Etapy rozwoju Pedagogiki:

1. Okres praktycznej działalności wychowawczej bez głębszej refleksji pedagogicznej,

2. Okres uprawiania pedagogiki społecznej w sposób spekulatywny bez głębszego powiązania z badaniami empirycznymi,

3. Okres umacniania się pedagogiki społecznej na podstawie badań empirycznych,

4. Okres ilościowego wzrostu badań empirycznych z zakresu pedagogiki społecznej (w Polsce od końca lat 50.) wykazujących różne orientacje metodologiczne najczęściej jednak skłaniających się ku socjologii wychowania,

5. Okres syntetyzowania niejako rozsianych badań empirycznych – w tym nakreślania nowych obszarów badawczych oraz swoistej już metodologii.

1. Proszę wymienić czołowych przedstawicieli polskiej pedagogiki społecznej?

Helena Radlińska, Aleksander Kamiński, Ryszard Wroczyński, Stanisław Kowalski, Stanisław Szacki, Zygmunt Mysłakowski, Czesław Babicki, Kazimierz Jeżewski, Kazimierz Lisiecki,

1. Proszę wymienić czołowych przedstawicieli światowej pedagogiki społecznej?

J.H.Pestalozzi, Friedrich Disterweg, Robert Owen, Paul Bergemann, Paul Natorp, Mary Richmond, Alice Salomon,

1. Okresy rozwoju pedagogiki społecznej w Polsce?

   1. (1908-1939) (1939-1945),

   2. (1945-1980),

   3. lata 80.

   4. Lata 90.

2. Zadania tych okresów:

   1. Jest to okres tworzenia podstaw teo­retycznych pedagogiki społecznej w Polsce. Głównym ośrodkiem rozwoju myśli pedagogiki społecznej było od 1925 roku Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Kierownikiem i założycielką tego studium była H. Radlińską. Poglądy społeczno-pedagogiczne twórczyni tej dziedziny pedagogiki Heleny Radlińskiej kształtowały się w czterech różnych epokach historycznych: w okresie zaborów, w latach II Rzeczypospolitej, w okresie okupacji i w początkach Polski Ludowej. Tym, co łączyło jej stanowisko z tych epok są dążenia niepodległościo­we i wychowanie aktywnego człowieka. Poprzez edukację, która ma ujawnić i zaktywizować wartości, siły jednostek i grup społecznych, co doprowadzi —jej zdaniem — najszersze kręgi społeczne do udziału w życiu kraju i środowiska lo­kalnego. Kontynuacja pracy Wolnej Wszechnicy Polskiej wystąpiła także w okresie okupacji w latach 1939-1945. Kierownikiem konspiracyjnego Studium Pracy Społeczno-Oświatowej pozostawała H. Radlińska. Tajne nauczanie, inicjowane przez WWP, prowadzone było także w Łodzi, a nawet w obozie jenieckim w Woldenbergu

1908-1939 – kontynuacja – w latach 1939-1945:

1. pierwsza próba sformułowania przedmiotu i zadań pedagogiki społecznej przez H. Radlińską w 1908 r. w pracy „ Z zagadnień pedagogiki społecznej”;

2. okres tworzenia się podstaw teoretycznych pedagogiki społecznej w Polsce;

3. głównym ośrodkiem rozwoju myśli pedagogiki społecznej – 1925 r. – Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie;

4. okres okupacji – tajne nauczanie w Wolnej Wszechnicy Polskiej;

.

1. . Ten rok i następne po nim zainspirowały pedagogów społecznych do nowych poszukiwań oraz oceny roli, jaką spełniła pedagogika społeczna w wyżej wymienionym okresie i jaką mogłaby spełniać w zmieniających się wa­runkach społecznych. W roku 1957 odbył się w Warszawie pierwszy zjazd pedagogów społecznych, zorganizowany przez grupę uczniów i współpracowników H. Radlińskiej, skupio­ną wokół R. Wroczyńskiego. Na zjeździe skrytykowano ograniczenia i dogmatyzm okresu stalinowskiego oraz zainicjowano utworzenie na Uniwersytecie Warszawskim Katedry Pedagogiki Społecznej pod kierownictwem R. Wroczyńskiego. Na Uniwersytecie Łódzkim reaktywowano pracę takiej Kate­dry w 1962 r. — kierownikiem został A. Kamiński. W ten sposób rozpoczęły dzia­łalność dwa wiodące ośrodki pedagogiki społecznej w Polsce. W latach następnych zaczęły powstawać nowe ośrodki rozwijające tę dyscyplinę pedagogiczną. ). W innych uczelniach polskich badania i działalność dydaktyczną z zakresu pedagogiki społecznej prowadzono w ramach innych katedr i zakładów o profilu pedagogicznym. Reaktywowanie, a także uruchomienie nowych ośrodków pedagogiki społecz­nej było możliwe —jak zauważa A. Kamiński — dzięki stworzonemu w pierwszym etapie rozwoju tej dyscypliny po wojnie (1945-1950) potencjałowi kadrowemu i dorobkowi wiedzy teoretycznej. Rozwój pedagogiki społecznej od 1957 roku w Polsce wyraża się w obfitości prac teoretycznych i rozlicznych badań empi­rycznych

1945-1980:

• etap pierwszy:

