Bankowe rozliczenia pieniężne - są to operacje bankowe polegające na dokonywaniu zmian w stanie środków na rachunku bankowym na zlecenie klienta lub w wyniku czynności, które z mocy prawa powodują takie zmiany. Bankowe rozliczenia pieniężne są prowadzone w formie gotówkowej i bezgotówkowej. Rozliczeń bezgotówkowych dokonuje się za pomocą: poleceń przelewu, stałych zleceń i kart płatniczych. Natomiast rozliczenia gotówkowe przeprowadza się poprzez operację w kasie banku lub czeków gotówkowych.

Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 maja 1998 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków (M.P. 1998 nr 21 poz. 320).

Rozliczenia gotówkowe, w których występuje kontakt z pieniądzem w postaci bilonu lub banknotu. Występują one w systemie bankowym oraz przy zakupie dóbr i usług konsumpcyjnych przez gospodarstwa domowe, przy wypłacie wynagrodzeń pracowniczych i świadczeń emerytalno – rentowych. W nieco mniejszym zakresie obsługują obrót między jednostkami gospodarczymi. Przepływy pieniądza gotówkowego realizowane z udziałem banków łączą się z gromadzeniem i wykorzystywaniem oszczędności przez gospodarstwa domowe, z gotówkowymi wypłatami wpłacanych na konta osobiste wynagrodzeń, rent i emerytur oraz z wpłatami i pobraniami gotówkowymi jednostek gospodarczych, dokonującymi się z użyciem rachunku bankowego.

Rozliczenia gotówkowe przeprowadzane są za pomocą czeku gotówkowego lub w formie operacji kasowych - wpłaty i wypłaty gotówki.

Hasło opracowano na podstawie “Słownika Encyklopedycznego Edukacja Obywatelska” Wydawnictwa Europa. Autorzy: Roman Smolski, Marek Smolski, Elżbieta Helena Stadtmüller. ISBN 83-85336-31-1. Rok wydania 1999.

Rozliczenie bezgotówkowe, przekaz środków między dwiema lub więcej osobami lub instytucjami polegający na wykorzystaniu innych możliwości niż przekaz gotówki, przeniesienie środków z rachunku bankowego jednej osoby na rachunek innej za pomocą odpowiednich narzędzi rozliczeniowych. Do typowych rozliczeń bezgotówkowych należy płatność czekiem, kartą kredytową, kartą płatniczą.

Świderski J., Podstawy operacji bankowych ,Przedsiębiorstwo Wydawnicze LAM ,Warszawa 1997 r.

Czek gotówkowy zwany również zwykłym lub kasowym – upoważnia posiadacza czeku do podjęcia gotówki po sprawdzeniu przez bank pokrycia na koncie trasanta lub do dokonania za jego pomocą zapłaty wierzycielowi kwoty zobowiązania. Czek gotówkowy może być przekształcony na rozrachunkowy (po umieszczeniu na nim klauzuli “do rozrachunku").

Podstawową operacją kasową jest wpłata i wypłata gotówki. Operacje wykonywane są przez piony kasowo – skarbcowe banku w skład których wchodzą kasy i skarbiec. W zależności od zapotrzebowania mogą też funkcjonować również kasy wieczorowe, które przyjmują wpłaty zamknięte od klientów i ewentualnie przewoźników ( tzw. Inkaso samochodowe).

Ponadto obsługa kasowa objęta jest też operacjami takimi jak: liczenie, sortowanie, pakowanie banknotów i monet oraz niszczenie banknotów uszkodzonych.

Kasa jest to wydzielone miejsce w którym kasjer dokonuje wypłat i przyjmuje wpłaty w gotówce. Zakresem czynności kasjera jest oprócz wpłat i wypłat należy również wymiana banknotów i monet zniszczonych w obiegu, kasy są obsługiwane jednoosobowo. Banki w swoich placówkach posiadają jedną lub więcej kas w zależności od liczby i zakresu operacji kasowych. Są to kasy wpłat, kasy wypłat , kasy wymiany. W zależności od zapotrzebowania kas złotowych banki mogą wprowadzić kasy walutowo – złotowe lub walutowe.

Podstawowymi dokumentami kasowymi są:

• bankowy dowód wpłaty,

• czeki gotówkowe własne i innych banków

• asygnata rozchodowa „ Kasa wypłaci”

• asygnata przychodowa „ Kasa przyjmie”

• blankiety nadawcze,

• dowody wpłat nadmiarów kasowych,

• dowody wpłat za rachunki telefoniczne i opłaty radiofoniczne,

• asygnata skupu i sprzedaży zagranicznych środków płatniczych.

Gdy obroty gotówkowe są tak wielkie , że kasjerzy nie są w stanie przeliczyć wszystkich pieniędzy, organizuje się pomoc w formie sortowni pieniędzy , w których pracują wieloosobowe zespoły tzw. liczników. Najmniejszy zespół „liczników” musi składać się z co najmniej 2 osób, aby móc zachować zasadę komisyjności przy liczeniu pieniędzy. W sortowniach „ licznicy” przeliczają i sortują banknoty wpłacone do banku nadające się oraz nie nadające się do obiegu ( np. zniszczone, nadmiernie zabrudzone itp.) . Banknoty nie nadające się do obiegu są niszczone przez NBP.

„ Banknoty i monety przechowuje się w skarbcu, który jest pomieszczeniem specjalnie zabezpieczonym i chronionym , gwarantującym całkowite bezpieczeństwo przechowywanych wartości. Skarbiec obsługuje komisyjnie dwóch skarbników , odpowiadających solidarnie za jego zawartość. Do operacji skarbcowych należy przyjmowanie, wydawanie oraz przechowywanie wartości krajowych i zagranicznych znaków pieniężnych , wartości dewizowych, papierów wartościowych oraz depozytów rzeczowych..

W skarbcu są wykonywane następujące czynności:

• przyjmowanie zasiłków pieniężnych,

• przyjmowanie z kas bieżących wpływów,

przyjmowanie po zakończeniu pracy kaset z pozostałością kas i sortowni.

zajmuje się kasjer, który przyjmuje wpłaty gotówkowe na podstawie dokumentów kasowych specjalnie do tego przygotowanych. Są to: dowód wpłaty, kasa przyjmie lub sprzedaży zagranicznych walut płatniczych.

Kasjer musi sprawdzić czy dokument jest zakwalifikowany do realizacji, sprawdza zgodność kwoty wpisanej słownie na dokumencie z kwotą cyfrową oraz zgodność wypełnienia poszczególnych odcinków dokumentu, przelicza gotówkę w obecności wpłacającego porównując ilość i kwoty każdego rodzaju banknotów i monet z zestawieniem gotówki sporządzonym na dokumencie oraz sprawdzając jednocześnie prawidłowość przemnożenia poszczególnych pozycji, sprawdza wynik sumowania oraz porównuje sumę zestawienia z kwotą wymienioną cyframi i słownie na dokumencie, rejestruje kwotę przyjętej gotówki w ewidencji obrotów kasy, umieszcza na odcinkach dokumentu ( oryginał i pokwitowanie) odbitkę stempla kasowego

Poszczególne wpłaty są przyjmowane przez kasjera w sposób wykluczający możliwość pomieszania gotówki wpłacanej z gotówką znajdującą się w kasie. Łączenie gotówki może nastąpić dopiero po całkowitym stwierdzeniu zgodności wpłaty i odejściu klienta od kasy.

„Wpłaty gotówki mogą być dokonywane w różnej formie , dostosowanej do potrzeb wpłacających .Szczególną formę wpłaty stanowi wrzucanie pieniędzy do skarbców nocnych. Są to urządzenia techniczne umożliwiające wrzucenie woreczka z wpłatą przez specjalną wrzutnię do odpowiednio przystosowanego skarbca. Zważywszy na fakt ,że otwory wrzutni znajdują się na zewnątrz budynku banku, wrzucenia można dokonać o każdej porze. Skarbiec jest otwierany komisyjnie rano, a jego zawartość przelicza się w sortowni.

Wiele przedsiębiorstw przekazuje wpłaty za pośrednictwem urzędów pocztowych, które są czynne od wczesnych godzin rannych do późnego wieczora. Współpraca urzędów pocztowych z oddziałami banku zapewnia wpłacającemu szybkie zapisanie wpłaty na właściwy rachunek bankowy.”

takie w których pieniądz nie występuje w swojej postaći papierowej i monetarnej.¹ Są one jednostkami gospodarczymi i dają możliwość oddziaływania dostawcy na odbiorcę w celu uregulowania zobowiązań w terminie. Powodują przy tym też niekontrolowany przepływ pieniędzy poza sferą bankową.

W roku 1994 wprowadzono obowiązek bezgotówkowego rozliczania niektórych większych transakcji między podmiotami gospodarczymi.² Jednostki gospodarcze muszą posiadać w tym celu rachunek bankowy na którym gromadzą środki pieniężne i przeprowadzają rozliczenia. Gdy suma jednorazowej transakcji między podmiotami przekroczy równowartość 3 tysięcy EURO , powinny one rozliczać ją za pośrednictwem rachunku bankowego czyli w sposób bezgotówkowy . Aby uniknąć możliwości dzielenia transakcji na kilka o niższej wartości, wprowadzono dalsze ograniczenia. A mianowicie , gdy wartość obrotów własnych w miesiącu poprzedzającym wystawienie faktury przekroczyła 10 tysięcy EURO to tryb bezgotówkowego rozliczenia obowiązuje w transakcjach przekraczających kwotę 1 tysiąca EURO . Podobnie zapłata przez podmiot gospodarczy podatków i innych świadczeń o tym charakterze powinna przebiegać w formie bankowych rozliczeń bezgotówkowych.

Gdy powyższe warunki nie są przestrzegane przez podmiot gospodarczy wówczas podlega on karom pieniężnym. Ich wysokość mieści się w granicy 1 miliarda starych złotych. Tak ostre rygory zostały wprowadzone aby wymierzyć sprawiedliwość osobom działającym nielegalnie lub ukrywającym swoje przychody przed opodatkowaniem .

Rozliczenia bezgotówkowe mogą być przeprowadzane w obrocie krajowym jak i w obrocie zagranicznym. Podział taki związany jest z transakcjami klientów banku z kontrahentami krajowymi oraz zagranicznymi.

Ustawa z dnia 16 grudnia 1993 r. o zmianie niektórych ustaw regulujących zasady opodatkowania i niektórych innych ustaw (Dziennik Ustaw Nr 134/1993 r., poz. 646)

Formy rozliczeń bezgotówkowych w obrocie krajowym:

Akredytywa - jedna z form rozliczeń bezgotówkowych pomiędzy podmiotami gospodarczymi, gwarantująca terminowe otrzymanie pieniędzy przez beneficjenta, tj. osobę fizyczną lub prawną, na rzecz której dokonywane są płatności, oraz ułatwienie dysponowania przez niego tymi pieniędzmi. Rozliczenie przy pomocy akredytywy polega na zarezerwowaniu przez bank określonych środków dłużnika z przeznaczeniem ich na uregulowanie wierzytelności dostawcy, po spełnieniu przez niego warunków ustalonych przez dłużnika takich jak: listy przewozowe, faktury, świadectwa rzeczoznawców, wyniki ekspertyz itp.
W zależności od rodzaju transakcji pomiędzy podmiotami gospodarczymi rozróżnia się:
Akredytywę budżetową, polegającą na tym, że jednostka budżetowa (np. ministerstwo, urząd gminy) otwiera na swym koncie rachunek bankowy (tzw. otwarcie akredytywy) dla określonej osoby prawnej lub fizycznej, finansowanej z budżetu albo realizującej zadania finansowane z budżetu, udzielając jej równocześnie pełnomocnictwa do dysponowania przekazanymi środkami.
Akredytywę dla dostawcy (w obrocie krajowym), polegającą na wydzieleniu (zarezerwowaniu) lub zdeponowaniu na koncie płatnika (odbiorcy) kwot przeznaczonych wyłącznie na dokonywanie zapłat, wynikających z zawartej umowy, na rzecz tego dostawcy.
Akredytywę pieniężną (w obrocie zagranicznym), polegającą na wydaniu przez bank krajowy polecenia (dokumentu zw. listem kredytowym) bankowi zagranicznemu (kilku bankom) wypłacenia wymienionej w akredytywie osobie, w określonym czasie, wskazanej kwoty.

