Diagnostyka i przygotowanie motoryczne

FMS jest to test służący do diagnozowania ilościowych możliwości zawodnika/ucznia. Pozwala zbadać jakość ruchu w podstawowych wzorcach ruchowych.

• Uzupełnia kompleksową ocenę zawodnika, stanowi źródło informacji o potencjale koordynacyjnym oraz punkt wyjściowy w pracy związanej z przygotowaniem motorycznym.

• Pozwala szybko zidentyfikować nieprawidłowości w funkcjonalnych wzorcach ruchowych (np. przysiad, „pompka”)

• Pozwala ocenić stabilność i mobilność danego ucznia, jego fundamentalne zdolności ruchowe.

Na podstawie końcowego wyniku FMS można oszacować ryzyko wystąpienia urazu, co daje możliwość przygotowania optymalnego planu treningowego lub też fizjoperautycznego.

Interpretacja wyników FMS:

• 21-18 pkt. Wzorce ruchowe są prawidłowe, ryzyko wystąpienia urazu jest niewielkie

• 17-15 pkt. Wzorce ruchowe są w pewnym stopniu zaburzone, występują komendacje i asymetrie ciała- ryzyko wystąpienia urazu zwiększa się

• 14 i mniej- wskazuje na bardzo duże ryzyko wystąpienia urazu, badani u których występują asymetrie ciała narażeni są na wystąpienie urazu trzykrotnie

Postępowanie korygujące powinno przebiegać następująco:

1. Wyrównanie asymetrii

2. Proksymalna stabilność (kontrola ruchu) musi poprzedzać dystalną mobilność (ruch)

3. Jeśli występuje problem z mobilnością musi on być skorygowany przed pożądaną stabilnością

Mobilność- elastyczność mięśni, zakres ruchu w funkcjonalnych pozycjach i wzorcach ruchowych.

Stabilność- odporność na zakłócenia, stopień kontroli ciała poprzez siłę, koordynację, równowagę i efektywność ruchu.

• stabilność statyczna- utrzymywanie postawy i równowagi ciała

• stabilność dynamiczna- powstawanie i kontrola ruchu, bazuje na mobilności, elastyczności mięśni, sile, koordynacji, wytrzymałości lokalnej mięśni, sprawności układu krążenia.

Mobilność i stabilność uzupełniają się nawzajem, powinny stanowić podstawę przygotowania motorycznego każdego dziecka, ucznia, studenta i sportowca. Dopiero po dobrym przygotowaniu motorycznym sportowcy powinni podejmować trening, dostosowany do ich indywidualnych potrzeb i specyfikacji ich dyscypliny. Aby ruch był efektywny, wszystkie komponenty muszą ze sobą współpracować, dlatego ćwiczenie pełnych wzorców motorycznych przed osiągnięciem pełnej kontroli ruchu i jego zakresu jest błędem.

FMS składa się z 7 podstawowych testów ruchowych oraz trzech testów uzupełniających. Każdy test oceniany jest w skali 3 punktowej. Kryteria przyznawanych ilości punktów:

• 3 pkt, jeśli testowany wykona bezbłędnie test (dokładnie według instrukcji) bez kompensacji i bólu

• 2 pkt, jeśli testowany wykona test bez bólu, ale w jakimś stopniu zadanie zostanie skompensowane, lub jeśli testowany będzie miał jakiekolwiek trudności z wykonaniem testu

• 1 pkt, wskazuje, że testowany nie jest w stanie wykonać testu zgodnie z instrukcją

• 0 pkt, jeśli podczas testu zawodnik odczuwa ból- zaleca się wtedy konsultacje z lekarzem lub fizjoterapeutą.