- 1945-50:

- początkowy etap kształtowania się pedagogiki społecznej w Polsce powojennej;

- katedra pedagogiki społecznej w Łodzi (Radlińska);

- etap kontynuacji dorobku sprzed wojny i próba adaptacji tegoż dorobku do nowych potrzeb społecznych i wychowawczych;

• etap drugi:

- 1950-56:

- przerwa w rozwoju pedagogiki społecznej;

- likwidacja katedry pedagogiki społecznej Uniwersytetu Łódzkiego;

- zakaz pracy np. dla Radlińskiej;

• etap trzeci:

- 1957:

- pierwszy zjazd pedagogów społecznych w Warszawie;

- utworzenie na UW Katedry Pedagogiki Społecznej pod kierownictwem R. Wroczyńskiego (obecnie A. Przecławska);

- reaktywacja pracy Katedry Pedagogiki Społecznej na UŁ – A. Kamiński;

• etap czwarty:

- powstanie nowych ośrodków (filia UW w Białymstoku – J. Izdebska)

- znaczące prace z pedagogiki społecznej;

- nowi badacze (T. Pilch);

3. Dekada lat 80. przynosi dramaty tożsamości, ob­naża progi i ograniczenia rozwoju myśli i praktyki pedagogicznej. Krytyczne reak­cje pedagogów społecznych pojawiają się na początku lat 80. (kryzys formacji politycznej) i pod koniec tej dekady (przesilenie formacji politycznej). Kontynu­owane są też poszukiwania empiryczne i przemyślenia teoretyczne na ogół w ob­szarach dystansujących się do aktualnych wydarzeń politycznych, inicjowanych przez centrum rządzące. Formułowane są koncepcje wychowawcze przeciwsta­wiające się indoktrynacji i urabianiu wychowanków. Definiowane są nowe obsza­ry zagrożeń społecznych. Wraz z samokrytyką rysuje się tendencja powrotu do pierwotnych źródeł.

Oprócz dotychczas powołanych (do 1980 r.) i funkcjonujących katedr (zakładów) pedagogiki społecznej tworzone są nowe ośrodki tej dyscypliny pedagogicznej w 1983 r. w WSP w Olsztynie (kierownik S. Kawula) i WSP w Zielonej Górze (kierownik E. Hajduk).

lata 80.

• krytyczne reakcje pedagogów społecznych na początku (kryzys formacji politycznej) i pod koniec (przesilenie formacyjne) lat 80.;

• kontynuacja poszukiwań empirycznych i przemyśleń teoretycznych na ogół w obszarach dystansujących się do wydarzeń politycznych;

• definiowanie nowych obszarów zagrożeń społecznych;

• samokrytyka i tendencja do powrotu do źródeł;

• tworzenie nowych ośrodków pedagogiki społecznej (Olsztyn – Kawula, WSP w Zielonej Górze – Hajduk);

4. lata 90. i przełom wieków XX/XXI. Mijająca już dekada przyniosła serię nowych pytań i wątpliwości, próby określenia nowych obszarów badawczych pedagogiki społecznej. Jest to okres dokonującej się transformacji spo-łeczno-ustrojowej. Wprowadzane reformy (nowy podział administracyjny kraju, ubezpieczenia społeczne, służba zdrowia, system edukacji) w roku 1999 rodzą nowe nadzieje, a jednocześnie napięcia społeczne. Rośnie więc zapotrzebowanie na myśl naukową pedagogiki społecznej i rozwiązania racjonalne w pracy socjalnej.

lata 90. i przełom XX/XXI w.:

• rozwój nowych obszarów badawczych pedagogiki społecznej;

- idee klasycznej pedagogiki społecznej / parafraza w obecnych czasach:

• podmiotowości / wpływ społeczności lokalnej;

• sprawiedliwości społecznej / nie tylko równe szanse ale i możliwości rozwoju;

• pomocniczości / nie opieka a wsparcie;

• edukacji społecznej / wpływ czynników społeczno-kulturalnych na wychowanie;

6.Czołowi przedstawiciele:

• HELENA RADLIŃSKA-(1879-1954)-jej największą zasługą w rozwoju tej dyscypliny jest troska o nadanie pedagogice społecznej jak największej rangi naukowej. Zatrzymała się w swoich pracach na poziomie metodologii pojętej, jako zbiór konkretnych metod i technik nadawczych, co rozpatrywała wyższe jej płaszczyzny. Nakreśliła główne przedmioty i zadania oraz charakter ped społecznej, a także ustaliła w miarę precyzyjne zasadnicze, pojecia( średnia, norma, wzorzec, miernik, siły społeczne, wiek społeczny dziecka), które ułatwiły badaczom przeprowadzanie badań empirycznych, zwłaszcza ocen faktów i zjawisk społ- wych.

• I okres przypada na lata 1908-1939 z pewną kontynuacją w latach 1939-1945. Początkową cezurę czasową tego okresu wyznacza pierwsza próba sformułowania przedmiotu i zadań pedagogiki społecznej przez Helenę Radlińską w 1908 r. w pracy Z zagadnień pedagogiki społecznej. Jest to okres tworzenia podstaw teo­retycznych pedagogiki społecznej w Polsce. Głównym ośrodkiem rozwoju myśli pedagogiki społecznej było od 1925 roku Studium Pracy Społeczno-Oświatowej Wolnej Wszechnicy Polskiej w Warszawie. Kierownikiem i założycielką tego studium była H. Radlińską.

