Konflikt w Sudanie jest jednym z najdłuższych i najbardziej krwawych konfliktów XX wieku – śmierć poniosło w nim ponad 1,5 miliona osób. Konflikt spowodował też falę uchodźstwa – miejsce zamieszkania musiało zmienić ponad 4 milionów Sudańczyków.
PRZYCZYNY KONFLIKTU:
Atak na garnizon wojska sudańskiego stacjonującego w Golo w 2003 roku. Sudański Ruch Wyzwolenia składający się głównie z miejscowych czarnych grup etnicznych – Furów, Zaghawa oraz Masali ogłosił deklarację o próbie utworzenia nowego państwa (uzyskania autonomii), na demokratycznych zasadach.
Marginalizacja polityczna i gospodarcza regionu.
Rywalizacja o zasoby wodne i pola pastewne.
Degradacja ziem wprawnych i pustynnienie terenu.
Rywalizacja o zasoby naturalne i nierównomierny rozkład surowców.
Różnice etniczne.
Dżandżawidzi – zbrojne milicje muzułmańskie. W ich skład najczęściej wchodzą arabskojęzyczne ludy afrykańskie (tzw. czarni Arabowie).
PRZEBIEG KONFLIKTU:
Nie był to konflikt na tle religijnym – uzbrojeni islamiści niszczyli również meczety czy dopuścili się profanacji Koranu.
Początki sporu nie wskazują jednoznacznie na konflikt na tle rasowym (pomimo przewagi ludności czarnoskórej w grupach rebeliantów), powodem była raczej ogólna mobilizacja społeczeństwa przeciwko sudańskiemu rządowi.
Z biegiem czasu można powiedzieć, że dżandżawidzi wraz z rządem sudańskim przeprowadzili czystki etniczne mające na celu całkowite wyniszczenie czarnoskórych mieszkańców Darfuru. W tym celu wioski niszczono całkowicie, zatruwano wodę, odcinano źródła żywności a także kontrolowano drogi w celu uniemożliwienia ewentualnego powrotu (zbrodniarze wielokrotnie powracali w miejsca zniszczonych wiosek by się upewnić, że nikt nie podejmuje tam znów prób osiedlenia).
Partyzanci dopuścili się morderstwa na trzech młodych arabskich chłopcach, co spotkało się z szybką reakcją ze strony milicji. Wkrótce rozpoczęli oni masowe napady na wsie, paląc je i grabiąc, a mieszkańców brutalnie mordując.
Kobiety z premedytacją gwałcono (a potem dodatkowo naznaczano), po to by po wszystkim nie mogły powrócić do swoich rodzin (w kulturach Czadu i Sudanu gwałt jest tematem tabu, a zgwałcona kobieta przynosi wstyd całej społeczności).
Dzieci były bezlitośnie mordowane, katowane, okaleczane i porywane.
Szacuje się, że w tych latach ponad 2 miliony osób straciło dach nad głową, część Darfuru została zaś doszczętnie zniszczona.
Północna część Darfuru zamieszkiwana głównie przez ludność Zaghawa była głównym celem nalotów bombowych w roku 2003. Tu już jasnym stało się, że wybór miejsca spowodowany był etnicznością mieszkańców, czego dowodzi fakt, że wioski zamieszkiwane również przez ludność Masalit i Fur a pozostające w sąsiedztwie wiosek arabskich zostały doszczętnie zniszczone, podczas gdy te drugie nie ucierpiały wcale. Wiele źródeł potwierdza współpracę dżandżawidów i władz Sudanu. Rząd jednak wszystkiemu zaprzecza twierdząc, że ataki te były całkowicie autonomiczne.
Rok 2005 przyniósł kolejną rezolucję ONZ – tym razem było to embargo zbrojeniowe na wszystkich uczestników konfliktu. Wkrótce po tym do życia została powołana misja pokojowa Narodów Zjednoczonych w Sudanie. W 2006 roku w Abudży (Nigeria) podpisano porozumienie pokojowe. W jego postanowieniach uwzględniono m.in. rozbrojenie dżandżawidów. Porozumienie to podpisał jednak tylko rząd Sudanu oraz SLM/A na czele z Miniawim. Nasiliły się podziały między rebeliantami, a pokój nie przyniósł oczekiwanych efektów.
