1. Przedmiot ekonomii, gtówne stanowiska teoretyczne we współczesnej teorii ekonomii, jej charakter utylitarny.

W porównaniu z innymi dyscyplinami nauki szczególną cechą ekonomii jest to. że jej definicja nigdy nie przestała budzić kontrowersji, co prowadziło nawet do odmawiania jej charakteru prawdziwej nauki.

Jedna z możliwych definicji ekonomii mówj że jest to nauka procesach gospodarczych: o procesie produkcji, podziału, wymiany i konsumpcj dóbr.

Dobra to środki zaspokajania. iudzkjch potrzeb. Dzielimy je na: dobra wolne – dane w nieograniczonej ilości przez naturę, nie będące wynikiem ludzkiej działalności, których cena równa się zero, np.: światło słoneczne, powietrze; dobra gospodarcze (ekonomiczne) - będące wynikiem produkcji, których cena jest większa od zera. Wśród dóbr gospodarczych wyróżniamy: dobra materialne - zasoby naturalne i produkty, np.: węgiel, stół, krawat, moneta; dobra niematerialne (usługi) – opieka medyczna, rozrywka, edukacja i in.

Dobra gospodarcze mogą zaspokajać potrzeby człowieka w sposób bezpośredni (dobra konsumpcyjne) lub pośredni (dobra produkcyjne). Dobra niezbędne do produkcji innych dóbr nazywamy również czynnikami produkcji (czynnikami wytwórczymi). Granica między dobrami konsumpcyjnymi a produkcyjnymi nie jest sztywna, co oznacza, że pewne dobra mogą spełniać podwójną rolę (np. węgiel).

Zasoby dóbr są ograniczone (rzadkie), co oznacza, iż istnieje luka między ogólną sumą dóbr, których ludzie wymagają, by zaspokoić swoje nieograniczone potrzeby, a możliwością wytworzenia tych dóbr. Ograniczoność (rzadkość) odnosi się do sytuacji, w której dostępne środki nie są w danej chwili wystarczaja.ee do zaspokojenia potrzeb, gdyż zapotrzebowanie ludzi na dobra przewyższa możliwości wyprodukowania tych dóbr. Gdyby nie występowało zjawisko rzadkości, potrzeby ludzkie mogłyby być w pełni zaspokojone i ekonomia jako nauka nie miałaby racji bytu, gdyż nie byłoby powodów, by zadawać pytania: co, jak, ile i dla kogo produkować. Ponadto ta ciągle istniejąca luka (większa lub mniejsza) pobudza ludzką aktywność i zmusza do podejmowania różnego typu działalności gospodarczej.

Dodatkowo ograniczoność zasobów jest podstawową przyczyną konieczności racjonalnego gospodarowania. Jego istotą jest dokonywanie najbardziej korzystnych (optymalnych) wyborów przy podejmowaniu decyzji w zakresie celów oraz środków i metod ich realizacji. Rozdział (rozmieszczenie) środków pomiędzy różne konkurencyjne zastosowania nazywamy w ekonomii alokacją. Alokacja jest optymalna wtedy, gdy maksymalny stopień realizacji celu osiąga się przez: 1. maksymalizowanie efektu przy danym nakładzie środków lub 2. minimalizowanie nakładów środków przy danym efekcie. Te dwa wskazania składają się na teorię racjonalnego gospodarowania rzadkimi zasobami, zwaną także zasadą gospodarności.

2. Nieograniczone potrzeby a ograniczone możliwości ich zaspokojenia.

Ludzka aktywność gospodarcza jest podyktowana koniecznością zaspokajania potrzeb. Potrzebą nazywamy subiektywne odczucie braku jakiegoś dobra połączone z dążeniem do eliminacji tego stanu.

otrzeoy możemy podzielic na:

1. potrzeby niższego rzędu (tzw. pierwotne, biologiczne, fizjologiczne, instynktowne, wrodzone), np.: głód, pragnienie, ochrona przed zimnem. Są one zdeterminowane strukturą biologiczną organizmu. Ich zaspokojenie gwarantuje utrzymanie go przy życiu.

