KATARZYNA KORZENIEWSKA

Ruch ekologiczny

Ruch ekologiczny, zwany też ruchem zielonych, to rodzaj ruchu społecznego, który ma na celu przeciwdziałanie zagrożeniom ekologicznym, ochronę środowiska naturalnego człowieka oraz racjonalne korzystanie z zasobów naturalnych, aby zapewnić odpowiednią jakość życia (czyste środowisko) i stabilność ekosystemu Ziemi. Zaliczany do tzw. nowych ruchów społecznych (tu m.in. ruchy pacyfistyczne, feministyczne, wszelkiego rodzaju mniejszości społecznych). Ruch ekologiczny postuluje odrzucenie „systemu przemysłowego” i stworzenie systemu alternatywnego, opartego na następujących zasadach: człowiek i społeczeństwo są częścią przyrody i muszą być z nią w harmonii; pojęcie wzrostu należy zastąpić pojęciem ekorozwoju, czyli takim modelem produkcji, który będzie nieszkodliwy dla środowiska naturalnego.

Pierwsze grupy ruchu ekologicznego powstawały w latach 60. Jednak największy rozwój przypadł na lata 70. i 80. W 1973 powstała w Wielkiej Brytanii pierwsza w świecie partia ekologiczna, następnie partie takie powstały w Austrii, Belgii, Holandii, Irlandii, Niemczech, Szwecji, a pod koniec lat 80. w Polsce i innych krajach wschodniej Europy. W 1998 Partia Zielonych stworzyła wraz socjaldemokratyczną SPD koalicją rządową w Niemczech.

Ruch ekologiczny rozwija się jednak przede wszystkim w niepolitycznych organizacjach społecznych, stanowiących grupy opiniotwórcze i grupy nacisku. Jedną z najbardziej znanych organizacji o zasięgu międzynarodowym jest Greenpeace. Obok niej inne znane organizacje ekologiczne to Europa Nostra – Międzynarodowa Federacja Stowarzyszeń ds. Ochrony w Europie Dobytku Kulturalnego i Naturalnego, Światowy Fundusz na Rzecz Przyrody (WNF), specjalizujący się w ochronie dzikich terenów i zwierząt zagrożonych działaniem człowieka, Międzynarodowe Stowarzyszenie Ekologiczne (INTELCOL), koordynujące badania ekologów z ponad 100 państw.

Pozarządowe Organizacje Ekologiczne

• Liga Ochrony Przyrody

Celem Ligi Ochrony Przyrody jest społeczne działanie na rzecz środowiska przyrodniczego, upowszechnianie wiedzy o nim i jego ochronie oraz kultury i etyki ekologicznej.

Szczególnie ożywioną działalność LOP prowadzi wśród dzieci i młodzieży zarówno szkolnej jak i studenckiej, organizując koła/kluby LOP, obozy, kolonie, rajdy, konkursy, olimpiady, zielone szkoły, prace społecznie użyteczne, itp.

LOP organizuje również zespoły rzeczoznawców, opracowuje raporty, ekspertyzy i opinie, prowadzi seminaria, warsztaty, sympozja, spotkania, powszechne uniwersytety wiedzy ekologicznej, konferencje, wystawy i inne. Walczy z przejawami niszczenia i uszkadzania obszarów i obiektów przyrodniczych, współpracuje z władzami rządowymi i samorządowymi, skupia ludzi zaangażowanych, ofiarnych, w tym wielu wybitnych specjalistów. Za wybitne osiągnięcia w dziedzinie ochrony środowiska przyrodniczego LOP przyznaje odznaki honorowe, srebrną i złotą z napisem: "Zasłużony dla Ochrony Przyrody", medale z napisem: "Za Zasługi dla Ochrony Przyrody i Kształtowanie Środowiska\" oraz wyjątkowe wyróżnienie: laur "Zielone Serce Przyrodzie", który jako jedno z czterech wyróżnień na świecie zostało uznane przez Komisję Rady Europy. Za swoje zasługi Liga Ochrony Przyrody została odznaczona Krzyżem "Polonia Restituta".

• Ośrodek Działań Ekologicznych "Źródła"

Jest stowarzyszeniem działającym w regionie łódzkim. Głównymi celami \"Źródeł\" są: pobudzanie świadomości ekologicznej, promowanie kultury ekologicznej i zdrowego stylu życia, działania na rzecz ochrony roślin, zwierząt i ich naturalnych siedlisk, zapobieganie degradacji środowiska. Chcemy tworzyć spójny obraz świata oparty na poszanowaniu wszelkich form życia. Zajmujemy się ochroną humanitarną zwierząt, ratowaniem dzikiej przyrody, doraźnymi interwencjami w przypadkach zagrożeń dla środowiska. Priorytetem są działania związane z edukacją ekologiczną. "Źródła" są ośrodkiem typowo miejskim, niezajmującym się biologicznym aspektem ochrony środowiska, lecz podchodzącym do wychowywania społeczeństwa w sposób całościowy, poprzez łączenie elementów kultury, ekologii i twórczego myślenia. W chwili obecnej jest to już jedyny tego typu ośrodek w Łodzi samodzielnie prowadzący edukację ekologiczną.

• Polska Zielona Sieć (PZS)

Jest siecią organizacji ekologicznych, podejmującą działania o charakterze ogólnopolskim. Działania Sieci opierają się o organizacje w regionach, które zajmują się dostarczeniem informacji o stanie środowiska, wspieraniem inicjatyw obywatelskich na rzecz jego ochrony, prowadzą kampanie, biblioteki, serwisy internetowe, podejmują interwencje, wydają pisma o tematyce ekologicznej i udzielają porad prawnych.