W lipcu 2008 roku Międzynarodowy Trybunał Karny oskarżył prezydenta Sudanu Omara Hassina Bashira o zbrodnie przeciw ludzkości, ludobójstwo oraz zbrodnie wojenne. Było to pierwsze w historii oskarżenie aktualnie panującej głowy państwa. Jednak uznano, że dowody przeciw niemu nie są wystarczające, ponadto wstawiło się za nim wielu istotnych członków Unii Afrykańskiej czy Ligi Państw Arabskich. Ostatecznie komisja śledcza ONZ nie stwierdziła intencji ludobójstwa.
Zakończenie konfliktu miało miejsce w lipcu 2011 roku, gdy rząd Sudanu oraz Ruch Sprawiedliwości i Równości zawarli ostateczne porozumienie, co formalnie zakończyło wojnę w Darfurze. Sytuacja polityczna prowincji została uregulowana, podzielono stanowiska w rządzie, powstał również fundusz odszkodowawczy dla ofiar rodzin konfliktu. Nie zakończyło to jednak konfliktu w pełni. Do dziś trwają walki w Darfurze.
POMOC HUMANITARNA DLA DARFURU
Podczas konferencji w Genewie ustalono, że suma pomocy osiągnie 236 milionów dolarów (w rezultacie wykorzystano tylko 126 milionów).
Unia Europejska przekazała 124 miliony dolarów na walkę z kryzysem, jednak nie poczyniła żadnych kroków politycznych (ze względu na wielość opinii poszczególnych państw, w zależności od prowadzonych interesów). UE przyczyniła się za to w działaniach logistycznych oraz w pomocy finansowej dla Unii Afrykańskiej.
MEDIA
Dziennikarze skupiali się głównie wątku ludobójstwa, który w latach 2005, 2006 nie był główną przyczyną śmierci w Darfurze. Nie pisali natomiast o pomocy humanitarnej dla rejonu tylko wciąż nawoływali do interwencji zbrojnej.
W mediach arabskojęzycznych konflikt był mocno marginalizowany, a sama sprawa Darfuru służyła do spopularyzowania prawa Sudanu do suwerenności.
Czeczenia jest autonomiczną republiką, częścią składową Federacji Rosyjskiej – od wielu lat Czeczeni dążą jednak do możliwości oderwania się od Rosji i uzyskania niepodległości. Republika Czeczenii jest zamieszkiwania w zdecydowanej większości przez ludność czeczeńską (prawie 68%). Charakterystyczną cechą Czeczenów jest religia, ponieważ bardzo wyraźnie dominuje tam islam sunnicki. Wyznawana przez Czeczenów religia może być podawana jako jeden z czynników wpływających na eskalację konfliktu – podczas drugiej wojny czeczeńskiej, ważnym hasłem było bowiem idea ustanowienia republiki sunnickiej.
W czasie postępującego rozpadu ZSRR przywódca ruchu niepodległościowego, prezydent-elekt, generał Dżochar Dudajew (wybrany na prezydenta 27 października 1991) ogłosił 1 listopada 1991 powstanie niepodległej Czeczenii. Rosja zignorowała deklarację niepodległości Czeczenii.
Rosja odpowiedziała wprowadzeniem stanu wyjątkowego w Czeczenii i Inguszetii (w miesiąc później Ingusze w referendum wypowiedzieli się za oddzieleniem się od Czeczenii).
Jednocześnie Dudajew, współtwórca Konfederacji Narodów Kaukazu, wysunął (w lutym 1992) koncepcję utworzenia (wraz z Armenią, Azerbejdżanem i Gruzją) Federacji Republik Kaukaskich.
12 marca 1992 czeczeński parlament uchwalił konstytucję niepodległej Czeczenii. Czeczenii nie uznało żadne państwo, dlatego późniejszy konflikt pozostał wewnętrzną sprawą Rosji.
Następnie Czeczenia odmówiła podpisania 31 marca 1992 układu federacyjnego, pozostając formalnie poza państwem rosyjskim. Natomiast Inguszetia już jako osobna republika powstała 4 czerwca 1992 przystąpiła do Federacji Rosyjskiej. Trudna sytuacja gospodarcza republiki sprawiła, że w Czeczenii mnożyły się organizacje o charakterze mafijnym, parające się przestępczością, a równocześnie powstała opozycja antydudajewska i Dudajew zaczął tracić kontrolę nad niektórymi regionami republiki.