Krzyżkiewicz Z., Podręcznik do nauki bankowości , Wyd. Biblioteka Menadżera i Bankowca Warszawa 2002 r. , str.221

Czeki należą do najstarszych form rozliczeń. Powszechne stosowanie czeków wymagało ujednolicenia zasad posługiwania się nimi, co znalazło wyraz w międzynarodowej konwencji podpisanej już w latach trzydziestych w Genewie i ratyfikowanej przez Polskę.
Czek jest pisemnym zleceniem bezwzględnego wypłacenia określonej kwoty, wydanym bankowi przez posiadacza rachunku bankowego.

Czek rozrachunkowy - służy rozliczeniom bezgotówkowym, a w jego treści trasant zleca bankowi obciążenie swojego rachunku kwotą czeku i przelanie jej na rachunek reminenta czeku. Na podstawie czeków rozrachunkowych nie można podejmować gotówki z rachunków bankowych. Ich znaczenie systematycznie wzrasta, zwłaszcza w związku z wprowadzonym w ustawie o działalności gospodarczej obowiązkiem dokonywania większych operacji finansowych za pośrednictwem banków oraz z rozpowszechnieniem się rachunków rozliczeniowo-oszczędnościowych, na które coraz częściej są kierowane pensje pracowników. Czeki rozrachunkowe mogą być, tak jak i czeki gotówkowe, przedmiotem obrotu, przede wszystkim poprzez zastosowanie instytucji indosu lub formy przelewu wierzytelności.

Odmianą czeku rozrachunkowego jest czek potwierdzony mający doniosłe znaczenie w obrocie gospodarczym. Jest on formą zabezpieczenia jednostki przyjmującej czek rozrachunkowy przed ewentualnym brakiem jego pokrycia. Istota czeku potwierdzonego polega na potwierdzeniu możliwości jego realizacji przez bank, który przelewa z rachunku wystawcy odpowiednią kwotę na specjalne konto, zapewniając tym samym środki na realizację czeku.
Bank dokonuje potwierdzenia czeku, umieszczając klauzulę potwierdającą na jego odwrotnej stronie. Czeki potwierdzone są wystawiane na ogół na wyższe kwoty i często dla płatności zamiejscowych.
Wystawca czeku powinien posiadać pokrycie czeku, czyli środki znajdujące się u trasata na jego rachunku bankowym, wystarczające na wykupienie czeku. Pokrycie czeku powinno pozostawać na rachunku bankowym trasanta przez 10 dni, będące okresem ważności czeku krajowego w obrocie krajowym. Jeżeli zapłata czeku nie nastąpiła z powodu braku pokrycia, posiadacz czeku może czek oprotestować. Protest czeku sporządza notariusz w formie odpowiedniej adnotacji na odwrotnej stronie czeku albo na osobnej kartce połączonej z czekiem. Połączenie czeku z kartką powinno być przypieczętowane pieczęcią urzędową, albo przepisane treścią protestu. Protestu czeku należy dokonać przed upływem ważności czeku, lub najpóźniej w pierwszy dzień powszedni od upływu ważności czeku.
Notarialny protest czeku może być zastąpiony pisemnym oświadczeniem trasata (banku) umieszczonym na czeku, stwierdzającym odmowę realizacji czeku z datą i podpisem firmowym banku. Na podstawie tego oświadczenia posiadacz czeku może dochodzić swej wierzytelności.
Na zakończenie warto podkreślić, że w razie wystawienia czeku rozrachunkowego bez odpowiedniego pokrycia jego wystawca odpowiada wobec posiadacza czeku za wszelką wynikłą z tego powodu szkodę (art. 60 prawa czekowego). Ponadto wystawca czeku bez pokrycia odpowiada także karnie za takie działanie, i to dość surowo, bo do dwóch lat pozbawienia wolności (art. 61 prawa czekowego).

Ustawa z 28 kwietnia 1936r., Prawo czekowe ( stan prawny na 5 maja 2008r.), (art. 60 prawa czekowego)

6. Karty płatnicze.

Karty płatnicze wprowadzone w Stanach Zjednoczonych szybko rozpowszechniły się w krajach europejskich i przybierają różne formy, służąc rozmaitym rozliczeniom bankowym i pozabankowym (np. w stacjach benzynowych). Główną przyczyną popularyzacji tej formy rozliczeń była wygoda i bezpieczeństwo. Posługiwanie się kartą płatniczą ogranicza bowiem do minimum potrzebę noszenia przy sobie banknotów. Postęp w dziedzinie informatyki, zwłaszcza teletransmisji, sprawił, że karty płatnicze przyjęły się nie tylko w rozliczeniach krajowych, ale także zagranicznych.
Z raportów wynika, że polskie banki wyemitowały do końca roku 2008 ponad 30,3 milionów kart.

W zależności od sposobu rozliczania transakcji, karty bankowe dzielimy na:

1. debetowe,

2. kredytowe,

3. karty obciążeniowe i z odroczonym terminem płatności.

Karta debetowa.

Karta debetowa (ang. Debit Card) funkcjonuje na zasadzie rozliczenia transakcji wykonanej z użyciem karty natychmiast po otrzymaniu przez bank informacji o jej przeprowadzeniu.
Oznacza to, że rachunek posiadacza karty, który wykonał transakcję z użyciem karty debetowej, zostanie obciążony przez bank natychmiast jak tylko informacja o transakcji dotrze do banku. Okres ten zależy jednak od wielu czynników, np. od tego gdzie była wykonana transakcja, sposobu jej rozliczania oraz od systemu informatyczno-księgowego stosowanego przez bank. Okres ten może wynosić zatem od niemalże kilku sekund od przeprowadzenia transakcji aż do kilku lub nawet kilkunastu dni.
Aby skrócić ten okres i zwiększyć bezpieczeństwo, banki również blokują środki na rachunku posiadacza karty na podstawie tzw. autoryzacji transakcji. Oznacza to, że od momentu wykonania transakcji aż do momentu jej rozliczenia z rachunku, kwota transakcji jest zablokowana na rachunku posiadacza karty i nie można jej wypłacić ani z użyciem karty ani też innymi metodami (np. poprzez wypłatę z kasy banku).
Kartą debetową można realizować transakcje gotówkowe i bezgotówkowe do wysokości środków na rachunku (najczęściej powiększonych o przyznany limit kredytowy bądź debetowy). Zdarza się jednak, iż ze względów technicznych bank wydaje kartę debetową z określonym limitem wydatków np. dziennym, tygodniowym bądź miesięcznym. Oznacza to, że kartą debetową możemy posługiwać się do wysokości przyznanego limitu, niezależnie od wysokości środków na rachunku.
Najczęściej jednak banki wydają karty debetowe funkcjonujące w oparciu o stan środków na rachunku, jednakże ograniczonym limitem.
Jak zatem łatwo zauważyć, aby otrzymać kartę debetową należy otworzyć rachunek w banku, do którego karta zostanie wydana i z którego rozliczane będą wszystkie transakcje wykonywane z użyciem karty. Najczęściej banki wydają podstawową kartę debetową zaraz po otwarciu rachunku, natomiast po pewnym okresie funkcjonowania rachunku wydają również inne rodzaje kart np. kartę obciążeniową.


Karta kredytowa.


Karta kredytowa (ang. Credit Card) to rodzaj kart, których uzyskanie nie wiąże się z koniecznością otwierania rachunku w banku na który będą wpływały nasze wynagrodzenia czy inne dochody. Do otrzymania karty kredytowej najczęściej w ogóle nie musimy posiadać ani otwierać żadnego rachunku w banku, w którym ubiegamy się o wydanie karty kredytowej.
Do wydania karty kredytowej wystarczy jedynie złożyć wniosek (z reguły zawierający szereg różnego rodzaju pytań dotyczących naszej sytuacji finansowej) oraz załączyć dokumenty wymagane przez bank - najczęściej są to dokumenty poświadczające wysokość naszych zarobków, np. zaświadczenie o zarobkach i stażu pracy wystawione przez naszego pracodawcę. Na tej podstawie bank ocenia naszą zdolność kredytową i ustala wysokość limitu kredytowego.
Posiadacz karty kredytowej może wykonywać transakcje do wysokości przyznanego limitu kredytowego. Raz w miesiącu bank sumuje wszystkie transakcje i wysyła posiadaczowi karty zbiorcze zestawienie tych transakcji informując jednocześnie o kwocie zaciągniętego kredytu przy użyciu karty. Zasady spłaty kredytu ustalane są przez każdy bank samodzielnie. Przyznany przez bank kredyt jest kredytem odnawialnym, co oznacza że każda spłata zadłużenia zwiększa dostępny limit do dokonywania dalszych transakcji z użyciem karty.


Karta z odroczonym terminem płatności.


Karta z odroczonym terminem płatności (ang. Deffered Debit Card) posiada zbliżone zasady funkcjonowania do karty kredytowej. Do jej uzyskania najczęściej nie trzeba posiadać żadnego rachunku w banku, w którym ubiegamy się o wydanie karty. Bank może zażądać jednak przedstawienia gwarancji bankowych na określoną kwotę, np. w postaci założenia lokaty terminowej bądź innego sposobu ustalonego z bankiem. Posiadacz karty zobowiązany jest spłaty całości zadłużenia (nie można spłacić tylko części) w określonym czasie, np. w ciągu dwóch tygodni od daty otrzymania zestawienia.

W przypadku karty obciążeniowej (ang. Charge Card) warunkiem wydania karty jest posiadanie rachunku w danym banku przez określony czas, np. trzy miesiące. W tym czasie bank analizuje wpływy na rachunek oraz sprawdza czy rachunek jest wykorzystywany w sposób prawidłowy. Po upływie tego okresu czasu, bank wydaje kartę obciążeniową i ustala indywidualny limit wydatków dla tej karty.
Posiadacz karty może w ciągu miesiąca wykonywać transakcje do wysokości tego limitu (niezależnie od kwoty jaka znajduje się na jego rachunku). Określonego dnia, bank sumuje wszystkie transakcje wykonane z użyciem karty i samodzielnie obciąża kwotą transakcji rachunek posiadacza karty. Najczęściej w przypadku kart obciążeniowych bank nalicza również pewną prowizję od wszystkich transakcji (w wysokości np. 1%) za to, iż kredytował wydatki posiadacza karty przez okres od momentu ich wykonania aż do momentu obciążenia rachunku.
Pod względem funkcjonalności wyróżniamy następujące rodzaje kart bankowych:

1. karty bankomatowe,

2. karty płatnicze,

3. karty identyfikacyjne,

4. karty wstępnie opłacone,

5. karty wirtualne.

Karta bankomatowa (ang. ATM Card lub Cash Card) służy wyłącznie do dokonywania wypłat gotówki oraz innych transakcji, które możliwe są do wykonania z użyciem bankomatu, np. sprawdzenie stanu rachunku, wydrukowanie historii transakcji, zmiana kodu PIN czy dostęp do funkcji depozytowych w bankomacie. Ponieważ funkcjonalność kart bankomatowych jest bardzo ograniczona, większość banków nie decyduje się na wydawanie kart bankomatowych. W zamian banki wydają karty płatnicze, które jednocześnie wyposażone są w funkcje karty bankomatowej.
Karta wstępnie opłacona (ang. Prepaid Card lub Preloaded Card) - środki jakie możemy wydać z użyciem tej karty nie znajdują się na żadnym rachunku bankowym - one niemalże "fizyczni" znajdują się wewnątrz karty zakodowane w postaci odpowiednich jednostek (impulsów).


