się strona, która sama tę zmianę spowodowała, działając przy tym sprzeczny z prawem międzynarodowym obowiązującym między stronami)
naruszenie umowy przez partnera
(tylko istotne naruszenie traktatu daje podstawę do takiego żądania; pojęcie istotnego naruszenia traktatu konwencja sprecyzowała jako nie przewidziane w niej odrzucenie traktatu lub naruszenie takiego postanowienia traktatu, które jest istotne dla osiągnięcia przedmiotu i celu traktatu)
trwała niemożność wykonania umowy
(musi wynikać z trwałego zniknięcia lub zniszczenia przedmiotu, który jest niezbędny dla wykonania traktatu; Konwencja wiedeńska wprowadza ograniczenia w stosowaniu tej podstawy wygaśnięcia traktatu, mianowicie nie może powołać się na nią strona, która sama, przez swe nielegalne postępowanie, doprowadziła do powstania takiej sytuacji, a więc spowodowała trwałe zniszczenie przedmiotu niezbędnego do wykonania traktatu)
niezgodność z nowo powstałą normą ius cogens/normą imperatywną
(sprzeczność z nowo powstałą normą imperatywną jest nie tylko przyczyna wygaśnięcia umowy, ale również jej nieważności)
wypowiedzenie umowy nie przewidziane w jej postanowieniach
(zdaniem niektórych autorów, w takim przypadku wypowiedzenie umowy nie jest w ogóle możliwe, chyba że zgodzą się na to wszystkie strony umowy; inna interpretacja godzi w zasadę pacta sunt servand; są jednakże i autorzy, którzy twierdzą, że wypowiedzenie umowy jest jednym z praw państwa wynikających bezpośrednio z jego suwerenności i że prawo to nie może być ograniczone; Konwencja wiedeńska jako ogólną regułę ustaliła niedopuszczalność wypowiedzenia traktatu w takim przypadku; przewidziała jednak pewne wyjątki; można uznać wypowiedzenie za możliwe gdy: - ustalono, ze strony traktatu dopuściły taką możliwość, - taką możliwość można domniemywać z charakteru traktatu)
wygaśnięcie w skutek zawarcia późniejszej umowy
(warunkiem wygaśnięcia umowy w takiej sytuacji jest tożsamość stron obu umów lub zawarcie późniejszej umowy przez wszystkie strony umowy wcześniejszej; postanowienie to wymaga, by oba traktaty dotyczyły tego samego przedmiotu)
7. Omów aktywność Polski z Radzie Europy
Zbliżenie z Radą Europy było jedną z pierwszych decyzji rządku Tadeusza Mazowieckiego. Status gościa specjalnego Polska otrzymał a8 czerwca 1989 roku. Natomiast pełnoprawnym, 26 członkiem została w 1991 roku.
- Przede wszystkim, najważniejszym politycznym organem decyzyjnym Rady Europy jest Komitet Rady Ministrów, w którym Polska reprezentowana jest przez ministra spraw zagranicznych. Na co dzień w Komitecie Delegatów Ministrów zasiada Stały Przedstawiciel RP przed Radą Europy. Polska uczestniczy w wypracowywaniu wszystkich decyzji i ma możliwość podnoszenia problemów ważnych z punktu widzenia polityki wewnętrznej i zagranicznej.
W 2004-2005 Polska sprawowała przewodnictwo w Komitecie Ministrów Rady Europy. DO priorytetów należało:
-umocnienie jedności kontyngentu europejskiego
- umacnianie praw człowieka
- promowanie dialogu międzykulturowego
- rozwijanie demokracji lokalnej i współpracy trans granicznej
W tym czasie Polska zorganizowała szczyt szefów państw i rządów (Warszawa 2005), który zakończył się przyjęciem deklaracji warszawskiej i programu działań na następne lata.
- Należy również wspomnieć o aktywności dwunastoosobowej delegacji polskich parlamentarzystów na forum Zgromadzenia Parlamentarnego Rady Europy. W 2010 roku Zgromadzenie wybrało Wojciecha Sawickiego na stanowisko sekretarza generalnego Zgromadzenia.
- Polska największym zainteresowaniem w Radzie Europy obdarzyła jej relacje ze wschodnimi sąsiadami i pozostałymi państwami powstałymi po rozpadzie Związku Radzieckiego. Podkreślała potrzebę pogłębiania współpracy z państwami Europy Wschodniej, promocji demokracji, praw człowieka. W pierwszym okresie po przystąpieniu Polska uznała, że rozszerzenie Rady Europy na wschód przyczyni się do stabilizacji całej Europy.
Szczególne wysiłki dyplomatyczne Polska podejmowała na rzecz Ukrainy, dążąc do jak najszybszego zbliżenia tego kraju ze światem zachodnim. Jednak przez lata Polska nie odgrywała roli pioniera i inicjatora.
