Ideologia i ruch konserwatywny
Pojęcie konserwatyzmu – łac. Conservare – zachowywać. Pojęcie rozpowszechnił Francois-Rene Chateabriand w piśmie Le Conservateur, które opowiadało się za ideą starego porządku, było przeciwko oświeceniu i postępowi.
Cechy konserwatyzmu wg P. Śpiewaka – konserwatyzm stale towarzyszył wszelkim rewolucjom, odnawiał się zawsze, gdy tracono nadzieję na zmiany, np. po Wielkiej Rewolucji Francuskiej lub po Powstaniu Styczniowym.
Wartości konserwatyzmu – tradycja, religia, rodzina, hierarchia, autorytet, odpowiedzialność, wolność osobista, poszanowanie prawa własności, prawa natury, porządek społeczny, silne państwo.
Konserwatyzm E. Burke – był przeciwny indywidualizmowi, osobowość ludzka jest kształtowana przez społeczeństwo, był przeciwny racjonalizmowi, bo ten prowadził do utylitaryzmu, ateizmu, egoizmu. Więź religijna buduje jedność wspólnoty. Odrzucał rewolucję i był za nierównością majątkową.
Konserwatyzm J. De Maistre – władza państwowa powinna być przyporządkowana papieżowi, gdyż suwerenność monarchy jest odbiciem nieomylności papieża.
Istota neokonserwatyzmu – myśl konserwatywną cechuje przekonanie, że nie jest możliwy pełny opis rzeczywistości własnych opinii w kategoriach języka racjonalistycznego.
Wartości neokonserwatyzmu – wiara, rodzina, wspólnota lokalna, naród, poszanowanie dla religii i Kościoła jako fundamentów więzi społecznej, poszanowanie tradycjonalizmu
Jednostka i społeczeństwo w konserwatyzmie – jednostka-osoba, będąca podstawową kategorią podmiotową, jest bytem jakościowym, nie ilościowym, stworzonym na wzór Boga. Jednak posiada słabości, ułomności, gdyż jest skażona grzechem pierworodnym. Przez to odrzuca się teorie o samodoskonaleniu się i samo zbawieniu człowieka. Wspólnota kształtuje osobowość jednostki, przesądza o jego sposobie myślenia i zasadach moralnych. Wspólnota jest oparta na wartościach, które budują tożsamość grupy. Konserwatyzm broni przed indywidualizmem, racjonalizmem, egalitaryzmem.
Państwo i ustrój w konserwatyzmie – Państwo musi być silne by kierować osobą ludzką. Musi mieć duży autorytet. Państwo zapewnia wolność, ale ta wolność nie może zaburzać zasad jak: tradycja, potrzeba zakorzenienia, przynależność, dobro wspólne. Od czasu kryzysu lat 30. XX w. ukształtowały się dwie opcje na temat roli i funkcji państwa:
Nurt paternalistyczny – powstała na gruncie socjalizmu. W jej ramach postuluje się jedność narodową, narodowy charakter państwa i przywództwa, lojalność obywateli wobec państwa, harmonię społeczną, interwencjonizm państwowy
Nurt indywidualistyczny – szacunek do XIX-wiecznych idei i doświadczeń liberalnych, był za ograniczeniem roli państwa, wolnym rynkiem, wolnym i odpowiedzialnym społeczeństwem.
Własność prywatna i neokonserwatyzm – opowiadano się za ochroną własności prywatnej i gospodarką rynkową. Własność prywatna zaspokaja potrzeby życiowe, warunkuje osobistą odpowiedzialność. Prymat własności prywatnej wynika z motywacji etycznej, z prawa natury. Wł. pryw. hamuje dominację państwa, jest źródłem niezależności. Wł. pryw. jest filarem socjalnej gospodarki rynkowej. Gospodarka prawno kapitalistyczna jest najefektywniejszą formą tworzenia bogactwa narodowego: ma wyższą rentowność i wydajność niż własność państwowa.
Rola państwa w gospodarce – neokonserwatyści popierają to, że państwo może ratować prywatne firmy z opresji, bo ich upadek mógłby doprowadzić do silnych wstrząsów społecznych, jednak generalnie są za zminimalizowania funkcji gospodarczej państwa i zmniejszeniem interwencjonizmu. Ingerencja państwa prowadzi do spadku efektywności ekonomicznej, bezrobocia, inflacji, prowadzi do zmniejszenia się odpowiedzialności osobistej i inicjatywy.
Państwo „nocnego stróża” i Neokonserwatyści – Nie są oni zwolennikami państwa jako „nocnego stróża”. Silne państwo ma zapobiegać monopolizmowi, występowaniu grup interesów. Państwo nie może robić nic ponad usuwanie przeszkód dla optymalnego działania. Państwo powinno zająć się produkcją tanich towarów i usług, głównie tych, które nie mogą być komercjalizowane (obrona narodowa, system informacji, system prawny), wykorzystywać instrumenty pieniężno-kredytowe i polityka podatkowa.