• H. Radlińska przygotowała wydawnictwo zbiorowe Praca oświato­wa, jej zadania, metody, organizacja (Kraków 1913) — uznawane za pierwszy podręcznik polski z oświaty pozaszkolnej. Zasadnicze przesłanki własnej koncep­cji pedagogiki społecznej zamieściła w pracy: Stosunek wychowawcy do środowi­ska społecznego (1935). W pracy tej podkreśliła, iż głównym punktem widzenia pedagogiki społecznej jest wzajemny i aktywny stosunek jednostki i środowiska. W głośnej rozprawie Społeczne przyczyny powodzeń i niepowodzeń szkolnych (1937) zdemaskowała ograniczenia i środowiskowe uwarunkowania dostępności dzieci do oświaty

• Poglądy społeczno-pedagogiczne twórczyni tej dziedziny pedagogiki Heleny Radlińskiej kształtowały się w czterech różnych epokach historycznych: w okresie zaborów, w latach II Rzeczypospolitej, w okresie okupacji i w początkach Polski Ludowej. Tym, co łączyło jej stanowisko z tych epok są dążenia niepodległościo­we i wychowanie aktywnego człowieka. Poprzez edukację, która ma ujawnić i zaktywizować wartości, siły jednostek i grup społecznych, co doprowadzi —jej zdaniem — najszersze kręgi społeczne do udziału w życiu kraju i środowiska lo­kalnego.

• Radykalizm społeczny H. Radlińskiej był więc ściśle związany z pobudkami patriotycznymi. Dobro gnębionego narodu, jego odrodzenie, przebudzenie naro­dowe i krzewienie kultury narodowej, to naczelne motywy życia i twórczości pe­dagogicznej H. Radlińskiej (A. Kamiński, 1978, s. 38).Helena Radlińska, tworząc podstawy swej pedagogiki, odczuwała potrzebę się­gnięcia do fundamentów pedagogiki narodowej, nawiązania zerwanych nici tradycji, czerpania z inspiracji wielkich twórców oświaty polskiej sprzed wieku, takich jak:Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic, Karol Libelt.

• Przede wszystkim odmienne traktowanie wzajemnych powiązań jednostki i środowiska. W odróżnieniu od deterministów środowiskowych H. Radlińska przy­gotowywała jednostki i grupy do obrony przed warunkami środowiskowymi hamują­cymi i obniżającymi życie i rozwój człowieka, a także do zmiany tych warunków własnymi siłami. Czyni to polską pedagogikę społeczną w międzynarodowym śro­dowisku pedagogów w XX-leciu międzywojennym dyscypliną swoista. W to środo­wisko H. Radlińska wnosi nowy sens działalności wychowawczej, polegający na uruchomieniu sił społecznych, na ulepszaniu środowiska życia poczynaniami dyna­micznymi jednostek i grup społecznych, na odnajdywaniu ich i wspieraniu w działa­niu, na rozbudzaniu ich wyobraźni

• Kontynuacja pracy Wolnej Wszechnicy Polskiej wystąpiła także w okresie okupacji w latach 1939-1945. Kierownikiem konspiracyjnego Studium Pracy Społeczno-Oświatowej pozostawała H. Radlińska. Tajne nauczanie, inicjowane przez WWP, prowadzone było także w Łodzi, a nawet w obozie jenieckim w Wol-denbergu

Helena Radlińska ujmuje zakres zadań pedagogiki społecznej w trzy dziedziny:

1. TEORIA PRACY SPOŁECZNEJ- zajmuje się rozpoznawaniem warunków, w których zachodzi potrzeba ratownictwa, opieki, pomocy, zabezpieczenia oraz poszukiwania sposobów odnajdywania sił ludzkich i organizowania ich do przezwyciężania, do zmiany niekorzystnych uwarunkowań środowiskowych na korzystne dla rozwoju jednostek i grup społecznych.

2. TEORIA OŚWIATY DOROSŁYCH- obejmuje zagadnienia kształcenia i dokształcania dorosłych, organizacji wczasów , wspomagania kompetencji jednostek i grup niezbędnych do wypełniania różnorodnych zadań.

3. HISTORIA PRACY SPOŁECZNEJ I OŚWIATOWEJ- poszukuje czynników ewolucji urządzeń i instytucji społecznych, ich powiązań, trwałości i zmienności dążeń i form, skutków celowych i samorzutnych oddziaływań wychowawczych.

Według Radlińskiej, w związku z występowaniem nowych problemów dziedziny te bądź rozszerzają się, bądź emancypują się jako samodzielne obszary badań (obecnie odnosi się to m.in. do historii wychowania i andragogiki).

• „SIŁY TWÓRCZE" (SIŁY SPOŁECZNE) CZŁOWIEKA I ŚRODOWISKA.

Wg Radlińskiej- widzialne i utajone wartości tkwiące w człowieku i środowisku. Dzięki ich wyzwoleniu i wydobyciu, we wspólnym działaniu przetwarzać można istniejącą rzeczywistość.

Czym jest wzorzec według Heleny Radlińskiej?