2. potrzeby wyższego rzędu (tzw. wtórne, społeczne, psychiczne, wyuczone, kulturalne), np.: potrzeba bezpieczeństwa zbiorowego, potrzeba przynależności (potrzeba miłości, przyjaźni, akceptacji przez grupę), potrzeba uznania i szacunku (potrzeba pozytywnej oceny, niezależności, prestiżu), potrzeba samorealizacji, potrzeba wyróżnienia się lub upodobnienia do innych, potrzeba dominowania nad innymi lub ulegania im.

Są one zdeterminowane przez strukturę psychiczną oraz czynniki zewnętrzne w stosunku do człowieka (społeczne).

Główne cechy potrzeb są następujące: charakter społeczny, charakter obiektywny, zmienny historycznie charakter.

W ekonomii koszt alternatywny danego dobra to ilość innego dobra, z której trzeba zrezygnować, aby możliwe stało się wytworzenie dodatkowej jednostki tego pierwszego.

Koszt alternatywny w wielu podręcznikach z zakresu ekonomii jest również definiowany jako koszt potencjalnie utraconych możliwości (lub jako koszt utraconych korzyści).

Można to tłumaczyć w następujący sposób: Załóżmy, że otwieramy przedsiębiorstwo. Naszym głównym celem jest osiąganie jak najwyższych zysków, ale może się zdarzyć sytuacja, w której nasze przedsiębiorstwo nie zarobi nic – właśnie wtedy tracimy potencjalne dochody, jakie moglibyśmy zarobić, gdybyśmy zatrudnili się u innego przedsiębiorcy i to właśnie jest koszt alternatywny.

Inaczej mówiąc, koszt alternatywny jest to wartość najlepszej z możliwych korzyści, utraconej w wyniku dokonanego wyboru. Zatem koszt alternatywny:

• jest zawsze ponoszony przez osobę podejmującą decyzję,

• jest określony w chwili dokonywania wyboru,

• ma charakter subiektywny.

3. Rynek, mechanizm jego funkcjonowania, struktury rynkowe.

Rynek jest to ogół transakcji kupna i sprzedaży dóbr oraz zespół warunków, w jakich one przebiegają. Na rynku podmioty gospodarcze występują w roli producentów – sprzedawców i konsumentów – nabywców (tzw. podmiotów wymiany). Przedmiotem obrotu rynkowego są nie tylko dobra materialne i usługi, ale także wartości intelektualne i artystyczne, jak informacja, patenty, dzieła szluki, spektakle teatralne oraz sam pieniądz (krajowy i dewizowy). Ogólnie można stwierdzić, że przedmiotem obrotu rynkowego może być wszystko, co znajduje nabywcę.

Oto wybrane klasyfikacje rynków (wraz z ich kryteriami): 1. zasięg terytorialny: rynek lokalny, rynek regionalny, rynek krajowy, rynek międzynarodowy, rynek światowy. 2. przedmiot obrotu: rynek dóbr konsumpcyjnych, rynek czynników wytwórczych, rynek finansowy. 3. stopień złożoności: rynek homogeniczny (jednorodny), np. rynek mięsny, węglowy, rynek heterogeniczny, np. rynek pracy.

Ekonomiści wyróżniają następujące struktury rynkowe (modele zachowań nabywców i sprzedawców, charakterystyczne dla danej gałęzi – zbioru wszystkich przedsiębiorstw wytwarzających ten sam produkt):

• od strony sprzedającego: czysta (doskonała) konkurencja, konkurencja monopolistyczna, oligopol, monopol pełny (czysty, absolutny). • od strony kupującego: czyste (doskonała) konkurencja (ogromna liczba kupujących), konkurencja monopsonowa (względnie duża liczba kupujących), oligopson (rynek zdominowany przez kilku kupujących), monopson (wielu małych dostawców, tylko jeden odbiorca)

4. Równowaga rynkowa – prawo popytu i podaży.

Na rynku nabywcy spotykają się ze sprzedawcami (popyt spotyka się z podążą). W efekcie zostaje ustalona cena równowagi rynkowej czyli cena, przy której dochodzi do zrównania wielkości popytu i podaży. Jest to cena satysfakcjonująca zarówno producenta jak i konsumenta dzięki czemu następuje “wyczyszczenie” rynku z towarów.