Maksymalny wynik dla 7 testów= 21

Jeśli osoba przeprowadzająca test ma jakiekolwiek wątpliwości wtedy należy przyznać ocenę niższą. Każdy testowany może podejść do próby trzykrotnie. Jeśli dany test wykonywany jest asymetrycznie należy osobno ocenić każdą kończynę, w wyniku końcowym testu należy przyznać ocenę gorszą. Trzeba odnotować wszystkie asymetryczne wyniki i zdiagnować ich przyczynę. Prawidłowa ocen narzuca konieczność obserwacji zawodnika w płaszczyźnie czołowej i strzałkowej.

Zalety FMS z punktu widzenia nas jako trenerów:

1. Tworzy funkcjonalną bazę wyjściową do łatwej identyfikacji progresji i aktualnego stanu zawodnika

2. Stanowi platformę dla trenerów nadzorujących postęp swoich podopiecznych

3. Łatwo identyfikuje asymetrie, ograniczenia ruchowe

4. Szybko identyfikuje dysfunkcyjne wzorce ruchowe, na których należy skupić działania korygujące

5. Wskazuje na „gotowość” zawodnika do podjęcia aktywności ruchowej celem uzyskania realnie założonych celów treningowych

6. Może być wykorzystywany na każdym poziomie sprawności ocenianego

7. Prosta komunikacja, język przystępny dla ocenianego.

Ograniczenia FMS:

• Przeznaczony głównie dla sportowców i osób aktywnych fizycznie

• Problem z jednoznaczną interpretacją wyniku testu

• Brak większej ilości badań potwierdzających korelację wyniku testu z ryzykiem występowania urazu w różnych dyscyplinach sportu

Propriorecepcja- aferentna informacja pochodząca z proprioreceptorów rozlokowanych w miejscach proprioreceptywnych, wpływająca na świadome doznania (czucie mięśniowe), postawę ciała (równowaga) oraz czucie międzysegmentarne (stabilność stawów).

Propriorecepcja= czucie pozycji stawu (JPS) + Kinestezja + Czucie siły (różnicowanie)

Czucie ruchu → Kontrola ruchu

Kinestezja- łączy się z rozpoznawaniem położenia różnych części ciała względem siebie oraz ich ruchu w przestrzeni (percepcja ruchu, czucie ruchu)

Czucie sensoryczne

↙ ↓ ↘

Układ dotykowy Układ proprioreceptywny Ból, temperatura

↓ ↙ ↓ ↘

• dotyk Czucie pozycji Kinestezja Wyczucie siły

• ucisk stawu (różnicowanie ruchu)

• wibracja

Receptory proprioreceptywne:

1. Torebka stawowa (stawowe)- ciałka zmysłowe, ciałka blaszkowate

2. Ścięgna i więzadła (ścięgniste)

3. Mięśnie szkieletowe (mięśniowe)

4. Błędnik

Aparat ścięgnisty Golgiego i wrzeciono nerwowo-mięśniowe- są odpowiedzialne za czucie mięśniowe, działają przeciwstawnie

Diagnoza propriorecepcji:

• Testy kliniczne- „palec-nos”, „palec-palec”, „pięta-kolano”

• Testy sportowe (pośrednio)- FMS

• Czucie pozycji stawu- JPS- wykorzystuje się specjalne urządzenia, np. Biodex lub elektron goniometryczny

• Kinestezja stawu- JK- sprawdza się do wyczucia progu ruchu pasywnego w stawie

• Względna propriorecepcja- RP- test aktywnego odtworzenia pozycji stawu lub ruchu pasywnego

• Różnicowanie kinestetyczne- FPS

Cechy dziecka z zaburzeniami prioprioreceptywnymi

• Wykonuje sztywny i nieskoordynowany ruch

• Ma trudności z ocenianiem odległości

• Wydaje się niezdarne

• Ma trudności m.in. z wejściem/ zejściem po schodach

Test, np. chwyt długopisu- próba rysowania trzymając go 10%, 20%, 50% swoich możliwości itp.