„Wzorzec — zdaniem Radlińskiej — jest to zestawienie norm. Obejmuje to, co jest osiągalne w danej epoce i kulturze. Zawiera w sobie realne wskazania przebu­dowy i kompensacji w poszczególnych dziedzinach. Przez swe składniki obiek­tywne wzbogaca i przetwarza wzór społeczny, powstający samorzutnie jako obraz godny szacunku i naśladownictwa".

Proszę zdefiniować badania społeczno – pedagogiczne według Heleny Radlińskiej?

„Badania społeczno-pedagogiczne:

zajmują się wzajemnym oddziaływaniem wpływów środowiska i przekształcających je działań jednostek. W odróżnieniu od badań przeprowadzanych przez pokrewne dziedziny, kładą nacisk na rozpoznawanie roli czynników, które świadomie nastawiają wolę ludzką. Interesują się wszystkim, co odsłania i potęguje siły jednostek i gromad ludzkich. Przez pielęgnowanie zadatków, uzdolnień i ukazywanie dróg potrzebie twórczości”.

1. Proszę omówić etapy zespołowych badań pedagogicznych?

   1. OBSERWACJA- była przeprowadzana w toku normalnej pracy zawodowej i codziennego życia w określonym środowisku. Stosowana od kilku miesięcy do kilku lat. Obserwacja traktowana była przez Radlińską jako fundamentalne narzędzie badawcze.

Celem tego etapu było:

• uchwycenie przynajmniej zewnętrznych związków i zależności zachodzących między obserwowanymi zdarzeniami,

• pomóc badaczowi w postawieniu właściwych zagadnień, które ma on rozwiązywać opierając się na wnioskach wynikłych z obserwacji planowej i innych technik badawczych.

Wyróżniamy wg Radlińskiej dwa rodzaje obserwacji:

• „z zewnątrz”- polega na tym, że jest prowadzona w środowisku bez jego współpracy,

• „od wewnątrz”- jest uwikłana w życie danego środowiska.

1. Czym jest edukacja permanentna według Heleny Radlińskiej?

Edukacja permanentna-

• określana przez Radlińską mianem samokształcenia,

1. Jakie są warunki powodzenia badań społeczno – pedagogicznych?

Warunkiem powodzenia badań jest:

-właściwy dobór współpracowników naukowych,

-dokładność,

-wszechstronna analiza badanych faktów,

-umiejętność nawiązywania kontaktów z ludźmi w badanym środowisku,

-gruntowne przygotowanie merytoryczne i metodyczne uczestników badań,

-uczciwość naukowa,

-przyjmowanie i analizowanie faktów bez względu na to, czy są zgodne z przyjętą tezą, czy nie.

1. Proszę omówić badania Heleny Radlińskiej nad reorganizacją zapisów szkolnych, przeprowadzonych w 1933 roku?

Przykładem badań kompleksowych ( w których wzięli udział lekarze, higienistki szkolne, psychologowie, asystenci Wolnej Wszechnicy Polskiej i studenci) były badania H. Radlińskiej nad reorganizacją zapisów szkolnych, przeprowadzone w 1933 r. na 599 dzieciach z dzielnicy Warszawy- Ochoty.

Celem badań było:

• poznanie warunków materialno- bytowych dzieci wstępujących do szkoły,

• poznanie ich dojrzałości do podjęcia obowiązków szkolnych,

• próba poprawy warunków życiowych pewnej grupy dzieci.

Oto przebieg badań w punktach:

1. Punkty zapisu dzieci posiadały urządzone poczekalnie i miejsca zabaw dla dzieci (przeważnie znajdujące się w sali gimnastycznej),

2. Rodziców oraz ich dzieci przyjmowano wedle wcześniej ułożonego planu, wydając numerki z oznaczeniem godzin przyjęć,

3. Na ścianach pomieszczeń, gdzie przeprowadzane były badania znajdowały się afisze informujące, no.: Co należy się wszystkim dzieciom; O dzieciach, które wymagają specjalnej opieki.

4. Na środku sali studenci prowadzili zabawy z dziećmi,

5. W sali znajdowały się dwa stoliki, do których podchodziły osoby z numerkami (do jednego stolika numery parzyste, a do drugiego nieparzyste),

6. Na specjalnych kartach zapisywano -imię, -nazwisko, -wiek dziecka, -zawód rodziców, -czy dziecko zgłaszało się poprzednio do zapisu, -wyniki badania lekarskiego, -skierowanie do dalszych badań i uzasadnienie tego kierowania,

7. Powołani w celu sprawniejszego przeprowadzania zapisów, ankieterzy- łącznicy, posiadali komplet danych i narzędzi badawczych: karty zapisów, formularze do dalszych badań, kwestionariusze wywiadu. Wykonywali następujące czynności:

• przeprowadzali uzupełniające badania pedagogiczne,

• towarzyszyli przy badaniu psychologicznym i lekarskim,

• w razie potrzeby wyjaśniali rodzicom cel i konsekwencje badań,

• przeprowadzali wywiad pedagogiczny z rodzicami.

• w trakcie wywiadu zadawali pytania o: warunki bytu, sposób zarobkowania, mieszkanie, regularność i rodzaj posiłków, czy rodzina korzysta z pomocy instytucji społecznych. Ważnym pytaniem otwartym było: co matka uważa za najważniejsze dla poprawienia ogólnego rozwoju dziecka?