Prawo popytu i podaży, podstawowe prawo ekonomiczne regulujące działanie mechanizmu rynkowego, określające wzajemne zależności pomiędzy wielkością popytu, wielkością podaży, a poziomem ceny towaru.

Mówi, że w warunkach niezmienności innych zjawisk rynkowych popyt zmienia się z reguły w odwrotnym, a podaż w tym samym kierunku, co cena. Nadwyżka popytu nad podażą powoduje wzrost ceny, nadwyżka podaży nad popytem jest przyczyną spadku ceny.

5. Wybrane zagadnienia z analizy rynku:

Reakcję wielkości popytu (a więc konsumenta) na zmianę ceny danego dobra nazywamy (prostą) cenową elastycznością popytu. Siłę tej reakcji możemy mierzyć, używając współczynnika (prostej) cenowej elastyczności popytu $E_{c} = - \frac{\frac{{P}_{p}}{P_{p}}}{\frac{c}{c}}$. E_c = 0 doskonale nieelastyczny (sztywny); 0 < E_c < 1 nieelastyczny; E_c = 1 proporcjonalny (neutralny); E > 1 elastyczny; E_c ∞ doskonale elastyczny.

Istotnym czynnikiem określającym popyt konsumpcyjny są dochody konsumenta Reakcję popytu na zmianę dochodów nazywamy dochodową elastycznością popytu. Miernikiem tej reakcji jest współczynnik dochodowej elastyczności popytu: $E_{d} = - \frac{\frac{{P}_{p}}{P_{p}}}{\frac{d}{d}}$

• E_d < 1 - wzrost dochodu o 1% powoduje wzrost konsumpcji o mniej niż 1% (dotyczy wydatków na żywność); • E_d > 1 - wzrost dochodu o 1% powoduje wzrost popytu o więcej niż 1% (dotyczy wydatków na AGD, samochody, ochronę zdrowia, kształcenie, kulturę, sport, podróże); • E_d ≈ 1 - przyrostowi dochodów towarzyszą proporcjonalne przyrosty wydatków na odzież, obuwie, opłaty za mieszkanie i media, które stanowią stosunkowo stały procent w budżecie domowym; • E_d < 0 - wzrost dochodu o 1% powoduje spadek popytu np. o 2%. Nabywcy przestawiają się na lepsze jakościowo substytuty dotychczas kupowanych dóbr.

Reakcję wielkości podaży (a więc producenta) na zmianę ceny nazywamy cenową elastycznością podaży Miernikiem siły tej reakcji jest współczynnik cenowej elastyczności podaży który wyraża się następującym wzorem: $E_{p} = - \frac{\frac{{P}_{d}}{P_{d}}}{\frac{c}{c}}$

E_p > 1 podaż elastyczny; 0 < E_p < 1 podaż nieelastyczny; E_p = 1 - podaż neutralny; E_p = ∞ doskonale elastyczny; E_p = 0 doskonale nieelastyczny.

6. Podstawy teorii zachowania się konsumenta - optimum konsumenta.

Teoria zachowania konsumenta jest koncepcja, w której zakłada się, zachowanie jako zorientowane na określony cel, na środek zaspokojenia potrzeby. Oznacza to że konsument dąży do osiągnięcia pewnego pożądanego stanu określonego poziomem aspiracji, reprezentowanego przez potrzeby, które musza zostać zaspokojone dzięki nabywanym produktom. W myśl tej koncepcji zachowanie konsumenta może być wyjaśnione przez opis wewnętrznych reakcji konsumenta na oddziałujące na niego bodźce. Zachowanie to bowiem zależy od tego, jak bodźce są postrzegane i interpretowane przez konsumenta oraz w jaki sposób pozyskane przez niego informacje są przez niego interpretowane.

