Gospodarka przestrzenna jest to gospodarowanie przestrzenią w przestrzeni, tzn. wykorzystywanie komponentów środowiska przyrodniczego, osiedlanie się ludności w przestrzeni oraz organizowanie się ludności i prowadzenie wszelkiej działalności gospodarczej i społecznej.

Wszystkie podmioty gospodarcze, osoby indywidualne, gospodarstwa domowe będą gospodarować w przestrzeni.

Przestrzenią gospodarują organy władzy, głównie gmina (wójt, burmistrz, prezydent miasta, rada gminy).

Elementy gospodarki przestrzennej:

1. bierne – wszystkie elementy poddające się procesom gospodarczym przez człowieka, elementy stałe

2. czynne – tym elementem jest tylko człowiek

W strukturze gospodarki przestrzennej wyróżnia się 5 elementów:

1. środowisko przyrodnicze, np. budowa systemów komunikacyjnych w wyniku melioracji, wycinanie lasów

2. Ludność

3. System osadniczy – wpływa na zwiększone zapotrzebowanie na przestrzeń

4. System produkcji

5. Usługi

6. System powiązań przestrzennych (łączy wszystkie pozostałe)

Powiązania przestrzenne – wszelkie urządzenia, ciągi, które służą do przepływu informacji.

Podmioty gospodarki przestrzennej:

• władza

• przedsiębiorcy

• społeczność lokalna

W ramach gospodarki przestrzennej zajmować się będziemy:

• poszukiwaniem lokalizacji

• Określenie funkcji przestrzeni

• Kontrola wykorzystania przestrzeni

• Wykorzystanie i kontrola wykorzystania majątku trwałego (np. budynki, ławki, elementy infrastruktury)

Wśród cech przestrzeni mających najistotniejsze znaczenie dla gospodarki przestrzennej należy wymienić:

• ograniczoność – dysponujemy tylko przestrzenią, tylko dlatego, że jest ograniczona

• wartość – wyznacza funkcje dla przestrzeni

• publiczny charakter – można użytkować bez zakłócania ogólnego porządku.

Znaczenie gospodarki przestrzennej w ostatnich czasach wynika z:

• rosnącej liczby mieszkańców i ich koncentracji w skupiskach miejskich

• intensyfikacji wykorzystania przestrzeni

• rosnące zapotrzebowanie na przestrzeń

• rosnące konflikty przestrzenne, np. o przebieg obwodnicy Augustowa

Cele gospodarki przestrzennej:

• nadrzędnym celem jest osiągnięcie ładu przestrzennego (stan do którego będziemy dążyć stale)

Cel 1 – go rzędu:

• nastawiony na jak najlepsze warunki do życia i prowadzenia działalności gospodarczej przez człowieka

Cele 2 – go rzędu:

• poprawa warunków życia mieszkańców

• poprawa warunków funkcjonowania podmiotu gospodarczego

• tworzenie warunków dla rozwoju społeczno – gospodarczego

Zagospodarowanie przestrzenne – to proces uzdatniania, przystosowywania przestrzeni do użytkowania poprzez wprowadzenie do tejże przestrzeni (celowe) trwałych elementów. Ma to miejsce, gdy budujemy domy, drogi, sadzimy las. Jest to wprowadzanie do przestrzeni pewnych elementów.

Systemy zagospodarowania przestrzennego:

• środowisko przyrodnicze (geograficzne) – potrzebne człowiekowi, ponieważ zasoby, np. węgiel, torf, rośliny jadalne oraz do pozbycia niepotrzebnych dla niego odpadów powstałych w procesach produkcyjnych, poza tym wszystkie działania prowadzone są w środowisku (przestrzeni)

• ludność i osadnictwo – system, gdzie powstają skupiska ludzi ma pierwszeństwo przed pozostałymi

• produkcja – obejmuje całą działalność człowieka od rolnictwa, łowiectwa do przemysłu ciężkiego, obejmuje też usługi

• infrastruktura – jest to zespół urządzeń i instytucji o charakterze publicznym służący do prawidłowego funkcjonowania gospodarki narodowej oraz zapewniający właściwe warunki życia mieszkańców. Cechy infrastruktury:

1. publiczny charakter

2. usługowy charakter

3. nie wytwarza dóbr materialnych

4. kapitałochłonna

5. długi okres użytkowania

Infrastruktura ma charakter dwudzielny (dychotomiczny) i dzieli się na: infrastrukturę ekonomiczną (techniczną) oraz infrastrukturę społeczną (ma zapewnić właściwe warunki życia; charakter punktowy).

Infrastruktura ekonomiczna obejmuje:

• układ komunikacyjny (transport, zaplecze, łączność)

• układ wodno – kanalizacyjny (wodociągi, kanalizacja, melioracje)

• układ elektro – energetyczny (elektroenergetyka, ciepłownictwo i gazownictwo)

Infrastrukturę społeczną tworzą:

• układ społeczny (opieka społeczna, szkolnictwo i oświata, handel, usługi, ochrona zdrowia, kultura, sport itp.)

• układ instytucjonalny (wymiar sprawiedliwości, obrona narodowa, administracja publiczna, instytucje finansowe)

Uwarunkowania gospodarki przestrzennej:

• prawne (wynikają z przepisów krajowych i europejskich)

• przyrodniczo - geograficzne

• społeczne

• ekonomiczne

• komunikacyjne – infrastrukturalne