8. W badaniach psychologicznych zastosowano testy indywidualne,

9. Badania specjalistyczne odnośnie stanu zdrowia i rozwoju fizycznego dzieci przeprowadzał lekarz, a pielęgniarki dokonywały pomiaru wzrostu, wagi, obwodu klatki piersiowej.

10. W przypadku odroczenia obowiązku szkolnego dziecku, przewidziane były dalsze kroki postępowania kompensacyjnego. Przyczyny odroczenia oraz karta z adresami instytucji, do których należy się zwrócić o pomoc, były przekazywane rodzicom przez łącznika lub lekarza.

11. Komplet materiałów wychowawczych składał się:

    • dwie karty zapisu (urzędowa i badawcza),

    • arkusz wywiadu,

    • notatki z badania psychologicznego.

Dane z tych dokumentów nanoszono na arkusze zbiorcze, a całość materiałów odpowiednio układano (chłopcy- kolor czerwony, liczba nieparzysta, dziewczynki- kolor niebieski, liczba parzysta).

Lata życia-1879-1954

Działania w okresie wojny:

Pracuje w Departamencie Wojskowym Naczelnego Komitetu Narodowego, gdzie wspomaga tworzenie Legionów.

Działa również w Polskiej Organizacji Wojskowej, a w momencie odzyskania niepodległości kończy służbę ze stopniem porucznika. Prowadzi tajne nauczania.

W Łodzi uruchamia Zakład pedagogiki Społecznej w nowo powstałym Uniwersytecie Łódzkim, gdzie jej współpracownikami są tacy znani działacze jak: Ryszard Wroczyński, Aleksander Kamiński, Irena Lepalczyk

Tworzy Polski Instytut Służby Społecznej przemianowany w 1948 roku w Polskie Towarzystwo Studiów Społecznych. Na zlecenie Ministerstwa Oświaty organizuje Wydział Społeczny Wyższej Szkoły Gospodarstwa Wiejskiego w Łodzi.

W latach rewolucji Radlińska była jednym z przywódców walki o szkołę polską. Bezpośredni udział w tej walce wpłynął na poszerzenie u Niej kręgu widzenia spraw społecznych. Udział w rewolucji 1905 r. i pobyt wraz z mężem, zesłańcem na Syberii, kończy jakby pierwszy etap życia i działalności H. Radlińskiej Jest to okres krystalizowania się podstawowych założeń Jej dalszej pracy naukowej i działalności społecznej.

Działania po wojnie:

D prowadziła działalność popularyzatorską i oświatową w Krakowskim Uniwersytecie Ludowym im. A. Mickiewicza - instytucji powołanej do życia w 1897 r. przez grono działaczy oświatowych.

Okres działalności w tym uniwersytecie odegrał niezwykle doniosłą rolę w kształtowaniu się u Radlińskiej zasadniczej koncepcji systemu pedagogiki społecznej, którym dała wyraz w swoim referacie wygłoszonym we Lwowie w 1908 r. na II Kongresie Pedagogicznym.

Przed i wojną światową skrystalizowały się u Radlińskiej w zasadniczej koncepcji pedagogiki społecznej dwa podstawowe działy: 1 - teoria oświaty dorosłych, 2 - teoria pracy społecznej.

ETAPY:

Po I wojnie światowej w działalności Radlińskiej można wyróżnić 3 etapy:

I - praca w kółkach rolniczych, gdzie pełniła funkcję kierownika Działu Oświaty Centralnego Związku kółek Rolniczych w Warszawie. Zajmowała się tu kształceniem i dokształcaniem instruktorów tych kółek. Dużo uwagi poświęciła organizowaniu bibliotek wędrownych.

II - to redagowanie czasopisma: "Rocznik Pedagogiczny", które obrazowało postep i rozwój nauk pedagogicznych w kraju i na świecie.

III - etap to działalność naukowa i dydaktyczna na Wolnej Wszechnicy polskiej, w której pełniła funkcję kierownika Studium Pracy Społeczno-Oświatowej i jego Sekcji Bibliotekarskiej. Obok początkowych zadań kształcenia pracowników oświaty pozaszkolnej w następnych latach powstają nowe kierunki specjalizacji w zakresie opieki nad dziećmi i młodzieżą oraz matką i rodziną. W swej pracy Studium opierało się na światowym dorobku w dziedzinie form i metod kształcenia pracowników społecznych.ziałania po wojnie:

W 1951 r, wstrzymano działalność Polskiego Towarzystwa Służby Społecznej w związku ze zmianami w dziedzinie organizacji nauki oraz polityki w zakresie szkolnictwa wyższego. Radlińska do końca 1952 r. kieruje zakończeniem prac Towarzystwa i przekazaniem jego materiałów do Biblioteki Uniwersytetu Łódzkiego.

Dorobek naukowy Radlińskiej jest obfity i różnokierunkowy. Napisała dziesiątki artykułów i rozpraw, które są odbiciem Jej stosunków do bieżących spraw wychowania. Jest autorką szeregu prac dotyczących historii pracy społecznej i samokształcenia. Należy tu wymienić takie prace jak: "Książka wśród ludzi", "Szkice z pedagogiki społecznej", "Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego", "Badania regionalne dziejów pracy społecznej i oświatowej".