Karta wirtualna.


Karta wirtualna (ang. Virtual Card) to nowy rodzaj kart płatniczych opracowanych wyłącznie pod kątem dokonywania transakcji bez fizycznego użycia karty. W ostatnich latach gwałtowny rozwój internetu spowodował, iż coraz częściej możemy wykonywać także transakcje poprzez sieć internet - przy czym mogą to być dowolnego transakcje, począwszy od dostępu do różnego rodzaju zasobów (np. archiwum artykułów gazet) aż do niezliczonej ilości internetowych sklepów, których asortyment niejednokrotnie przekracza ofertę tradycyjnych sklepów. Wraz z rozwojem sklepów internetowych zwiększa się liczba osób pragnących dokonywać transakcji w sieci internet. W tym celu organizacje płatnicze wraz z bankami opracowały nowy sposób dokonywania transakcji - właśnie z użyciem wirtualnej karty. Zastosowanie karty wirtualnej nie niesie jednak żadnych dodatkowych rozwiązań zwiększających bezpieczeństwo sklepu internetowego. Podstawowa różnica jest taka, iż kartą wirtualną nie możemy dokonać transakcji w zwykłym punkcie handlowo-usługowym. Nie wypłacimy nią również gotówki w bankomacie czy kasie banku. Do karty nie jest także generowany kod PIN, jednakże generowane są kody weryfikujące o nazwie CVC2 lub CVV2 (kody te są również generowane do większości tradycyjnych kart płatniczych).


W celu lepszego dostosowania swojej oferty do oczekiwań klientów , banki wprowadzają tzw. segmentację klientów - co oznacza, że tworzone są różne produkty czy rozwiązania przeznaczone dla specyficznej grupy klientów.

Podział kart ze względu na segmentację klientów:

1. karty podstawowe - najczęściej wydawane jako karty funkcjonujące wyłącznie w środowisku elektronicznym i wymagające każdorazowej autoryzacji - są to karty oferowane przez bank wszystkim klientom. Do takich kart zaliczamy karty bankomatowe oraz karty typu Visa Electron czy Maestro (w tym również w wersji dla klientów korporacyjnych).

2. karty standardowe - najczęściej są to karty bez dołączonych usług dodatkowych lub z podstawowym pakietem usług dodatkowych. Zaliczamy do nich karty np. Visa Classic, Eurocard/MasterCard oraz podstawowe karty dla klientów korporacyjnych (Visa Business, Eurocard/MasterCard Business). Karty podstawowe mogą być również wydane jako karty srebrne. Do kart standardowych należą również karty American Express Green Card czy American Express Corporate Card.

3. karty złote - wydawane lepszym klientom banku, posiadają najczęściej duży pakiet usług dodatkowych i ubezpieczeń. Do takich kart zaliczamy np. Visa Gold, Eurocard/MasterCard Gold oraz karty dla klientów korporacyjnych np. Visa Business Gold czy Eurocard/MasterCard Business Gold. Należą do nich również karty American Express Gold Card czy Diners Club.

4. karty prestiżowe - oferowane przez bank najlepszym i strategicznym klientom, posiadają bardzo bogate usługi dodatkowe i ubezpieczeniowe. Do takich kart zaliczamy np. Visa Platinum, Eurocard/MasterCard World Signia czy American Express Platinum Card. Liczba tych kart wydawanych przez banki jest bardzo ograniczona i bywa, że obejmuje jedynie kilkudziesięciu klientów danego banku.

Korzyści dla posiadaczy kart kredytowych :

1. szeroki krąg osób korzystający z kart kredytowych dążą do spotęgowania swego prestiżu w danym środowisku czy kraju,

2. dogodność techniczna związana z posiadaniem karty i posługiwaniem się nią podczas zakupów oraz regulowania należności za dzieła i usługi (nie musimy posiadać przy sobie dużej gotówki):
   a) karta redukuje ryzyko utraty pieniędzy (ryzyko utraty karty jest mniejsze niż ryzyko utraty pieniędzy kartę można zastrzec),
   b) istnieje możliwość pobierania pieniędzy z bankomatów i okienek bankowych ( w każdym dniu , i o każdej porze dnia),
   c) posiadacz karty może korzystać z innych czynności wykonywanych przez bankomaty (np. dokonywać wpłat),

3. istnieje w skali światowej praktyka przedsiębiorców polegająca na przyznawaniu swym klientom, różnorakich korzyści majątkowych np. udzielanie zniżek, wydawanie bonów towarowych,

4. posiadanie przez osobę karty kredytowej niejako "zwalnia ją od powinności planowania swych wydatków",

5. posiadanie karty umożliwia pokrywanie wydatków wywołanych zdarzeniami losowymi,

6. ułatwiona możliwość uzyskiwania od wydawcy karty, także w przyszłości, odpowiednich kredytów.

Pozytywny wymiar kart ujawniający się po stronie przedsiębiorcy:

1. panuje przeświadczenie, że przyłączenie firmy do danego systemu kart przyczynia się do wzrostu osobistego prestiżu właściciela i firmy,

2. posiadaczami kart kredytowych są na ogół osoby o ustabilizowanej pozycji majątkowej. Wysoki standard majątkowy umożliwia nawiązywanie stosunków prawno-majątkowych,

3. rozległe akceptowanie przez przedsiębiorcę kart kredytowych może prowadzić do zwiększenia obrotów (zysku),

4. zaobserwowano zjawisko, że posiadacz karty kredytowej wybiera najczęściej takiego przedsiębiorę, który honoruje kartę znajdującą się w jego dyspozycji, firma staje się konkurencyjna w stosunku do innych,

5. gwarancja uzyskania ceny (w odróżnieniu np. do czeków),

6. redukcja ryzyka utraty przez przedsiębiorcę pieniędzy inkasowanych w wypadku stosowania tradycyjnych form obrotu gotówkowego,

7. honorowanie przez przedsiębiorcę kart wyłącza całkowicie ryzyko przyjmowania fałszowanych banknotów i czeków.

Negatywne aspekty korzystania z kart kredytowych przez ich posiadaczy:

1. osoba, która chciałaby wejść w posiadanie karty, musi najpierw uzyskać od wybranej instytucji stosowny kredyt pieniężny, podstawowym warunkiem uzyskania karty jest zgromadzenie minimalnej kwoty pieniężnej,

2. konieczność uiszczenia opłat za uzyskiwanie karty, opłaty związane z pobieraniem przy pomocy kart gotówki przez bankomaty,

3. kredyty stanowiące podstawę uzyskania kart oprocentowane są nieco wyżej niż inne kredyty pieniężne, a pieniądze gromadzone na rachunkach są oprocentowane dość nisko,

4. występują pewne uciążliwości związane z ubieganiem się o wydanie karty. Znaczna większość wydawców tych kart wprowadziła wszak dość zrygoryzowane postępowanie, mogące prowadzić do uzyskania karty,

5. dysponując daną kartą, klient wybiera przedsiębiorcę, który honoruje posiadany przez niego typ karty, dlatego też posiadacz ma niejako ograniczony wybór partnera, z którym mógłby zawrzeć umowę,

6. niedogodność wynikająca z ograniczeń dziennych i tygodniowych limitów pieniężnych, jakie można pobierać poprzez bankomaty,

7. ryzyko z posiadania karty kredytowej:
   a) do niedawna ryzyko rozpowszechnienia danego systemu kart,
   b) ryzyko kart dodatkowych (posiadacz karty podstawowej nie ma wpływu na sposób korzystania z karty przez inną osobę),
   c) nieracjonalne zwiększanie wydatków przez posiadacza karty, "grozi" mu nadmierna swoboda w dokonywaniu wydatków. Przyczyny natury psychologicznej sprawiają, że posiadacz karty bardziej bezkrytycznie wchodzi w określane stosunki prawne wówczas, gdy dysponuje kartą .Po prostu mniej są odczuwalne wydatki pokrywane za pomocą karty niż te, które trzeba regulować gotówką. W krajach o wysokim stopniu rozpowszechnienia kart spostrzega się występowanie uzależnienia osób od kart kredytowych,
   d) ryzyko towarzyszące pobieraniu pieniędzy poprzez bankomaty ( w tych momentach dochodzi do kradzieży),
   e) zakłócenia w funkcjonowaniu bankomatów i automatycznych okienek bankowych,
   f) ryzyko uszkodzenia karty,
   g) ryzyko utarty karty, a więc i z bezprawnego korzystania z niej przez osobę trzecią.

8. uciążliwości związane z numerem identyfikacyjnym PIN.

Do rozliczeń kartami kredytowymi tylko w obrocie krajowym powstała spółka "Pol-Card". Karta Pol-Card nie jest powiązana z innymi systemami kart płatniczych. Kartę tę wydają polskie banki pod wspólnym logo Pol-Cardu. Jest to obecnie najnowocześniejszy krajowy system rozliczeń bezgotówkowych. Karta ta jest tańsza od kart międzynarodowych, a wymagane minimalne kwoty zasilające co miesiąc rachunek karty są stosunkowo niskie. Posiadaczem rachunku karty może być każda pełnoletnia osona posiadająca stałe źródło utrzymania i mogąca wpłacać co miesiąc na rachunek karty wymaganą kwotę.

W treści polecenia przelewu zleceniodawca (dłużnik) poleca, aby oddział banku przelał z rachunku określoną kwotę pieniędzy na rzecz wskazanego odbiorcy, wymienia więc nazwę oraz numer rachunku bankowego odbiorcy, a także podaje skróconą informację o regulowanym zobowiązaniu (np. numer faktury, honorarium). Dokument podpisują osoby upoważnione do dysponowania rachunkiem bankowym, podając przy tym datę. Jeżeli dłużnik składa jednorazowo więcej niż dwa polecenia przelewu, bank może żądać od niego sporządzenia zbiorczego polecenia przelewu. Wówczas bank obciąża rachunek zleceniodawcy łączną sumą zbiorczego zestawienia, a poszczególne polecenia przelewu kieruje do właściwych adresatów.
Polecenia przelewu mogą być składane za pośrednictwem banku przez pracowników przedsiębiorstwa, przesyłane pocztą lub doręczane przez wierzyciela. Przyjęte przez oddział banku polecenie przelewu powinno być zaksięgowane i wykonane w tym samym dniu, a najpóźniej w następnym dniu roboczym po jego przyjęciu. Kwotą polecenia przelewu bank powinien niezwłocznie uznać rachunek adresata (wierzyciela). Warunkiem wykonania polecenia przelewu jest posiadanie przez zleceniodawcę (dłużnika) odpowiedniego pokrycia na rachunku bankowym. Polecenie przelewu przyjęte do realizacji mimo braku pokrycia na rachunku dłużnika oddział banku przechowuje w kartotece zobowiązań. Po upływie umownego okresu nie wykonanie polecenie przelewu zostaje zwrócone dłużnikowi. Za przechowanie poleceń bez pokrycia banki mogą pobierać opłaty. Bank może jednak odmówić przyjęcia do realizacji polecenia przelewu, które nie znajduje pokrycia na rachunku dłużnika.
Zleceniodawca może odwołać polecenie przelewu pisemną dyspozycją, jeżeli do momentu wpływu odwołania bank nie obciążył jeszcze jego rachunku. Po wykonaniu zlecenia wszystkie pomyłki i spory mogą być załatwiane jedynie pomiędzy zleceniodawcą a beneficjentem (odbiorcą) dokonanego przelewu środków pieniężnych. Bank może potwierdzić zleceniodawcy wykonanie polecenia przelewu na rzecz wskazanego w nim rachunku wierzyciela. Ma to praktyczne znaczenie przy regulowaniu w tej formie opłat na rzecz instytucji żądających ich udokumentowania przed potwierdzeniem wpłaty przez własną księgowość. Potwierdzone przez bank polecenia przelewu nie mogą być odwołane przez zleceniodawcę.