Zachowania konsumentów na rynku są bardzo zróżnicowane. Zachowanie zamierzone- to działanie zawsze świadome celowe i sensowne. Odzwierciedla ono określone przekonania konsumenta i jego potrzeb. Zachowanie niezamierzone to działanie podejmowane najczęściej pod wpływem impulsu, nie zawsze celowe i sensowne. Często nie odzwierciedla ono ani przekonań, ani potrzeb konsumenta. Zachowania zamierzone i niezamierzone mogą być dobrowolne lub przymusowe. Zachowanie dobrowolne to postępowanie konsumenta niczym nieskrępowane, wynikające z jego wewnętrznej potrzeby. Zachowanie przymusowe wynika z konieczności. Zachowanie przymusowe może również wynikać z oddziaływania innych ludzi na konsumenta.

7. Podstawy teorii producenta - warunek osiągania zysku maksymalnego.

Podział kosztów Koszty księgowe (explicite, jawne) - koszty odzwierciedlone w ewidencji księgowej obejmujące zarówno rzeczywiste wydatki pieniężne jak i niepieniężne - amortyzację,

Koszty ukryte (implicite) - koszty faktycznie nie ponoszone przez przedsiębiorstwo, które mogłoby one ponosić, gdyby wykorzystano go w innym możliwym zastosowaniu (koszt alternatywny),

Koszt ekonomiczny - suma kosztów jawnych i ukrytych powiększona o tzw. zysk normalny - czyli minimalna wielkość zysku skłaniającą producenta do pozostania w branży. Zysk ekonomiczny (zysk czysty, nadzwyczajny, ponadnormalny) - różnica między przychodami z działalności a kosztami ekonomicznymi.

8. Determinanty wzrostu gospodarczego i jego pomiar. Wielkość produkcji w stanie równowagi w ujęciu keynesowskim.

Wzrost gospodarczy polega więc na rozszerzeniu i ulepszeniu materialnych i osobowych czynników produkcji. Wymaga to ciągłej akumulacji kapitału, dzięki gromadzonym oszczędnościom i inwestycjom, ciągłego doskonalenia ludzkich umiejętności i dokonywania postępu technicznego.

Teoria wzrostu gospodarczego jest ważną częścią teorii rozwoju gospodarczego, która ujmuje całokształt wszystkich czynników i uwarunkowań społeczno-ekonomicznych determinujących rozwój gospodarczy krajów określonego ustroju społecznego (sposobu produkcji), bądź grup krajów i poszczególnych państw. Głównymi materialnymi źródłami wzrostu gospodarczego jest akumulacja (nagromadzenie środków na inwestycje) i postęp techniczny.

Czynników wzrostu gospodarczego jest wiele. Podstawowe znich to inwestycje, postęp techniczny, alokacja nakładów. Rozpatrzymy je teraz nieco bliżej.

Pomiędzy czynnikami wz.gosp istnieją zawsze mniej lub bardziej ściśle związki i wzajemne relacje. Mogą one mieć charakter bezpośredni (ilościowe ujęcie), lub pośredni. Oddziaływanie tych czynników występuje w różnych okresach, z różną siła, i nie jednokierunkowo.