Działalność naukowa Radlińskiej przypadała na okres szybkiego i bardzo burzliwego rozwoju nauk pedagogicznych. Stworzyła własne, oryginalne ujęcie procesów wychowawczych, jako procesów integralnych obejmujących całe życie człowieka, uwarunkowanych wpływem czynników kulturalnych i bytowych. W pracy pt.:"Stosunek wychowawcy do środowiska społecznego"- określa przedmiot pedagogiki społecznej; wg niej jest on "...wzajemnym oddziaływaniem wpływów środowiska i przekształcających je sił jednostek...".

Pedagogika społeczna stworzona przez Radlińską traktuje wychowanie jako proces integralny, obejmujący całe życie człowieka, przywiązujący wielką wagę do zagadnień pracy społecznej, organizacji życia kulturalnego, poradnictwa i wypoczynku. Rozległość tych zagadnień powoduje wyodrębnienie się szczegółowych dziedzin pedagogiki społecznej do których należą:

· teoria pracy społecznej zajmująca się rozpoznawaniem warunków, w których zachodzi potrzeba opieki i pomocy,

· teoria oświaty dorosłych, w której Radlińska usiłuje stworzyć· podbudowę teoretyczną przez uściślenie terminologii działalności oświatowej, określając możliwość· badań i ich metodologię,

· historia pracy społecznej i oświatowej

Dużą wagę przywiązywała Radlińska do kształcenia pracowników bibliotecznych. Zasługą Jej było utworzenie na Wolnej Wszechnicy Polskiej - Studium Kształcenia Bibliotekarzy na poziomie wyższym, gdzie wdrażano słuchaczy w problemy pedagogiki bibliotecznej w oparciu o psychologię, socjologię i statystykę.

ALEKSANDER KAMIŃSKI:

Aleksander Kamiński wskazał na początkowy etap kształtowania się pedagogiki społecznej w Polsce powojennej (1945-1950). Był to etap kontynuacji dorobku tej dyscypliny pedagogicznej z lat II Rzeczypospolitej z próbą zaadaptowania tego dorobku do nowych potrzeb spo­łecznych i wychowawczych. W kolejnych latach, 1950-1956, podkreśla dalej wspomniany wyżej pedagog, nastąpiła przerwa w rozwoju pedagogiki społecznej. W roku 1950 władze centralne nakazały likwidację Katedry Pedagogiki Społecznej Uniwersytetu Łódzkiego, stanowiącej główny ośrodek rozwoju myśli pedagogiki społecznej. „Ośrodek łódzki — zamarł, warszawski nie mógł rozpocząć swych właściwych zadań. Sześcioletnia przerwa była szczególnie dotkliwa w tym, że oderwała twórczych pedagogów społecznych od ich warsztatów pracy — instytu­cjonalnych i osobistych, zmuszając do pracy w innych dziedzinach, co siłą rzeczy musiało zaciążyć na ich rozwoju naukowym" Na Uniwersytecie Łódzkim reaktywowano pracę takiej Kate­dry w 1962 r. — kierownikiem został A. Kamiński. W ten sposób rozpoczęły dzia­łalność dwa wiodące ośrodki pedagogiki społecznej w Polsce. trzy prace A. Kamińskiego: Funkcje pedagogiki społecznej — 1972; Czas wolny i jego problematyka spoleczno-wy chów owcza — 1965; Analiza teoretyczna związków młodzieży do polowy XIX wieku — 1971.

Ideologia pedagogiczna Aleksandra Kamińskiego

· Słowo wychowanie Aleksander Kamiński traktował jako udzielanie pomocy skłaniającej do samowychowania.

· Zwracał także szczególną uwagę na tak ważne elementy wychowania jak przykład osobisty, czy małe grupy wieśnicze skłaniające do wzajemnego wychowania i dawania dobrego przykładu.

Wskazał na wielce istotną kwestię, że bardzo ważny jest dla młodego człowieka krąg prawdziwych przyjaciół "by mógł się bawić w gronie rówieśników, by uczyć się odwagi". Odwaga, bowiem dla Kamińskiego, była czymś bardzo istotnym. Dlatego jedno z najważniejszych punktów prawa zuchowego brzmiało: "Zuch jest dzielny". Kamiński uważał także, że dużo dobrego dla wychowanka mogą przynieść odpowiednio zorganizowane i poprowadzone gry i zabawy, głównie sprawnościowe. Obmyślił, więc Kamiński cykl zabaw sprawnościowych dostosowanych do wyobraźni dziecka

Zwrócił przede wszystkim uwagę na to jak duże znaczeni ma dobra atmosfera wychowawcza, zaufanie do własnych wychowanków ich możliwości i umiejętności, a przymus winien być połączony ze swobodą by wyeliminować zbędne sytuacje stresowe. Stwarzać pogodny nastrój, kłaść nacisk na samowychowanie, wychowanie moralne i religijne, a takie warniki wychowawcze dadzą dobre podłoże do właściwego rozwoju i wzrostu młodego pokolenia.

Aleksander Kamiński podkreśla, że pedagogika społeczna jest dyscypliną praktyczną, usiłująca badać rzeczywistość instytucji i procesów wychowawczych po to, aby rozważać możliwości ich celowego przekształcenia, projektowania i tworzenia nowej rzeczywistości ulepszającej wychowanie.