Polecenie pobrania - w przeszłości polskie banki stosowały. Polegało ono na udzielaniu przez wierzyciela dyspozycji swemu bankowi, aby zapisał na dobro jego rachunku (uznał rachunek) zgłoszoną do rozliczeń wierzytelność, obciążając następnie tą kwotą rachunek dłużnika. Odwrotnie niż w poleceniu przelewu inicjatorem rozliczeń był wierzyciel, a uznanie jego rachunku następowało wcześniej niż obciążenie (zapłata) rachunku dłużnika. Stosowanie takiej formy rozliczeń wymagało oczywiście wcześniejszej zgody dłużnika. Polecenie pobrania zlikwidowano wobec narastania zatorów płatniczych, uniemożliwiających wyrównanie dokonanej już zapłaty. Wydaje się jednak celowe aby polskie banki powróciły do tej formy rozliczeń. Znajduje ona zastosowanie w wielu krajach jako wygodna forma rozliczania bezspornych należności.
Przeprowadzanie rozliczeń bezgotówkowej w formie poleceń przelewu wymaga fizycznego przesyłania między odcinkami banków dokumentów poleceń przelewu. Dąży się aby rozliczenia mogły przebiegać w teletransmisji, czyli bez dokumentacji papierowej. Wymaga to zorganizowania powszechnej sieci teletransmisji oraz standaryzacji dyskretyzacji rozliczeniowej, aby zawierała wszystkie niezbędne informacje.

2. Polecenie przelewu.

Polecenie przelewu - jest formą rozliczeń bezgotówkowych, które może być stosowane do regulowania różnych zobowiązań, bez względu na ich wysokość. Potwierdzenia banku o dokonaniu przelewu są wystarczającym dowodem uregulowania zobowiązań wobec osób trzecich. Z polecenia przelewu mogą korzystać wszystkie osoby prawne i fizyczne posiadające rachunek bankowy. Jest ono przydatne dla jednostek gospodarczych w rozliczeniach za dostawy towarów, świadczone usługi czy wykonanie roboty, a strony zawierające takie umowy mogą wprowadzić tę formę rozliczeń za podstawową. Polecenie przelewu używane jest w rozliczeniach z jednostkami budżetowymi, można nim regulować podatki, opłaty i dokonywać różnego rodzaju transferów. Mogą z nich korzystać także osoby fizyczne posiadające rachunki bankowe.

W poleceniu przelewu właściciel rachunku bankowego wydaje bankowi dyspozycję, aby obciążył jego rachunek i przelał określoną kwotę na wskazany rachunek beneficjenta przelewu w dowolnym banku.

Inicjatorem rozliczenia jest dłużnik, który otrzymał fakturę towarową od wierzyciela (dostawcy towaru); może to być także wezwanie do zapłaty podatku, wniesienia różnych opłat itp. On rozpoczyna operację rozliczeniową, wydając swemu bankowi polecenie dokonania przelewu.

Przebieg rozliczenia ilustruje schemat, a bankowym dokumentem rozliczeniowym jest czteroodcinkowy formularz polecenia przelewu. Jeden egzemplarz otrzymuje przy wyciągu z rachunku zleceniodawca jako dowód na dokonanie księgowania, które zmniejszyło saldo jego rachunku, oddział banku zleceniodawcy zachowuje jeden egzemplarz polecenia jako dowód, że dokonuje przelewu w sposób żądany przez zleceniodawcę. Pozostałe dwa egzemplarze bank dłużnika przesyła do banku wierzyciela (odbiorcy przelewu); jeden z nich zachowuje ten bank jako dowód księgowania na rachunku wierzyciela, drugi zaś otrzymuje wierzyciel przy wyciągu z rachunku, jako zawiadomienie o zaksięgowaniu przelewu na jego rachunku.

Rozliczenia planowe stanowią one kolejną formę rozliczeń bezgotówkowych. Zostały dopuszczone do stosowania w obrocie krajowym przez Prezesa NBP na podstawie zarządzenia z dnia 11 grudnia 1992 roku.

Mogą być przydatne do rozliczania dostaw o charakterze periodycznym. Często dostawy towarów do przedsiębiorstw handlowych dostarczane są codziennie lub systematycznie co kilka dni. Podobnie w przemyśle dostawy niektórych surowców, paliwa itp. są powtarzalne. Rozliczenia indywidualnych faktur można znacznie uprościć stosując rozliczenia planowe. W tym celu kontrahenci umawiają się, że odbiorca będzie co pewien czas (np. co 4 dni) przelewać na rzecz dostawcy określoną kwotę pieniędzy, odpowiadającym planowanym w tym czasie dostawom. Zamiast indywidualnych faktur dostawca może wystawiać jedną zbiorczą fakturę, obejmującą dostawy np. w okresie miesiąca. Odbiorca porówna fakturę z dokonanymi przelewami, a różnicę przekaże dostawcy poleceniem przelewu. Jeśli saldo rozliczeń wypadnie na jego korzyść, różnicę potrąci z następnego przelewu. Chociaż inicjatywa dokonywania periodycznych przelewów pieniędzy spoczywa w rękach odbiorcy, umowne terminy planowych wpłat zabezpieczają interes dostawcy. Natomiast odbiorca kontroluje dostawcę, ponieważ może nie opłacić dostawy niezgodnej z warunkami umowy.
W celu wprowadzenia rozliczeń planowych kontrahenci zawierają umowę, której treść jest znana także rozliczającym ich oddziałom banków. W treści umowy strony określają wartość i częstotliwość dostaw objętych rozliczeniem, a także wysokość i częstotliwość dokonywanych przelewów pieniędzy (np. co 4 dni) oraz terminy ostatecznego (wyrównującego) rozliczenia, które może być przeprowadzone np. co miesiąc.
Mimo uproszczenia ewidencji i rozrachunków między dostawcami a odbiorcami rozliczenia planowe są bardzo rzadko stosowane w praktyce. Ich popularyzacja ma jednak znaczenie wobec rozwijającej się informatyzacji operacji bankowych i ewidencji w przedsiębiorstwach. Rozliczenia planowe mogą być wykonywane automatycznie w ramach stałego zlecenia, a tylko ostatecznego rozliczenia dokonuje odbiorca. Upraszcza to znacznie przebieg rozliczeń i ogranicza pole błędu.

Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 11 grudnia 1992 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków (Monitor Polski Nr 39, poz. 293 i z 1997 r. Nr 77, poz. 732).;

Zarządzenie Prezesa Narodowego Banku Polskiego z dnia 29 maja 1998 r. w sprawie form i trybu przeprowadzania rozliczeń pieniężnych za pośrednictwem banków. (M.P. z dnia 30 czerwca 1998 r.)

Rozliczenia zagraniczne to rozliczenia finansowe z zagranicą, mające na celu pokrycie zobowiązań i wyrównanie należności powstałych w wyniku międzynarodowych stosunków ekonomicznych. Wszelkie płatności są dokonywane za pośrednictwem banków krajowych, zagranicznych i międzynarodowych. Zajmując się organizacją i techniką obsługi rozliczeń, udzielają one gwarancji bankowej, akceptu i poręki wekslowej, przeprowadzają różne transakcje walutowe, udzielają kredytów i zaciągają je, dążą do utrzymania odpowiednich operacyjnych rezerw walutowych niezbędnych do sprawnego funkcjonowania rozliczeń. Banki obsługujące bezpośrednio wymianę z zagranicą ściśle współpracują z bankiem centralnym.

Transakcje walutowe w obrocie międzynarodowym są z reguły związane z wymianą handlową, obrotami kredytowymi i kapitałowymi. Transakcje te mogą być rozliczane za pomocą międzynarodowych jednostek walutowych i pieniądza narodowego, wymienionego na inne waluty.

Formy rozliczeń zagranicznych:

rozliczenia dewizowe;

rozliczenia bezdewizowe.

Zbigniew Krzyżkiewicz „ Operacje bankowe” Wyd. Poltext , Warszawa 2001 r. , str.168

Krzyżkiewicz Z., Operacje bankowe , Wyd. Poltext , Warszawa 2002 r. , str.168

Rozliczenia dewizowe są bezgotówkową formą rozliczeń, dłużnik przekazuje wierzycielowi dewizę, która w kraju wierzyciela stanowi tytuł do otrzymania pieniądza krajowego. Sprzedaż i kupno dewiz następują zazwyczaj za pośrednictwem banków, które pobierają za te czynności prowizje i opłaty. Sprawne funkcjonowanie rozliczeń za pomocą dewiz jest możliwe dzięki temu, że banki krajowe współpracują w tym zakresie z bankami zagranicznymi. Wśród rozliczeń dewizowych można wyróżnić:

- zlecenia płatnicze bezwarunkowe (np. czeki, akredytywy pieniężne);

- zlecenia płatnicze uwarunkowane (np. inkaso dokumentowe, akredytywa dokumentowa).

Zlecenie uwarunkowane znajdują zastosowanie głównie w rozliczeniach importowych i eksportowych, gdzie często występuje potrzeba zabezpieczenia interesów stron przez spełnienie określonych warunków.

Polecenie wypłaty

Polecenie wypłaty wydaje bankowi jego klient lub bank korespondent. Polega ono na wypłaceniu lub zapisaniu na rachunek wskazanej osoby określonej kwoty pieniężnej, pochodzącej ze środków wpłaconych bankowi lub w ciężar rachunku zleceniodawcy w jego banku, bądź zapisanej na rachunek banku wykonawcy przez bank zlecający wypłatę.

W operacji polecenia wypłaty biorą udział cztery strony:

- zleceniodawca może być osobą prawną lub fizyczną, zlecającą bankowi przekazanie wskazanej osobie prawnej lub fizycznej określonej sumy pieniędzy;

- bank zleceniodawcy odpowiada wobec zleceniodawcy jedynie za wykonanie polecenia ściśle według otrzymanej instrukcji oraz za właściwy wybór banku za granicą, ze starannością „dobrego kupca”;

- bank pośredniczący działa ściśle według zlecenia otrzymanego od banku zleceniodawcy i nie może przyjąć ewentualnej bezpośredniej dyspozycji pierwotnego zleceniodawcy ani beneficjenta polecenia zapłaty;

- beneficjent – odbiorca.

Bankowe przekazy pieniężne są formą rozliczeń podobną do poleceń wypłaty, ale mają charakter bezwarunkowego zlecenia płatniczego ciągnionego na określony bank. Zawierają one w treści bezwzględne polecenie zapłaty oraz klauzulę „na zlecenie” z imiennym wskazaniem beneficjenta, co umożliwia przenoszenie płynących z nich praw przez indos. Klienci wpłacają należność za przekazy pieniężne z góry, czyli są one sprzedawane przez emitujący je bank. Przekazy pieniężne są wygodną formą rozliczeń, ponieważ mają długi okres ważności (do roku czasu).

Zależnie od sposobu zapłaty wyróżnia się czeki:

- gotówkowe (kasowe) zlecające bankowi wypłatę gotówką

- rozrachunkowe, służące wyłącznie do rozliczeń bezgotówkowych
Stosownie do treści prawa bankowego każdy czek powinien zawierać w swej treści:

wyraz czek, bezwarunkowe polecenie wypłacenia przez bank wymienionej w czeku kwoty pieniężnej, nazwę trasata, czyli banku zobowiązującego się do płatności, określenie miejsca płatności czeku, określenie daty i miejsca wypłacenia czeku, podpis wystawcy czeku - czyli trasanta.

