Ekonomia (Mikro, Makro) WYKŁAD I 19.10.2008

1. Przedmiot Ekonomia

Ekonomia -> nauka o procesach gospodarczych

Gospodarowanie -> Przedmiot zainteresowań ekonomią lub podejmowanie decyzji

Ekonomia pokazuje , w jaki sposób ludzie działając w różnych warunkach społeczno-gospodarczych korzystają z ograniczonych zasobów jakich używają do prowadzenia działalności gospodarczej, jak je rozdzielają między różne konkurencyjne wobec siebie zastosowania, a także czym się kierują dokonując tego typu wyborów.

Ekonomia pełni szereg funkcji z których najważniejsze to : poznawcza i aplikacyjna.

Funkcja poznawcza (opisowa) - > dostarcza wiedzy o zjawiskach i procesach gospodarczych o rządzących nimi prawidłowościach i o ich przyczynach oraz skutkach ( opisuje i wyjaśnia )

Funkcja aplikacyjna -> jej ustalenia i wynikające wnioski dostarczają wskazówek przydatnych w działalności gospodarstw domowych, przedsiębiorstw

W rozważaniach ekonomicznych możemy napotkać zarówno sądy (stwierdzenia) pozytywne jak i normatywne.

Sądy pozytywne -> badacz rzeczywistości społeczno-gospodarczej odwołując się do aktów stara się w sposób maksymalnie bezstronny przy użyciu naukowych metod wyjaśnić prawidłowości dotyczące tej rzeczywistości

Sądy normatywne -> badacz wyraża swoje przekonanie i formułuje zalecenie oparte na subiektywnych wartościach zjawisk

Główne działy ekonomii to Mikroekonomia i Makroekonomia.

Mikroekonomia -> bada poszczególne elementy tworzące gospodarkę, takie jak gospodarstwo domowe, przedsiębiorstwo, sektory i gałęzie (branże) gospodarcze

Makroekonomia -> zajmuje się analizą gospodarski jako całości oraz badaniem wielkości agregatowych, czyli wielkości dotyczącej całej gospodarki ( skala wszystkich przedsiębiorstw w kraju )

1. Potrzeby ludzkie i ich zaspokajanie

Potrzeba -> brak czegoś oraz dążenie do jego zaspokajania co jest równoznaczne z wytyczeniem określonego celu działania

Cechy właściwe wszystkim potrzebom :

- są obiektywne

- nieograniczone pod względem rodzajów, ulegają rozwojowi w miarę zaspokajania

- ograniczone w swej przyjemności, w danym czasie słabnie intensywność ich odczuwania

- komplementarne, czyli uzupełniające się

- mają charakter społeczny i zmienny historycznie – zmieniają się w czasie i przestrzeni pod wpływem uwarunkowań społecznych

Potrzeby dzielą się na :

- pierwotne i wtórne

- materialne i niematerialne

- indywidualne i społeczne

- potencjalne ( nieujawnione ) i efektywne ( ujawnione )

- bieżące i przyszłe

- jednorazowe i powtarzalne

Środki zaspokajania potrzeb dzielimy na materialne i niematerialne :

- materialne -> naturalne zasoby przyrody oraz rzeczy będące wynikiem działań człowieka ( towar )

- niematerialne -> przekazywanie wiedzy, informacji, dostarczanie rozrywek, porady lekarskie i prawne ( usługa )

Produkt , a dobro :

- produkt -> praca człowieka

- dobro -> bezpośrednio z przyrody

Dobro -> środek zaspokajania ludzkich potrzeb:

- wolne -> istnieją w przyrodzie w formie gotowej i w ilościach nieograniczonych np. powietrze, wody rzek, ciepło społeczne

- konsumpcyjne -> zaspokajają potrzeby gospodarcze w sposób bezpośredni np. pieczywo, mięso

- produkcyjne -> wytworzenie innych dóbr np. budynki, surowce, maszyny

Produkt -> efekt działalności gospodarczej człowiek, produktem jest wszystko co nie jest dobrem wolnym

Produkcja jest możliwa dzięki wykorzystaniu czynników produkcji:

- Praca -> zespół świadomych i celowych czynności człowieka dzięki którym oddziałuje on na otaczającą go przyrodę i przekształca ją

- Ziemia -> obejmuje szeroko rozumiane zasoby naturalne, czyli ziemię ( uprawną, grunty ) oraz zawarte w niej bogactwa naturalne np. drogi i lasy