Punktem wyjścia dla rozwijanej koncepcji pedagogiki społecznej; Kamiński uważa, że proces wychowania dokonuje się w różnych sytuacjach życiowych i obejmuje wszystkie etapy życia człowieka. W związku z takim ujęciem Kamiński proponuje rozszerzyć kręgi wychowania intencjonalnego poza tradycyjne środowiska wychowawcze ( szkołę, rodzinę, placówki opiekuńczo-wychowawcze). Kamiński mówi, że wychowanie intencjonalne powinno objąć oprócz rodziny itd., także takie placówki jak : poradnie świadomego macierzyństwa, schroniska turystyczne, szpitale, dziecięce grupy podwórkowe, muzea, redakcje, zespoły artystyczne, zakłady pracy, społeczności sąsiedzkie. Takie podejście do wychowania wiąże się z tym, że należy rozszerzyć pojęcie wychowawcy, tzn. rolę wychowawcy powinni pełnić wszyscy Ci, których pracy zawodowej pośrednio lub bezpośrednio towarzyszy wychowanie. W tym kontekście Kamiński wyróżnia 3 typy działań wychowawczych:

1. Kontakt oparty na indywidualnym stosunku wychowawca- wychowanek.

2. Wychowanie zespołowe w grupie

3. Wychowanie, które przebiega w toku ulepszania środowiska siłami tego środowiska.

Kamiński uważa, że środowisko i jego wpływy są nieodłącznym elementem ściśle sprzężonym z procesem wychowania i kształtowania osobowości człowieka. Jeśli oddziaływanie środowiska jest samorzutne , nazywamy to środowiskiem życia, jeśli zaś oddziaływanie jest zorganizowane i celowe nazywamy to środowiskiem wychowawczym.

Wśród licznych zainteresowań Aleksandra Kamińskiego znajdowały się zagadnienia takie jak: stowarzyszenia społeczne, związki młodzieży, samorząd młodzieży, spółdzielczość, samokształcenie, problematyka czasu wolnego, profilaktyka antynikotynowa i antyalkoholowa, przestępczość nieletnich, etyka nauczycielska, kształcenie pracowników socjalnych, gerontologia.

1. Jakie trzy typy działań wychowawczych wyróżnił Aleksander Kamiński?

Kamiński wyróżnia trzy typy działań wychowawczych:

1. kontakt oparty jest na indywidualnym stosunku wychowawca- wychowanek,

2. wychowanie zespołowe w grupie odpowiednio zostało zaktywizowane wychowawczo,

3) wychowanie przebiega w toku ulepszania środowiska siłami tegoż środowiska.

1. Jakie czynniki proponuje uwzględnić Aleksander Kamiński w procesie organizowania środowiska?

W procesie organizowania środowiska wychowawczego Kamiński proponuje uwzględnić następujące czynniki:

• rozpoznawanie potrzeb ludzi poprzez rozmowy, obserwacje, wywiad środowiskowy;

• wyszukiwanie i określanie sił środowiska przy pomocy osób wartościo­wych moralnie i społecznie, uzdolnionych i wrażliwych na ludzkie potrzeby i aspiracje.

1. Czym jest według Aleksandra Kamińskiego pedagogika społeczna?

Wg Kamińskiego, pedagogika społeczna:

• jest przede wszystkim nauką praktyczną,

• ma służyć aktualnym potrzebom społecznym i jednostkowym,

• koncentrować się na problematyce środowiska wychowawczego, traktując je jako zespół działających na wychowanka i warunkujących jego rozwój oraz efekty i wyniki planowej działalności oświatowo-wychowawczej.

• współdziała z innymi naukami społecznymi i biologicznymi.

1. Czym są siły twórcze według Aleksandra Kamińskiego?

Wg Kamińskiego- były rozumiane w trojaki sposób:

• są to jednostki ludzkie wartościowi moralnie i społecznie, uzdolnione, wrażliwe na ludzkie potrzeby i aspiracje,

• są to zespoły, placówki, instytucje sprawnie funkcjonujące w zaspokajani! potrzeb jednostkowych i społecznych,

• są to wartości niematerialne, jak: idee społeczne, teorie intelektualne, wzorce kulturalne, normy moralne, wartościowa tradycje i zwyczaje, wizje lepszego jutra.

• Proszę omówić życie i twórczość Aleksandra Kamińskiego w etapach?

Etap I – (1928- 1939)

Rozpoczął się od artykułów i felietonów dla dzieci i młodzieży w czasopismach „Iskry", „Na tropie", „Na przełaj", „Płomyk". W tym okresie zostało również wydanych w postaci druków zwartych siedem pozy­cji literackich, przeważnie o tematyce zuchowej i harcerskiej, np. Antek Cwaniak— książka o zuchach (1932). W okresie tym Aleksander Kamiński niekiedy używał pseudonimu Juliusz Górecki.

Twórczość tego okresu to wiadomości praktyczno-wychowawcze i organiza­cyjne w zakresie wykorzystania zainteresowań dzieci dla celów wychowawczych oraz treści nawołujące do walki o patriotyzm, treści zmierzające do ukształtowa­nia ludzi dzielnych, prawych, rzetelnych, odpowiedzialnych, gotowych do każ­dej ofiary.

