Przestępczość nieletnich licencjacka

Temat pracy: Przestępczość nieletnich na terenie miasta Mławy w latach 2005-2008

Plan pracy.

WSTĘP

ROZDZIAŁ I

PRZESTĘPCZOŚĆ JAKO PATOLOGIA SPOŁECZNA

Wyjaśnienie pojęć i definicji używanych w pracy
Przyczyny przestępczości nieletnich
Charakterystyka przestępstw popełnianych przez nieletnich
Wpływ subkultur młodzieżowych na przestępczość nieletnich
Rodzaje i ilość przestępstw popełnianych przez nieletnich na terenie kraju i województwa mazowieckiego w latach 2005-2008

ROZDZIAŁ II

METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH

2.1. Charakterystyka terenu badań

2.2. Cel i przedmiot badań

2.3. Problemy badawcze

2.4. Hipotezy badawcze

2.5. Metody badawcze

ROZDZIAŁ III

WYNIKI BADAŃ WŁASNYCH

3.1. Charakterystyka nieletnich sprawców przestępstw popełnionych na terenie miasta Mława w latach 2005-2008

3.2. Udział nieletnich wśród sprawców przestępstw na terenie Mławy w latach 2005-2008

3.3. Przestępstwa z użyciem przemocy

3.4. Przestępstwa przeciwko mieniu

3.5. Przestępstwa przeciwko zdrowiu i życiu

3.6. Przestępczość zorganizowana

3.7. Alkohol i narkotyki jako przyczyna przestępstw

PODSUMOWANIE

SPIS TABEL

SPIS WYKRESÓW

WSTĘP

Przestępczość nieletnich jest obecnie poważnym problemem na całym świecie. Stanowi też przedmiot wielu badań naukowych, prowadzonych również w Polsce. Celem tych dociekań jest wykrycie przyczyn rosnącego i coraz bardziej niepokojącego zjawiska przestępczości, a w konsekwencji – opracowanie podstaw teoretycznych i praktycznych, na których mogłaby się oprzeć działalność zwalczająca przestępczość, jak również działalność zapobiegająca jej powstawaniu.

Problem przestępczości nieletnich jest zagadnieniem międzynarodowym. Występuje on z całą ostrością zarówno w krajach wysoko uprzemysłowionych, o wysokiej stopie życiowej (Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Francja, Niemcy, Wielka Brytania), jak i w krajach biednych, mało uprzemysłowionych. Przyczyny tego zjawiska, które od wielu lat niepokoi pedagogów, psychologów, socjologów i kryminologów całego świata są złożone2.
Badania nad problemem przestępczości obejmują różnorodną tematykę. Mamy więc badania obejmujące ustalenie etiologii przestępczości, inne poświęcone są diagnostyce i ściśle z nią związanym zagadnieniem prognozy z uwzględnieniem zabiegów terapeutycznych, wychowawczych, resocjalizacyjnych, czy też wreszcie problemów profilaktyki.

Niniejsza praca ma pokazać rozmiary przestępczości na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Mławie oraz jej tendencje. Składa się ona z trzech rozdziałów.

Rozdział I poświęcony przestępczości jako patologii społecznej ze szczególnym uwzględnieniem przestępczości nieletnich.

Pierwszy podrozdział wyjaśnia pojęcia używane w pracy, podrozdział drugi omawia przyczyny przestępczości nieletnich. W podrozdziale trzecim scharakteryzowano przestępstwa popełniane przez nieletnich, w czwartym wpływ subkultur młodzieżowych na przestępczość nieletnich i w piątym ilość przestępstw popełnionych przez nieletnich na terenie Polski w latach 2008-2008.

Rozdział II poświęcony jest metodologii badań własnych, w tym charakterystyce terenu badań, celowi i przedmiotowi badań własnych, przedstawiono również problemy badawcze oraz hipotezy i metody badawcze.

Rozdział III to wyniki badań własnych.

Podrozdział pierwszy poświęcony jest charakterystyce nieletnich sprawców przestępstw na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Mławie, podrozdział drugi prezentuje udział nieletnich w przestępczości na omawianym terenie, podrozdział trzeci poświęcony jest przestępstwom z użyciem przemocy, czwarty przestępstwom przeciwko mieniu, piąty – przeciwko zdrowiu i życiu, szósty omawia udział nieletnich w przestępczości zorganizowanej i siódmy przestępstwom związanym z narkotykami.

Przestępczość nieletnich jest jednym z bardziej nagłośnionych w ostatnich latach zjawisk. Kolejne tygodnie przynoszą nowe wiadomości o brutalnych przestępstwach, dokonanych przez młodzież, a niejednokrotnie i dzieci. Każda z tych tragedii relacjonowana przez media, przynajmniej kilkakrotnie, zaprząta uwagę znacznej części społeczeństwa, wywołując poczucie zagrożenia i lawinowego wzrostu przestępczości wśród młodych Polaków. Jest to wrażenie w dużej mierze prawdziwe, choć niejednokrotnie mocno przesadzone, na co wskazują statystyki. Dowodzi tego fakt spadku liczby najpoważniejszych przestępstw popełnianych przez nieletnich od 1996 roku. Od wielu lat prawnicy, pedagodzy, policjanci i naukowcy zastanawiają się nad przyczynami tego zjawiska i możliwościami ograniczenia jego skali. Wysiłki te zaowocowały wieloma cennymi opracowaniami, analizującymi mechanizmy psychologiczne i społeczne sprzyjające jego eskalacji. Prawo, nie tylko karne, ustanawia cały szereg kategorii wiekowych, od przynależności, do których zależy między innymi odpowiedzialność za popełnienie czynów zabronionych. Interesująca nas grupa nieletnich podlega właśnie jej przepisom, co w konsekwencji oznacza, że nie stosuje się wobec nich kar, a jedynie środki wychowawcze i poprawcze. Celem jest więc nie odwet, sprawiedliwa odpłata, czy izolacja, a resocjalizacja i zapewnienie prawidłowego rozwoju psychofizycznego. Taka zdezorganizowana i etycznie relatywna rzeczywistość jest zagrożeniem dla całego systemu społecznego. Najsłabszym, bo najbardziej bezradnym, najmniej doświadczonym, często bez oparcia w rodzinie i w szkole elementem tego systemu jest dziecko. Zagrożenie bezpieczeństwa dziecka może mieć różne oblicza i różny charakter, czego dowodzą treści zawarte w niniejszej pracy.

ROZDZIAŁ I

PRZESTĘPCZOŚĆ JAKO PATOLOGIA SPOŁECZNA

Wyjaśnienie pojęć i definicji używanych w pracy

Przestępstwo na gruncie polskiego prawa karnego jest to czyn człowieka zabroniony pod groźbą kary jako zbrodnia lub występek, przez ustawę karną obowiązującą w czasie jego popełnienia, bezprawny, zawiniony i społecznie szkodliwy w stopniu wyższym niż znikomym.

Powyższa definicja przestępstwa jest definicją formalno-materialną. Definicja formalna przestępstwa, istniejąca na gruncie prawa karnego znakomitej większości państw, odwołuje się jedynie do wyczerpania zachowaniem sprawcy ustawowych znamion czynu zabronionego, ignorując kwestię negatywnego wpływu tego czynu na funkcjonowanie społeczeństwa. Koncepcja materialnej istoty przestępstwa, zwanej też społeczną, zwraca uwagę, że przestępstwo jest faktem społecznym, w związku z czym postuluje się, aby prawodawca zakazywał pod groźbą kary jedynie czynów szkodliwych społecznie. Postulat, aby zaistnienie społecznej szkodliwości czynu było warunkiem koniecznym do uznania go za przestępstwo kierowany jest również do stosujących prawo karne, przede wszystkim sądów. Uwzględnia to polskie prawo karne, które stanowi, że chociaż zachowanie sprawcy wypełnia znamiona czynu zabronionego, to przestępstwem nie jest, jeżeli jest szkodliwe społecznie w stopniu znikomym albo w ogóle nie cechuje się społeczną szkodliwością (art. 1 §2 Kodeksu karnego).

Należy dodać, że możliwa jest także ściśle materialna definicja przestępstwa - przestępstwo jest czynem społecznie szkodliwym (względnie społecznie niebezpiecznym). Definicja taka nie jest możliwa do zaakceptowania na gruncie nowoczesnego prawa karnego, całkowicie ignoruje bowiem konieczność opisania czynu w ustawie, co narusza gwarancyjną funkcję prawa karnego.

W polskim prawie karnym nie ma wprost wyrażonej definicji przestępstwa. Można ją skonstruować na podstawie przepisów części ogólnej Kodeksu karnego, który jest najważniejszym, po konstytucji, źródłem prawa karnego: art. 1 i 7.

Art. 1. § 1. Odpowiedzialności karnej podlega ten tylko, kto popełnia czyn zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.

§ 2. Nie stanowi przestępstwa czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.

§ 3. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.

Art. 7. § 1. Przestępstwo jest zbrodnią albo występkiem.

§ 2. Zbrodnią jest czyn zabroniony zagrożony karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 3 albo karą surowszą.

§ 3. Występkiem jest czyn zabroniony zagrożony grzywną powyżej 30 stawek dziennych, karą ograniczenia wolności albo karą pozbawienia wolności przekraczającą miesiąc.

Przez pojęcie przestępczość rozumie się zbiór czynów zabronionych ustawowo pod groźbą kary, a popełnionych na obszarze danej jednostki terytorialnej. Przestępczość jest zjawiskiem społecznym.

Charakteryzuje się następującymi cechami:

stanowi zagrożenie dla obowiązującego porządku prawnego,
wyraża się we wzroście liczby osób, które popełniły przestępstwa w stosunku do ogółu ludności.

Przestępczość rozpatrywana być może również z punktu widzenia jej rozległości, intensywności, struktury i dynamiki. Przestępczość i jej poziom determinuje wiele czynników. Wśród czynników kryminogennych można wyodrębnić czynniki o charakterze szczególnym i ogólnym.

Do pierwszej grupy należy zaliczyć; cechy osobiste przestępcy, układy sytuacyjne, zachwianie równowagi psychicznej, frustracje jednostek, grupy społecznej, rozpad więzi nieformalnych, niedomogi w działaniu organizacji formalnych, alkoholizm, rodziny dysfunkcjonalne, wadliwe działania systemy oświatowego i wychowawczego.

Do drugiej zaś nędzę, niesprawiedliwość i konflikty społeczne, nierówny podział bogactw, niski stan zdrowotny społeczeństw, dominację jednej grupy społecznej nad innymi - opierającą się jedynie na bogactwie lub posiadaniu siły czy władzy, frustracje wywołaną niespełnieniem podstawowych potrzeb związanych z egzystencją ludzką, masowy wyzysk, nierówne możliwości życiowe i nieszczęścia powodowane przez człowieka, rygorystyczność kodeksów i przepisów prawnych pozostającymi w niezgodzie z poglądami społeczeństwa, przestarzałe lub nieprzychylne ludziom ustawodawstwa stosowane w sposób sztywny wobec wielu warstw społecznych.