- W związku z zawieszeniem aplikacji Białorusi w 1996 Polska żywo zainteresowała się promocją demokratycznych przemian w tym kraju. Starała się inicjować dyskusję na ten temat. Była zwolennikiem utrzymywania z Białorusią ograniczonych relacji oraz Ew zbliżenia pod warunkiem przyjęcia standardów w dziedzinie praw człowieka. Odświeżenie relacji nastąpiło w 2010 roku, kiedy miano nadzieje na demokratyzacje procesu wyborczego w zmian w reżimie. Polska opowiadała się za przyznaniem Białorusi możliwości ratyfikacji wybranych konwencji Rady Europy. Ostatecznie Białoruś nie skorzystała z propozycji, a naruszenia praw człowieka i tłumienie protestów spowodowało ochłodzenie relacji.
- Polska również zabiegała o zaangażowanie Rady Europy w Gruzji w związku z konfliktem rosyjsko-gruzińskim. Chodziło o zbadanie naruszeń praw człowieka, monitorowanie sytuacji, pomoc ludności cywilnej.
- Polska jako inicjator Partnerstwa Wschodniego zabiegała również o udział Rady Europy w tym projekcie. W 2011 ogłoszono realizację wspólnych programów wspierających demokrację i dobre rządzenie. RE zapowiedziała udział w zwalczaniu korupcji i usprawnianiu systemów sądownictwa.
- Polska podejmowała również próby wykorzystania Rady Europy do nagłośnienia problemów mniejszości polskiej na Białorusi i Litwie. Zgromadzenie Parlamentarne kilkukrotnie odnosiło się do naruszeń praw mniejszości polskiej. W rezolucji z 29 kwietnia 2010, wyraziło niepokój sytuacją mniejszości polskiej na Białorusi, nękaniem Związku Polaków i naruszeniem prawa do stowarzyszenia się i wolności zgromadzeń. W latach 90 członkowie polskiej delegacji w Zromadzeniu Parl. Poruszali problemy mniejszości na Litwie. Wobec braku reakcji, dopiero w 2010 rząd RP zdecydował poruszyć problematykę praw mniejszości polskiej na Litwie na forum Rady Europy.
- Polska starała się wpływać na kierunki rozwoju Rady Europy i jej pozycje w architekturze instytucjonalnej kontynentu. Już w 1993 Skubiszewski głosił potrzebę politycznego wzmocnienia Rady Europy, a także przeciwdziałania próbom ograniczenia jej aktywności do szczegółowych zagadnień. W 1998 Rada Europy powołała 10-os komitet mędrców, w którego pracach wzięła udział Hann Suchocka. Był to również rok przewodnictwa Polski w OBWE i naszym celem było zacieśnienie współpracy między Rada Europy a OBWE.
- Polska była także zainteresowana rozwojem relacji miedzy Radą Europy a Unią Europejską. Polska widziała Radę Europy jako org, która może przyczynić się do zacierania linii podziałów.
- Polska angażowała się również w problematykę demokracji. W trakcie warszawskiego sczytu powołano Forum na rzecz Przyszłości Demokracji. Polska wspierała również przedsięwzięcia dot. Demokracji lokalnej. W 1993 Jerzy Regulski objął przewodnictwo w Grupie Sprawozdawców do spraw Środowiska i Władz Lokalnych.
- Od 2007 Polska sprawowała przewodnictwo w międzynarodowej grupie ds. współpracy na rzecz zwalczania nadużywania narkotyków i nielegalnego handlu narkotykami działającej w ramach rady Europy
-Polacy przewodniczyli również grupom tematycznym z zakresu lecznictwa, profilaktyki, badań, etyki. Uczestniczyli w opracowywaniu literatury. Polska współpracowała tez na rzecz edukacji współuczestnicząc w organizacji seminariów i konferencji poświęconych zagadnieniom demokracji, ochrony praw człowieka, rządów prawa, edukacji.
8. Omów aktywność Polski w ONZ po 1989 r
Po 1989 roku uczestnictwo Polski w ONZ uległo istotnym zmianom. Prezobrażenie sytuacji Polski pozwoliło na redefinicję polskiej polityki zagranicznej i zwiększenie zaangażowania wobec ONZ i jej agend. Działania Polski zostały ukierunkowane na demokratyzowanie stosunków międzynarodowych, nacisk na działania w zakresie wzmacniania pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego, promocji praw człowieka, walki z ubóstwem i dostarczania pomocy rozwojowej, a także w sferę ochrony środowiska naturalnego.