Wystawcą czeku (trasantem) może być każda osoba prawna i fizyczna, posiadająca rachunek bankowy, natomiast trasatem czeku może być wyłącznie bank, gdzie trasant ma rachunek. Reminentem, inaczej beneficjentem czeku, czyli osobą na którą czek wystawiono może być każda osoba prawna lub fizyczna. Wystawca czeku może wskazać siebie jako reminenta, co znajduje zastosowanie jako pobieranie gotówki z banku. Reminentem może być także okaziciel, przy tzw. czeku na okaziciela, co zaznacza się w treści dokumentu słowem "okaziciel" lub "okazicielowi". Czeki wystawia się na wydawanych przez banki blankietach, które są zazwyczaj połączone w "książeczki czekowe".

Czek gotówkowy jest jedną z form rozliczeń gotówkowych. W jego treści trasant zleca bankowi wypłatę gotówki.

Czek rozrachunkowy służy rozliczeniom bezgotówkowym, a w jego treści trasant zleca bankowi obciążenie swojego rachunku kwotą czeku i przelanie jej na rachunek reminenta czeku. Na podstawie czeków rozrachunkowych nie można podejmować gotówki z rachunków bankowych. Ich znaczenie systematycznie wzrasta, zwłaszcza w związku z wprowadzonym w ustawie o działalności gospodarczej obowiązkiem dokonywania większych operacji finansowych za pośrednictwem banków oraz z rozpowszechnieniem się rachunków rozliczeniowo-oszczędnościowych, na które coraz częściej są kierowane pensje pracowników. Czeki rozrachunkowe mogą być, tak jak i czeki gotówkowe, przedmiotem obrotu, przede wszystkim poprzez zastosowanie instytucji indosu lub formy przelewu wierzytelności opisanych w dalszej części referatu.

Dokumentem czeku jest część B, część A pozostaje w książeczce czekowej, natomiast część C czeku bank dołącza do wyciągu z rachunku bankowego wystawcy czeku na dowód realizacji czeku przez trasata (Bank).
Odmianą czeku rozrachunkowego jest czek potwierdzony mający doniosłe znaczenie w obrocie gospodarczym. Jest on formą zabezpieczenia jednostki przyjmującej czek rozrachunkowy przed ewentualnym brakiem jego pokrycia. Istota czeku potwierdzonego polega na potwierdzeniu możliwości jego realizacji przez bank, który przelewa z rachunku wystawcy odpowiednią kwotę na specjalne konto, zapewniając tym samym środki na realizację czeku.
Bank dokonuje potwierdzenia czeku, umieszczając klauzulę potwierdającą na jego odwrotnej stronie. Czeki potwierdzone są wystawiane na ogół na wyższe kwoty i często dla płatności zamiejscowych.
Wystawca czeku powinien posiadać pokrycie czeku, czyli środki znajdujące się u trasata na jego rachunku bankowym, wystarczające na wykupienie czeku. Pokrycie czeku powinno pozostawać na rachunku bankowym trasanta przez 10 dni, będące okresem ważności czeku krajowego w obrocie krajowym. Jeżeli zapłata czeku nie nastąpiła z powodu braku pokrycia, posiadacz czeku może czek oprotestować. Protest czeku sporządza notariusz w formie odpowiedniej adnotacji na odwrotnej stronie czeku albo na osobnej kartce połączonej z czekiem. Połączenie czeku z kartką powinno być przypieczętowane pieczęcią urzędową, albo przepisane treścią protestu. Protestu czeku należy dokonać przed upływem ważności czeku, lub najpóźniej w pierwszy dzień powszedni od upływu ważności czeku.
Notarialny protest czeku może być zastąpiony pisemnym oświadczeniem trasata (banku) umieszczonym na czeku, stwierdzającym odmowę realizacji czeku z datą i podpisem firmowym banku. Na podstawie tego oświadczenia posiadacz czeku może dochodzić swej wierzytelności.
Na zakończenie warto podkreślić, że w razie wystawienia czeku rozrachunkowego bez odpowiedniego pokrycia jego wystawca odpowiada wobec posiadacza czeku za wszelką wynikłą z tego powodu szkodę (art. 60 prawa czekowego). Potwierdził to Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 22 lutego 1991 r. (OSP 1991 z.10). Ponadto wystawca czeku bez pokrycia odpowiada także karnie za takie działanie, i to dość surowo, bo do dwóch lat pozbawienia wolności (art. 61 prawa czekowego).

Krzyżkiewicz Z., Operacje bankowe , Wyd. Poltext , Warszawa 2002 r. , str.170

Czek rozrachunkowy - umożliwiające bezgotówkowy przelew należności wynikającej z czeku oraz szczególny rodzaj czeku to: czek zakreślony , którego realizacji może dokonać jedynie określony remitent.

Czeki podróżnicze - to bardzo bezpieczna, a tym samym godna polecenia forma realizowania płatności za granicą. Czek podróżniczy jest praktycznie banknotem, takim jak inne. Posiada nominał, określenie waluty w jakiej można go zrealizować i jest bardzo dobrze zabezpieczony przed sfałszowaniem.

Euroczek to czek gwarantowany przez bank (wystawcę) do pewnej, ściśle określonej kwoty. Kwotę tę ustala system Europay International SC w Waterloo pod Brukselą. Euroczeki funkcjonują na podstawie karty gwarancyjnej i blankietów euroczeków, jako forma bezgotówkowej płatności na terenie Europy. Można nimi regulować rachunki za towary i usługi w hotelach, restauracjach, stacjach benzynowych i innych punktach handlowo-usługowych oraz pobierać gotówkę w oddziałach banków oznaczonych niebiesko-czerwonym znakiem EC.

Rozliczenie przy pomocy czeku polega na jego wręczeniu dłużnikowi lub bezpośrednim przedłożeniu bankowi (trasatowi) do realizacji. Ponieważ czek przechodzi z rąk do rąk istotne znaczenie ma rozróżnienie czeku imiennego od czeku na okaziciela. Czek na okaziciela może być przekazany przez zwyczajne przekazanie go innej osobie. Natomiast przeniesienie praw z czeku z wymienionym w jego treści reminentem wymaga indosowania czeku.
Zarówno reminent jak i każdy następny posiadacz czeku imiennego może przenieść wynikające z czeku prawa na inną osobę fizyczną lub prawną poprzez stwierdzenie tego faktu na odwrotnej stronie czeku. Indos może być imienny lub in blanco. Indos imienny wymaga klauzuli "Ustępujemy na zlecenie..." uzupełnionej nazwiskiem indosatariusza. Indos in blanco ogranicza się do podpisu indosanta, złożonego po odwrotnej stronie czeku.
W praktyce czeki gotówkowe bywają indosowane tylko na inne banki niż wymieniony w czeku jako trasat, stąd czek gotówkowy może być zrealizowany u trasata lub w dowolnym innym banku. Jednak wypłata czeku w innym niż trasat banku może nastąpić dopiero po uzyskaniu od niego niezbędnych środków.
Jeśli chodzi o czeki rozrachunkowe i czeki potwierdzone to nie praktykuje się tu indosowania, stąd realizacja takich czeków może mieć miejsce tylko u trasata lub w banku na który ma nastąpić zgodnie z zapisem przelew.
Wyjątkiem od generalnej zasady zabezpieczenia pokrycia czeku przed jego wypłatą może być realizacja czeków osób fizycznych z rachunków rozliczeniowo-oszczędnościowych. Banki mogą zawierać porozumienia aby na zasadach wzajemności natychmiast realizować czeki, których trasatami są uczestnicy porozumienia. Po natychmiastowej realizacji takiego czeku w banku nie będącym trasatem, rozlicza się on z trasatem, który obciąża rachunek wystawcy czeku. We wspomnianych porozumieniach banki ustalają wysokość kwot, do jakich mogą być realizowane w tym trybie czeki gotówkowe i rozrachunkowe.

w funkcji płatniczej może być on traktowany jako forma rozliczeń, ale jego rola jest znacznie większa, gdyż pełni równocześnie funkcję kredytową. Wystawiany w obcej walucie jest dewizą poszukiwaną na rynkach zagranicznych i krajowych. Ujednolicone w skali międzynarodowej zasady posługiwania się wekslem ułatwiają obroty gospodarcze.

W obrotach zagranicznych weksle występują zazwyczaj w krótkoterminowych transakcjach kredytowych, a typowy przebieg operacji jest następujący:

- eksporter otrzymuje za dostarczony towar tratę zaakceptowaną przez importera (nazywaną wówczas także akceptem) lub jego własny weksel (sola);

- eksporter zazwyczaj dyskontuje otrzymany weksel w banku i otrzymuje należność pomniejszoną przez bank o odsetki dyskonta;

- bank, który zdyskontował weksel, może go odstąpić jako dewizę lub przedstawić importerowi do wykupienia w terminie płatności.

Eksporter może domagać się dodatkowo zabezpieczenia należności w formie poręki wekslowej (awalu). W transakcjach eksportowych znajdują zastosowanie traty terminowe (ciągnione zazwyczaj na 90 lub więcej dni, ale na okres nie dłuższy niż 6 miesięcy) oraz traty awista (za okazaniem). Traty terminowe, jako dewizy, są przedmiotem obrotów na międzynarodowym rynku dyskontowym, natomiast traty awista, czyli płatne na pierwsze żądanie, praktycznie nie mogą być przedmiotem obrotu na rynku dewizowym.

Na rynku dyskontowym rozróżnia się weksle towarowe oraz finansowe. Weksle towarowe pochodzą od bieżących obrotów towarowych, a traty ciągnie eksporter na akceptującego je importera lub na jego bank. Natomiast przypisanie wekslowi charakteru finansowego bywa trudne; mają ten charakter np. traty finansujące koszty przewozu. Ponieważ weksle finansowe nie są ściśle związane z eksportem towarowym, banki bardziej uzależniają ich dyskonto od pozycji gospodarczej wszystkich osób podpisanych na wekslu. Banki najchętniej dyskontują tzw. pierwszorzędne akcepty bankowe, a weksle kupieckie uzyskują mniej korzystne warunki dyskonta.

1. Heropolitańska ,Weksel w obrocie zagranicznym , Twigger S.A. Warszawa 1994 r. , str.25

Izabela Heropolitańska

WEKSEL W OBROCIE GOSPODARCZYM

Herapolitańska I., Weksle w Obrocie Gospodarczym , Wyd. TWIGGER, Warszawa 2007

Akredytywa pieniężna - jest formą uwarunkowanego zlecenia płatniczego. Występuje ona rzadko i jest wypierana przez sprawniejsze operacyjnie metody rozliczeń. Ma ona formę dokumentu, w którym wystawiający ją bank upoważnia inne banki do dokonywania wypłat na rzecz beneficjenta akredytywy do wysokości kwoty oraz w granicach terminu określonego w akredytywie. W rozliczeniach przy użyciu akredytywy pieniężnej kwotę wypłaty określa sam beneficjent w granicach kwoty podanej w akredytywie. Beneficjent, po przedstawieniu dokumentu tożsamości, może podjąć środki z akredytywy bądź jednorazowo w całości, bądź w dowolnych kwotach częściowych, w zależności od potrzeb.

Inkaso - jest szeroko stosowaną formą rozliczeń w obrotach zagranicznych i usługą świadczoną przez banki. Polega ono na pobraniu przez bank należności klienta lub zabezpieczeniu jego przyszłej zapłaty w zamian za wydanie dokumentów powierzonych przez niego bankowi.