Prowadzona przez Czeczenów polityka niepodległości sprowokowała rosyjskie (federalne) interwencje militarne począwszy już od listopada 1991, kiedy to na lotnisku w Groznym wylądował oddział komandosów, którego misja przywrócenia w Czeczenii rosyjskich porządków zakończyła się kompletnym fiaskiem. Moskwa podjęła też działania zakulisowe prowadzone przez służby specjalne, m.in. wspierając opozycję wobec prezydenta Dudajewa, w tym kilka nieudanych prób zbrojnego przewrotu.
17 kwietnia 1993, po kolejnych konfliktach z parlamentem, Dudajew podjął decyzję o rozwiązaniu parlamentu i wprowadzeniu rządów prezydenckich. Ruch opozycyjny działał nadal, podejmując próby zbrojnego przejęcia władzy. Już w tamtym okresie miały miejsce na terenie sąsiednich terytoriów rosyjskich (Kraj Stawropolski i Krasnodarski) przypadki akcji terrorystycznych dokonywanych przez Czeczeńców, jak np. porwania autobusów i samolotów.
Czeczenia 16 stycznia 1994 przyjęła nazwę Czeczeńska Republika Iczkerii.
1996 śmierć D. Dudajewa - namierzono jego komórkę, prezydentem Z. Jandarbijew,
1997 wybory prezydenckie, zwycięstwo A. Maschadowa;
W V 1997 prez. Rosji i Cz., B.N. Jelcyn i A. Maschadow, podpisali na Kremlu porozumienie pokojowe, normujące także wzajemne stosunki powojenne między obydwoma krajami (m.in. uczestniczenie Rosji w odbudowie Republiki Czeczenii). Pomimo oficjalnego zakończenia działań zbrojnych na granicy systematycznie dochodziło do atakowania oddziałów rosyjskich oraz uprowadzeń rosyjskich urzędników i wojskowych.
Na początku 2002 roku ogłoszono koniec wojny. Już w X 2003 roku miał miejsce atak na Teatr Moskiewski - zginęło 125 osób. W marcu 2003 roku odbyło się referendum konstytucyjne. Frekwencja 90 %, 96% chce pozostać w Federacji Rosyjskiej. 2004 roku atak Czeczeńców na szkołę w Biesłanie – zginęło 350 zakładników. III 2005 Maschadow zostaje zabity. VII 2006 ginie Basajew – wysadza się na własnym transporcie broni
Przedostatnim prezydentem był Ału Ałchanow - wcześniej MSW - marionetka Rosji.
Wybory zakwestionowała Helsińska Fundacja Praw Człowieka
15 II podał się do dymisji i został mianowany wiceministrem sprawiedliwości w Rosji
Uważa się go za człowieka Putina w Czeczenii.
Początek rozpadu Jugosławii datuje się na rok 1980, kiedy umarł jej wieloletni przywódca, marszałek Josip Broz Tito – matka była Słowenką, ojciec Chorwatem. Pozbawiony silnego przywódcy kraj popadał w głęboki kryzys gospodarczy, a powolne budowanie tożsamości narodowej, skutecznie podsycane przez zręcznych polityków, powodowało coraz większy chaos w granicach kraju. Narastały również konflikty na tle etnicznym.
Skutkiem tego było ogłoszenie niepodległości (poprzedzone referendum) w roku 1991 na terenie trzech państw: republik Chorwacji, Słowenii oraz Macedonii. Rok później niepodległość ogłosiła także Bośnia i Hercegowina. Po rozpadzie Jugosławii, na praktycznie całym jej terenie, wybuchły krwawe walki.
W roku 1991 Armia Jugosłowiańska zaatakowała Słowenię, aby po chwili uderzyć również na terytorium Chorwacji. W roku 1992 wojna wybuchła również na terenie Bośni i Hercegowiny i trwała nieprzerwanie do 1995 roku, kiedy ostatecznie podpisano porozumienie pokojowe w Dayton. W rozmowach pokojowych brali udział mediatorzy międzynarodowi oraz głowy państw zamieszanych w konflikt. Nad całością porozumienia oraz egzekwowaniem prawa na terenach powojennych czuwały wojska NATO.
Wojna w byłej Jugosławii jest jednym z najtragiczniejszych konfliktów od czasów II Wojny Światowej, który dotknął Europę. Wojna poprzedzona została powolnym rozpadem Socjalistycznej Federalnej Republiki Jugosławii (SFRJ), w której skład wchodziły: Serbia, Chorwacja, Słowenia, Macedonia, Czarnogóra oraz Bośnia i Hercegowina, jak również dwa okręgi autonomiczne: Kosowo i Metochia oraz Wojewodina. Istnienie Jugosławii od początku oparte było na idei wspólnoty Słowian południowych. W jej granicach przez dziesiątki lat żyli obok siebie przedstawiciele różnych narodów i religii (katolicy, wyznawcy prawosławia oraz muzułmanie).