W chwili obecnej członkami Polskiej Zielonej Sieci jest osiem organizacji ekologicznych; a stale współpracując z kolejnymi czterema.

Ważnym zadaniem PZS jest wspieranie integracji ruchu ekologicznego w Polsce - jedną z ostatnich inicjatyw było przygotowanie i podpisanie Karty Etycznej ekologicznych organizacji pozarządowych - jej głównym zadaniem ma być promowanie przejrzystości działań prowadzonych przez organizacje ekologiczne oraz ograniczenie zjawiska wyłudzania pieniędzy od inwestorów przez organizacje pseudoekologiczne. Robią to poprzez kampanie, karty etyczne i ułatwianie dostępu do informacji.

Instytut na rzecz Ekorozwoju

Polityka zrównoważonego rozwoju transportu

Dynamiczny rozwój gospodarczy i lansowanie zachodniego stylu życia spowodowały lawinowe narastanie problemów środowiskowych związanych z rozwojem transportu drogowego, masowej motoryzacji. W miejsce, bowiem zanieczyszczeń przemysłowych, które uległy redukcji pojawiają się zanieczyszczenia związane z rozwojem przewozów i komunikacji samochodowej. Przyczynia się to do degradacji przestrzeni przyrodniczej i kulturowej, a przede wszystkim do pogarszania się jakości życia - zwłaszcza w dużych miastach. Od 1995 r. Instytut prowadzi prace nad alternatywnymi rozwiązaniami, których celem jest promowanie zrównoważonego rozwoju transportu w naszym kraju. Opracowano już \"Alternatywną politykę transportową dla Polski wg zasad ekorozwoju\", gdzie propozycje dalszego rozwoju tego sektora limitowane są wielkością emisji CO2, NO i zużycia energii, a także granicznymi kosztami zewnętrznymi oraz kosztami czasu jazdy. Obecnie jesteśmy zaangażowani w tworzenie Warszawskiego Okrągłego Stołu Transportowego, przy którym w procesie społecznym - w dyskusji z udziałem różnych grup zainteresowań - rodzą się rekomendacje najefektywniejszych sposobów wdrażania \"Polityki zrównoważonego rozwoju transportu dla miasta Warszawy\", przyjętej już uchwałą Rady Warszawy.

Globalne zmiany klimatyczne

Prawie od początku swojej działalności Instytut na rzecz Ekorozwoju zajmuje się problematyką ochrony powietrza w Polsce, zwłaszcza w odniesieniu do globalnych zmian klimatycznych. Polska emituje znaczne ilości gazów szklarniowych, a jednocześnie posiada możliwości ich redukcji. Ograniczanie to stwarza istotne przesłanki do modernizacji gospodarki, promowania innowacyjności, tworzenia miejsc pracy znacznie mniej obciążających środowisko. Sytuacja ta stwarza także korzystne warunki do międzynarodowego handlu emisjami i współpracy w zakresie ograniczania emisji, zwłaszcza w kontekście wejścia do UE. Instytut prowadzi zarówno studia nad polityką ochrony klimatu w Polsce jak i promuje najlepsze rozwiązania temu służące na poziomie lokalnym. Taki cel przyświeca pracom w ramach projektu pt. \"Nasza gmina chroni klimat\". Poprzez ten projekt zamierzamy wypracować wskazania, co do zmiany polityki ochrony klimatu w Polsce, jak i pobudzić zainteresowanie różnych grup społecznych tą tematyką. W szczególności dotyczy to społeczności lokalnych, przedstawicieli pozarządowych organizacji ekologicznych i przedsiębiorców.

Świadomość ekologiczna

Dokonująca się w naszym kraju transformacja ustrojowa ma także swoje konsekwencje w zmianie świadomości ekologicznej, a co za tym idzie i zachowań społeczeństwa. Badanie tych zmian jest bardzo istotne z punktu widzenia zarówno zadań edukacji ekologicznej jak i skuteczności instrumentów polityki ekologicznej. Dlatego Instytut na rzecz Ekorozwoju już od ośmiu lat prowadzi wspólnie z Centrum Badania Opinii Społecznej ogólnopolskie badania socjologiczne dotyczące świadomości ekologicznej Polaków. Zostały one przeprowadzone w 1992, 1993, 1997 i 2000 r. Po każdym badaniu wydawany jest raport oceniający zarówno aktualny stan świadomości jak i dokonujące się zmiany.

Program WWF (Światowy Fundusz Na Rzecz Przyrody) dla Polski

Choć obecność WWF w Polsce była widoczna od dawna, to jednak jego działania uległy wyraźnej intensyfikacji dopiero po przemianach politycznych w 1990 r. Do roku 1998 projekty WWF były koordynowane przez WWF narodowe krajów ościennych, jak np. WWF Niemcy, WWF Szwecja, WWF Holandia itd. W 1998 roku powstało pierwsze biuro WWF na terenie Polski, w Białymstoku. Kolejne biura utwo- rzone zostały w Białowieży i następnie we Wrocławiu. W związku ze wzrostem zaangażowania WWF na terenie kraju i stworzeniem Programu WWF dla Polski, powstała konieczność otwarcia biura koordynacyjnego programu w Warszawie. Od kwietnia 2000 roku biuro to koordynuje wszystkie projekty WWF na terenie kraju.