W zależności od inkasowanych dokumentów rozróżnia się inkaso dokumentowe oraz finansowe. Przy sprzedaży towaru na kredyt może być stosowane inkaso akceptacyjne, w którym dla zabezpieczenia zapłaty inkasujący bank przyjmuje weksel akceptowany przez importera. W zależności od tego, czy zapłata za inkasowane dokumenty następuje na bieżąco, czy po upływie określonego terminu, występuje inkaso awista lub terminowe. W zależności natomiast od rodzaju transakcji rozróżnia się inkaso importowe lub eksportowe.

W typowej operacji inkasowej występują:

- podawca (eksporter) składający w banku zlecenie inkasowe z załączonymi dokumentami towarowymi;

- bank podawcy przyjmujący od podawcy dokumenty i przesyłający je z własnym zleceniem inkasowym do zagranicznego banku pośredniczącego;

- bank pośredniczący, będący bankiem płatnika w kraju płatnika, który wydaje mu dokumenty po zainkasowaniu należności lub spełnieniu przez płatnika innych warunków zawartych w zleceniu inkasowym;

- płatnik (importer) wykupujący inkasowane dokumenty.

Jan .Głuchowski, Jan . Szambelańczyk , „Bankowość” Podręcznik dla studentów, Wyd. Wyższej Szkoły Bankowej Poznań 1999 r. , str.279

Głuchowski J., Szambelańczyk J., „Bankowość” Podręcznik dla studentów, Wyd. Wyższej Szkoły Bankowej Poznań 1999 r. , str.279

Akredytywa dokumentowa jest zobowiązaniem banku importera do uregulowania eksporterowi należności w zamian za złożenie dokumentów reprezentujących towar. Mimo, że bank otwiera akredytywę w związku z umową kupna-sprzedaży, jest ona jego zobowiązaniem samoistnym i niezależnym od tej umowy. Banki realizujące akredytywę nie są związane umową zawartą między eksporterem a importerem.

W rozliczeniach za pomocą akredytywy dokumentowej zleceniodawcą jest importer, który zleca swemu bankowi otwarcie akredytywy na rzecz nazywanego beneficjentem akredytywy. Bank importera, który otrzymuje zlecenie otwarcia akredytywy, korzysta za granica z pomocy banku pośredniczącego, będącego zazwyczaj bankiem eksportera.

Specjalną formę ma akredytywa typu listu kredytowego, zwana także akredytywą typu L/C. jej otwarcie awizuje bank zleceniodawcy bezpośrednio beneficjentowi, bez udziału banku pośredniczącego, przysyłając mu tekst akredytywy na specjalnym blankiecie firmowym utrudniającym fałszerstwo. W liście kredytowym bank upoważnia beneficjenta akredytywy do ciągnienia na niego weksla trasowanego i zobowiązuje się do wykupienia ciągnionych na niego trat, jeśli będą do nich dołączone dokumenty świadczące o wysłaniu towaru.

Zbigniew Krzyżkiewicz „ Operacje bankowe” Wyd. Poltext , Warszawa 1998 r. , str. 181

Wszystkie źródła zgodnie podają tę samą datę, jeśli chodzi o moment pojawienia się właściwych kart kredytowych. Pierwsza oficjalna data w historii kart kredytowych to rok 1917. Wtedy to właśnie amerykańska firma handlowa "Smart and Roebuck" wprowadziła dla swoich klientów pierwszą w świecie kartę kredytową. Był to zwykły kawałek metalowej blaszki, na której podano tylko dane klienta korzystającego z kredytu firmy oraz jego podpis. 

W latach 20 amerykańskie towarzystwa naftowe oraz wielkie konsorcja handlowe rozpoczęły emisję kart dla swoich stałych klientów. Zostali oni uprawnieni do bezgotówkowego zakupu towarów lub usług, oferowanych przez te firmy. Karty tego typu, tzw. karty konsumenckie wydawane są do tej pory przez firmy sfery niebankowej, np: domy towarowe, hotele, restauracje, linie lotnicze, kasyna, itd. 

Celem wydawania kar typu konsumenckiego jest trwałe związanie klienta z firmą. Cechą charakterystyczną karty konsumenckiej jest porozumienie dwustronne. Jedną ze stron jest firma wydająca kartę i zarazem ją akceptująca, drugą jej posiadacz. Posiadacz karty może nią płacić tylko w firmie, która ją wyemitowała. 

W historii kart płatniczych kolejny ważny etap stanowiły lata 1946-1955. Gospodarka Stanów Zjednoczonych przeżywała wtedy okres prosperity. Do walki o klienta włączyły się banki, rozszerzając swą ofertę, pojawiły się pierwsze bankowe karty kredytowe. Stało się to możliwe dzięki zastosowaniu nowoczesnych technik obliczeniowych, obniżających diametralnie koszty zaciągania kredytów. Pierwsze karty bankowe miały charakter wyłącznie lokalny. 

Bankowe karty płatnicze pojawiły się ok. 50 lat temu i bardzo szybko stały się nieodzownym elementem życia milionów ludzi. W krajach wysoko rozwiniętych dawno zniknęły pytania o sens posiadania plastikowych pieniędzy. Bank, który nie ma kart w swojej ofercie nie liczy się na rynku. 

Jak wykazują doświadczenia krajów zachodnich, a co zauważają również polscy sprzedawcy, punkty honorujące karty cieszą się większym zainteresowaniem klientów. Właściciele punktów wysoko oceniają bezpieczeństwo rozliczeń bezgotówkowych. Równie ważne jest ułatwianie zakupów klientom, unikanie ewentualnych pomyłek przy posługiwaniu się gotówką, ochrona przed przyjęciem fałszywych banknotów oraz prestiż punktu. 

Dziś wystawcy kart walczą o klienta proponując mu wraz z kartą wiele dodatkowych usług. Często są to ubezpieczenia (od opóźnień w podróży, zagubienia bagażu itp.), prawo do korzystania ze specjalnych pomieszczeń na lotniskach, preferencyjne kredyty, specjalne połączenia telefoniczne. 

Dzieje kart emitowanych przez banki i instytucje nie bankowe różnią się od siebie tak samo, jak funkcje, które karty te miały spełniać. Pierwsze znalazły się w użyciu karty konsumenckie wydawane przez firmy dla najlepszych klientów. Później plastikowe pieniądze zaczęły wprowadzać kolejne instytucje nie finansowe związane przede wszystkim z podróżowaniem i rozrywką (karty klubowe, czy karty T&E - Travel & Entertainment): biura podróży, hotele, restauracje. Szybko ukształtowała się główna funkcja kart parabankowych: Miały uczynić podróż łatwą i przyjemną. 

Następnie zostały wprowadzone karty bankowe, które były efektem walki o klienta w czasach dużego nasycenia rynku usług bankowych w USA, miały one ułatwić dostęp do gotówki. Karty bankowe przez dłuższy czas miały charakter lokalny, w przeciwieństwie do kart parabankowych, które szybciej zyskały zasięg krajowy i międzynarodowy. Z czasem różnice pomiędzy kartami bankowymi i nie bankowymi stopniowo zacierały się. Karty bankowe wkroczyły do punktów sprzedaży, w tym również hotelowo - gastronomicznych, zaś karty klubowe wyszły poza sektor turystyczno - wypoczynkowy, dając użytkownikom możliwość wypłacania gotówki (w biurach podróży, bankach i bankomatach). Zarówno karta bankowa, jaki klubowa ułatwiała podróż i umożliwiała pobranie gotówki w lokalnej walucie.

Myczkowska A., Dąbrowski T., Karty płatnicze – przewodnik po świecie plastikowego pieniądza Wyd. Presspublica, Warszawa 1997 r. , str. 11

Przed 1989 w czasach PRL karty płatnicze nie były w Polsce wydawane. W tym czasie w Europie Zachodniej i USA rozpowszechniły się czeki, a potem karty debetowe i kredytowe. Polska nie uczestniczyła w tych przemianach, żyjąc swoimi własnymi wewnętrznymi problemami. Jedynymi osobami, które posługiwały się wtedy kartami płatniczymi w naszym kraju byli cudzoziemcy. I to właśnie dla nich została stworzona przez Biuro Podróży ORBIS sieć akceptacji kart płatniczych. ORBIS utworzył w tym celu Dział do spraw Legitymacji Kredytowych (tak wtedy nazywano karty płatnicze). Od 1969 roku akceptowane były karty Diners Club, od 1971 American Express, od 1974 BankAmeriCard (potem zmieniła nazwę na Visa), od 1975 MasterCharge (zmieniła potem nazwę na Mastercard), a od 1986 roku japońskie karty JCB. Karty były akceptowane w około 500 punktach, głownie w hotelach i restauracjach, gdzie pojawiali się zagraniczni turyści. Akceptowano je również w sklepach sieci Pewex, Batona, Cepelia i Desa. 

Smaga M., Karty płatnicze, Kantor wydawniczy S.C. Zakamycze , 1998 r. , str. 24

Kart płatniczych, zabezpieczają właścicieli przed utratą pieniędzy z powodu kradzieży czy zgubienia. Każda karta posiada bowiem swego rodzaju “elektroniczny podpis” zwany PIN’em (Poufny Numer Identyfikacyjny). Tylko prawidłowe podanie numeru PIN umożliwia dostęp do naszych pieniędzy. Najczęściej po trzykrotnym, nieprawidłowym wybraniu PIN’u bankomat zatrzymuje kartę. Specjaliści twierdzą jednak, iż mimo licznych zabezpieczeń każda karta jest do podrobienia. Ale za kilka lat większość Polaków będzie się już posługiwała kartami i wtedy może to już stanowić poważny problem.

Zabezpieczenia kart:

- każda karta płatnicza posiada wytłoczony w dolnej części awersu numer, który powinien być zgodny z odpowiednim dla określonego systemu układem cyfr.

- wszystkie karty płatnicze mają określony termin ważności.

- kartą może posługiwać się tylko osoba, której imię i nazwisko jest na niej wytłoczone (osoby, które obsługują klienta mają obowiązek to sprawdzić!).

- na karcie powinien znajdować się podpis właściciela karty, a karty nie podpisane uważa się za nieważne (karty typu “biznes” mają wytłoczoną nazwę firmy).

- na każdej karcie płatniczej powinno znajdować się logo systemu (VISA, MasterCard, AmEx itp.) natomiast dodatkowym oznaczeniem jest hologram na awersie karty, niezwykle trudny do podrobienia, jednak nie znajduje się on na wszystkich kartach.

- niektóre karty płatnicze posiadają ograniczenia realizacji tylko do określonego terenu (np. napis VALID ONLY IN POLAND oznacza, iż karta ważna jest tylko na terytorium Polski).

- wybrane karty mogą mieć też zdjęcie właściciela. przykładem takich kart w Polsce są karty

kredytowe wydawane przez Citibank

Wyszomirski T., Bank dla przedsiębiorcy i nie tylko , Wyd. PWN, Warszawa 1999 r. str. 120

Na rynku finansowym funkcjonuje wiele rodzajów kart płatniczych. Wszystkie jednak łączą pewne podstawowe wspólne cechy. Będące w obiegu karty są znormalizowane . Normalizacja dotyczy głównie strony technicznej.

Obecnie karty płatnicze muszą być wykonane z plastiku i posiadać wymiary 54x86x0,8mm.

Na powierzchni karty wytłoczone są:³

• nazwa i symbol organizacji lub banku będącego wystawcą karty,

• numer karty,

• data ważności ( formuły : valid from – ważna od, expires end – wygasa z końcem),

• nazwa użytkownika karty,

• imię i nazwisko osoby uprawnionej do posługiwania się kartą,

• napis określający charakter karty (Classic, Gold, itd.)