Podczas jej trwania dochodziło do czystek etnicznych, ludobójstwa, gwałtów. Miały także miejsce liczne przesiedlenia ludności cywilnej. Jako główne przyczyny eskalacji konfliktu wylicza się: kryzys państwowości oraz brak spójnej polityki, wzrost populizmu oraz nacjonalizmu, konflikty na tle etnicznym.
Do dzisiaj widoczne są animozje pomiędzy przedstawicielami poszczególnych krajów powstałych po rozpadzie Jugosławii. Społeczność międzynarodowa bacznie przygląda się także sytuacji w Kosowie, gdzie stale dochodzi do incydentów pomiędzy zwaśnionymi kosowskimi Albańczykami, a stanowiącymi tam mniejszość Serbami.
W 1990 roku doszło do demokratycznych wyborów parlamentarnych w jugosłowiańskich republikach.
Serbia – Socjalistyczna Partia Serbii – Slobodan Milosewic
Czarnogóra – Branko Bulatovic
Słowenia – DEPOS – Demokratyczny Związek Opozycji Słoweńskiej
Chorwacja – Chorwacka Wspólnota Demokratyczna – Franio Tudjman
Bośnia i Herzegowina – Partia Muzułmańska – Alija Izetbegovic
Gdy 25 VI 1991 roku Słowenia i Chorwacja ogłosiły niepodległość – na ich terytorium wkroczyła armia serbska. Ze Słowenią Serbowie doszli szybko do porozumienia – walki trwały 3 tygodnie i kosztowały życie 64 ludzi. W Chorwacji walki przybrały charakter religijny: Serbowie – prawosławni, Chorwaci – katolicy.
Bośnia i Herzegowina ogłosiły neutralność w konflikcie serbsko-chorwackim z powodu silnego wymieszania narodowościowego na ich terytorium. 40 % muzułmanów, 37 % Serbów, 20 % Chorwatów
USA – muzułmanów
Niemcy – Chorwatów
Grecja, Bułgaria i Rosja – Serbów
Po zerwaniu kolejnego rozejmu w II 1994 roku po wybuchu pocisku w centrum Sarajewa pocisku, w wyniku którego zginęło 68 osób, NATO postawiło ultimatum Serbii. W ciągu 10 dni Serbowie mieli się wycofać z rejonu Sarajewa, pozostawiając ciężki sprzęt. Rosja skłoniła Serbów do przyjęcia ultimatum.
18 III 1994 roku w Waszyngtonie podpisano układ o utworzeniu w Bośni i Herzegowinie federacji Chorwacko–muzułmańskiej - dodatkowo podpisano układ o połączeniu tej federacji w konfederację z Chorwacją. Układ pokojowy Bośni i Herzegowiny – w XI 1995 roku w Dayton w USA podpisano układ pokojowy dotyczący Bośni i Herzegowiny.
KOSOWO
Kosowo od wieków stanowi kość niezgody pomiędzy rywalizującymi ze sobą narodami bałkańskimi. W przeciągu setek lat było pod panowaniem Bułgarii, Serbii, Imperium Osmańskiego.
Region Kosowa jest uznawany za historyczną kolebkę serbskości - to właśnie tam znajdują się najstarsze serbskie monastyry, związane z powstaniem i ciągłością państwowości serbskiej.
Konflikt w Kosowie rozgorzał w roku 1989, kiedy Federalna Republika Jugosławii zniosła autonomię tej prowincji, w wyniku czego stanowiąca ponad 90% mieszkańców Kosowa ludność albańska zbojkotowała wszelkie instytucje serbskie. Rozpad Jugosławii rozbudził tendencje niepodległościowe u albańskiej części mieszkańców tego rejonu. W przeprowadzonym w 1991 roku referendum większość mieszkańców opowiedziała się za niepodległością.
Napięcia pomiędzy przedstawicielami obu narodów – Albańczykami oraz Serbami- doprowadziły w krótkim czasie do eskalacji konfliktu. Walki wybuchły w roku 1998 - naprzeciwko siebie stanęły Wyzwoleńcza Armia Kosowa oraz Armia Jugosłowiańska (pod wodzą prezydenta Slobodana Miloszewicia). Podczas ich trwania doszło także do masowych wysiedleń kosowskich Albańczyków na ziemie sąsiadujących krajów: Macedonii oraz Albanii Kosowska ludność poddawana była licznym represjom oraz czystkom etnicznym.