9. Budżet i polityka fiskalna rządu.

Budżetem nazywamy plan wydatków i dochodów określonej osoby, przedsiębiorslwa lub państwu. Budżet państwa opisuje, jakie dobra i usługi państwo chce kupić w nadchodzącym roku, jakich chce dokonać płatności transferowych i jak chce za to zapłacić. Źródłem finansowania większości wydatków państwa sa, podatki. Gdy wydatki przekroczą wielkość wpływów podatkowych, występuje deficyt budżetowy. Gdy wpływy podatkowe przewyższają wydatki, pojawia się nadwyżka budżetowa. Slosujijc nadal ozna­czenia; G — dla wydatków państwa na dobra i usługi, NT— dla podatków netto, czyli podatków minus płatności transferowe, mamy: deficyt budżetowy państwa = G - NT.

Zastanówmy się, czy wielkość deficylu budżetowego jest dobra, miara, charakteru po­lityki fiskalnej państwa (liscal sumce). Czy możemy na podstawie wielkości deficytu wnioskować, kiedy polityka fiskalna ma charakter ekspansywny i jej celem jest zwięk­szenie dochodu narodowego, a kiedy jest restrykcyjna, tj. zmierza do zmniejszenia dochodu narodowego?

Deficyt sam w sobie może być kiepską miarą charakteru polityki fiskalnej pań­stwa. Deficyt może się zmieniać z powodów, które mają niewiele wspólnego z polity­ka, fiskalna.. Nawet wtedy, kiedy G i t pozostają, niezmienione, dochód narodowy i produkcja mogą się obniżyć w wyniku spadku popytu inwestycyjnego. To z kolei spowoduje zmniejszenie wpływów podatkowych netto i wzrost deficytu budżetowego.

Przy danym poziomie wydatków państwa i danej stopie podatkowej budżet będzie wykazywał większy deficyt w czasie recesji, gdy dochód jest niski, niż w fazie oży­wienia, gdy dochód jest wysoki.

Załóżmy, że hjczny popyt spada. Deficyt budżetowy zwiększa się. Biorąc to pod uwagę, ktoś mógłby twierdzić, że polityka fiskalna jest ekspansywna i że nie należy już dalej jej rozluźniać. Byłoby to jednak błędem. Przyczyna, deficylu jest bowiem recesja.

10. Pieniądz, jego funkcje w gospodarce rynkowej, rola banku centralnego.

Pieniądz jest symbolem sukcesu, motywem popełnianych zbrodni, a więc leż silą na­pędową ludzkich działań.

Najistotniejszą cechą pieniądza jest to, że jest on powszechnie akceptowany jako śro­dek płatniczy albo — inaczej — środek wymiany. Pieniądz spełnia jednak także trzy inne funkcje. Jest mianowicie jednostką rozrachunkową, środkiem przechowywania wartości (inaczej — środkiem tezauryzacji) oraz miernikiem odroczonych płatności.

Pieniądz spełniający funkcję środka wymiany znajduje niemal powszechne zastosowa­nie. Pracownicy wymieniają usługi czynnika praca na pieniądz. Ludzie kupują lub sprzedają dobra w zamian za pieniądz. Akceptujemy pieniądz nie po to, aby skonsu­mować go bezpośrednio, ale dlatego, że można go następnie użyć w celu zakupu innych rzeczy, które chcemy skonsumować. Pieniądz jest środkiem, za którego pośred­nictwem ludzie dokonują wymiany dóbr i usług.

Jednostka rozrachunkowa jest to jednostka, w której są wyrażone ceny i prowadzi się rozliczenia.

Pieniądz jest środkiem przechowywania wartości (tezauryzacji), ponieważ moż­na go wykorzystać do dokonania zakupów w przyszłości.

Wreszcie pieniądz służy jako miernik odroczonych płatności, co można określić inaczej jako funkcję jednostki rozrachunkowej w dłuższym okresie. Kiedy pożyczamy pieniądze, sumę, którą musimy spłacić w przyszłym roku, mierzymy w funtach szlerlingach.

Bank centralny – instytucja odpowiedzialna za funkcjonowanie systemu bankowego. Zazwyczaj działa jako jednostka państwowa, bądź podporządkowanapaństwu. W Polsce funkcję banku centralnego pełni Narodowy Bank Polski.