Mechanizm patofizjologii uszkodzenia więzadła

Uszkodzenie więzadła

↗ ↓ ↘

Nawyk/uraz Niestabilność Deficyt propriorecepcji

↑ ↙ ↓

Niestabilność Zmniejszenie kontroli

funkcjonalna ← nerwowo-mięśniowej

Kształtowanie koordynacji:

PROPRIORECEPCJA → CEL/PODEJŚCIA

MOBILNOŚĆ 1. Ćw. statyczne
STABILNOŚĆ 2. Ćw. w niskich pozycjach: obunóż, jednonóż

3. Ćw. z otwartymi oczami

4. Ćw. z zamkniętymi oczami

5. Ćw. dynamiczne

6. Ćw. na niestabilnym podłożu (np. materac) obunóż, jednonóż

7. J.W. oczy otwarte, zamknięte

8. Z przyborem/przyrządem

9. Łącznie

Przykłady ćwiczeń na priopriorecepcje:

• Poduszka sensoryczna- założona na jedną stopę: wykrok w tył, waga przodem

• Platforma niestabilna- ćw. z obciążeniem, przekładanie ciężarka, przysiady głębokie z obciążeniem

• Podwójnie niestabilne podłoże- platforma + trampolina: wykroki, przysiady

NAJPIERW CEL (np. jaki staw ma pracować)

Trening funkcjonalny:

• Trening funkcjonalny: specyficzny ciąg ćwiczeń, które uczą zawodników radzenia sobie z pokonywaniem własnego we wszystkich płaszczyznach ruchu

• Funkcja: złożona kombinacja współdziałania systemu nerwowo-mięśniowego, w którym jego komponenty są połączone, reagują wzajemnie względem siebie

• Ruch funkcjonalny: jest zintegrowanym wielopłaszczyznowym działaniem wspomagającym przyśpieszenie/hamowanie stabilizacji segmentów ciała

Warunki wykonania prawidłowego wzorca ruchowego:

7 części prawidłowego treningu funkcjonalnego:

1. Przygotowanie do ruchu (stretching dynamiczny) max 80% tętna max

2. Ćwiczenia zapobiegające urazom (ćwiczyć słabe punkty, rozpoznać słabe miejsca)

3. Kształtowanie stabilności centralnej (ćwiczenia obręczy barkowej, biodrowej, tułowia)

4. Elastyczność (plajometryka- gibkość)

5. Siła (moc)- praca dynamiczna w czasie

6. Zwiększenie wytrzymałości systemu sercowo-naczyniowego

7. Regeneracja (odnowa biologiczna)- rolowanie mięśni, automasaż, stretching

Mięsnie globane vs lokalne

Mięsnie globalne:

• Odpowiadają za aktywność ruchową (wywołują siły ściągające)

• ? znaczne siły zewnętrzne

Prosty brzucha, skośne brzucha, prostownik grzbietu, czworoboczny lędźwi

Mięsnie lokalne:

• Stabilizują odcinkowo (likwidują siły ściągające)

• Kontrolują pozycję kręgów

• Zmniejszają kompresję krążka międzykręgowego

Poprzeczny brzucha, wielodzielny, lędźwiowy (włókna tylne), czworoboczny lędźwi (część przyśrodkowa), biodrowo-żebrowy (włókna lędźwiowe), najdłuższy (włókna lędźwiowe)

Stabilizacja centralna- (Core stability) to kontrola mięśniowa, która jest konieczna do utrzymania stabilizacji funkcjonalnej okolicy lędźwiowo-krzyżowo-biodrowej. Core pełni funkcje gorsetu mięśniowego, który jest najważniejszym elementem stabilizacji ciała oraz kręgosłupa zarówno podczas ruchu kończyn jak i w przypadku gdy kończyny pozostają nieruchome. Wszystkie ruchy jakie zachodzą w naszym ciele mają swój początek właśnie w tym centrum stabilizacji.

• Stabilność- odporność na zakłócenia

• Zapobiega bólom odcinka lędźwiowego

• Zapobiega dyskopafii (wylanie się jądra miażdżystego do narośli rdzenia kręgowego)