Przestępczość dzielimy na:

- kryminalną;

- gospodarczą;

- zorganizowaną.

Nieletni to w rozumieniu prawa karnego osoba, która w momencie popełnienia czynu zabronionego nie ukończyła 17 roku życia. Odpowiada ona karnie tylko w szczególnych przypadkach, określonych w art. 10 § 2 KK oraz w art. 13 i art. 94 ustawy o postępowaniu w sprawach nieletnich z 1982 r.

Art. 10. § 1. Na zasadach określonych w tym kodeksie odpowiada ten, kto popełnia czyn zabroniony po ukończeniu 17 lat.

§ 2. Nieletni, który po ukończeniu 15 lat dopuszcza się czynu zabronionego określonego w art. 134, art. 148§ 1, 2 lub 3, art. 156 § 1 lub 3, art. 163 § 1 lub 3, art. 166, art. 173 § 1 lub 3, art. 197 § 3, art. 252 § 1 lub 2 oraz w art. 280, może odpowiadać na zasadach określonych w tym kodeksie, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają, a w szczególności, jeżeli poprzednio stosowane środki wychowawcze lub poprawcze okazały się bezskuteczne.

§ 3. W wypadku określonym w § 2 orzeczona kara nie może przekroczyć dwóch trzecich górnej granicy ustawowego zagrożenia przewidzianego za przypisane sprawcy przestępstwo; sąd może zastosować także nadzwyczajne złagodzenie kary.

§ 4. W stosunku do sprawcy, który popełnił występek po ukończeniu lat 17, lecz przed ukończeniem lat 18, sąd zamiast kary stosuje środki wychowawcze, lecznicze albo poprawcze przewidziane dla nieletnich, jeżeli okoliczności sprawy oraz stopień rozwoju sprawcy, jego właściwości i warunki osobiste za tym przemawiają.

Ustawa o postępowaniu w sprawach nieletnich kwalifikuje nieletniego:

a) zapobieganie i zwalczanie demoralizacji do 18 roku życia,

b) w postępowaniu o czyny karalne od 13 do 17 roku życia,

c) wykonywania środków wychowawczych i środka poprawczego, w stosunku do osób wobec, których środki te zostały orzeczone, nie dłużej niż do ukończenia przez nie lat 21.

Stosując wszelkie środki wychowawcze lub poprawcze sąd powinien kierować się dobrem nieletniego.

Nieletni odpowiada z zasady przed sądem rodzinnym a przed sądem powszechnym w przypadku:

art . 10 § 2 KK,
gdy nieletni popełnił czyn zagrożony karą wraz z osobą dorosłą, gdy łączne rozpatrywanie sprawy jest konieczne,
gdy wszczęto postępowanie po ukończeniu 18 roku życia przez nieletniego.
1. Aktualne tendencje rozwojowe przestępczości w Polsce

Obecny stan przestępczości w Polsce wyznaczony jest w istocie przestępczością o charakterze kryminalnym. Około 90% ogółu przestępstw ma charakter kryminalny, pozostałe 10% charakter gospodarczy.Struktura przestępczości kryminalnej podobnie jak w innych krajach w większości przypadków, ok. 60%, skierowana jest na zabór mienia bez użycia przemocy na osobie. W zdecydowanej większości dominują kradzieże z włamaniem, kradzieże zwykłe.

Do podstawowych tendencji charakteryzujących przestępczość kryminalną w Polsce należy zaliczyć:

1. Wzrost przestępczości przy użyciu broni palnej i materiałów wybuchowych najczęściej na tle rabunkowym

2.Umiędzynarodowienie przestępczości kryminalnej, stale wzrastający w niej udział cudzoziemców byłego ZSRR ( ok. 70% ogółu cudzoziemców przestępców to byli obywatele ZSRR)

3. Nasilenie porachunków przestępczych w postaci zabójstw, ciężkich uszkodzeń ciała, uprowadzeń osób, oraz zjawisko terroryzmu kryminalnego.

`Najbardziej niebezpiecznym przejawem zaostrzenia się sytuacji kryminalnej w Polsce jest rodzaj przestępczości zorganizowanej w postaci:

- przerzutu przez granicę zarówno osób jak i rzeczy;

- nielegalną produkcją i handlem bronią;

- materiałami wybuchowymi oraz narkotykami; kradzieży samochodów nielegalnym obrotem; - - rozbojów;

- wymuszeń;

- kradzieży rozbójniczych oraz kradzieży z włamaniem do obiektu

Obszary zagrożeń przestępczością gospodarczą to:

- wyłudzanie znacznej wartości towarów masowych na szeroką skalę,

- wyłudzenie wielomilionowych kredytów,

- oszustwa w różnych sferach,

- pranie brudnych pieniędzy,

- przestępczość celna i podatkowa,

- przestępczość ubezpieczeniowa,

- przestępczość intelektualna,

- przestępczość komputerowa,

Przyczyny przestępczości nieletnich

W życiu codziennym spotykamy się z takimi czynami, które zakłócają ład społeczny i z takimi zachowaniami, które są szczególnie użyteczne i pożądane. Czynom takim towarzyszy zazwyczaj rzecz ważna ? reakcja otoczenia: pochwalenie albo potępianie określonego postępowania, czasami obojętność.

Przestępczość nieletnich jest obecnie poważnym problemem na całym świecie. Walka z niekorzystnymi zjawiskami społecznymi, do których zaliczamy przestępczość i demoralizację nieletnich, wymaga określenia i poznania czynników je rodzących. Jeśli przyczyn nieprzystosowania poszukuje się w sferze funkcjonowania osobowości, wówczas kładzie się nacisk na składniki psychologiczne i biologiczne. W rozwoju psychicznym dziecka, o jego przystosowaniu, względnie nieprzystosowaniu decyduje wiele czynników wzajemnie ze sobą powiązanych. Ich siła oddziaływania zależy od indywidualnych układów i od całokształtu sytuacji, w której dziecko się znajduje, a także od jego właściwości psychicznych, jego otoczenia, sposobu realizowania własnych zadań życiowych. Przyczyny wykolejenia społecznego nieletnich są różne i złożone, tak jak objawy, postawy formy zachowania oraz motywacja postępowania niezgodnego z zasadami moralnymi czy obyczajami.

Przestępczość młodocianych staje się obecnie jednym ze zjawisk wywołujących coraz większe zaniepokojenie społeczeństw europejskich. Należy jednak zaznaczyć, że zachowania nieletnich są często społecznie bardziej zauważalne niż zachowania dorosłych. W ten sposób postrzeganie społeczne młodych sprawców wykroczeń staje się szczególnie nieprzychylne. Znaczenie, jakie społeczeństwo europejskie przyznaje zjawisku przestępczości młodocianych, wymaga wypracowania skutecznych reakcji, opierających się na trzech filarach, tj.: prewencji, środkach karno-wychowawczych oraz integracji społecznej.

Przyczyny i okoliczności powodujące, że nieletni dopuszczają się przestępstw są liczne i różnorodne, a wśród znawców problematyki nie ma co do nich zgodności. Jednak biorąc pod uwagę powszechnie akceptowane przyczyny oraz skupiając się w szczególności na czynnikach gospodarczych i społeczno-środowiskowych można wyróżnić następujące:

pochodzenie nieletnich z rodzin rozbitych, a nawet same trudności wynikające czasem z prób pogodzenia życia zawodowego i rodzinnego przez rodziców;
marginalizacja społeczno-ekonomiczna lub ubóstwo, które również utrudniają odpowiedni proces socjalizacji nieletnich;
opuszczanie zajęć i niepowodzenia szkolne, pojawiające się już w wieku szkolnym etykietowanie i napiętnowanie społeczne;
bezrobocie, którego najwyższe wskaźniki notuje się wśród młodzieży;
obrazy i postawy pełne przemocy ukazywane przez niektóre środki społecznego przekazu w pewnych programach czy w grach wideo przeznaczonych dla nieletnich;
używanie narkotyków i substancji toksycznych;
niewystarczające nauczanie i przekazywanie wartości obywatelskich czy społecznych.

Zespół tych czynników można zaobserwować w większym lub mniejszym stopniu we wszystkich krajach Unii Europejskiej. Aby zapobiegać tym zjawiskom i zwalczać przestępczość nieletnich, społeczeństwa powinny stosować strategię łączącą środki zapobiegawcze, interwencyjne i represyjne. Strategie zapobiegawcze i interwencyjne powinny mieć na celu integrację społeczną całej młodzieży, głównie za pośrednictwem rodziny, wspólnoty, rówieśników, szkoły, kształcenia zawodowego i rynku pracy. Środki prawne i represyjne powinny natomiast uwzględniać zasady legalności, domniemania niewinności, prawa do obrony, gwarancji procesowych, poszanowania życia prywatnego, proporcjonalności i elastyczności. Przez cały czas trwania procedury sądowej, a także przy wyborze kary i sposobu jej zastosowania, należy kierować się zasadą nadrzędnego interesu nieletniego.

Zagrożeniem dla zdrowia oraz życia dzieci i młodzieży, a także przyczyną wielu negatywnych zachowań jest zjawisko narkomanii i alkoholizmu, które w większości przypadków mają swoją genezę w patologii rodziny. Nie można tutaj pominąć znaczenia takich czynników jak: ciekawość, naśladowanie dorosłych, zaburzenia natury osobowościowo- emocjonalnej itp.

Z uwagi na kryminogenny charakter, w zainteresowaniu policji pozostaje zjawisko prostytucji, także wśród nieletnich. Większość dziewcząt, podejrzewanych o uprawianie nierządu, stanowią uciekinierki z domów rodzicielskich, ośrodków szkolno ? wychowawczych. Głównym motywem uprawiania nierządu przez nieletnie dziewczęta jest chęć zdobycia środków materialnych. Zatrudniane są one w różnego rodzaju agencjach towarzyskich i salonach masażu erotycznego. Zjawiskiem, wymagającym szczególnego zainteresowania jest trudnienie się dzieci prostytucją i sutenerstwem. Obserwuje się przypadki seksualnego wykorzystywania dzieci przez przyjezdnych cudzoziemców, zwłaszcza pochodzenia niemieckiego.

Wieloletnie krzywdzenie dzieci, niepowodzenia szkolne i wejście w konflikt z otoczeniem bardzo często kończy się samobójstwem nieletnich.

Popełnianie czynów karalnych przez nieletniego, mimo stosunkowo dużych rozmiarów, znacznego stopnia dynamiki i wysokiego współczynnika, stanowi margines tego społecznego zjawiska, jakim jest przestępczość w ogóle. Jest to margines, którego istnienie nie powinno być lekceważone ani też wyolbrzymiane. Obie tendencje występują w różnej postaci, np. okresowego nasilenia publikacji prasowych, domagających się wobec nieletnich nadzwyczajnych środków represyjnych lub przeciwnie, wypowiadających się za zupełną liberalizacją. Jeżeli tendencje te są niewłaściwe, to może to stworzyć postawę do wysuwania błędnego wniosku, że w Polsce główne niebezpieczeństwo dla porządku prawnego stanowi młodzież przestępcza, a nie przestępczość ludzi dorosłych.

Na podstawie analizy okoliczności popełniania czynów karalnych przez nieletniego, zauważyć można, że stopień ich społecznego niebezpieczeństwa jest dużo mniejszy w porównaniu z przestępstwami popełnianymi przez dorosłych.

Przyczyny przestępczości nieletnich dzielimy na dwie grupy: przyczyny biologiczne i psychologiczne i uwarunkowane społecznie.

Przyczyny biologiczne to:

- zaburzenia związane z okresem dojrzewania; występują tylko między 13 a 14 rokiem życia; infantylizm- zaburzenie polegające na utrzymywaniu się u osoby dorosłej cech psychiki dziecka, powoduje zamkniętość w sobie, nieśmiałość, zburzenia sfery emocjonalnej, wybuchowość i agresywność; dysmorfobia- jest to nieuzasadnione przekonanie o własnej odpychającej brzydocie, stan ten powoduje zaburzenia przede wszystkim sfery emocjonalnej, osoba w określonych sytuacjach staje się agresywna i wybuchowa;

Przyczyny psychologiczne:

zachowania psychopatyczne np.: rządność uznania, niepewność siebie, lekceważenie innych, wybuchowość,
zaburzenia nerwicowe (lękowe tzw. fobie),popędowe, seksualne, histerie, neurastenie (osoba bardzo szybko wpada w szał, emocje szybko opadają),
trwałe kalectwa psychiczne; choroby, mechaniczne uszkodzenia centralnego systemu nerwowego;
choroby psychiczne:
Psychonerwice,
inne zaburzenia (zachowania psychopatyczne),
niedorozwój umysłowy-wg. starej nazwy Światowej Organizacji Zdrowia jest to: debilizm, imbecylizm, idiotyzm; wg. nowej definicji Ś.O.Z.: jest to lekkie upośledzenie umysłowe umiarkowane, znaczne, głębokie;

Przyczyny uwarunkowane społecznie

środowisko rodzinne- rozbicie rodziny, alkoholizm rodziców, brak opieki rodzicielskiej, niewłaściwe metody wychowawcze,
środowisko szkolne- negatywny stosunek do szkoły,
środowisko rówieśnicze- zły wpływ grypy rówieśniczej,
inne przyczyny ( procesy urbanizacji i indrustralizacji, bezrobocie, bezdomność;
1. Charakterystyka przestępstw popełnianych przez nieletnich

Nieletni sprawcy czynów karalnych to najczęściej uczniowie starszych klas gimnazjalnych podstawowych oraz uczniowie szkół zawodowych. Dominującą grupę stanowią chłopcy w wieku 13 - 16 lat (powtarzający klasy, wagarowicze, uciekinierzy z domów rodzinnych i placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych).

Przestępczość i demoralizacja nieletnich uwarunkowana jest głównie sytuacją rodzinną, na którą nakładają się niepowodzenia szkolne i wpływ rówieśników. Nieletni, którzy wchodzą w konflikt z prawem w większości pochodzą z rodzin rozbitych, niewydolnych wychowawczo, z rodzin patologicznych (rodzice lub jedno z nich są przestępcami, narkomanami, alkoholikami), a także rodzin ubogich, dotkniętych bezrobociem.

Psychologowie upatrują źródeł zachowań agresywnych i destrukcyjnych młodych ludzi, głównie w kondycji rodziny, a zwłaszcza w braku ojca. Ten brak ojca polega nie tylko na fizycznej nieobecności ojca, ale na tym, iż coraz częściej ojciec w rodzinie jest nieobecny emocjonalnie; wychowaniem dzieci zajmuje się głównie matka. Chłopcy nie mają zatem pozytywnych, męskich wzorów socjalizacyjnych. Uczestnictwo w grupie, często w grupie przestępczej to jeden ze sposobów poszukiwania wzorów męskości, które mogliby naśladować, jeden ze sposobów kompensacji braku ojca¹.

Przestępczość nieletnich, podobnie jak i dorosłych koncentruje się na terenach miejskich, szczególnie w dużych aglomeracjach. Miejsca dokonywanych przestępstw to: ulice, rejony budynków mieszkalnych, obiektów handlowych, salonów gier, szkół oraz okolice dworców, przystanków komunikacji miejskiej.

Według opinii Biura Prewencji Komendy Głównej Policji nieletni najczęściej popełniają przestępstwa z następujących powodów:

- chęci zdobycia pieniędzy,

- zaimponowania innym,

- chęci przebywania i realizowania się w grupach nieformalnych,

- powielania wzorów i zachowań mających swoje źródło w domu rodzinnym, bądź upowszechnianych w środkach masowego przekazu (sceny przemocy, okrucieństwa, agresji, gwałtu),

- poczucia bezkarności za wcześniej popełnione przestępstwa,

- poszukiwania akceptacji i poczucia bezpieczeństwa, których nie znajdują ze strony rodziców i opiekunów.

Cechą charakterystyczną przestępczości nieletnich jest częstsze niż w przypadku dorosłych współuczestnictwo w popełnianiu czynów kryminalnych z jedną lub z kilkoma osobami, głównie dotyczy to kradzieży i rozboju. Nieletni coraz częściej działają w zorganizowanych grupach z osobami dorosłymi.

Działalność przestępcza w grupach często wiąże się z tzw. powrotnością do przestępstwa. Na przykład w 2004 r. powtórnie popełniło przestępstwo 7 086 sprawców, w 2005 r. - 6 589 sprawców, w 2006 r. - 5 387 sprawców, w 2007 r. - 4 961 sprawców.

Znaczny procent nieletnich (ok. 7 - 9%) dokonuje czynów karalnych pod wpływem alkoholu. Na przykład w 2007 r. osoby nietrzeźwe stanowiły 27,5% ogółu podejrzanych, a nietrzeźwe osoby nieletnie 7,4%. Najczęściej nietrzeźwych nieletnich odnotowano jako sprawców zabójstw, uszkodzeń ciała, bójek, pobić, zgwałceń (w tym ze szczególnym okrucieństwem), rabunków i wymuszeń rozbójniczych.

W latach dziewięćdziesiątych obserwuje się wzrost rejestrowanej liczby nieletnich przestępców oraz liczby przestępstw przez nich dokonywanych.

Natomiast należy zaznaczyć, że przy ogólnie wzrastającej przestępczości - od 1989 r. zmniejszył się udział przestępstw popełnianych przez nieletnich w ogóle przestępstw stwierdzonych (odnotowywanych przez KGP).

Tendencja taka pośrednio świadczy o silnym wzroście przestępczości dorosłych, ponieważ w ostatnich latach obserwuje się również wzrost przestępczości nieletnich. Notowane wskaźniki dynamiki przestępczości dorosłych są zdecydowanie wyższe niż nieletnich. Tak więc nie można twierdzić, iż nieletni są tą szczególną grupą, która potencjalnie najbardziej zagraża bezpieczeństwu publicznemu. Pogląd taki uporczywie od kilku lat lansowany jest w mediach.

W strukturze przestępczości nieletnich dominują przestępstwa o charakterze kryminalnym, najczęściej popełniane przestępstwa to: kradzież mienia prywatnego i kradzież z włamaniem.

Najbardziej niepokojącym zjawiskiem jest obserwowana tendencja wzrostowa przestępstw uznanych jako szczególnie niebezpieczne dla życia i zdrowia (zabójstw, uszkodzeń ciała, bójek, pobić, zgwałceń, rozbojów i wymuszeń rozbójniczych). Według ustaleń policji nieletni sprawcy, którzy dokonali przestępstw przeciwko zdrowiu i życiu charakteryzowali się bezwzględnym, bardzo agresywnym i okrutnym sposobem działania. Wynika on zdaniem policji z dwóch zasadniczych czynników sytuacyjnych: z faktu, iż najczęściej działali w grupie oraz w stanie nietrzeźwości.

Równie niepokojące jest, że wzrasta liczba sprawców czynów karalnych, którzy nie ukończyli 13 lat życia. Świadczy to przede wszystkim o zaniedbaniach i braku właściwej opieki nad dziećmi.

Wpływ subkultur młodzieżowych na przestępczość nieletnich

Każdy młody człowiek potrzebuje grupy, "która umożliwiłaby mu zrealizowanie potrzeby przynależności, akceptacji i uznania, szuka tzw. grupy autentycznej. Nie należą do nich, niestety, grupy formalne tworzone dla młodzieży przez dorosłych np. koła zainteresowań, sekcje sportowe itp."

Należą do nich grupy nieformalne; wśród których ogromną popularnością obecnie cieszą się grupy nazywane subkulturami bądź podkulturami młodzieżowymi. Pojęcia te używane są zazwyczaj zamiennie.

Pojęcie "podkultura" w literaturze naukowej stosowane jest od niedawna. Ryszard Dyonizak scharakteryzował subkulturę w sposób następujący: "Gdy wiele jednostek ma podobne problemy i gdy na gruncie wspólnych zainteresowań i dążeń powstają dość trwałe więzi między rówieśnikami, którzy tworzą im tylko odpowiadające i ich tylko obowiązujące normy, wartości i wzory, to pewna całość tych norm, wartości i wzorów stanowi podkulturę określonej zbiorowości.²"

Cloward i Ohlin wyróżniają trzy typy podkultur młodzieżowych:
1. Podkultura typowo przestępcza, rodząca się w dobrze zintegrowanych środowiskach, w których występują różne formy przestępczej działalności dorosłych. Wzory zachowań przestępczych prezentowane przez dorosłych są przejmowane przez młodzież, która stopniowo angażuje się w przestępczość - najpierw w gangach młodzieżowych traktowanych jako staż, a następnie w rozmaitych formach przestępczości dorosłych, aż po udział w syndykatach przestępczych. W tej sytuacji, gdy istnieją nielegalne drogi prowadzące do sukcesu, przestępczość traktowana jest przez młodzież jako normalny sposób życia - czyli trudno mówić o nieprzystosowaniu społecznym młodzieży wyznającej tę podkulturę.
2. Podkultura konfliktu, powstająca na obszarach źle zintegrowanych, o dużej mobilności członków grup i ogólnej niestabilności, gdzie istnieje ograniczony dostęp do wzorów przestępczych dorosłych, w związku, z czym wzory zachowań służące osiągnięciu wyższego statusu pochodzą głównie od rówieśników. W ramach tej podkultury tworzą się zwłaszcza gangi chuligańskie nastawione na bójki i wandalizm, a szczególnie cenione tam wartości to odwaga, bojowość i siła fizyczna - prestiż mają zwłaszcza ci, którzy wyróżniają się w walkach między gangami.
3. Podkultura wycofania się, zwana również podkulturą podwójnie przegranych. Skupia ona tę młodzież z warstw niższych, która nie ma możliwości osiągnięcia sukcesu w drodze legalnej, a której nie powiodło się także w adaptacji nielegalnej (dwa poprzednie sposoby). Sposób ten wybiorą również ci, którzy działania bezprawne odrzucili jako sprzeczne ze swoim kodeksem moralnym. Jest to przede wszystkim podkultura narkomanów, a przestępczość występuje tu głównie w formie nielegalnej dystrybucji środków odurzających, by z czasem pojawić się jako różnorodne działania zmierzające do zdobycia środków odurzających³.
Jak zatem widać przeważnie termin podkultura wiąże się z patologią społeczną, nieprzystosowaniem czy z podważaniem obowiązujących norm. Dzieje się tak dlatego, że już w samej etymologii słowa "subkultura" zdaje się zawierać "to, co niższe", gorsze. I wiele zjawisk, określanych przy użyciu tego słowa, odpowiada takiemu właśnie rozumieniu jego sensu. Przykładem może być, np.: agresywne zachowania skinheadów, bijatyki na stadionach piłkarskich, wzajemna agresja różnych grup młodzieży. Mówi się też o subkulturach narkomańskich, pijackich, przestępczych. Ma to swoje uzasadnienie, "gdyż termin subkultura zaczął być pierwotnie używany w naukach społecznych w odniesieniu do grup spatologizowanych, pozostających w konflikcie ze społeczeństwem. Nieco upraszczając można powiedzieć, że pojawienie się młodzieżowych gangów wywołało u badaczy potrzebę nadania owym gangom wspólnej nazwy.⁴"

Każda subkultura młodzieżowa może być stworzona przez niewielką grupę osób, ale w jej skład może wchodzić czasami kilkadziesiąt milionów osób. Przykładem tak rozbudowanej i licznej podkultury mogą być punki, rozsiane po całym nieomal globie ziemskim. Co nie zaprzecza istnieniu mniejszych grup punków w obrębie jednej subkultury. Aby jakąś zbiorowość można było nazwać grupą konieczne są do spełnienia następujące warunki:
Poczucie przynależności, czyli świadomość "my" cechującego członków.
Zasada odrębności powodująca, że inni są określani w kategoriach "oni" lub "wy".
Wspólne wartości i wypływające z nich normy.
Wewnętrzna organizacja grupy.

Większość podkultur ma swoją własną ideologię. Natomiast nie we wszystkich ruchach młodzieżowych można ją określić. Nie ma jej np. subkultura metalowców. W tej subkulturze wspólną wartością traktowaną czasami jako wyjątkowe święto jest uczestnictwo w koncertach, wspólne wysłuchanie muzyki, dzielenie się przeżyciami. Co się zaś tyczy celów to są one na ogół dwojakiego rodzaju: albo są wymysłem członków grupy np. wspólne pójście na koncert czy spędzenie przyjemnego wieczoru przy kuflu piwa; albo są one wyznaczone przez grupę nadrzędną. Może tu posłużyć przykład celu wspólnego dla wszystkich skinheadów, a mianowicie tzw. "równanie w dół”, czyli ściągnięcie wszystkich na własny, niski poziom życia. Uczestnictwo w grupie daje poczucie przynależności, które jest sprawą zasadniczą dla funkcjonowania subkultury. Słabe poczucie więzi, lub jego brak, prowadzi do wyobcowania jednostki, a nieraz i do zerwania wszelkich więzów z grupą.

Większość subkultur młodzieżowych kładzie nacisk na przyjemne spędzanie czasu, graniczące niejednokrotnie z biernym wyczekiwaniem, że coś się może zdarzyć. Niejeden z nas widział zapewne grupę punków siedzącą na chodniku i spędzającą w ten sposób cały dzień. To marnowanie czasu jest chyba konieczne dla młodego człowieka, który może w ten sposób, później doceni jego wartość. Niebezpieczne natomiast jest zabijanie czasu i nudy poprzez sięganie do różnych środków odurzających. Powodują one oprócz skutków fizycznych również głębokie zmiany psychiczne prowadzące nieraz do uzależnienia. Trzeba jednak przyznać, że solidarność w grupach subkulturowych jest bardzo silna, a więzi interpersonalne "żywe". Dominuje tzw. trzymanie się razem, które jest bardzo korzystne w przypadku, gdy dojdzie do jakiegoś starcia między różnymi ugrupowaniami. Na co dzień, dla zwykłego, szarego przechodnia grupy subkulturowe mimo szokującego nieraz wyglądu, nie są raczej groźne.

Uczestnictwo w subkulturach jest zazwyczaj rezultatem niezaspokojenia obiektywnych potrzeb młodzieży i stanowi bardzo często próbę zwrócenia na siebie uwagi. Wynika ono też z cech osobowości charakterystycznych dla wieku młodzieńczego. Cechy te mają podłoże biologiczne, ale są też uwarunkowane czynnikami społecznymi i kulturowymi, a także błędami procesu wychowawczego. Wszelkie dziwne i niezrozumiałe zachowania służą rozładowaniu agresji i frustracji, która młodym daje się szczególnie we znaki. "Geneza poszczególnych podkultur jest podobna, a różnice ideologii to w gruncie rzeczy odbicie różnic wynikających z czasu i miejsca, w którym młodzi żyją.⁵"

Subkulturą młodzieżową najbardziej dostrzeganą przez społeczeństwo i najbardziej uciążliwą są blokersi.

Blokersi to termin spopularyzowany przez prasę i zaadoptowany przez samych zainteresowanych, określający sfrustrowanych, uważających się za pozbawionych perspektyw, młodych ludzi, dla których stojąca przed blokiem ławka jest centrum życia towarzyskiego, często nadużywających alkoholu i marihuany. Językoznawca Bogusław Kreja definiuje ich jako nie uczącą się bezrobotną młodzież zamieszkującą blokowiska miejskie ⁶. Blokersi często kojarzeni są z subkulturą hiphopową, wśród hiphopowców jednak słowo blokers ma raczej pejoratywne znaczenie.

To blokersi są najczęściej sprawcami zakłócania spokoju na osiedlach mieszkaniowych i drobnych przestępstw, a także „przypadkowych” kradzieży i rozbojów.

Wśród innych podkultur młodzieżowych, które wprawdzie nie są grupami przestępczymi, ale ich ideologia jest często sprzeczna z prawem i normami społecznymi należy wymienić:

Sataniści. Satanizm nie jest zjawiskiem nowym. Jego atrybuty znane były już w starożytności. W początkach chrześcijaństwa spotykamy się również z istnieniem i działaniem szatana, wszak Chrystus poskramiał złe duchy i zmuszał szatana do uległości. Tak jak dawniej, tak i dziś szatan ma swoich zwolenników i wyznawców.

Sataniści mają szczególnie rozwiniętą symbolikę. Są to:

odwrócony krzyż – noszony w formie medalionu lub wyszyty na kurtce;
wizerunek diabła lub kozła – wymalowane na plecach czarnych i granatowych kurtek;
napisy o treści „Ave Saraye” , „Salve Imperato Hades”

Znakami przynależności są też:

trzy odwrócone dziewiątki;
pentagram lub heksagram;
trzy litery F /szósta litera w alfabecie/
trzy koła połączone ze sobą,
swastyka;
trójkąt

Sataniści są nadal groźni. Mają swoje siedziby w Szczecinie /stolica polskiego satanizmu/, we Wrocławiu, Gdańsku, Warszawie i Olsztynie, Łodzi i wielu innych miast i miasteczek. Wciąż tworzą subkulturę aktywną i agresywną. Świadczy o tym niszczenie krzyży cmentarnych i przydrożnych, napadanie na obiekty sakralne i wypisywanie na nich haseł satanistycznych – na terenie całej Polski.

Ruch satanistyczny jest zróżnicowany i obejmuje kilka odłamów. Dzieli się kierunki i różne stopnie wtajemniczenia, nie jest to ruch jednolity i skrystalizowany.

Skinhead – kontrkultura powstała na początku lat 60. XX wieku w Wielkiej Brytanii.

Jej nazwa wywodzi się od tego, że najbardziej charakterystycznym wyróżnikiem tej grupy są wygolone głowy, lub bardzo krótkie, wygolone blisko skóry włosy (ang. skinhead, połączenie wyrazów skin czyli skóra i head czyli głowa).

W Polsce są to głównie ugrupowania o charakterze nacjonalistycznym i rasistowskim, często sprawcy ataków na obcokrajowców, szczególnie z krajów Trzeciego Świata.

Anarchizm (od gr. ἀναρχία anarchia – "bez władcy") – doktryna postulująca model społeczeństwa opartego na równości społecznej, solidarności międzyludzkiej i poszanowaniu wolności jednostki oraz ruch społeczny dążący do realizacji tych celów.

Głównymi zagrożeniami dla tego modelu są autorytaryzm oraz hierarchia społeczna, dlatego anarchizm dąży do zniesienia państwa oraz innych form społecznej władzy i wyzysku oraz zorganizowania wolnościowego społeczeństwa na zasadach dobrowolności, federalizmu i pomocy wzajemnej w sferze politycznej i ekonomicznej.

Rodzaje i ilość przestępstw popełnianych przez nieletnich na terenie kraju w latach 2000-2006

Nieletni są sprawcami praktycznie wszystkich rodzajów przestępstw, z wyjątkiem gospodarczych. W tabeli 1 przedstawiono poszczególne rodzaje przestępstw popełnionych przez nieletnich w latach 2000, 2005 i 2006 (w roczniku statystycznym 2008 brak danych za rok 2007)

Tabela 1. Nieletni, wobec których prawomocnie orzeczono środki wychowawcze , poprawcze lub kary w sądach powszechnych w związku z demoralizacją i czynami karalnymi.

Wyszczególnienie	2000	2005	2006
			Ogółem
Nieletni – w związku z demoralizacją Nieletni – w związku z czynami karalnymi W tym za: Zabójstwo – art. 148 kk Uszczerbek na zdrowiu – art. 156 i 157 kk Udział w bójce lub pobiciu – art. 158 i 159 kk Przestępstwa z ustaw o przeciwdziałaniu narkomanii Zgwałcenie art. 197 kk Kradzież rzeczy art. 278 kk Kradzież z włamaniem – art. 279 kk Rozbój – atr 280 kk	8878 25667 17 1396 1795 470 49 2924 6129 2152	15454 26228 14 1475 2004 1257 56 4013 2981 2040	16978 27419 19 1561 2427 1314 50 3876 2606 1849

Ogółem

Nieletni – w związku z demoralizacją

Nieletni – w związku z czynami karalnymi

W tym za:

Zabójstwo – art. 148 kk

Uszczerbek na zdrowiu – art. 156 i 157 kk

Udział w bójce lub pobiciu – art. 158 i 159 kk

Przestępstwa z ustaw o przeciwdziałaniu narkomanii

Zgwałcenie art. 197 kk

Kradzież rzeczy art. 278 kk

Kradzież z włamaniem – art. 279 kk

Rozbój – atr 280 kk

8878

25667

1396

1795

470

2924

6129

2152

15454

26228

1475

2004

1257

4013

2981

2040

16978

27419

1561

2427

1314

3876

2606

1849

Źródło: Mały rocznik Statystyczny 2008, GUS, Warszawa 2009, s. 102

Zaniepokojenie może budzić fakt zwiększającej się liczby przestępstw popełnianych przez nieletnich w kolejnych latach. Zmniejszyła się jednak ilość kradzieży z włamaniem i rozbojów w latach 2005 i 2006 w stosunku do roku 2000. Graficznie ilość i rodzaje przestępstw popełnionych w wymienionych latach przez nieletnich przedstawiono na wykresie 1.

Wykres 1. Ilość i rodzaje przestępstw popełnionych przez nieletnich w latach 2000, 2005 i 2006

Źródło: Mały rocznik Statystyczny 2008, GUS, Warszawa 2009

Optymizm, pomimo zwiększającej się liczby przestępstw nieletnich może budzić fakt, że ilość ich rośnie wolniej niż ilość przestępstw popełnianych w ogóle. Pomimo więc wzrostowej tendencji, jeśli idzie o przestępczość, nieletnich dotyczy ona w mniejszym stopniu niż dorosłych. Na wykresie 2 przedstawiono stosunek przestępstw popełnionych przez nieletnich do ogólnej liczby przestępstw w latach 2000, 2005 i 2006.

Wykres 2.Stosunek przestępstw popełnionych przez nieletnich do przestępstw ogółem w latach 2000, 2005 i 2006

Źródło: Mały rocznik Statystyczny 2008, GUS, Warszawa 2009

ROZDZIAŁ II

METODOLOGIA BADAŃ WŁASNYCH

2.1. Charakterystyka terenu badań

Badania przeprowadzono na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Mławie, czyli na terenie powiatu mławskiego. Mława jest miastem w województwie mazowieckim, w powiecie mławskim. Miasto powiatowe leży Mazowszu, na Wzniesieniach Mławskich, w pobliżu Mławki, tuż przy granicy z województwem warmińsko-mazurskim. W latach 1975-1998 miasto administracyjnie należało do województwa ciechanowskiego. Według danych z 31 grudnia 2007, miasto miało 29 465 mieszkańców.

Powiat Mławski położony jest w północno - wschodniej części Niziny Mazowieckiej. Obszar ten stanowi główną część historycznej Ziemi Zawkrzeńskiej leżącej na północ od rzeki Wkry.

Administracyjnie powiat mławski podzielony jest na gminy 10 gmin: Mława (gmina miejska), Dzierzgowo, Lipowiec Kościelny, Radzanów, Strzegowo, Stupsk, Szreńsk, Szydłowo, Wieczfnia Kościelna, Wiśniewo. Miasto Mława - siedziba Starostwa Powiatowego posiada bogatą historię jako obszar przygraniczne na styku Prus Wschodnich i Mazowsza.
Powiat Mławski to nie tylko region o poważnych tradycjach historycznych lecz przede wszystkim integralny składnik województwa mazowieckiego. Ziemia Mławska leży na przecięciu głównych szlaków komunikacyjnych - ekspresowej nr 7 Warszawa - Gdańsk i wojewódzkich dróg wschód - zachód tj. Brodnica - Przasnysz, Rypin - Mława, Mława - Ciechanów. Możliwości rozwoju i atrakcyjność inwestycyjna Powiatu polega przede wszystkim na:

-korzystnym położeniu komunikacyjnym: drogowym i kolejowym na głównej trasie łączącej Warszawę z Trójmiastem;

-bliskości aglomeracji warszawskiej będącej największym rynkiem zbytu i rynkiem pracy w kraju;

-czystości ekologicznej umożliwiającej rozwój ekologicznej produkcji i agroturystyki;

-dużych zasobach fachowej siły roboczej;

-udanych doświadczeń innych przedsięwzięć inwestycyjnych np. LG Electronics.

2.2. Cel i przedmiot badań

Badania naukowe i przedmiot badań określane są różnie w literaturze przedmiotu. T. Pilch uważa, że „badanie naukowe jest celowym, dokładnym i wyczerpującym poznaniem wycinka rzeczywistości. Chcąc dokładnie poznać określony problem, badacz powinien pogłębić swoją wiedzę odnośnie zagadnień problemowych, po czym określa przedmiot badań i cel swojej pracy badawczej.”⁷ Przez cel badań H. Komorowska rozumie „rodzaj efektu, który zamierzamy uzyskać w wyniku badań, a także rodzaj czynników, z którymi efekty te będą się wiązać.”⁸

Przedmiotem badań pedagogicznych jest przede wszystkim „świadomość pedagogiczna, a więc proces wychowania i nauczania oraz samowychowania i uczenia się, ich cele, treść, przebieg, metody, środki i organizacja”.⁹

Przedmiotem badań niniejszej pracy jest przestępczość młodocianych na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Mławie.

Celem badań jest „wyjaśnienie skomplikowanych wpływów i mechanizmów planowych działań, skierowanych na osiągnięcie zamierzeń wychowawczych”.¹⁰

Głównym celem badawczym niniejszej pracy jest określenie poziomu przestępczości nieletnich na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Mławie.

Cele szczegółowe mojej pracy to:

Charakterystyka nieletnich sprawców przestępstw popełnionych na terenie działania KPP Mława w latach 2005-2008;
Udział nieletnich wśród sprawców przestępstw na terenie Mławy w latach 2005-2008;
Ilość przestępstw z użyciem przemocy popełniona przez nieletnich;
Ilość przestępstw przeciwko mieniu popełniona przez nieletnich;
Przestępstwa rozbójnicze popełnione przez nieletnich;
Udział nieletnich w przestępczości zorganizowanej;
Przestępstwa nieletnich związane z narkotykami.

2.3. Problemy badawcze

Po ustaleniu przedmiotu i celu badań możemy określić zagadnienia, na jakich mają skoncentrować się zbadania. M. Łobocki uważa, że”...problemami badawczymi są pytania, na które szukamy odpowiedzi na drodze badań”.¹¹

„Problem to logiczne ujęcie przeżywanej niewiedzy oraz potrzeba wiedzy. Jest to sytuacja, w której człowiek znajduje się w konieczności wyboru między co najmniej dwiema możliwościami.”¹² Zagadnienie problemu podejmowali również inni badacze.

T. Pilch uważa, że „problem badawczy, czy raczej zespół problemów badawczych wyznacza dalszy proces myślowy w stanie koncepcji. Stanowią też podstawę tworzenia hipotez, bo często zabieg budowania hipotez podlega zmianie gramatycznej formuły problemu, ze zdania pytającego na twierdzące.

Rozstrzygnięcie problemu badawczego może mieć dwojakie konsekwencje. Po pierwsze – może przynieść określone korzyści praktyczne, po wtóre może doprowadzić do ważnych ustaleń naukowo-poznawczych. Oczywiście skutki te nie wykluczają się wzajemnie.”¹³

W mojej pracy problem badawczy zawiera się w pytaniu: Jaki jest rozmiar przestępczości nieletnich na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Mławie?

Rozmiar przestępczości- jest to udział w zachowaniu przestępczym, całokształcie działalności członków przestępstwa.

Statystyki- są najbardziej miarodajnym miernikiem przestępczości. W polskim systemie sprawiedliwości wyróżnia się takie cztery systemy mianowicie:

-statystykę policyjną, prokuratorską, sądową i grewitacjalną.

Do mierników przestępczości zaliczamy:

-przestępczość rzeczywistą; jest to ogół czynów przestępczych, które zostały popełnione na określonym terenie w danej jednostce czasu;

-przestępczość ujawnioną; jest to ogół czynów w stosunku, do których organy ścigania otrzymały informację i na podstawie tych informacji wszczęto postępowanie przygotowawcze; bardzo często przestępczość ta nosi nazwę przestępczości pozornej, albowiem nie wszystkie czyny, które w chwili zgłoszenia jako przestępstwa, są przestępstwami.

-przestępczość stwierdzoną; jest to ogół czynów, których charakter jako przestępstw został potwierdzony w wyniku prowadzonego postępowania przygotowawczego

-przestępczość osądzoną; jest to ogół czynów, których charakter jako przestępstw został potwierdzony w wyniku postępowania sądowego;

Struktura przestępczości jest to układ zróżnicowanych a zarazem wzajemnie powiązanych ze sobą elementów, które są sprzężone ze sobą a także z całością mające swe własne prawa niezależnie od praw rządzących tymi elementami.

Problemy szczegółowe to:

Jaki jest udział nieletnich wśród sprawców przestępstw popełnionych na terenie działania KPP w Mławie w latach 2005-2008?
Jaki udział mają młodociani w przestępstwach z użyciem przemocy?
Jaki jest udział młodocianych w przestępstwach przeciwko mieniu?
Jaki jest udział młodocianych w przestępstwach rozbójniczych?
Jaki jest udział młodocianych w przestępczości zorganizowanej?
Jaki jest udział młodocianych w przestępstwach związanych z narkotykami?

2.4. Hipotezy badawcze

W celu rozwiązania postawionych problemów należy ustalić hipotezy. Zdaniem W. Okonia „hipoteza to przypuszczenie, niesprawdzone twierdzenie, które ustala bądź wyjaśnia cechy badanych zjawisk lub związki między nimi. Sprawdzenie hipotezy odbywa się przez wyprowadzenie z niej wniosków empirycznych, przy czym im więcej prawdziwych zdań z hipotezy wynika, tym większy jest stopień jej uzasadnienia.”¹⁴

W. Dutkiewicz pod pojęciem hipotezy zakłada „przypuszczenie naukowe przyjęte w celu objaśnienia jakiegoś zjawiska”.¹⁵

J. Brzeziński natomiast uważa, że hipoteza to stwierdzenie, co do którego istnieje pewne prawdopodobieństwo, że stanowić będzie ona prawdziwe rozwiązanie postawionego problemu”.¹⁶

Z dobrze postawionego problemu powinna jasno wynikać hipoteza badawcza, którą jest odpowiedź na pytanie zawarte w problemie.¹⁷

Główną hipotezą badawczą mojej pracy jest założenie, że przestępczość nieletnich ma charakter spadkowy.

Hipotezy szczegółowe odpowiadające szczegółowym problemom badawczym to:

Udział nieletnich wśród sprawców przestępstw popełnionych na terenie działania KPP w Mławie w latach 2005-2008 ma tendencję spadkową.
Zmniejsza się ilość przestępstw z użyciem przemocy popełnianych przez młodocianych.
Zmniejsza się ilość przestępstw przeciwko mieniu popełnianych przez młodocianych.
Zmniejsza się ilość przestępstw rozbójniczych popełnianych przez młodocianych.
Zmniejsza się udział nieletnich w przestępczości zorganizowanej.
Zmniejsza się ilość przestępstw związanych z narkotykami popełnianych przez młodocianych.

2.5. Metody badawcze

W „Metodach badań pedagogicznych” Mieczysław Łobocki pisze, że istotą badania dokumentów, będących rezultatem czyjejś pracy, jest charakterystyka i właściwe zrozumienie zmian zachodzących w wyniku edukacji i kształcenia, w procesach twórczych, w chwilach odpoczynku, które mają na celu tworzenie jakiegoś przedmiotu¹⁸. Natomiast Tadeusz Pilch określa tę dziedzinę jako sposób analizowania źródła, mający na celu odkrycie jak największej ilości wiadomości na temat obserwowanej placówki czy danego procesu. Pozwala odkryć losy konkretnych osób, ich doznania i emocje, których badane źródło jest odzwierciedleniem. Nie stanowi odrębnej dziedziny, lecz wspiera działania pedagogów¹⁹.

W przypadku niniejszej pracy metodą badawczą była dogłębna analiza dokumentów i danych statystycznych otrzymanych w Komendzie Powiatowej Policji w Mławie.

ROZDZIAŁ III

WYNIKI BADAŃ WŁASNYCH

3.1. Charakterystyka nieletnich sprawców przestępstw popełnionych przez nieletnich na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Mławie

Nieletni sprawcy czynów karalnych to najczęściej uczniowie starszych klas szkół podstawowych oraz uczniowie szkół zawodowych. Dominującą grupę stanowią chłopcy w wieku 13 - 16 lat (powtarzający klasy, wagarowicze, uciekinierzy z domów rodzinnych i placówek opiekuńczo-wychowawczych i resocjalizacyjnych).

Według opinii Biura Prewencji Komendy Głównej Policji nieletni najczęściej popełniają przestępstwa z następujących powodów:

- chęci zdobycia pieniędzy,

- zaimponowania innym,

- chęci przebywania i realizowania się w grupach nieformalnych,

- powielania wzorów i zachowań mających swoje źródło w domu rodzinnym, bądź upowszechnianych w środkach masowego przekazu (sceny przemocy, okrucieństwa, agresji, gwałtu),

- poczucia bezkarności za wcześniej popełnione przestępstwa,

- poszukiwania akceptacji i poczucia bezpieczeństwa, których nie znajdują ze strony rodziców i opiekunów.

A wykresie 3 przedstawiono ilość nieletnich sprawców przestępstw w latach 2005-2008 na terenie działania KPP w Mławie

Wykres 3. Nieletni sprawcy przestępstw na terenie działania KPP w Mławie

Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Mławie

Wykres 3. Nieletni sprawcy przestępstw na terenie działania KPP w Mławie w podziale na grupy wiekowe

Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Mławie

Niepokój musi budzić fakt, że wśród sprawców przestępstw jest tak duża liczba dzieci poniżej 13 roku życia. Wskazuje to na brak opieki zarówno ze strony rodziców jak i szkoły oraz szybko postępującą demoralizację

3.1. Udział nieletnich wśród sprawców przestępstw na terenie działania KPP w Mławie w latach 2005-2008

Na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Mławie Utrzymuje się stała tendencja, jeśli chodzi o ilość popełnianych przestępstw. W sposób znaczący spada natomiast ilość przestępstw popełnianych przez młodocianych w ostatnich czterech latach, których dotyczą badania. W roku 2005 młodociani popełnili 138 czynów karalnych, w roku 2006 – 121, w roku 2007 – 112 i w roku 2008 – 70. Spadek więc w roku 2008 w stosunku do roku 2005 wynosi 49,38%. Na wykresie 3 przedstawiono ilość przestępstw popełnionych przez nieletnich do przestępstw popełnionych przez sprawców dorosłych.

Wykres 3. Udział nieletnich w przestępstwach popełnionych na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Mławie

Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Mławie

Jak z powyższego wynika, hipoteza badawcza stwierdzająca, że udział nieletnich wśród sprawców przestępstw na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Mławie ma tendencję spadkową.

3.2. Przestępstwa z użyciem przemocy

Przestępstwa z użyciem przemocy należą do przestępstw najbardziej niebezpiecznych i budzących największy oddźwięk społeczny. Rodzą one też w społeczeństwie bunt przeciwko przemocy oraz rodzą żądania rozprawienia się z przestępczością.

Do przestępstw z użyciem przemocy zaliczamy bójki, pobicia, rozboje oraz wymuszenia rozbójnicze. W niniejszym podrozdziale omówiono tylko dwa pierwsze rodzaje przestępstw, pozostałe dwa zostały omówione w dalszej części pracy.

Bójką (art. 158 kk) w rozumieniu prawa karnego jest starcie fizyczne pomiędzy co najmniej trzema osobami, z których każda jednocześnie atakuje i broni się, zawierające poważny ładunek przemocy stwarzający niebezpieczeństwo utraty życia człowieka lub wystąpienia ciężkiego bądź średniego uszczerbku na zdrowiu. Nie jest bójką starcie dwóch osób. Ich zachowanie może natomiast stanowić inne przestępstwo, jak np. naruszenie nietykalności cielesnej, spowodowanie uszczerbku na zdrowiu, narażenie człowieka na niebezpieczeństwo, a nawet zabójstwo.

Sąd Najwyższy bardzo szeroko interpretuje pojęcie udziału w bójce przyjmując, że sprawcą jest nie tylko osoba, która zadaje ciosy drugiej stronie, lecz także ten, kto w trakcie bójki zachęca innych do walki, ale sam czynnie w niej nie uczestniczy. Z uwagi na dynamiczny charakter bójki, może się ona po pewnym czasie przekształcić w pobicie.

Pobicie (art. 158 kk) w rozumieniu prawa karnego jest to napaść fizyczna co najmniej dwóch osób na jedną, przy czym strona atakująca zawsze posiada przewagę liczebną. Podobnie jak bójka, pobicie również zawiera poważny ładunek przemocy stwarzający niebezpieczeństwo utraty życia człowieka lub wystąpienia ciężkiego bądź średniego uszczerbku na zdrowiu.

Sąd Najwyższy bardzo szeroko interpretuje pojęcie udziału w pobiciu przyjmując, że sprawcą jest nie tylko osoba, która zadaje ciosy pokrzywdzonemu, lecz także ten, kto w trakcie pobicia zachęca innych do walki lecz sam czynnie w nim nie uczestniczy.

O ile bójki budzą mniejszy sprzeciw społeczny, ponieważ odbywają się one niejako „za zgodą” stron biorących w nich udział, o tyle pobicia budzą bardzo negatywne uczucia, gdyż często ich ofiarą pada człowiek całkowicie przypadkowy, niewinny. Zdarza się, że nawet sprawcy pobicia nie potrafią wyjaśnić, dlaczego go dokonali. Najczęstszą przyczyną pobić bywa alkohol, chęć zaimponowania kolegom lub po prostu zwykła nuda, nie ma tutaj często racjonalnych, choćby patologicznych przyczyn, jak na przykład chęć zysku lub zemsta.

Na wykresie 4 przedstawiono ilość przestępstw popełnionych przez nieletnich z użyciem przemocy (bójki i pobicia) na terenie działania KPP w Mławie.

Wykres 4. Przestępstwa z użyciem przemocy (bójki i pobicia) popełnione przez nieletnich w latach 2005-2008 na terenie działania Komendy Powiatowej Policji w Mławie

Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Mławie

Jak z powyższego widać, przestępczość tego rodzaju ma na terenie KPP Mława tendencję spadkową, a więc hipoteza stwierdzająca, że spada ilość przestępstw z uZyciem przemocy jest prawdziwa.

3.3. Przestępstwa przeciwko mieniu

Przestępstwa przeciwko mieniu należą do najczęściej popełnianych przestępstw zarówno przez sprawców dorosłych, jak i nieletnich. Sprawcy nieletni wśród motywów popełnienia tego typu przestępstw wymieniają najczęściej chęć zdobycia środków na własne potrzeby, których nie chcą lub nie mogą dać im rodzice. Chęć posiadania modnych ubrań, sprzętu muzycznego lub komputerowego często skłania młodych ludzi do kradzieży. Często dodatkowym motywem jest chęć zaimponowania kolegom lub dorównania im na przykład w ubiorze lub możliwość realizacji swoich planów i zainteresowań.

Innym – również często wymienianym motywem jest chęć, a często wręcz konieczność, zdobycia środków na alkohol i – częściej – narkotyki. To właśnie narkomania często skłania nieletnich do popełniania kradzieży, głód narkotykowy wymusza wręcz takie działania. Jeżeli nieletni sprawca po popełnieniu tego typu przestępstwa będzie tylko karany, a nie otrzyma natychmiast skutecznej pomocy, to jest wręcz pewne, że szybko powróci on na drogę przestępstwa.

Do najczęściej popełnianych przestępstw przeciwko mieniu należą kradzieże i kradzieże z włamaniem. Pierwsze z nich to najczęściej kradzieże kieszonkowe lub okradanie osób nietrzeźwych. Drugie to włamania do mieszkań, komórek, garaży, samochodów itp.

Kradzież (art. 278 kk) to zabór cudzej rzeczy w celu przywłaszczenia. Pod pojęciem zaboru rozumie się fizyczne wyjęcie rzeczy spod władztwa właściciela. Dotyczy to również przedmiotu pozostawionego przez niego w znanym mu miejscu w zamiarze późniejszego jej zabrania. Wymóg dokonania zaboru oznacza, że nie jest możliwa kradzież rzeczy znalezionej przez sprawcę lub jemu powierzonej. Nie wyklucza to odpowiedzialności za inne przestępstwo, a mianowicie za przywłaszczenie.

Przedmiotem wykonawczym przestępstwa kradzieży może być tylko rzecz o wartości majątkowej. Powinna być ona nadto dla sprawcy cudza (czyli mieć właściciela, którym jest kto inny, niż sprawca). Nie jest możliwa kradzież nieruchomości, ponieważ przepis dotyczy rzeczy ruchomej. Natomiast możliwa jest kradzież części składowej, co uzasadnione jest tym, że odłączając ją od rzeczy głównej sprawca tworzy nową rzecz ruchomą, którą kradnie. Przepisy o kradzieży rzeczy stosuje się także do zaboru w celu przywłaszczenia cudzego zwierzęcia.

Istnieją trudności w zakwalifikowaniu zaboru rzeczy wspólnej przez jednego z uprawnionych. Jest tak np. w wypadku, kiedy jeden z małżonków zabiera rzecz wchodzącą w skład majątku wspólnego małżonków. Orzecznictwo Sądu Najwyższego skłania się do poglądu, że w zależności od tego, który z uprawnionych władał fizycznie rzeczą, zachodzi kradzież lub przywłaszczenie.

Przedmiotem kradzieży może być również, obok rzeczy ruchomej, karta bankomatowa, program komputerowy, a także energia poprzez nielegalne podłączenie do sieci ciepłowniczej lub elektrycznej. W przypadku programu komputerowego kradzież polega na bezprawnym uzyskaniu go w jakikolwiek sposób, niekoniecznie połączony z zaborem nośnika.

Kradzież może polegać tylko na aktywnym działaniu. Nie jest możliwe popełnienie jej przez zaniechanie.

Przestępstwo może zostać popełnione tylko umyślnie, w zamiarze bezpośrednim, przy czym konieczne jest, by sprawca działał w celu przywłaszczenia rzeczy, tzn., by chciał postępować z nią tak, jak właściciel, uzyskać nad nią trwałe władztwo. Niekoniecznie musi dążyć do tego, by włączyć rzecz do swojego majątku. Kradzież jest popełniona także wtedy, kiedy sprawca pragnie ukradzioną rzecz np. podarować innej osobie.

Kradzież zachodzi także wtedy, kiedy sprawca zabiera cudzą rzecz z zamiarem niezwłocznego jej porzucenia. Czyniąc tak postępuje bowiem z rzeczą tak, jak właściciel, a zatem przywłaszcza ją sobie.

Kradzież rzeczy ruchomej o wartości nieprzekraczającej 250 zł stanowi wykroczenie (art. 119 k.w.). Ograniczenie to nie dotyczy kradzieży broni, amunicji i materiałów lub przyrządów wybuchowych. Kradzież tych przedmiotów jest zawsze przestępstwem, niezależnie od ich wartości. Wartość przedmiotu przestępstwa nie ma również znaczenia przy zaborze karty bankomatowej albo energii.

Wykroczeniem pozostaje również zabór w celu przywłaszczenia cudzej rzeczy ruchomej przedstawiającej wartość niemajątkową, np. pamiątkowy dyplom dla właściciela lub zdjęcie osoby najbliższej (art. 126 § 1 k.w.).

Kradzieżą z włamaniem (art. 279 § 1 kk) jest zabór rzeczy ruchomej celem jej przywłaszczenia dokonany po uprzednim pokonaniu zabezpieczenia. W dawnym orzecznictwie i literaturze prawa karnego przyjmowano, że zabezpieczenie musi mieć fizyczny charakter. Obecnie coraz częściej spotykany jest pogląd, że włamaniem jest także pokonanie niematerialnego zabezpieczenia (np. złamanie kodu zamka szyfrowego). Nie jest istotne na ile zabezpieczenie jest w stanie spełnić swoją rolę. Włamanie ma miejsce zawsze, gdy sprawca usuwa sprawną przeszkodę(drzwi zamknięte na klucz, skobel, zamknięte okno, nawet zasunięty zamek błyskawiczny w namiocie) umieszczoną przez właściciela i z której wynika jego wola zabezpieczenia rzeczy przed osobami postronnymi. Sposób pokonania zabezpieczenia jest nieistotny. Sprawca może posłużyć się także oryginalnym kluczem.

Włamanie może nastąpić tylko do zamkniętego pomieszczenia(także pojazdu). Zwykłą kradzieżą będzie zatem zabór roweru przypiętego na łańcuch do parkanu.

Kradzież z włamaniem, w przeciwieństwie do kradzieży nie jest czynem przepołowionym. Sprawca odpowiada za przestępstwo niezależnie od wartości skradzionego mienia.

Przestępstwo jest zagrożone karą pozbawienia wolności od 1 roku do 10 lat. W przypadkach mniejszej wagi sąd może orzec karę pozbawienia wolności od 3 miesięcy do lat 5. Jeśli kradzież z włamaniem popełniono na szkodę osoby najbliższej, ściganie przestępstwa następuje na jej wniosek.

Strukturę przestępstw przeciwko mieniu w omawianym okresie przedstawiono na schematach 5 i 6.

Schemat 5. Przestępstwa kradzieży w latach 2005-2008 na terenie działania KPP w Mławie przez sprawców nieletnich.

Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Mławie

Schemat 6. Przestępstwa kradzieży z włamaniem w latach 2005-2008 na terenie działania KPP w Mławie przez sprawców nieletnich.

Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Mławie

Z powyższych zestawień wynika, że ilość przestępstw przeciwko mieniu popełnionych przez nieletnich na terenie działania KPP w Mławie systematycznie się zmniejsza, a więc hipoteza 3 jest prawdziwa.

3.4. Rozboje i wymuszenia rozbójnicze

Przestępstwa rozbójnicze należą do przestępstw najbardziej niebezpiecznych. Kradzież rozbójnicza jest przestępstwem polegającym na użyciu przemocy wobec osoby lub groźby jej natychmiastowego użycia, albo doprowadzeniu człowieka do stanu bezbronności lub nieprzytomności w celu utrzymania się w posiadaniu rzeczy bezpośrednio po dokonaniu jej kradzieży. Kradzież rozbójnicza zachodzi w razie zaatakowania przez uciekającego złodzieja osoby próbującej odebrać mu skradzioną rzecz. Dla bytu przestępstwa nie ma znaczenia, czy pokrzywdzonym jest osoba wcześniej okradziona czy też przypadkowy świadek przestępstwa, który wdał się w pogoń za sprawcą.

W kodeksie karnym wyróżnia się dwa typy kradzieży rozbójniczej:

zwykły - występek zagrożony karą od roku do 10 lat pozbawienia wolności(art. 281 kk),
zwykły mniejszej wagi - występek zagrożony karą od 3 miesięcy do 5 lat pozbawienia wolności(art. 283 kk),

Rozbój to kradzież połączona z użyciem przemocy wobec osoby lub groźbą natychmiastowego jej użycia albo dokonana poprzez doprowadzenie człowieka do stanu nieprzytomności lub bezbronności. Na równi z tym należy traktować sytuację, w której pokrzywdzony pod wpływem takiej groźby natychmiast wydaje przedmiot sprawcy.

Przestępstwo rozboju posiada surowiej karany typ kwalifikowany. Sprawca, który posługuje się bronią palną, nożem lub innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem lub środkiem obezwładniającym, albo działa w inny sposób bezpośrednio zagrażający życiu(np. wystawienie za okno), a także osoby z takim sprawcą współdziałające, popełniają zbrodnię zagrożoną karą pozbawienia wolności na czas nie krótszy niż lat 3. Broń gazową na gruncie prawa karnego zalicza się do broni palnej. Innym podobnie niebezpiecznym przedmiotem jest każda rzecz, której właściwości lub zwykłe wykorzystanie stwarzają podobne zagrożenie jak nóż czy broń palna. Równie niebezpieczne cechy musi posiadać środek obezwładniający, którym posługuje się sprawca.

Posługiwanie się bronią, nożem lub innym niebezpiecznym przedmiotem nie musi polegać na ich użyciu. Wystarcza, że sprawca demonstruje pokrzywdzonemu fakt ich posiadania, paraliżując tym samym jego wolę oporu.

Rozbój stanowi przestępstwo niezależnie od wartości ukradzionego mienia.

„Kto, w celu osiągnięcia korzyści majątkowej, przemocą, groźbą zamachu na życie lub zdrowie albo gwałtownego zamachu na mienie, doprowadza inną osobę do rozporządzenia mieniem własnym lub cudzym albo do zaprzestania działalności gospodarczej, podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.” (art. 282 kk)

Wymuszenie rozbójnicze to występek polegający na doprowadzeniu innej osoby do niekorzystnego zadysponowania mieniem własnym lub cudzym albo do zaprzestania działalności gospodarczej poprzez zastosowanie wobec niej przemocy, groźby zamachu na życie, zdrowie lub groźby gwałtownego zamachu na mienie. Sprawca musi działać w celu osiągnięcia korzyści majątkowej dla siebie lub dla kogo innego.

Wymuszenie rozbójnicze różni się od rozboju odstępem czasowym pomiędzy działaniem sprawcy a reakcją pokrzywdzonego, podczas którego pokrzywdzony nie pozostaje pod bezpośrednim wpływem zmuszającego. Wyjątkowo tylko zachowania te mogą występować równocześnie a to w wypadku niszczenia mienia pokrzywdzonego przez sprawcę lub grożenia takimi zniszczeniami w celu zmuszenia pokrzywdzonego do działań o wskazanym charakterze.

Na terenie działania wśród nieletnich stwierdzono tylko sprawców rozbojów. Kształtowanie się tego typu przestępczości przedstawiono na wykresie 7

Wykres 7. Rozboje dokonane przez nieletnich na terenie działania KPP w Mławie w latach 2005-2008

Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Mławie

3.5. Przestępczość zorganizowana

Przestępczość zorganizowana to zjawisko kryminalne występujące w skali międzynarodowej, którego nie można ściśle ograniczyć stanem faktycznym przestępstwa. Obejmuje ona zbiór poszczególnych przestępstw, złożoną postać (formę) aspołecznych zachowań, nie jest zjawiskiem wcześniej nie znanym, występowała w wielu krajach, w różnej formie, a przedmiotem jej zainteresowań były różne obszary życia społeczno-ekonomicznego.

Problem definicji przestępczości zorganizowanej jest niezwykle kontrowersyjny i skomplikowany ze względu na różnorodność i zmienność form jej występowania w różnych krajach, dlatego definicji tego rodzaju przestępczości istnieje wiele. W polskiej praktyce organów ścigania i wymiaru sprawiedliwości są wykorzystywane różne definicje wypracowane przez poszczególne państwa i organizacje międzynarodowe.

Biuro do Walki z Przestępczością Zorganizowaną Komendy Głównej Policji posługuje się własną definicją przestępczości zorganizowanej, na którą składa się kilka elementów. Sprawcy działają z chęci zysku lub żądzy władzy, działalność grupy trwa przez dłuższy czas, jest to zorganizowana struktura, w której występuje podział zadań między członkami, sposobem zarabiania pieniędzy jest multiprzestępczość, grupa jest hermetyczna, zdyscyplinowana i poddana kontroli, używa przemocy lub innych środków zastraszania, dąży do wywarcia wpływu na politykę, organy ścigania, sądy lub media, nieraz prowadzi działaność w skali międzynarodowej, „pierze brudne pieniądze".

Pojęcie przestępczość zorganizowana do polskiego ustawodawstwa zostało wprowadzone w ustawie O ochronie obrotu gospodarczego z 12 X 1994 r. Do normy prawnej zakazującej „prania brudnych pieniędzy" (jednak bez właściwej interpretacji prawnej).

Zjawisko Przestępczość Zorganizowana związana jest z innymi pojęciami: mafia, gangi, korupcja, przemyt, narkotyki, pranie brudnych pieniędzy.

W przypadku nieletnich można mówić o udziale w zorganizowanych grupach przestępczych w dwóch kategoriach. Pierwsza to udział w gangu młodzieżowym dokonującym na przykład kradzieży lub rozbojów. Druga to udział nieletniego w zorganizowanej grupie przestępczej dorosłych. Takiego przypadku w badanym okresie czasu na terenie działania KPP w Mławie nie stwierdzono.

Na wykresie 7 przedstawiono udział nieletnich w zorganizowanych grupach przestępczych na terenie działania KPP w Mławie w latach 2005-2008.

Wykres 8. Udział nieletnich w zorganizowanych grupach przestępczych w latach 2005-2008 na terenie działania KPP w Mławie.

Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Mławie

Jak z powyższego wynika, udział nieletnich w zorganizowanych grupach przestępczych ma tendencję spadkową, w związku z czym hipoteza 5 pracy jest prawdziwa.

3.6. Przestępczość związana z narkotykami

Polskie prawo zabrania posiadania, nielegalnego wytwarzania oraz dystrybucji a także przemytu narkotyków i innych substancji psychotropowych. Każdy, kto wykracza poza ramy tych zakazów wchodzi w obszar przestępczości narkotykowej, której skutkiem jest rozszerzanie się narkomanii, a w konsekwencji degradacja osobowości wielu, zazwyczaj młodych ludzi.

Według danych Komendy Głównej Policji, w 2005 roku stwierdzono 67.560 przestępstw narkotykowych, które stanowiły 5% ogólnej liczby wszystkich przestępstw. W tym miejscu można zadać pytanie, czy 5% ogólnej liczby przestępstw stanowi istotny problem? Otóż ten z pozoru niewielki odsetek przestępstw, z uwagi na dalekosiężne negatywne skutki, wpływa na poziom bezpieczeństwa społeczeństwa. Należy przy tym zaznaczyć, że stwierdzenie określonego przestępstwa narkotykowego wynika wyłącznie z ujawnienia go przez organy ścigania. Zatem każdy nie zatrzymany diler, każdy nie przechwycony przemyt czy też nie zlikwidowane nielegalne laboratorium narkotykowe nie występują w policyjnych statystykach, chociaż funkcjonują w realnej przestrzeni przestępczej. Wielką niewiadomą pozostaje faktyczna liczba, a więc także skala tych przestępstw.

Ujawniana w naszym kraju amfetamina pochodzi wyłącznie z nielegalnej, rodzimej produkcji, w której polscy chemicy-przestępcy specjalizują się od kilkunastu lat. Podobnie rodzime pochodzenie charakteryzuje polską heroinę, powstającą jako wywar ze słomy makowej. Znaczenie tego niebezpiecznego narkotyku systematycznie maleje, co najprawdopodobniej spowodowane zostało wyparciem go przez łatwiejsze w użyciu narkotyki syntetyczne oraz drastyczną redukcją upraw maku wysokomorfinowego na rzecz maku o niskiej zawartości morfiny.

Pozostałe narkotyki, głównie heroina, kokaina, LSD, haszysz, ecstasy, marihuana trafiają do Polski z przemytu. Część marihuany, co prawda pochodzi z krajowej produkcji, w wyniku zakładania nielegalnych plantacji konopi indyjskich, ale duża część tego narkotyku przemycana jest z Europy zachodniej.

Ujawniana i zabezpieczana w Polsce heroina pochodzi prawie wyłącznie z Afganistanu i Pakistanu. Miejscem wytwarzania zabezpieczanej w kraju kokainy są oczywiście nielegalne wytwórnie kontrolowane przez przestępcze kartele w krajach Ameryki Południowej i Środkowej. Dla tych narkotyków Polska nie jest miejscem docelowego przemytu, a jedynie krajem tranzytowym na drodze do innych państw europejskich. Tylko część z tych narkotyków trafia do polskich narkomanów. Podobnie rzecz się ma w przypadku haszyszu, LSD i ecstasy, które stały się popularnymi wśród młodzieży narkotykami. Zawdzięczamy to „importowi” z Europy zachodniej.

W ciągu kilkunastu lat nastąpiła wyraźna zmiana ilościowa i jakościowa w ofercie narkotyków. Zmiana dotyczy także wizerunku narkomana. Jeszcze 15-20 lat temu wiodącym o ile nie jedynym narkotykiem w Polsce, była „polska heroina” produkowana w prymitywnych warunkach, często w melinach, głównie przez samych narkomanów. Dzisiaj polski narkoman otrzymuje w ofercie całą gamę różnorodnych narkotyków pochodzenia naturalnego, jak i syntetycznych o zróżnicowanej cenie, produkowanych na skalę przemysłową.

Podobnie dzisiejszy narkoman różni się wyraźnie od tego, który leżał nieprzytomny w bramie, na chodniku lub na parkowej ławce. Obecny narkoman to głównie młody człowiek atrakcyjnie i modnie ubrany, pełen luzu, bawiący się na dyskotekach, często uczeń lub student, ale także młody ambitny pracownik zorientowany na karierę i sukces poprzez pracę ponad siły.

Dzisiejszy stan rzeczy zdaje się przypominać swoisty samonapędzający się system, w którym z jednej strony narkoman składając określone zamówienie otrzymuje odpowiedni produkt, z drugiej zaś coraz nowsze narkotyki.

Zgodnie z Ustawą z dnia 29 lipca 2005 roku o przeciwdziałaniu narkomanii /Dz U. z 2005r. Nr 179, poz.1485/przestępcą jest każdy, kto:

wbrew przepisom ustawy wytwarza, przetwarza albo przerabia środki odurzające lub substancje psychotropowe, albo przetwarza słomę makową - (art.53),
wyrabia, posiada, przechowuje, zbywa lub nabywa przyrządy, jeżeli z okoliczności wynika, że służą one lub są przeznaczone do niedozwolonego wytwarzania, przetwarzania lub przerobu środków odurzających lub substancji psychotropowych – (art.54pkt.1),
wbrew przepisom ustawy dokonuje przywozu, wywozu, wewnątrzwspólnotowego nabycia, wewnątrzwspólnotowej dostawy lub przewozi przez terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub terytorium innego państwa środki odurzające, substancje psychotropowe lub słomę makową - (art.55),
wbrew przepisom wprowadza do obrotu środki odurzające, substancje psychotropowe lub słomę makową albo uczestniczy w takim obrocie, bądź czyni do tego przygotowania- (art.56 i 57),
wbrew ustawie udziela innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwia albo umożliwia ich użycie albo nakłania do użycia takiego środka lub substancji- (art.58),
w celu osiągnięcia korzyści majątkowej lub osobistej udziela innej osobie środka odurzającego lub substancji psychotropowej, ułatwia użycie albo nakłania do ich użycia- (art.59),
będąc właścicielem lub działającym w jego imieniu zarządcą albo kierownikiem zakładu gastronomicznego, lokalu rozrywkowego lub prowadząc inną działalność usługową, mając wiarygodną wiadomość o popełnieniu przestępstwa określonego w art. 56,58 lub 59 na terenie tego zakładu lub lokalu, nie powiadamia o tym niezwłocznie organów ścigania- (art. 60),
wbrew przepisom przewozi przez terytorium Rzeczpospolitej Polskiej lub terytorium innego państwa, nabywa, posiada lub przechowuje prekursory - (art.61),
wbrew przepisom ustawy posiada środki odurzające lub substancje psychotropowe – (art. 62),
wbrew przepisom ustawy uprawia mak, z wyjątkiem maku niskomorfinowego lub konopie, z wyjątkiem konopi włóknistych - (art.63),
zbiera w celu przywłaszczenia środki odurzające, substancje psychotropowe, mleczko makowe, słomę makową, żywicę lub ziele konopi innych niż włókniste - (art.64),
prowadzi reklamę lub promuje substancję psychotropową lub środek odurzający w celach innych niż medyczne – (art.68).

Dzisiejsza przestępczość narkotykowa stała się praktycznie wyłącznym udziałem zorganizowanych grup przestępczych, często o powiązaniach międzynarodowych, które do produkcji, przemytu i dystrybucji środków odurzających zapewniają wsparcie finansowe, logistyczne oraz organizacyjne. Grupy te z narkotyków uczyniły intratny interes i podobnie jak sprawnie działające przedsiębiorstwa dbają w swoisty sposób o produkcję i niezawodne dostawy narkotyków dla konsumentów poprzez wielostopniowe, zorganizowane siatki dilerów. Prowadzą także pewnego rodzaju akcje promocyjne skierowane do młodych ludzi oferując narkotyki po bardzo niskich cenach, czasami bezpłatnie dla zdobycia nowych rynków zbytu. Częste doniesienia medialne o likwidowanych nielegalnych wytwórniach amfetaminy, rozbiciu grup przestępczych dystrybuujących narkotyki, przerywaniu kanałów przemytniczych kokainy oraz heroiny, zarówno w ogromnych ilościach (jak ten udaremniony przez Centralne Biuro Śledcze KGP w 2003 roku przemyt blisko pół tony kokainy) jak też mniejszych, realizowanych przez grupy zwerbowanych przemytników przemycających narkotyki w postaci tzw. połyków wskazują, że nie są to działania przypadkowe, lecz zaplanowane i zorganizowane przedsięwzięcia.

Na wykresie 8 przedstawiono tendencje przestępstw popełnionych przez nieletnich w latach 2005-2008 na terenie działalności KPP w Mławie określonych w ustawie o przeciwdziałaniu narkomani.

Wykres 8. Przestępstwa popełnione przez nieletnich w latach 2005-2008 na terenie działalności KPP w Mławie określone w ustawie o przeciwdziałaniu narkomani.

Źródło: Dane Komendy Powiatowej Policji w Mławie

Jak wynika z powyższego schematu, przestępstwa określone w ustawie o przeciwdziałaniu narkomanii mają tendencję wzrostową. W związku z powyższym hipoteza 6 niniejszej pracy jest błędna.

PODSUMOWANIE

SPIS TABEL I WYKRESÓW

Tabela 1. Nieletni, wobec których prawomocnie orzeczono środki wychowawcze , poprawcze lub kary w sądach powszechnych w związku z demoralizacją i czynami karalnymi