• symbol karty,

• trójwymiarowy hologram umieszczony na czołowej stronie karty , charakterystyczny dla każdego z systemów; wyjątek stanowią karty American Express oraz Diners’ Club,

• czarny pasek magnetyczny o wymiarach 12x86mm, zawierający zakodowane wiadomości dotyczące posiadacza karty i jego rachunku, a także osobisty numer identyfikacyjny – PIN ; identyfikator składa się z czterech cyfr i powinien być znany wyłącznie posiadaczowi ; numer ten jest nadawany przez wystawcę karty, a posiadacz może go zmienić wykorzystując do tego celu bankomat,

• poniżej paska magnetycznego umiejscowiony jest specjalny biały fakturowany pasek , przeznaczony do złożenia podpisu przez posiadacza,

• na odwrotnej stronie znajdują się informacje dodatkowe, takie jak adresy i telefony przydatne w razie potrzeby zasięgnięcia informacji lub zgłoszenia znalezionej lub zagubionej karty.

Budowa plastykowego pieniądza:

- czarny pasek magnetyczny o wymiarach 12x86mm, zawierający zakodowane wiadomości

dotyczące posiadacza karty i jego rachunku, a także osobisty numer identyfikacyjny – PIN ;

identyfikator składa się z czterech cyfr i powinien być znany wyłącznie posiadaczowi ;

numer ten jest nadawany przez wystawcę karty, a posiadacz może go zmienić wykorzystując

do tego celu bankomat,

- data ważności ( formuły : valid from – ważna od, expires end – wygasa z końcem),

- imię i nazwisko osoby uprawnionej do posługiwania się kartą,

- nazwa i symbol organizacji lub banku będącego wystawcą karty,

- numer karty,

- napis określający charakter karty (Classic, Gold, itd.)

- na odwrotnej stronie znajdują się informacje dodatkowe, takie jak adresy i telefony

przydatne w razie potrzeby zasięgnięcia informacji lub zgłoszenia znalezionej lub

zagubionej karty.

- nazwa użytkownika karty,

- poniżej paska magnetycznego umiejscowiony jest specjalny biały fakturowany pasek ,

przeznaczony do złożenia podpisu przez posiadacza,

- symbol karty,

- trójwymiarowy hologram umieszczony na czołowej stronie karty , charakterystyczny dla

każdego z systemów; wyjątek stanowią karty American Express oraz Diners’ Club,

Pierwszy podział organizacji płatniczych wydających karty;

Visa (karty międzynarodowe):

- Visa Classic

- Visa Electron

- Visa Classic - wirtualna (wyłącznie płatnicza)

- Visa Classic Gold

- Visa Classic Platinum

- Visa Business

- Visa Business Gold

Europay i MasterCard (karty międzynarodowe):

- Maestro

- Cirrus (wyłącznie bankomatowa)

- MasterCard Electronic

- EuroCard/MasterCard

- EuroCard/MasterCard - wirtualna (wyłącznie płatnicza)

- EuroCard/MasterCard Gold

- EuroCard/MasterCard Business

PolCard (karty krajowe):

- PolCard Bis

- PolCard Tempo (wyłącznie bankomatowa)

- PolCard Classic

- PolCard Business

PBK Styl (karty krajowe):

- PBK Hermes (wyłącznie płatnicza)

Inne (międzynarodowe organizacje klubowe):

- American Express

- Diners Club

Klasyfikacja dotyczy sposobu sprawdzania ważności karty i odczytu zapisanych na niej informacji:

- karty tłoczone,

- karty magnetyczne,

- karty inteligentne;

Karta wypukła to popularne określenie na karty z rodziny Visa Classic/Gold i EuroCard/MasterCard, Polcard Classic (ale nie Polcard Bis), Dinners Club, American Express. Inne nazwy wypukłej to karta tłoczona, karta embosowana. Nazwa pochodzi od tego, że karty te posiadają wyraźnie wypukłe cyfry i literki: pełny numer karty (dla VC i MC jest to zawsze 16 cyfr), ważność karty oraz nazwy posiadacza. W praktyce mówiąc o "karcie wypukłej" najczęściej myślimy o karcie umożliwiającej dokonywanie transakcji offlinowych. - w imprinterach i bez autoryzacji w POSach. Imprinter to specjalne mechaniczne urzędzenie, w którym wystające dane karty są odbijane na rachunku. Karty wypukłe umożliwiają też dokonywanie transakcji bez fizycznej obecności karty - np. w Internecie. Zdarzają się też oczywiście wyjątki, które wprawdzie mają wypukłe niektóre z tych danych ale nie są to "karty wypukłe" wg podanej wyżej definicji.

Kwiatkowski J., Bankowe karty płatnicze, Wyd. AWA ,Warszawa 1995 r. , str. 22 - 23

Karta magnetyczna – karta, w której nośnikiem danych jest pasek magnetyczny. Odczyt danych odbywa się przez przeciągnięcie karty w czytniku reagującym na zmiany pola magnetycznego. Najbardziej popularne karty mają wymiary 86x54 mm. Mogą być wykonane z tworzywa sztucznego lub papieru. Karty magnetyczne są powszechnie stosowane jako karty płatnicze, identyfikacyjne, do kontroli dostępu, itp. Mogą posiadać dodatkowe zabezpieczenia w postaci hologramów lub mikrodruku.

Karta inteligentna (elektroniczna, karta chipowa), (ang. smart card) — uniwersalny nośnik danych w postaci karty wykonanej z plastiku z umieszczonym na niej (lub wewnątrz niej) jednym lub kilkoma układami scalonymi(chip), które pozwalają na ochronę procesu logowania użytkownika, kontrolę dostępu i zawartych na niej danych. Może być odczytywana za pomocą urządzeń automatycznych, np. przy zawieraniu i rozliczaniu transakcji finansowych oraz w kasach cyfrowych. Karty elektroniczne mają rozmiar i wygląd zbliżony do tradycyjnych kart kredytowych z paskiem magnetycznym. Często posiadają również taki pasek i mogą być odczytywane w urządzeniach nie obsługujących kart elektronicznych.

Podział kart płatniczych to podział pod względem funkcjonalnym i podmiotowym.

Podział funkcjonalny:

- karty bankomatowe,

- karty debetowe,

- karty kredytowe,

- karty obciążeniowe ( charge );

Karta bankomatowa - (ang. ATM Card lub Cash Card) służy wyłącznie do dokonywania wypłat gotówki oraz innych transakcji, które możliwe są do wykonania z użyciem bankomatu, np. sprawdzenie stanu rachunku, wydrukowanie historii transakcji, zmiana kodu PIN czy dostęp do funkcji depozytowych w bankomacie. Karta bankomatowa nie posiada żadnych funkcji płatniczych, nie można zatem przy jej użyciu wykonać transakcji bezgotówkowej - nawet jeżeli bankomat udostępnia możliwość wykonania takiej transakcji, np. doładowanie konta telefonu komórkowego. Ponieważ funkcjonalność tego typu kart jest bardzo ograniczona, większość banków nie decyduje się na wydawanie kart bankomatowych. W zamian banki wydają karty płatnicze, które jednocześnie wyposażone są w funkcje karty bankomatowej.

Karty debetowe - (ang. Debit Card) funkcjonują na zasadzie rozliczenia transakcji wykonanej z użyciem karty natychmiast po otrzymaniu przez bank informacji o jej przeprowadzeniu. Oznacza to, że rachunek posiadacza karty, który wykonał transakcję z użyciem karty debetowej, zostanie obciążony przez bank natychmiast jak tylko informacja o transakcji dotrze do banku. Okres ten zależy jednak od wielu czynników, np. od tego gdzie była wykonana transakcja, sposobu jej rozliczania oraz od systemu informatyczno-księgowego stosowanego przez bank. Może zatem wynosić od niemalże kilku sekund od przeprowadzenia transakcji aż do kilku (lub nawet kilkunastu) dni.

Aby skrócić ten okres i zwiększyć bezpieczeństwo obrotu kartowego, banki również blokują środki na rachunku posiadacza karty na podstawie tzw. autoryzacji transakcji. Oznacza to, że od momentu wykonania transakcji aż do momentu jej rozliczenia z rachunku, kwota transakcji jest zablokowana na rachunku posiadacza karty i nie można jej wypłacić ani z użyciem karty ani też innymi metodami (np. poprzez wypłatę w placówce banku).

Kartą debetową można realizować transakcje gotówkowe i bezgotówkowe do wysokości środków na rachunku (najczęściej powiększonych o przyznany limit kredytowy bądź debetowy). Zdarza się jednak, iż ze względów technicznych bank wydaje kartę debetową z określonym limitem wydatków np. dziennym, tygodniowym bądź miesięcznym. Oznacza to, że kartą debetową możemy posługiwać się do wysokości przyznanego limitu, niezależnie od wysokości środków na rachunku.

Bury A., Karty płatnicze, Wyd. MultiPress, Warszawa 2000, str. 23

Karty kredytowe - (ang. Credit Card) to rodzaj kart, których uzyskanie nie wiąże się z koniecznością otwierania rachunku w banku, na który będą wpływały nasze wynagrodzenia czy inne dochody. Do wydania karty kredytowej wystarczy jedynie złożyć wniosek (z reguły zawierający szereg różnego rodzaju pytań dotyczących naszej sytuacji finansowej) oraz załączyć dokumenty wymagane przez bank - najczęściej są to dokumenty poświadczające wysokość naszych zarobków, np. zaświadczenie o zarobkach i stażu pracy wystawione przez naszego pracodawcę. Na tej podstawie bank ocenia naszą zdolność kredytową i ustala wysokość limitu kredytowego. Dla nowych klientów bank najczęściej przyznaje podstawowy limit, który po pewnym czasie dobrej współpracy z bankiem może zostać zwiększony przez bank. Posiadacz karty kredytowej może wykonywać transakcje do wysokości przyznanego limitu kredytowego. Raz w miesiącu bank sumuje wszystkie transakcje i wysyła posiadaczowi karty zbiorcze zestawienie tych transakcji informując jednocześnie o kwocie zaciągniętego kredytu przy użyciu karty.

Zasady spłaty kredytu ustalane są przez każdy bank samodzielnie. Najczęściej bank ustala pewną minimalną kwotę jaką posiadacz karty zobowiązany jest do spłaty co miesiąc (może to być np. 10% zaciągniętego kredytu). Bank może także nie naliczyć żadnych odsetek od kredytu, jeżeli został on w całości spłacony w określonym terminie.

Przyznany przez bank kredyt jest kredytem odnawialnym, co oznacza że każda spłata zadłużenia zwiększa dostępny limit do dokonywania dalszych transakcji z użyciem karty. Przykład: karta kredytowa VISA Classic Lukas Banku SA.

Karty obciążeniowe ( charge ) - to możliwość zakupów, za które płacimy najczęściej raz w miesiącu gdy bank przesyła nam rachunek oraz zestawienie transakcji. Na całkowice zlikwidowanie długu mamy określony czas, potem bank nalicza odsetki karne. Do kwot transakcji doliczana jest niewielka prowizja Posiadacz rachunku nie musi posiadać rachunku u wydającego kartę. 