Wśród działań i inicjatyw politycznych podejmowanych na forum ONZ przez RP po 1989 warto wskazać:
Rozwój prawa międzynarodowego
-prace związane z kodyfikacją praw człowieka- 1990 Konwencja Praw Dziecka (Polska zaproponowała Komisji Praw Człowieka ONZ jej uchwalenie i przedstawiła projekt, który był później dwukrotnie modyfikowany. Na podstawie Konwencji powołano do życia organ nadzorujący jej realizację przez państwa, które ją ratyfikowały - Komitet Praw Dziecka)
- Polska uczestniczyła poprzez swoje stałe przedstawicielstwo przy ONZ w pierwszej sesji komitetu przygotowawczego do konferencji NZ o nielegalnym handlu Bronia ( marzec 2000)
- udział w pracach Komisji Prawa Międzynarodowego nad konwencją dotyczącą sukcesji państw wobec narodowości osób fizycznych
- w maju 1996 Polska wystąpiła z inicjatywą opracowania konwencji o zwalczaniu międzynarodowej przestępczości zorganizowanej podczas obrad V Sesji Komisji ds. Zapobiegania Przestępczości. W 1998 został powołany Komitet do opracowania tekstu konwencji
Inicjatywy pokojowe Polski na forum ONZ
- wspólna inicjatywną z Kanadą- przyjęcie rezolucji dotyczącej konwencji o broni chemicznej
- dążenie do współpracy ONZ i OBWE czego efektem jest rezolucja, która w 1998 została przyjęta przez Zgromadzenie Ogólne NZ a dotyczyła współpracy ONZ i OBWE
Udział Polski w misjach pokojowych ONZ
- wzrost zaangażowania w operacje pokojowe ONZ - 7 miejsce Polski w rankingu państw wystawiających kontyngenty personelu wojskowego, politycznego i cywilnego
- misja obserwacyjna ONZ w Iraku i Kuwejcie (UNIKOM) w której dowódcą sektora Północnego przez rok pełnił oficer polski
- w latach 1996-1997 (okres członkostwa polski w Radzie Bezp NZ) delegacja polska wpłynęła wraz z innymi delegacjami na usprawnienie procesu konsultacji Rady Bezpieczeństwa z państwami uczestniczącymi w operacjach pokojowych i zapewniła lepszy przepływ informacji miedzy Radą a państwami, których kontyngenty uczestniczyły w siłach pokojowych
- 1998- zainteresowanie rozbrojeniem- Konferencja Rozbrojeniowa w Genewie
- Do końca 2012 roku, Polacy wzięli udział w 29 misjach utrzymania pokoju. NP.: Misja Organizacji Narodów Zjednoczonych w Demokratycznej Republice Konga 1999- 2010, Tymczasowa Administracja Organizacji Narodów Zjednoczonych w Kambodży 1992-1993, Misja Obserwacyjna Organizacji Narodów Zjednoczonych w Gruzji 1993-2009
- udział Polski nad reformą ONZ wyraził się miedzy innymi w przedłożeniu propozycji dotyczących implementacji art. 43 Karty NZ poprzez oddanie do stałej dyspozycji Rady Bezpieczeństwa sił zbrojnych oraz w aprobowaniu inicjatyw sekretarza generalnego ONZ w sprawie finansowania operacji pokojowych z wojskowych budżetów państwa, a także we współautorstwie rezolucji ZO NZ „O ochronie personelu operacji pokojowych”
Współpraca wielostronna w dziedzinie gospodarki i spraw społecznych- udział Polski przejawia się poprzez agencje, komisje regionalne NZ, a także na forum Zgromadzenia Ogólnego NZ
- promowanie rozpatrywania zagadnień uprzemysłowienia krajów rozwijających się, planowania gospodarczego, reformowania rolnictwa
- 1993- powstało Stowarzyszenie Polskich Ekspertów Systemu Narodów Zjednoczonych
- 1998- aktywna działalność Polski w Radzie Gospodarczej i Społecznej ONZ jako jej członek oraz w Komisji Trwałego Rozwoju
- z inicjatywy polski OECD otrzymała status obserwatora w Zgromadzeniu Ogólnym NZ
- działalność Polskich przedstawicieli w Komisji Rozwoju Społecznego i Komisji ds. Statusu Kobiet
-Program NZ ds. Rozwoju dzięki któremu zrealizowano w Polsce do 1999 kilkadziesiąt projektów, a łączny wkład przekroczył 30 mld USD. Projekty realizowane z agencjami wyspecjalizowanymi(FAO, UNICEF, WHO, UNIDO..) obejmowały: rozwój sieci drogowej w Polsce, badania nad chorobami nowotworowymi, liczne stypendia
- 1990- umowa o współpracy z UNDP której celem jest wspieranie rozwoju gospodarczo ekonomicznego i społecznego Polski.