Gdy międzynarodowe wysiłki zmierzające do zakończenia konfliktu zakończyły się fiaskiem, podjęto decyzję o przeprowadzeniu nalotów na wojskowe cele serbskie. Trzymiesięczne bombardowanie stolicy Serbii, Belgradu, przyniosło zmianę stanowiska Serbii w postaci wycofania wojsk Armii Jugosłowiańskiej z rejonu Kosowa oraz podpisanie porozumienia pokojowego w roku 1999. Dzięki temu do swoich domów mogli wrócić także wcześniej wypędzeni kosowscy uchodźcy.
W celu utrzymania stabilnej sytuacji w rejonie Kosowa przybyło tam kilkadziesiąt tysięcy żołnierzy międzynarodowych sił KFOR (Międzynarodowe Siły Pokojowe Kosovo Force).
Aktualnie sytuacja w Kosowie nie jest stabilna. Pomimo ogłoszenia niepodległości państwo boryka się z olbrzymim bezrobociem oraz korupcją. Stale odnotowywane są także incydenty pomiędzy ludnością albańska i serbską.
Podłoża konfliktu w Irlandii Północnej można szukać już XVI wieku, kiedy uwidoczniły się wyraźnie różnice religijne między anglikańską Anglią i katolicką Irlandią (liczne prześladowania katolików). Nie do zaakceptowania dla Irlandczyków (szczególnie w obliczu narodzin idei republikańskich) była także wieloletnia podległość polityczna wobec Wielkiej Brytanii, wzmocniona w 1800 r. poprzez unię realną.
Dominacja Wielkiej Brytanii w Irlandii zaczęła słabnąć na początku XX wieku, m.in. ze względu na działalność licznych organizacji niepodległościowych, w tym Irlandzkiego Bractwa Republikańskiego. Po tzw. powstaniu wielkanocnym oraz irlandzkiej wojnie o niepodległość, Wielka Brytania podzieliła wyspę stosując kryterium religijne – z 26 katolickich hrabstw południowych utworzyła Wolne Państwo Irlandzkie (status dominium, a od 1937 r. niepodległe państwo), a z 6 hrabstw protestanckich – brytyjską prowincję Irlandię Północną. Podział ten stał się przyczyną konfliktu w Irlandii Północnej pomiędzy grupami dążącymi do jedności całej Irlandii (katolicy), a tzw. unionistami, czyli zwolennikami pozostania Irlandii Północnej w granicach Wielkiej Brytanii (anglikanie) - konflikt rozpoczął się jednak z pewnym opóźnieniem, ponieważ w latach 60. XX wieku.
Bezpośrednim impulsem rozpoczęcia konfliktu (nazywanego także ang. troubles, czyli „kłopoty”) były wydarzenia z lat 1966-1969, m.in. akty przemocy dokonywane przez przedstawicieli obu stron konfliktu, a także dyskryminacja katolików w Irlandii Północnej. W trakcie konfliktu doszło do bardzo wielu zamachów bombowych, walk ulicznych i aktów terroru – razem śmierć poniosło ponad 3500 osób. Oprócz działań terrorystycznych (zaangażowanie Irlandzkiej Armii Republikańskiej uznawanej za organizację terrorystyczną), konflikt odbywał się również na płaszczyźnie politycznej.
Konflikt ten trwał aż do 1998 roku – tzw. porozumienia wielkopiątkowego podpisanego przez obie strony w Belfaście dnia 10 kwietnia. Ze strony katolickiej porozumienie zostało podpisane przez Johna Hume'a, a ze strony protestanckiej – Davida Trimble'a. Mimo oficjalnego zakończenia konfliktu od czasu do czasu nadal dochodzi do aktów przemocy, które przypominają o złożoności problematyki etniczno-religijnej w Irlandii Północnej.
Konflikt w Irlandii Północnej – przywódcy
W związku z długim okresem trwania konfliktu w Irlandii Północnej, można wyróżnić wielu liderów, którzy przewodzili organizacjom po stronie katolickiej lub protestanckiej. Wśród katolików warto wymienić Ruairiego O Bradaigh, Seana MacStiophaina, Gerry'ego Adamsa, natomiast wśród protestantów m.in. Iana Paisleya.