Podział kart płatniczych o zasięgu:

- krajowym ( np. karta POLCARD ),

- międzynarodowym ( VISA, MasterCard, EuroCard, American Express, Diners’ Club, JCB);

Podział względu na status użytkownika karty:

- popularne ( tzw. silver , srebrne ),

- specjalne ( tzw. gold , złote );

Karta wirtualna - (ang. Virtual Card) to nowy rodzaj kart płatniczych opracowanych wyłącznie pod kątem dokonywania transakcji bez fizycznego użycia karty. W ostatnich latach gwałtowny rozwój internetu spowodował, iż coraz częściej możemy wykonywać także transakcje poprzez sieć internet - przy czym mogą to być dowolnego transakcje, począwszy od dostępu do różnego rodzaju zasobów (np. archiwum artykułów gazet) aż do niezliczonej ilości internetowych sklepów, których asortyment niejednokrotnie przekracza ofertę tradycyjnych sklepów. Wraz z rozwojem sklepów internetowych zwiększa się liczba osób pragnących dokonywać transakcji w sieci internet. W tym celu organizacje płatnicze wraz z bankami opracowały nowy sposób dokonywania transakcji - właśnie z użyciem wirtualnej karty.

Zastosowanie karty wirtualnej nie niesie jednak żadnych dodatkowych rozwiązań zwiększających bezpieczeństwo sklepu internetowego jak i posiadaczy kart (zarówno kart tradycyjnych jak i wirtualnych). Można zaryzykować twierdzenie, iż jest to tylko nowy sposób działań marketingowych mających za cel dotarcie do pewnej grupy klientów banku.

Czym zatem różni się karta wirtualna od tradycyjnej plastikowej karty płatniczej ? Podstawowa różnica jest taka, iż kartą wirtualną nie możemy dokonać transakcji w zwykłym punkcie handlowo-usługowym. Nie wypłacimy nią również gotówki w bankomacie czy kasie banku. Do karty nie jest także generowany kod PIN, jednakże generowane są kody weryfikujące o nazwie CVC2 lub CVV2 (kody te są również generowane do większości tradycyjnych kart płatniczych). Karta wirtualna służy zatem wyłącznie do dokonywania transakcji typu MOTO (czyli transakcje realizowane drogą pocztową i telefoniczną) oraz transakcji internetowych.

Karta wirtualna może zostać wydana w postaci papierowej (czyli otrzymujemy z banku specjalną kopertę, podobną do koperty z kodem PIN, w której zapisany jest numer karty, data jej ważności oraz kod weryfikujący CVC2 lub CVV2) bądź może zostać również wydana w postaci standardowej plastikowej karty (jednakże taką kartą wirtualną nadal nie można realizować transakcji w bankomatach oraz zwykłych punktach handlowo-usługowych), np: eKARTA mBank’u.

Innym nowoczesnym produktem płatniczym jest karta wirtualna.

Wydarzenia w historii mBanku:

- 25/26 listopada 2000 r. - start mBanku

- 2001 r. - uruchomienie pierwszej Cyber Cafe

- 24 grudnia 2001 r. - pozyskujemy pierwszy mld depozytów

- 21 stycznia 2002 r. - mamy 150 tys. Klientów

- 2002 r. - otwarcie pierwszego Centrum Kredytowego mBanku

(obecnie Centrum Finansowe)

- styczeń 2003 r. - zaproponowaliśmy naszym Klientom Supermarket Funduszy

Inwestycyjnych

- 2004 r. - w ofercie pojawił się pierwszy kredyt gotówkowy

- lipiec 2005 r. - rozszerzenie oferty inwestycyjnej o usługę maklerską

- 2005 r. - obchodzimy 5 urodziny mBanku i zdobywamy milionowego Klienta

- 3 grudnia 2006 r. - rozpoczyna działalność bankowa telefonia komórkowa - mBank mobile

- 13 lutego 2007 r. - rozszerzenie oferty ubezpieczeniowej o Supermarket Ubezpieczeń

Samochodowych

- marzec 2007 r. - rozpoczęcie nowego projektu Partnerskich mKiosków

- 24/25 listopada 2007 r. - start mBanku w Czechach i na Słowacji

- 25/26 listopada 2007 r. - 7 urodziny mBanku i start nowego portalu internetowego dla

Klientów

- 6 grudnia 2007 r. - uruchomienie Centrum Finansowego w Londynie

- 15 marca 2008 r. – wszystkie karty płatnicze wydawane z mikroprocesorem

- 25 czerwca 2008 r. - zaoferowanie Ramowej Umowy Kredytowej (RUK)

- 4 września 2008 r. -  nowa karta kredytowa Visa Platinum

- 6 października 2008 r. – karta debetowa do eMAX EUR i eMAX GBP

- 10 grudnia 2008 r. – 2 miliony Klientów

- 12 stycznia 2009 r. – pierwsza subskrypcja LOKAT strukturyzowanych

- marzec 2009 r. – zaoferowanie Aktywnego Portfela Funduszy (APF)

- 14 czerwca 2009 r. – wielkie zmiany w systemie transakcyjnym

Historia mBank rozpoczeła się od 26 listopada 2000 roku, jako pierwszego wirtualnego banku w Polsce. Jest częścią BRE Banku SA. Początkowo mBank był bankiem depozytowym drugiego wyboru, oferującym podstawowe usługi bankowe – darmowy rachunek oszczędnościowy i bieżący z najwyższym na rynku oprocentowaniem oraz bezpłatną kartę debetową.

Wraz z upływem czasu, model biznesowy ewoluował – oferta jest stopniowo poszerzana o kolejne produkty kredytowe, ubezpieczeniowe i inwestycyjne. Obecnie jest liderem bankowości elektronicznej i mobilnej dla Klientów indywidualnych oraz  mikrofirm, zajmując znaczącą pozycję w polskim sektorze finansowym. Ofertę uzupełnia platforma

e-commerce oraz pierwszy w Polsce niezależny, wirtualny operator komórkowy – mBank mobile. Po siedmiu udanych latach działalności w Polsce, mBank rozpoczął ekspansję na rynki zagraniczne, od listopada 2007 r. z jego usług korzystać mogą także Czesi i Słowacy.

Misja mBanku:

- Maksimum korzyści i wygoda w finansach osobistych

- mBank jest liderem bankowości internetowej w Polsce - pod względem liczby Klientów, liczby rachunków, ilości zgromadzonych depozytów i dynamiki ich wzrostu. Jest pierwszym bankiem wirtualnym w Polsce, cieszącym się największym zaufaniem Klientów.

- mBank proponuje ludziom racjonalnie zarządzającym swoimi finansami najbardziej potrzebne produkty i usługi w najlepszych cenach i najwyższej jakości w danej kategorii na rynku.

- mBank oferuje ograniczoną liczbę innowacyjnych produktów i usług finansowych: oszczędnościowych, transakcyjnych /konto osobiste/, kredytowych oraz inwestycyjnych
i ubezpieczeniowych dostępnych w zdalnych kanałach dystrybucji.

- Brak tradycyjnych oddziałów i zastosowanie innowacyjnej technologii pozwala osiągnąć trwałą przewagę konkurencyjną nad bankami tradycyjnymi w poziomie kosztów
i komunikacji, która daje Klientom mBanku maksimum korzyści, wygodę i niezależność 
w korzystaniu z usług finansowych.

- mBank słucha swoich Klientów dostosowując swoją ofertę do ich wymagań. mBank rozwija swoją ofertę biznesową, tak aby zaspokoić wszystkie podstawowe potrzeby finansowe swoich Klientów.

Działalności mBanku:

- mBank – jest lider na rynku bankowości elektronicznej, oraz jest ono detalicznym ramieniem BRE Banku SA, obchodzi ósmą rocznicą rozpoczęcia działalności.

- z każdym miesiącem mBank odnotowuje wyraźny wzrost deponowanych przez osoby fizyczne oraz mikroprzedsiębiorstwa oszczędności, oferując bardzo korzystne warunki dla ponad 2 milinów klientów, w 2008r. Stały progres wartości depozytów, liczby klientów i rachunków jest potwierdzeniem prawidłowo wybranego modelu biznesowego i akceptacji klientów dla działań mBanku.

- w ciągu 8 lat działalności, klienci mBanku otworzyli ponad 220 tys. rachunków w 2007r.

- według raportu sporządzonego przez Radę Bankowości Elektronicznej przy Związku Banków Polskich - udział mBanku w rynku rachunków bankowych z dostępem przez Internet wynosił 28.3%*.

- dominującym kanałem pozyskiwania klientów jest strona internetowa mBanku, przez którą rachunki otworzyło 52% ogółu klientów, kolejne są COT i poczta - łącznie 20%, portale 18% oraz sieci zewnętrzne 10%. W październiku br. stronę mBanku odwiedzało średnio ponad 24 tys. osób dziennie, w tym okresie zanotowano również średnio 93 tys. odsłon dziennie. W tym samym okresie w COT odebrano ponad 123 tys. telefonów, co daje średnią ponad 4000 rozmów telefonicznych dziennie.

- 69% klientów mBanku to mężczyźni, najwięcej klientów znajduje się w przedziale wiekowym od 26 do 32 lat. Średni wiek klienta mBanku to 31 lat.

- najwięcej klientów mBanku jest mieszkańcami dużych miast, zdecydowanie wyróżnia się Warszawa, w której mieszka około 42 tys. Klientów mBanku. Kolejne miejsca, wg liczby Klientów, zajmują: Łódź, Kraków, Wrocław, Gdańsk, Poznań, Szczecin, Lublin i Bydgoszcz.

- wielkość depozytów w mBanku przekroczyła 1,7 mld złotych. W okresie od początku stycznia do końca sierpnia 2002 roku mBank osiągnął 45% udział w przyroście depozytów gospodarstw domowych w polskim sektorze bankowym. Przyrost depozytów mBanku w tym okresie osiągnął pułap 577,8 mln zł.

***wg danych na koniec września 2008***

Bank mBank oferuje zróżnicowany wachlarz swoich produktów, których jest

Należą do nich, produkty kredytowe są to:

- kredyt gotówkowy

- kredyt odnawialny

- kredyt hipoteczny

- kredyt refinansowy

- pożyczka hipoteczna

- kredyt konsolidacyjny

- kredyt Rodzina na Swoim

- kredyt samochodowy na zakup pojazdu

- mEmisja ( kredyt na zakup papierów wartościowych)

Produkty depozytowe:

- lokaty terminowe

- lokaty strukturyzowane

- rachunek osobisty - eKONTO od 18 lat, izzyKONTO (13 - 18 lat)

- rachunek oszczędnościowy - eMAX, eMAX plus

- rachunek walutowy - eMAX walutowy

Produkty rozliczeniowe

- polecenie przelewu

- karty płatnicze

Produkty parabankowe

- ubezpiczenia samochodowe OC i AC

- ubezpieczenia nieruchomości - Go!Direct

- ubezpieczenia podróżne - mDirect i mPodróżnik

- ubezpiecznia od Następstw Nieszczęśliwych Wypadków - Ochrona 24h

- ubezpieczenia na życie z funduszem

- ubezpieczenia kart – ,,Pakiet bezpieczna karta”

Inne produkty

- mInwestycje – eMakler

- lokaty strukturyzowane - ,, Wielka 20-tka”

- mPortfel - Aktywny Portfel Funduszy

-mEmerytura - II filar (OFE), III filar (IKE)

- mTelefonia – mBank mobile, telefonia internetowa VoIP (Voice over Internet Protocol)

- mZakupy – mSZOP ( Pasaż Handlowy mBanku)

Bank mBank ma w swojej ofercie kilka interesujących rodzajów kart płatniczych wydawanych do określonych rachunków bankowych. W ponizszym schemacie przedstawie kilka kart mBanku, jak karty kredytowe, karty wirtualne i karty debetowe.

---

1. J. Głuchowski, J. Szambelańczyk „Bankowość” Podręcznik dla studentów, Wydawnictwo Wyższej Szkoły Bankowej Poznań 1999 , str.270↩

2. Dziennik Ustaw 134/1993 r. , poz.646.↩

3. Tadeusz Wyszomirski, Bank dla przedsiębiorcy i nie tylko , Wyd. PWN, Warszawa 1999 r. str. 120↩