1996- 1997 Polska w Radzie Bezpieczeństwa NZ
- propozycja zwiększenia przejrzystości pracy Rady
- ograniczenie konsultacji nieformalnych na rzecz posiedzeń formalnych
- umocnienie wizerunku Rady Bezp
- propagowanie popieranie bliższej współpracy Rady Bezp i organizacjo regionalnych
- delegacja polska zwracała uwagę na ograniczenie negatywnych skutków konfliktów zbrojnych, starając się aby w decyzjach Rady były uwzględnione niezbędne instrumenty zapewniające warunki ochrony humanitarnej ludności, przestrzeganie prawa humanitarnego i praw człowieka
- priorytetowo traktowano konflikty w Europie na obszrez WNP i na Bliskim Wschodzie.
Proszę omówić strukturę polskiej służby zagranicznej
Strukturę polskiej służby zagranicznej opisuje polska ustawa o służbie zagranicznej z 2001 r.
W skład służby zagranicznej wchodzą (art.2, ust. 1):
Członkowie korpusu służby cywilnej zatrudnieni z ministerstwie obsługującym ministra właściwego ds. zagranicznych
Niebędące członkami korpusu służby cywilnej osoby zatrudnione w służbie zagranicznej
Pełnomocni przedstawiciele Rzeczpospolitej Polskiej w innym państwie lub przy organizacji międzynarodowej
Członkowie służby zagranicznej przeniesieni na stanowiska w komórkach organizacyjnych ministerstwa zapewniających obsługę zadań ministra właściwego ds. członkostwa Rzeczpospolitej Polskiej w Unii Europejskiej
W skład służby zagranicznej nie wchodzą:
Członkowie korpusu służby cywilnej zatrudnieni w ministerstwie, o którym mowa w ust. 1 pkt 1, w komórkach organizacyjnych zapewniających obsługę zadań ministra właściwego do spraw członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej,
Osoby zatrudnione w placówce zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy o pracę zawartej zgodnie z prawem państwa przyjmującego,
Osoby zatrudnione w placówce zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej na podstawie umowy o pracę zawartej na czas określony – wykonywania funkcji na placówce przez członka rodziny – chyba że są one członkami korpusu służby cywilnej,
Konsul honorowy
Dodatkowo istnieje grupa osób nienależących stricte do służby zagranicznej, lecz wykonujących przypisane jej zadania. Są to (art. 7, ust. 1):
Personel dyplomatyczno-konsularny, który stanowią, z zastrzeżeniem ust. 2, członkowie służby zagranicznej posiadający stopień dyplomatyczny
Personel pomocniczy
Personel obsługi
Osoby posiadające stopień dyplomatyczny to (art. 8, ust.1): ambasador tytularny, radca-minister, I radca, radca, I sekretarz, II sekretarz, III sekretarz, attaché.
OGÓLNIE: Polska służba zagraniczna tworzona jest przez dyplomatów i urzędników zatrudnionych w Centrali Ministerstwa Spraw Zagranicznych oraz na placówkach dyplomatycznych, a kierowana jest przez Ministra Spraw Zagranicznych (ze strony MSZ)
Proszę scharakteryzować współczesne instrumentarium służby zagranicznej
Współcześnie służba zagraniczna wyposażona jest w dość bogate instrumentarium. Wśród ram jej działalności wymienić można chociażby:
Protokół dyplomatyczny, czyli ogólne zasady protokolarne do stosowania przez administrację państwową i samorządową w stosunkach z partnerami zagranicznymi oraz z miejscowym korpusem dyplomatycznym i konsularnym). Dotyczące głównie planowania spotkań i wizyty zagranicznych głów państw, szefów rządów oraz ministrów ds. zagranicznych, przygotowywanie audiencji przedstawicieli dyplomatycznych państw obcych u prezydenta RP czy też prezesa Rady Ministrów
Udział w negocjacjach międzynarodowych, konferencjach dwu- i wielostronnych, forach międzynarodowych, spotkaniach na szczycie, kontakty z innymi krajami oraz współpraca z organizacjami międzynarodowymi
Soft power – działania ukierunkowane na zwiększenie atrakcyjności kraju bez użycie siły, lecz przy zastosowaniu „miękkich” środków: dyplomacja publiczna, kulturalna, gospodarcza, wyrobienie i promowanie marki kraju, wszystkie działania mające na celu promocję państwa (tak pod względem kulturowym czy ekonomicznym: kuchnia, literatura, sztuka, muzyka, język, turystyka, środowisko, przedsiębiorstwa, centra biznesu), akcje promocyjne w kraju i za granicami państwa, prelekcje, spotkania informacyjne, szkolenia, programy wymiany, programy stypendialne, wystawy, koncerty, współpraca z przedstawicielami świata biznesu, współpraca z międzynarodowymi organizacjami rządowymi oraz pozarządowymi
Elementy hard power, tj. wykorzystanie potencjału geostrategicznego i ekonomicznego kraju, np. nakładanie sankcji