Żeby zrozumieć konflikt baskijsko-hiszpański, trzeba bliżej przyjrzeć się Krajowi Basków – hiszpańskiej wspólnoty autonomicznej, która przez lata spowodowała tak wiele kłopotów – zamachów terrorystycznych i śmierci setek osób. Kraj Basków to obszar położony w północnej części Hiszpanii nad Zatoką Biskajską, o powierzchni około 7,3 tysięcy km² i około 2 milionów mieszkańców – Basków. Część Kraju Basków położona jest także na terenie Francji.
Baskowie znajdują się pod panowaniem Hiszpańskim od XVI wieku, dążenia separatystyczne są jednak widoczne od przełomu XIX i XX wieku – wówczas powstała pierwsza organizacja stawiająca sobie za cel niepodległość Kraju Basków, a przynajmniej powrót jej autonomii – Nacjonalistyczna Partia Basków.
Konflikt baskijsko-hiszpański - przebieg
Podczas rządów Generała Franco, Baskowie nie uzyskali jednak oczekiwanej autonomii, a wręcz przeciwnie – byli oni silne represjonowani. Wówczas (1961 r.) baskijscy nacjonaliści założyli organizację działającą bardziej radykalnie od Nacjonalistycznej Partii Basków – ETA (Baskijska Ojczyzna i Wolność). Z upływem czasu działalność ETA ulegała postępującej radykalizacji i już w drugiej połowie lat 60. XX wieku organizacja na szeroką skalę stosowała metody terrorystyczne, uderzając przede wszystkim w hiszpańskich polityków oraz wielkich przedsiębiorców (choć w ostatecznym rozrachunku wśród ofiar znajduje się wielu cywilów, w tym również dzieci). Najbardziej znanym sukcesem organizacji ETA było zabicie w zamachu bombowym Luisa Carrera Blanco – potencjalnego następcy rządzącego gen. Franco i premiera kraju.
Po śmierci gen. Franco w 1975 r. rząd hiszpański zdecydował się na wprowadzenie autonomii Kraju Basków – autonomia została zatwierdzona w referendum z 1979 r. W skład autonomicznego Kraju nie weszły jednak wszystkie historyczne prowincje, co spowodowało nasilenie walki ETA. Rząd Hiszpanii zdecydował się wówczas (1983 r.) na utworzenie specjalnej jednostki paramilitarnej – GAL (Antyterrorystycznej Grupy Wyzwolenia), która stosując podobne metody co ETA, miała na celu rozbicie tej organizacji. GAL przestało działać w 1987 r., natomiast ETA kontynuowała swoją działalność, przede wszystkim poprzez zamachy bombowe.
W 1992 r. wielu przywódców ETA zostało zatrzymanych przez francuską policję, a w kolejnych latach na terenie Hiszpanii odbywało się bardzo wiele protestów przeciwko brutalnej działalności organizacji. Organizacja została także uznana za terrorystyczną przez USA a hiszpański rząd zaczął skuteczne działania przeciwko partiom politycznym wspierającymi separatyzm baskijski – szczególnie partii Herri Batasuna.
W 1998 r. doszło do jednostronnego zawieszenia broni, które jednak zakończyło się po 14 miesiącach. Po 11 września 2001 r, ETA, jako organizacja terrorystyczna znalazła się w wyjątkowo trudnej sytuacji. W 2006 r. doszło do kolejnego rozejmu, który jednak został przerwany przez kolejne zamachy bombowe. Dopiero w 2010 r. ETA ogłosiła koniec swojej działalności terrorystycznej i rozpoczęcie dążenia do swojego celu w sposób demokratyczny. W kolejnym roku ETA zobowiązała się do ostatecznego wyrzeczenia się rozwiązań siłowych.
Konflikt między mniejszością węgierską z Siedmiogrodu i rządem rumuńskim jest ostrzejszy i groźniejszy niż między Słowakami a Węgrami. Wynika to z faktu, że Rumunia jest krajem większym i silniejszym oraz że istnieją w niej ruchy skrajnie nacjonalistyczne, wrogie mniejszościom (przykładem może być ekspulsowanie tysięcy Cyganów). Dochodzi do tego konflikt religijny (tamtejsi Węgrzy to przede wszystkim protestanci i katolicy, Rumuni zaś – prawosławni) oraz kryzys gospodarczy kraju. Krwawe wydarzenia z 1989 roku, szczególnie w Timiszoarze, wciąż przypominają o tym, jak łatwo sięgnięto w tym kraju po przemoc. Ewentualne prześladowania ludności węgierskiej mogłyby doprowadzić do groźnego dla Europy napięcia politycznego.