Funkcje banku centralnego: • Bank centralny emituje pieniądz gotówkowy. Następnie wprowadza go do obiegu poprzez skup metali szlachetnych, walut obcych oraz w formie długu, czyli udzielając kredytów bankom komercyjnym (w niektórych państwach również rządowi). Jest jedyną instytucją uprawnioną do emitowania znaków pieniężnych w danym państwie. • Bank centralny jest bankiem rozliczeniowym banków komercyjnych i innych instytucji finansowych. Każdy bank komercyjny posiada w banku centralnymrachunek, na którym rejestruje rozliczenia z innymi bankami. Bank centralny świadczy usługi bankowe innym bankom (przyjmuje depozyty po tzw. stopie depozytowej oraz udziela im kredytów). Bank centralny realizuje również transakcje z zagranicznymi bankami centralnymi i instytucjami międzynarodowymi. • Bank centralny jest bankiem skarbu państwa. Prowadzi rachunki instytucji państwowych. Utrzymuje rachunki depozytowe państwa, prowadzi kasową obsługę budżetu, obsługuje dług publiczny. W wyjątkowych przypadkach bank centralny może udzielić państwu kredytu (w formie kredytu bezpośredniego lub zakupu skarbowych papierów wartościowych). Jednak z racji na zagrożenie inflacją, do której mogą doprowadzić tego typu transakcje, jest to obecnie bardzo rzadko stosowane rozwiązanie.

11. Równowaga na rynku dóbr i usług oraz na rynku pieniądza jednocześnie - model IS-LM.

Krzywa IS: stan równowagi na rynku dóbr

Rynek dóbr znajduje się w sianie równowagi wówczas, gdy popyt globalny i dochód faktyczny są równe. W związku z tym zbiór rozmaitych kombinacji stopy procentowej i dochodu, przy których występuje krótkookresowa równowaga na rynku dóbr, jest w skrócie określany mianem krzywej IS.

Krzywa IS jest zbiorem różnych kombinacji dochodu i stopy procentowej, przy których popyt globalny jest równy dochodowi faktycznemu.

Krzywa IS pokazuje, w jaki sposób zmiany slopy procentowej wpływają na popyt globalny i produk­cje (dochód) w stanie równowagi krótkookresowej. Spadek stopy procentowej pobudza wzrost popytu i produkcji, Wpływ wszystkich innych czynników na popyt globalny ilustrują, przesunięcia samej krzywej.

Krzywa LM: stan równowagi na rynku pieniądza

Krzywa LM jest zbiorem różnych kombinacji stopy procentowej i dochodu przy których rynek pieniądza znajduje się w stanie równowagi w sytuacji, kiedy bank centralny wyznaczył dany cel monetarny w postaci określonej wielkości nominalnej podaży pieniądza.

Krzywa LM opisuje możliwe stany równowagi na rynku pieniądza i została wyprowadzona przy założeniu danej wielkości podży pieniądzu. Wzrost dochodu prowadzi do zwiększenia zapotrzebowania na pieniądz. Utrzymanię równości miedzy popytem na pieniądz a niezmienioną jego podażą, jest możliwe tylku pod warunkiem odpowied­niego wzrostu stopy procentowej.

Model IS-LM

Rynek dóbr znajduje się w sianie równowagi we wszystkich punklach na krzywej IS. Równowaga na rynku pieniądza istnieje we wszystkich punktach na krzywej LM. Oba rynki znajdują się zatem jednocześnie w stanie równowagi jedynie w punkcie E.

12. Skuteczność polityki fiskalnej i monetarnej w oddziaływaniu na gospodarkę w czasie krótkim.

O ile wpływ zmian stopy procentowej na kurs walutowy i konkurencyjność międzyna­rodową wzmacnia oddziaływanie polityki pieniężnej na popyt globalny w warunkach kursu płynnego, o lyle jednocześnie wpływ ten powoduje zmniejszenie skuteczności polityki fiskalnej w krótkim okresie.