Etap II – ( 1939-1945)

To okres okupacji i czynnej walki Aleksandra Ka­mińskiego w ruchu oporu. Walczył w szeregach Armii Krajowej, był współtwór­cą harcerskiego ruchu oporu, jednym z inicjatorów działalności konspiracyjnej. Był przywódcą harcerskiego ruchu oporu, brał udział w tworzeniu Szarych Sze­regów, organizacji harcerskiej, walczącej zbrojnie z okupantem.

Bohaterstwa, dzielność młodzieży walczącej o niepodległość znalazły swoje odbicie w powieściach: Kamienie na szaniec (1943) oraz Zośka i Parasol (1957).

Okres ten wywarł niebagatelny wpływ na kształtowanie się jego osobowości i przekonań. Dał mu ogromny zasób doświadczenia praktycznego w zakresie pracy wychowawczej z grupą — walczącą młodzieżą w tym trudnym okresie. Mimo czynnego zaangażowania w walce znalazł jeszcze miejsce i czas na twórczość publicystyczną, konspiracyjną.

Etap III – (1946- 1950)

Po zakończeniu wojny przeszedł do pracy naukowej na Uniwersytecie Łódzkim. Współpracując z Heleną Radlińską konty­nuował swoje zainteresowania pedagogiczne. W 1947 r. napisał rozprawę doktor­ską Nauczanie i wychowanie metodą harcerską, która była pełnym odzwierciedle­niem dotychczasowych jego zainteresowań, praktycznych doświadczeń i teoretycz­nych rozważań. Okres powojenny to nowe trudne problemy moralne i materialne narodu, jakie pozostawiła wojna. Swoje zainteresowania naukowe Aleksander Kamiński skierował w kierunku odnowy, pomocy i szukania dróg wyjścia z trud­nej sytuacji społecznej naszego kraju. Był to jednak okres najkrótszy w działalności pedagogicznej omawianego auto­ra, ponieważ w roku 1951 powrócił z konieczności do swoich dawnych zaintere­sowań, jakim była archeologia

Etap IV – (1957- 1969)

to okres największej aktywności twórczej w dziedzinie pedagogiki społecznej Aleksandra Kamińskiego.

Napisał:

Polskie związki młodzieży 1804-1831 (1963),

Samorząd młodzieży jako metoda wychowawcza (1965),

Czas wolny i jego problematyka społeczno-wychowawcza (1965),

Polskie związki mło­dzieży 1831-1848 (1968)

Spółdzielnia uczniowska jako placówka wychowaw­cza (1967)

Ten etap dociekań autora to kolejne problemy społeczne, wyłaniające się z rze­czywistości społeczno-gospodarczej i spraw codziennych kraju. Pozostając wier­nym w swojej twórczości naukowej sprawom dzieci, młodzieży i harcerstwa, za­czął interesować się coraz częściej sprawami ludzi dorosłych.

Wiele miejsca poświęcił samorządom szkolnym, ucz­niowskim i studenckim jako konkretnym środowiskom wychowawczym.

Etap V – (1970- 1978)

Ostatni etap twórczej działalności pedagogicznej Aleksandra Kamińskiego. Powstało w tym okresie około 40 opracowań naukowych.

Napisał:

Analiza teoretyczna polskich związków młodzieży do poło­wy XIX wieku (1971), Pedagogika społeczna dla potrzeb pracowników socjalnych (1971),

Funkcje pedagogiki społecznej. Praca socjalna i kulturalna — podręcznik akademicki (1972),

Studia i szkice pedagogiczne (1978)

oraz pośmiertnie pod jego redakcją—Pedagogika opiekuńcza J. C. Babickiego. Pisma wybrane (1980)

W 1973 r. kończy swoją działalność na terenie Uniwersytetu Łódzkiego, prze­chodzi na emeryturę i przenosi się na stałe do Warszawy, kontynuując aktywność twórczą w zakresie najbardziej interesujących go problemów, jakimi były bieżące zjawiska wychowawcze, rodzące się nowe problemy pedagogiki społecznej, np. życie i edukacja człowieka w wieku sędziwym. Aleksander Kamiński zmarł 21 marca 1978 r.

• Jak rozumiany był przez Aleksandra Kamińskiego proces wychowania?

A. Kamiński kojarzył pedagogikę społeczną ze swoiście rozumianym procesem wychowania.

Proces wychowania- dokonuje się w różnorodnych sytuacjach życiowych i obejmuje wszystkie etapy życia człowieka.

Kręgi wychowania intencjonalnego powinny być rozszerzone poza tradycyjne środowisko wychowawcze (poza rodzina, szkołą, placówkami opieki nad dzieckiem, proces wychowania powinien przebiegać w: poradniach świadomego macierzyństwa, schroniskach turystycznych, szpitalach, dziecięcych grupach podwórkowych, muzeach, redakcjach, zespołach artystycznych, zakładach pracy i społecznościach sąsiedzkich.

Z procesem wychowania wiąże się pojecie wychowawcy, które będzie dotyczyć wszystkich zawodów, którym towarzyszy pośrednio lub bezpośrednio wychowanie.

WROCZYŃSKI: