1. Socjologia wychowania a pedagogika: co mają wspólnego, co je różni
Socjologia wychowania – zajmuje się środowiskiem wychowania tj. grupą, jednostką, procesem wychowania oraz efektami procesu, oraz związkami wychowania ze strukturą społeczną.
Różnica między pedagogiką, a socjologią wychowania jest taka, że socjologia wychowania zajmuje się głównie teorią, a pedagogika działaniami praktycznymi.
2. Socjalizacja a wychowanie
Socjalizacja to proces, w wyniku którego człowiek uczy się zachowań, jakie pomogą mu funkcjonować w społeczeństwie. Proces socjalizacji przekazuje człowiekowi normy społeczne, systemy wartości, wzory zachowań, które są niezbędne w sprawnym uczestniczeniu w życiu społecznym.
Podobnym znaczeniowo pojęciem do socjalizacji jest wychowanie. Pojęcia te jednak, choć wspólnie dotyczą rozwoju społecznych sprawności człowieka, dość wyraźnie się różnią.
3. Problem plastyczności przedmiotu oddziaływań socjalizacyjnych – trwałość sporu: natura czy środowisko.
4. Środowisko społeczne i grupy odniesienia
Tadeusz Szczurkiewicz (środowisko społeczne)
Paweł Rybicki (środowisko typowe)
Herbert H. Hyman (grupy odniesienia porównawczego)
Samuel A. Stouffer (deprywacja - względne upośledzenie społ.)
Harold H. Kelley (grupy odniesienia porównawczego bądź normatywnego)
Jan Turowski:
środowisko społeczne to grupy, do których jednostka odnosi swój status, pozycję społeczną, i/lub swoje postępowanie, z których czerpie wzory postępowania, wartości, bądź je odrzuca
grupy odniesienia nie muszą być grupami przynależności
5. Internalizacja wartości i norm w trakcie socjalizacji jako odzwierciedlenie kultury, jako element kontroli społecznej i czynnik ładu społecznego.
Internalizacja, uwewnętrznianie – mechanizm polegający na przyjmowaniu za własne narzucanych z zewnątrz postaw, poglądów, norm i wartości. W socjologii fenomenologicznej Petera Bergera i Thomasa Luckmanna jest składową triady, na którą składają się także obiektywizacja i eksternalizacja. W psychologii jest rozumiana jako mechanizm obronny. Na początku główną rolę w tym procesie pełnią rodzice dziecka (szczególnie gdy jest ono w wieku przedszkolnym i w pierwszych latach uczęszczania przez nie do szkoły), później wychowawcy oraz grupy rówieśnicze, a po osiągnięciu przez daną osobę wieku dorosłego grupy społeczne i jednostki, z którymi się ona identyfikuje i które są dla niej autorytetem. W wyniku internalizacji normy heteronomiczne (ustanowione nie przez tych, których mają obowiązywać) przekształcają się w normy autonomiczne (ich przestrzeganie nie wymaga już kontroli z zewnątrz). Internalizacja jest więc jednym z najważniejszych mechanizmów socjalizacji i społecznego rozwoju człowieka.
6. Cechy i dylematy socjalizacji. Zmienność procesów i warunków socjalizacji.
Cechy socjalizacji:
1. Socjalizacja jest procesem ciągłym.
2. Socjalizacja jest procesem jednokierunkowym.
Przez socjalizację rozumie się całokształt wpływów wywieranych na jednostkę
przez środowisko społeczno-kulturowe w którym ona żyje i rozwija się jakby
niezależnie od wysiłków i starań nauczycieli i wychowawców.
J. Szczepański, który widzi w niej „część całkowitego wpływu środowiska, które wprowadza jednostkę do udziału w życiu społecznym, uczy ją zachowania według przyjętych wzorów, uczy ją rozumienia kultury, czyni ją zdolną do utrzymywania się i wykorzystywania określonych ról społecznych To co czyni socjalizację prosem historycznie uwarunkowanym jest fakt, iż jej proces zdeterminowany jest stosunkami społecznymi zachodzącymi między starszymi a młodszymi jednostkami. Za podstawę socjalizacji uznać można bowiem kształt i charakter tych relacji. Nowo narodzone dziecko aby stać się człowiekiem wymaga obecności matki (żeby nie powiedzieć innego człowieka). Matka należy do generacji wyprzedzającej, obecnie panującej, co czyni zwłaszcza z niej „centralny ośrodek zmysłowego postrzegania i stymulatora pierwszych uczuć dziecka” Matka jako kulturowo ukształtowana biologiczna jednostka stymuluje i przekształca bodźce świata zewnętrznego, jest tym samym organem socjalizującym przez którego przepuszczane są te bodźce środowiskowe, które nie są szkodliwe dla dziecka, a więc bodźce które wpłyną na przyszły obraz jego ludzkiej psychiki. Rozbudzonej ciekawości poznawczej młodego człowieka przekazuje się poprzez komunikację te wzorce, które starsze pokolenie zna i oczekuje, że pozytywnie wpłyną na długość życia potomstwa.
Przekazuje się zatem tradycję, zgromadzoną dotychczas wiedzę, umiejętności, sposób działania, myślenia i czucia, a także przedstawia się dziecku otaczający go świat, w sposób już mniej bezpośredni, mniej emocjonalny, przyrównując go do najważniejszych jego właściwości, jakimi są role i funkcje społeczne. Zaprezentowanie młodemu człowiekowi świata za sprawą osobistej komunikacji będzie dawać mu poczucie przynależności i określoną (na wzór najbliższych) tożsamość Tym sposobem poszczególne jednostki, jak i całe generacje, zostają włączone jako kolejne ogniwa na drodze socjalizacji ludzkiego bytu do formy coraz to doskonalszej.
7. Socjalizacja jako zjawisko mikro- i makrospołeczne
Formowanie się osobowości odbywa się w grupach pierwotnych: rodzinie, grupie rówieśniczej, społeczności lokalnej. - Mikrospołeczność
Rodzina wywiera wpływ na jednostkę od momentu narodzin przez cały okres dzieciństwa, jest podstawową grupą, zaspokaja potrzeby materialne, psychiczne i społeczne, zapewnia poczucie bezpieczeństwa.
Grupa rówieśnicza – zabawowa kształtuje poczucie równości i sprawiedliwości, dziecko uczestniczy w nich na zasadzie partnerskiego współdziałania i współzawodnictwa.
Sąsiedzkie społeczności lokalne – zaliczane do grup pierwotnych narzucają określony system wzorów wartości i norm, w warunkach względnej izolacji społeczności lokalnych wszystkie potrzeby jednostki były zaspokajane w ramach tej społeczności.
Makrospołeczność - Instytucje zawodowo – wychowawcze – pełnią funkcje socjalizacyjne w społeczeństwach uprzemysłowionych – żłobki, przedszkola, szkoły, uczelnie. A także kino, teatr, domy kultury
Wzrasta uzależnienie osobowości jednostki od ról odgrywanych przez nią w ramach organizacji formalnych.
8. Typologia kultur wg Margaret Mead:
1. Kultury postfiguratywne:
- Jak niepiśmiennie przekazać dalej wzorce kulturowe? Słownie, ,,face to face”, powtarzanie opowieści, szacunek do rodziców, jakieś obrzędy, jeden wzór, utarte sposoby zachowania, postępowania.
2. Kultury kofiguratywne:
- Nie są z taką pieczołowitością przekazywane następnym pokoleniom. Problem międzygeneracyjny jest luźniejszy. Młodzież- jako pewien styl życia- procesy modernizacyjne zmieniają społeczeństwo.
3. Kultury prefiguratywne:
- Szybko zachodzą zmiany. ,,Starsi będą się uczyć od młodszych.”- to jej interpretacja
Kultura- to są pewne rzeczy przez nas zastane, np. język
Typologia społeczeństw i osobowości wg Davida Riesmana
DAVID RIESMAN w latach 50’ XX wieku napisał ,,Samotny tłum”
Społeczeństwo kierowane tradycją
Społeczeństwo wewnątrzsterowne (internalizacja silna, intensywne procesy socjalizacji)
Społeczeństwo masowe (zewnątrzsterowne) (wytworzyło się w warunkach kultury masowej)
Socjalizacja jako ważny czynnik realizacji wymogów funkcjonalnych społeczeństwa wg Talcotta Parsonsa
AGIL - podstawowy schemat analityczny w funkcjonalizmie strukturalnym Talcotta Parsonsa.
Każdy system społeczny, aby przetrwać, musi realizować cztery podstawowe funkcje:
A G I L
Strefa polityki Więzi społeczne
A adaptacja
G osiągnięcie celów Paradygmat (do rodziny)
I integracja
L utajenie wzorów
Talcott Parsons rozwinął teorię działania społecznego Maxa Webera, starając się zintegrować ją z teoriami innych klasyków socjologii (takimi jak Vilfredo Pareto czy Emile Durkheim). W Theory of Social Actions (1937) Parsons pokazuje jak na pojęciu działania można oprzeć całą teorię socjologiczną. W przeciwieństwie jednak do Webera ważniejsze są dla niego role społeczne, a nie pojedyncze jednostki. Role określają interesy, normy i wartości, które z kolei są bodźcem i ograniczeniem dla działań.
Dla Parsonsa generalna teoria socjologiczna musi rozpocząć się od teorii działania, a więc w jaki sposób przebiegają działania społeczne. Jego woluntarystyczna teoria działania była swoistą syntezą założeń utylitaryzmu, pozytywizmu i idealizmu. Autor zwrócił uwagę na to, że ekonomia klasyczna traktuje jednostki jako wolnych aktorów, którzy mając do wyboru wiele możliwości wybierają te, które są dla nich najbardziej pożyteczne. Tymczasem wolność i racjonalność jednostek ludzkich jest ograniczona. Parsons definiuje woluntaryzm jako subiektywne procesy podejmowania decyzji przez indywidualne podmioty, lecz decyzje takie traktuje jako częściowy rezultat pewnego typu nacisków, zarówno normatywnych, jak i sytuacyjnych
Na działanie woluntarystyczne składają się następujące elementy podstawowe
podmiot jest rozumiany jako indywidualna osoba
podmioty są traktowane jako osoby dążące do celu
podmioty dysponują alternatywnymi środkami do osiągnięcia celów
podmioty stoją wobec rozmaitości warunków sytuacyjnych, takich jak własna konstrukcja biologiczna i genetyczna, jak też i różnorodne naciski środowiskowe, które wpływają na wybór celów i środków
podmioty powodowane są wartościami, normami i innymi ideałami w tym sensie, że idee te wpływają na to, co traktowane jest jako cel, oraz na to, jakie środki zostaną wybrane do jego osiągnięcia
działanie jest dziełem podmiotów podejmujących subiektywne decyzje dotyczące środków prowadzących do osiągnięcia celów. Wszystkie te decyzje podlegają ograniczającym naciskom za strony idei oraz warunkom sytuacyjnym.
Sposób działania jednostek określany jest przez ich orientacje, które są określone przez pięć par przeciwstawnych zmiennych:
afektywne zaangażowanie - afektywna neutralność;
całościowość - aspektowość;
partykularyzm - uniwersalizm;
przypisanie - osiąganie;
orientacja na kolektyw - orientacja na własną osobę.
Tworzy to pewien układ zmiennych wzorcowych danego aktora i pozwala analizować jego działania.
Nie tylko jednostki różnią się układem zmiennych wzorcowych. Dominacja pewnej orientacji w społeczeństwie określa jego rodzaj. Dzięki zmiennym wzorcowym 3 i 4 można wyróżnić cztery typy społeczeństw pod względem ich zaawansowania w procesie modernizacji społecznej. Są to:
społeczeństwo przypisaniowo-partykularne (społeczeństwo tradycyjne);
społeczeństwo uniwersalistyczno-osiągnięciowe (społeczeństwo nowoczesne, np. USA);
społeczeństwo uniwersalistyczno-przypisaniowe (społeczeństwo radzieckie czasów stalinowskich);
społeczeństwo partykularno-osiągnięciowe (społeczeństwa azjatyckie- np. chińskie).
Pozwala to Parsonsowi przejść z teorii działania do generalnej teorii społeczeństwa
Dla Parsonsa generalna teoria społeczeństwa musi być teorią systemów społecznych. Systemy społeczne są systemami całościami wyodrębnionymi ze środowiska zewnętrznego i różnią się wyraźnie. Są całościami zamkniętymi, nie zaś otwartymi sieciami. Zadaniem każdego systemu jest przetrwanie. Każdy system społeczny dzieli się na podsystemy, które specjalizują się funkcjonalnie i dzielą na dalsze podsystemy.
Podstawowy schemat analityczny stworzony przez Parsonsa nosi nazwę AGIL. Jest to skrótowiec złożony z pierwszych liter czterech podstawowych funkcji, które musi spełniać każdy system społeczny: adaptacja, osiąganie celów, integracja, system podtrzymywania wzorów oraz usuwania napięć.
Teoria społeczna Parsonsa zawiera rozbudowaną teorię rozwoju społecznego o charakterze neoewolucjonistycznym.
Jego zdaniem istnieją cztery podstawowe mechanizmu ewolucji:
różnicowanie: podział systemu na podsystemy,
doskonalenie adaptacyjne: wzrost efektywności podsystemów,
inkluzja: włączanie nowych podsystemów do społeczeństwa,
uogólnienia wartości: formułowanie standardów normatywnych na ogólnym poziomie.
W toku ewolucji społeczeństwa przechodzą przez kolejne stadia rozwojowe. Najwyżej rozwinięte społeczeństwo nowoczesne cechuje się:
rozwiniętym w pełni podziałem na cztery podsystemy funkcjonalne (AGIL);
dominującą rolą gospodarki;
rozwiniętym systemem prawnym jako systemem koordynacji i kontroli;
systemem stratyfikacji opartym o kryterium osiągnięć;
rozwiniętą siecią bezosobowych i złożonych relacji społecznych.
9. Rodzina jako instytucja społeczna
Rodzina-podstawowa komórka społeczeństwa, rodzina tworzy społeczeństwo. Rodzina to jedyna taka komórka, która nie przyjmuje członków z zewnątrz, grupa rozrodcza. Przekazuje zrębek dziedzictwa kulturowego
Rodzina jako grupa społeczna
Związek intymnego, wzajemnego uczucia, współdziałania i wzajemnej odpowiedzialności, w którym akcent pada na wzmacnianie wewnętrznych relacji i interakcji.
W tym ujęciu rodzina pełni funkcje osobowe:
• Małżeńską
• Rodzicielską
• Braterską
Rodzina jako instytucja społeczna
Grupa określona przez stosunki seksualne, odpowiednio unormowane i trwałe, tak by mogła zapewnić odnawianie się sfery reprodukcji.
Funkcje rodziny:
1) Instytucjonalne:
a) Prokreacyjne- dostarczanie społeczeństwu nowych członków
b) Ekonomiczne- zapewnienie członkom rodziny byt materialny na odpowiednim poziomie
c) Opiekuńcze- należy otoczyć członków rodziny opieką ( dzieci, osoby starsze)
d) Socjalizacyjne- jednostka powinna przyswoić dziecku system wartości, norm,
które funkcjonują w społeczeństwie
e) Stratyfikacyjne -rodzina gwarantuje członkom odpowiedni status, rodząc się należymy
do odpowiedniej grupy
f) Integracyjne- kontrola społeczna zachowań członków rodziny w tym zachowań
seksualnych
g) Rekreacyjno-towarzyskie- rodzina powinna zapewnić czas wolny, organizować rozrywkę
Alternatywne formy życia małżeńskiego:
Współczesne społeczeństwa wykształciły tzw. alternatywne formy rodziny takie jak:
• Rodzina homoseksualna
• Rodzina niepełna
• Rodzina zrekonstruowana
Kryzys i deinstytucjonalizacja rodziny?
Deinstytucjonalizacja rodziny (kryzys rodziny jako instytucji, instytucjonalne zachowania jednostek zostają rozbite)
Silne instytucje zapewniają internalizację norm i wartości, „odciążają" jednostkę od trudu stałego podejmowania decyzji, chronią przed zwątpieniem i niepewnością. Świat instytucji posądzany jest o fasadowość skostnienie i bezosobowość. Tradycja traci na ważności (detradycjonalizacja). Przemiany rodziny - alternatywne formy życia rodzinnego; emancypacja dziecka w rodzinie; wzrost roli rówieśników.
Deinstytucjonalizacja: utrata przez rodzinę jej funkcji społecznych – zadań realizowanych na rzecz społeczeństwa.
a) Osłabienie funkcji:
v Prokreacyjnej – społeczeństwo tradycyjne kontrolowało zaspokajanie popędu seksualnego przez instytucję rodziny; dziś : antykoncepcja, stosunki przed i pozamałżeńskie, alternatywne formy życia partnerskiego
v Opiekuńczej i wychowawczej
- opiekę nad dziećmi przejmują instytucje żłobka, przedszkola, świetlicy
- opiekę nad starszym pokoleniem wspierając instytucje socjalne
v Kulturotwórczej – przekaz kultury, często opozycyjny do rodzinnego, poprzez media, grypy rówieśnicze, szkołę
v Towarzyskiej – członkowie mają swoje światy, a w nich swoich znajomych, swoje pokoje, komputery, telewizory
b) Postępująca indywidualizacja członków rodziny: kiedyś rodzina była grupą o wspólnych ideałach, celach i działaniach; dziś jest zlepkiem indywidualności, dążących do realizacji własnych potrzeb i celów.
10. Różne teoretyczne ujęcia rodziny.
Dokonując próby charakterystyki socjologicznych badań nad rodziną, niektórzy autorzy za punkt wyjścia przyjmują teoretyczne założenia badacza i jego podejście metodologiczne. Uwzględniając takie kryteria można wyodrębnić następujące ujęcia teoretyczno – badawcze:
Ujęcie interakcyjne – gdzie rodzinę pojmuje się jako jedność, całość złożoną z osób wywierających na siebie wzajemny wpływ. Dokonuje Sie to poprzez realizację ról opartych na normach, które jednostka identyfikuje z normami swych grup odniesienia.
Ujęcie strukturalno – funkcjonalne – traktujące rodzinę jako podsystem społeczny podporządkowany systemowi całościowemu. W ramach tego podsystemu dokonuje się analizy ról wszystkich członków rodziny, a także systemu całościowego.
Ujęcie sytuacyjne – tu rodzinę traktuje się jako pewną sytuację społeczną, wyznaczającą zachowania jej członków, a także bada się jej odniesienia do środowiska zewnętrznego. Chodzi tu bowiem o ustalenie na ile warunki zewnętrzne mogą wyznaczyć zachowania jednostki.
Ujęcie instytucjonalne – rodzinę tu traktuje się jako instytucje historyczną, w której kształtuje się pewien system wartości i potrzeb ludzkich. Rodzina zaspokaja różnorodne potrzeby swoich członków, zaś sposób, w jaki to czyni uzależniony jest wpływami środowiska kulturowego, w którym się znajduje.
Ujęcie rozwojowe – opierające się na kilku z wyżej wymienionych aspektów i korzystające w ich analizie z dorobku i metod nauk pokrewnych socjologii. Rodzina jest tu traktowana jako swoiste pole interakcji, która przybiera określone formy w zależności od cyklu życia jej członków. Role pełnione przez poszczególnych członków rodziny ulegają zmianie razem ze zmianą ich wieku, a także zmianą składu rodziny.
Istotnym założeniem metodologicznym stosowanym przez szkołę poznańską jest przyjęcie następujących kierunków badań nad rodziną:
Rodzina a makrostruktura społeczna i społeczeństwo globalne wraz z jego systemem społeczno – ekonomicznym, politycznym, ideologicznym, prawnym i kulturowym.
Miejsce rodziny w mikrostrukturze społecznej i społeczności lokalnej.
Materialne podstawy życia rodzinnego z uwzględnieniem gospodarstwa domowego.
Kulturalne podstawy życia rodzinnego – uczestnictwo w kulturze członków rodziny, w tym – na terenie domu rodzinnego, także wykształcenie członków rodziny.
Ukształtowanie szeroko pojętej struktury rodziny.
Funkcje pełnione przez rodzinę.
Świadomość (ideologia) członków rodziny dotycząca życia rodzinnego, a więc postawy, opnie, poglądy, uznane wartości, modele świadomościowe.
11. Strukturalne zróżnicowanie warunków socjalizacji
Strukturalny model warunków socjalizacji-przedstawia systematyczne relacje między różnymi czynnikami i sposób, w jaki one bezpośrednio lub pośrednio oddziałują na rozwój osobowości(wg Geulen i Hurrelmann).
1)Podmiot: komponenty-wzory doświadczeń, nastawienia, wiedza, struktury emocjonalne, zdolności poznawcze. Pierwsza płaszczyzna to centralna perspektywa rozważań-wszystkie komponenty przyczyniają się do tego, że podmiot staje się zdolny do działania. Dokonuje się to w trakcie wymiany społecznej, bo rozwijający się człowiek znajduje się w interakcji z innymi ludźmi i przyswaja oraz przekształca otaczający go świat przedmiotowy.
2)Interakcje i czynności: komponenty-relacje rodzice-dziecko, nauka w szkole, komunikowanie się z rówieśnikami, przyjaciółmi, krewnymi. Określa się jako środowisko socjalizacyjne – występują w takich instytucjach jak przedszkole, szkoła, zakład pracy. Niektóre instytucje zostały utworzone wyłącznie w celu socjalizacji(szkoła), inne spełniają odmienne zadania, socjalizacji służą przy okazji(zakład pracy).
3)Instytucje: komponenty-zakład pracy, środki masowego przekazu, szkoły, uniwersytety, wojsko, kościoły
4)całe społeczeństwo: komponenty-struktura ekonomiczna, socjalna, polityczna, kulturalna.
Podział na płaszczyzny porządkuje strukturę obszaru przedmiotowego i przez to jest pomocny dla badań i budowy teorii. Uwidacznia się zarazem zadanie, jakie musi sobie postawić teoria socjalizacji: znaleźć odpowiedź na pytanie w jaki sposób podmioty przyswajają sobie najbliższe środowisko społeczne wykształcając przy tym struktury swojej osobowości, musi też zająć się socjologicznym problemem związków zachodzących pomiędzy tymi warunkami środowiskowymi a szerszymi strukturami ogólnospołecznymi.
Socjalizacja pierwotna i wtórna
-socjalizacja pierwotna-wczesna zachodząca w samej tylko rodzinie
-socjalizacja wtórna-późniejsza zachodząca w rodzinie, szkole i grupie rówieśniczej(socjalizacja trzeciorzędowa)
Struktura społeczna – zbiór elementów, z których składa się społeczeństwo (grupy,
zbiorowości, warstwy, klasy, zawody) i występujące między nimi zależności.
Koncepcje zależności pomiędzy elementami struktury
- Teoria funkcjonalno-strukturalna – zwolennicy: August Comte, Herbert Spencer
społeczeństwo jest całością złożoną z wzajemnie zależnych elementów. Dzięki temu jest
możliwe funkcjonowanie i rozwój całej zbiorowości. Wszystkie części społeczeństwa są
równie ważne i razem tworzą niepodzielna całość.
- Koncepcja konfliktowa – zwolennik: Karol Marks. Społeczeństwo zbudowane jest ze
wzajemnie zwalczających się klas społecznych. Konflikt klasowy stanowi czynnik zmian
społecznych.
- Koncepcja interakcyjna – zwolennik: Herbert Blumer. Istotą życia społecznego są
interakcje zachodzące między ludźmi podejmującymi wspólne działanie. Struktura
społeczna jest tu rozumiana jako proces lub układ porozumień i uzgodnień pomiędzy
jednostkami.
Elementy struktury społecznej:
- Struktura demograficzna – ukazuje społeczeństwo pod względem wieku. Dzięki temu
można podzielić jednostki na będące w wieku przedprodukcyjnym (do 17 roku życia),
produkcyjnym (18-59 lat –kobiety, 18-64 lata –mężczyźni), poprodukcyjnym (powyżej
60, 65 roku życia). Liczba jednostek w poszczególnych grupach wiekowych daje obraz
społeczeństwa np. starzejącego się.
Elementem struktury są także podziały na płeć czy miejsce zamieszkania.
- Struktura klasowa – ukazuje podział na klasy, różniące się od siebie statusem
majątkowym. Wyróżniamy 3 klasy społeczne: wyższa – właściciele dużych
przedsiębiorstw i wysokie kadry kierownicze, stosunkowo nieliczna; średnia – średni i
drobni przedsiębiorcy, specjaliści, osoby wykonujące wolne zawody, wykwalifikowani robotnicy, najliczniejsza klasa; niższa – osoby słabo wykształcone
- Struktura warstwowa – również dotyczy hierarchizacji społeczeństwa.
Warstwa społeczna – grupa ludzi uważających, że łączy ich wspólna pozycja społeczna.
Wyróżnikiem danej warstwy może być majątek, styl życia, prestiż, poziom kultury.
Przykładem warstwy społecznej może być inteligencja cechująca się wyższym
wykształceniem, zainteresowaniem kulturą wyższą i liberalnymi poglądami.
- Struktura zawodowa – ukazuje zróżnicowanie społeczeństwa pod względem
zawodowym. Każdy zawód ma określony prestiż społeczny, o którym często decyduje
wysokość zarobków. Jednak nie zawsze tak jest, np.: sekretarka w biurze
przedstawicielstwa firmy zagranicznej może zarabiać więcej niż wykładowca, ale jej
prestiż będzie niższy.
Cechy makrostruktury jako czynniki różnicujące
DETERMINIZM- ,, człowiek jest całokształtem wpływów”, ,,jakie społeczeństwo- taka jednostka”
Determinizm zakłada całkowity wpływ.
12. Edukacja jako instytucja społeczna.
W odróżnieniu od rodziców, szkoła posiada wysoko zinstytucjonalizowane warunki, co wyraża się w fakcie powoływania jej oraz poddawania kontroli przez władze państwowe (a przynajmniej za ich porozumieniem i zgodą). Stanowi ona w systemie edukacji podstawową instytucję oświatowo - wychowawczą, która zajmuje się kształceniem oraz wychowaniem dzieci, młodzieży jak i dorosłych, adekwatnie do przyjętych w danym społeczeństwie celów i zadań oraz koncepcji oświatowo - wychowawczych i programów.
dydaktyczną - nauczyciele przekazują im rozległą wiedzę z zakresu nauki, techniki, czy sztuki
wychowawczą - szkoła kształtuje właściwe postawy wobec ludzi, rzeczy, norm i wartości
opiekuńczą -szkoła zaspokaja podstawowe potrzeby uczniów, co jest konieczne dla ich prawidłowego rozwoju, zarówno fizycznego jak i psychospołecznego
Niestety, szkoła (również w obecnym systemie) rzadko funkcjonuje bez jakichkolwiek zastrzeżeń, gdzie do głównych przyczyn takiej sytuacji zaliczyć można:
przewaga funkcji kształcącej szkoły i niedocenianie funkcji wychowawczej - działanie takie wyraża się w jednostronnym wpływaniu na uczniów, a więc kładzeniu nacisku wyłącznie na ich rozwój intelektualny przy pominięciu rozwoju emocjonalnego oraz ich sfery motywacyjnej; takie postępowanie nauczyciela wyklucza poznanie przez niego zainteresowań oraz potrzeb uczniów, nie pozwala też na nawiązanie z nimi bliższej więzi emocjonalnej, zatem nie oddziałuje on na ich osobowość, w czym wyraża się funkcja wychowawcza szkoły
przeładowanie programów nauczania - jest to zmorą zarówno dla uczniów jak i dla nauczycieli; programy zawierają wiele nazbyt trudnych treści, z którymi nie radzą sobie przeciętni i mniej zdolni uczniowie, a czasem również ci zdolniejsi; programy są tworzone według schematu wiedzy encyklopedycznej
zbyt częste poleganie na tradycyjnych metodach nauczania - tradycyjne metody nauczania stanowią w wielu szkołach jedyny sposób przekazywania wiedzy; najczęściej obfitują one w werbalizm nauczycieli, którzy nie biorą pod uwagę zainteresowań czy możliwości swoich uczniów; nauczyciele często poprzestają na podawaniu gotowych wiadomości, które należy wysłuchać, zapamiętać i "na komendę" odtworzyć
nieaktualna organizacja procesu nauczania - organizacja ta opiera się zazwyczaj na nauczaniu, w którym dominuje podręcznik i nauczyciel; nie ma tutaj sytuacji współpracy uczniów, gdyż praca zespołowa nie jest tutaj brana pod uwagę; w tej organizacji nie ma również miejsca na indywidualizację pracy poszczególnych uczniów, zarówno tych bardziej zdolnych jak i przejawiających problemy w nauce czy zachowaniu
nieodpowiednie przygotowanie kadry nauczycielskiej
Krótka historia instytucjonalizacji oświaty.
Historia oświaty i wychowania – jako nauka wyodrębniła się w połowie XIX wieku. Zajmuje się rozwojem myśli pedagogicznej, historią szkolnictwa z uwzględnieniem sposobów nauczania i wychowania w organizacjach szkolnych. Bada również zależności między życiem społeczeństw a całokształtem oddziaływań wychowawczych.