Przypuśćmy, że rząd podejmuje ekspansję fiskalną, np. poprzez zwiększenie wy­datków budżetowych. Ekspansja ta wywołuje wzrost łącznego popytu. Niezależnie od tego, czy bank centralny prowadzi politykę bezpośredniego celu inflacyjnego, czy też kieruje się celem monetarnym w postaci nominalnej wielkości podaży pieniądza, boom w gospodarce zmusi go do podwyżki stopy procentowej. Wyższa stopa procen­towa powoduje natychmiastową aprecjację nominalnego kursu walutowego, co poz­wala zapobiec napływowi kapitału: jeżeli kurs jest dostatecznie wysoki, ludzie będą przekonani, że od tej pory może on się już tylko obniżać.

W gospodarce zamkniętej wyższa stopa procentowa powoduje częściowe wypiera­nie wydatków prywatnych, wpływając ograniczająco na wielkość popytu konsumpcyj­nego i inwestycyjnego. W gospodarce otwartej zaś, przy płynnym kursie walutowym, pobudzona podwyżką stopy procentowej aprecjacja powoduje dodatkowo spadek konkurencyjności i spadek popytu na eksport netto, jeszcze bardziej ogranicza skuteczność ekspansji fiskalnej, której celem jest pobudzenie popytu globalnego w krótkim okresie.

13. Równowaga makroekonomiczna w długim czasie – model AS-MDS.

Graficznie równowagę makroekonomiczną w długim czasie przedstawiają krzywe: zagregowanego popytu AD i długookresowa zagregowanej podaży LAS. Punkt długookresowej równowagi leży na przecięciu się tych krzywych, co oznacza, że równowaga w gospodarce została osiągnięta przy pełnym wykorzystaniu zasobów ekonomicznych.

14. Inflacja, jej przyczyny, koszty i walka z nią.

Inflacja – proces wzrostu ogólnego poziomu cen. W praktyce inflacja na rynku konsumpcyjnym jest inna niż inflacja na rynku zaopatrzeniowym i nieco inaczej wpływa na kondycję gospodarki.

Przyczyny inflacji: • nadmierne zwiększanie podaży pieniądza poprzez jego emisję przez bank centralny lub kreację w bankach komercyjnych • niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych), który prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży • wzrost zagregowanego popytu w gospodarce • niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy) • przeinwestowanie gospodarki (nadmierne rozwinięcie procesu inwestycyjnego finansowanego przez państwo)

ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza. • wadliwa struktura gospodarki • import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen) • długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem) • monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę) • zadłużenie głównych przedsiębiorstw w danym sektorze.

Koszty inflacji. Rzeczywiste koszty inflacji zależne są od dwóch elementów. Po pierwsze, od tego, czy przedsiębiorcy i konsumenci spodziewają się inflacji, czy też stanowi ona dla nich zaskoczenie. Po drugie, od zdolności stworzenia przez rząd i system podatkowy reguł umożliwiających uczestnikom rynku dostosowanie się do inflacji. Gdyby możliwe było dokładne określenie stopy inflacji w prognozie krótkoterminowej (na następny rok czy kwartał), wówczas producenci, konsumenci i system gospodarczy mogliby się do niej przygotować, na przykład przez podniesienie o wielkość wynikająca z przewidywanej wielkości inflacji płac nominalnych i nominalnej podaży pieniądza na rynku, zmiany podatków tak, aby realne wpływy do budżetu nie uległy zmianie, co umożliwiłoby wydatkowanie ze środków budżetowych takich samych realnych sum itp.

Koszty inflacji znacznie rosną, gdy pojawia się ona niespodziewanie lub tez gdy gwałtownie rosną jej rozmiary.

Metody wałki z inflacją. W długim okresie stopa inflacji będzie niska, jeżeli niskie będzie tempo wzrostu ilości pieniądza. Chcąc osiągnąć ten cel, konieczne może być zastosowanie dość restrykcyjnej polityki fiskalnej, co pozwoli także na utrzymanie niskiego deficytu budżetowego. Jednak osiągniecie tego stanu wówczas, gdy w sytuacji wyjściowej mamy do czynienia z wysoką inflacjią może się wiązać z koniecznością, przejścia przez okres wysokiego bezrobocia.

Czy przejście to mogłoby być szybsze i mniej bolesne? Im większym zaufaniem cieszy się nowa polityka gospodarcza, tym szybsze jest dostosowanie się ludzkich oczekiwań i zachowań.

15. Bezrobocie, jego rodzaje, skutki i sposoby jego zmniejszania.

Bezrobocie – zjawisko społeczne polegające na tym, że część ludzi zdolnych do pracy i deklarujących chęć jej podjęcia nie znajduje faktycznego zatrudnienia z różnych powodów.

Rodzaje bezrobocia: Bezrobocie frykcyjne sianowi niemożliwy do obniżenia minimalny poziom bez­robocia, występujący w każdym dynamicznym społeczeństwie. Bezrobocie strukturalne powstaje z powodu niedostosowania kwalifikacji pracowników i zapotrzebowania pracodawców w sytuacji, kiedy struktura popytu i produkcji nieustannie się zmieniają. Bezrobocie wynikające z niedostatku popytu (keynesowskie) pojawia się wtctly, kiedy faktyczna produkcja jest mniejsza od produkcji potencjalnej. Bezrobocie klasyczne oznacza rodzaj bezrobocia pojawiający się wtedy, kiedy płaca jest rozmyślnie utrzymywana powyżej poziomu, przy którym krzywe po­daży pracy i popytu na pracę się przecinają.

Zmniejszenie kosztów zatrudnienia dla pracodawców tworzących nowe miejsca pracy (bez naruszenia podstaw budżetu i wpływu na stabilność ZUS-u)

Istotą pomysłu jest wprowadzenie wskaźnika przeliczeniowego kosztów pracy, uzależnionego od rzeczywistego wzrostu zatrudnienia w firmie. Ponieważ nie można stale zwiększać zatrudnienia, należy określić horyzont czasowy, po którym utrzymanie pracownika będzie traktowane jako korzystna inwestycja.

Produkt krajowy brutto, PKB – pojęcie ekonomiczne oznaczające jeden z podstawowych mierników dochodu narodowego stosowanych w rachunkach narodowych. PKB opisuje zagregowaną wartość dóbr i usług finalnych wytworzonych na terenie danego kraju w określonej jednostce czasu (najczęściej w ciągu roku). Kryterium geograficzne jest jedyne i rozstrzygające. Nie ma znaczenia pochodzenie kapitału, własność przedsiębiorstw itp.

Produkt narodowy brutto – miara wartości wszystkich dóbr i usług finalnych wytworzonych przez obywateli danego państwa oraz przez osoby prawnez siedzibą na jego terenie niezależnie od tego, czy podmioty te działają w kraju, czy za granicą. Pomijane są dochody obcokrajowców w danym państwie.

PNB = K + I+G + En + Dn. K – konsumpcja; I  - inwestycje; G  - wydatki rządowe; En - eksport netto, czyli eksport-import; Dn  - dochód netto obywateli za granicą.

Model 45^o. Punkt przecięcia funkcji (linii) AD z linią 45^o jest to taki stan gospodarki w którym zagregowany popyt (inaczej mówiąc jest to suma popytów na danym obszarze np. w gospodarce danego kraju) jest równy dochodowi równowagi – Y. Całość tego typu zadania ogranicza się do poprawnego odczytania danych oraz podstawienia ich do odpowiedniego wzoru. Model 45^o stosujemy do 3 rodzajów gospodarki, które rozpoznamy po danych. I tak mamy: 1) gospodarkę zamkniętą bez podatków, 2) gospodarkę zamkniętą z podatkami, 3) gospodarkę otwartą (z podatkami).