Średniowiecze:
Pierwsze szkoły na terenie ziem polskich powstały w średniowieczu. Po przyjęciu Chrztu przez Mieszka, Polska znalazła się w kręgu kultury chrześcijańskiej – łacińskiej. Szkolnictwo w średniowieczu podporządkowane było Kościołowi. Funkcjonowały trzy typy szkół.
Szkoły parafialne
Był to najniższy stopień szkół.
Uczono w nich przede wszystkim łaciny: gramatyki, czytania i pisania
Szkoły klasztorne
Szkoły te powstawały w pierwszych wiekach średniowiecza, głównie przy klasztorach benedyktynów (np. w Tyńcu) i cystersów (np. w Mogile)
Dbały głównie o wychowanie religijne, większość wychowanków trafiała do stanu duchownego
Szkoły katedralne
Były to szkoły pod patronatem biskupów diecezjalnych.
Zaczęły powstawać już w XI wieku
Nauczano siedmiu przedmiotów (tzw. Siedem sztuk wyzwolonych) podzielonych na dwie grupy:
Trivium
Gramatyka
Logika
Retoryka
Quadrivium
Geometria
Arytmetyka
Astronomia
Muzyka
Od Renesansu do Oświecenia:
Pod koniec XV w. funkcjonowało w Polsce ok. 3000 szkół parafialnych. Uczono w nich według wzorców średniowiecznych.
W Europie od przełomu XIV/XV wieku powstawały gimnazja – humanistyczne szkoły średnie. Sama nazwa gimnazjum pochodzi od greckiego gymnasjon - „szkoła ćwiczeń cielesnych w starożytnej Grecji, później też miejsce zebrań filozofów i uczonych”.
W Polsce gimnazja tworzono od XVI wieku, uczono w nich głównie wymowy i języków klasycznych. Większość gimnazjów była placówkami mieszczańskimi (najsłynniejsze to m.in. gimnazjum gdańskie i toruńskie).
Gimnazja często powstawały w opozycji do Akademii, jak i również w wyniku reformacji.
Również w tym okresie, w Odrodzeniu, powstają szkoły jezuickie. Pierwsze kolegium jezuickie na ziemiach polskich utworzono w Braniewie w 1564 roku.
XIX wiek – czasy niewoli:
W okresie Rzeczypospolitej Krakowskiej (1815 – 1846). Nasza szkoła ponownie została szkołą miejską początkową, prowadzącą trzy oddziały:
Klasę elementarną
Niższą (II klasa)
Wyższą (III klasa)
Od 1817 roku do szkoły zaczęły uczęszczać dziewczyny. W 1843 r. w szkole św. Floriana powstaje świąteczna szkółka dla rzemieślników. Po upadku rewolucji krakowskiej i zajęciu miasta przez Austriaków w 1846 szkoła na powrót została przekształcona w szkołę trywialną 3-klasową, nadzór nad szkołami miejskimi sprawował Uniwersytet Jagielloński.
Pod koniec XIX wieku miała miejsce kolejna zmiana stopnia organizacyjnego szkoły czteroklasowej na sześcioklasową. W 1896 roku otwarto „Szkółkę dla dorosłych analfabetów” przeznaczoną dla mężczyzn. Przed wybuchem I wojny światowej w 1912 roku szkoła przeniosła się do nowej siedziby przy ulicy Szlak 5.
Wolna Polska:
Po odzyskaniu niepodległości w 1918 roku przez Polskę po 123 latach niewoli przed administracją państwową stanął ogromny problem: jak ujednolicić system oświaty w niepodległej Polsce. Jednym z pierwszych aktów prawnych regulujących sprawy oświaty był dekret „O obowiązku szkolnym” wydany 7 II 1919 r. i wprowadzający obowiązkową szkołę dla dzieci od 7 do 14 lat. Szkoła była bezpłatna. Nasza szkoła funkcjonowała w tym czasie jako siedmioklasowa szkoła powszechna. W budynku przy ulicy Szlak mieściła się do 1976 roku, wtedy po raz kolejny szkoła została przeniesiona, tym razem na ulicę Spasowskiego 8. W 1965 roku zmieniono patrona szkoły na Wojsko Polskie.
Struktura społeczna, system oświaty i szanse awansu społecznego, ujęcia teoretyczne
13. Rozwiązania systemowe w oświacie w Polsce w perspektywie zmienności historycznej. Selekcja szkolna, zróżnicowanie szkół, jego przyczyny i skutki
14. Współczesne dylematy socjalizacji