- Kapitał -> obejmuje potrzebne do prowadzenia działalności gospodarczej budynki, maszyny, urządzenia, środki transportu, narzędzia, surowce oraz różnego typu środki finansowe np. papiery wartościowe – akcje, obligacje

3. Proces gospodarowania, podmioty i decyzje gospodarcze

Proces gospodarczy -> celowa i świadoma działalność ludzi zmierzająca do wytworzenia dóbr, przy pomocy których ich potrzeby zostaną zaspokojone

W ramach procesu gospodarczego można wyodrębnić:

- produkcję -> celowa działalność, przebieg zdarzeń, gdzie czynniki wytwórcze zostają przekształcone w dobra ekonomiczne ( towary i usługi )

- podział -> określa udział ludzi ( gospodarstw domowych ), przedsiębiorstw i rządu w masie dóbr wytworzonych przez społeczeństwo proporcjonalne do posiadanych praw własności czynności produkcji

- wymianę -> całokształt aktów prawnych kupna – sprzedaży dóbr

- konsumpcję -> akt zaspokajania potrzeb

W procesie gospodarczym podmiotem działalności są ludzie. Są oni odpowiednio zorganizowani i tworzą podmioty gospodarcze.

Podmiot gospodarczy -> to każdy uczestnik procesu gospodarczego

4. Gospodarka i systemy gospodarcze

System gospodarczy -> kształtuje prawa i regulacje rządzącą działalnością gospodarczą

Gospodarka rynkowa -> gospodarka w której zasadniczym regulatorem procesów gospodarczych jest samoczynnie działający rynek czy mechanizm rynkowy

Gospodarka nakazowa ( centralnie planowana )-> gospodarka w której procesy gospodarcze regulowane są głównie za pomocą różnego typu nakazów, zakazów i dyrektyw wydawanych przez biurokrację państwową ( zwłaszcza szczebla centralnego )

5. Ograniczoność zasobów

Prawo ograniczoności zasobów -> w danym momencie zawsze w skali kraju czy świata jest skończona liczba zasobów ludzkich, ziemi i innych zasobów naturalnych, wytworzonych wcześniej produktów oraz technicznych metod produkcji ( tzw. Różnych kombinacji czynników produkcji )

Przy danych zasobach i danym poziomie techniki zawsze istnieje problem jakie konkretne dobro wytwarzać i w jakich ilościach.

Krzywa transformacji ( krzywa możliwości produkcyjnych )-> graficzne przedstawienie różnych kombinacji 2 produktów które mogą być wytworzone przez poszczególne podmioty gospodarcze lub jakiś kraj – gdy wszystkie zasoby pracy, ziemi i kapitału są w pełni wykorzystane

Koszt alternatywny -> wyrazić można w wartość najbardziej cennego alternatywnego wariantu wykorzystania zasobu ( to co dla nas najbardziej cenne )

Możliwości produkcyjne dóbr wojskowych i cywilnych

Żeby kombinacja nieosiągalna stała się osiągalna potrzeba więcej zasobów lub lepszej techniki.

6. Zasada racjonalnego gospodarowania

Zasada racjonalnego gospodarowania -> dokonywanie wyboru najbardziej korzystnych rozwiązań w procesie gospodarowania

Zasadę racjonalnego gospodarowania formułuje się zazwyczaj w 2 wariantach:

- należy dokonać takiego wyboru, aby przy danym nakładzie środków osiągnąć największy efekt

- należy dokonać takiego wyboru, aby dany efekt osiągnąć przy użyciu najmniejszego nakładu środków

Rachunek ekonomiczny -> porównywanie efektów działalności gospodarczej z ponoszonymi w związku z tą działalnością nakładami, w celu wybrania możliwie najlepszych, czyli najbardziej efektywnych ekonomicznie, wariantów

Prawa ekonomiczne -> ogólne prawidłowości rządzące procesami gospodarowania

Rodzaje praw ekonomicznych:

- prawa przyczynowe (przyczynowo - skutkowe), oznaczają, że po zdarzeniu A następuje zdarzenie B, przy czym A jest przyczyną a B jest skutkiem

- prawa funkcjonalne, występują pomiędzy ilościowo wymiernymi kategoriami np. popyt jest funkcją ceny, podaż też jest funkcją ceny.

- prawa współistnienia czyli łączne np. prawo popytu i podaży

- postępowania ludzi, oddziałuję na bodźce ekonomiczne

- splotu działań ludzkich, wymiana rezultatów swojej działalności

- techniczno-bilansowe, czyli relacje nakładów i wyników zdeterminowane określoną techniką

Cechy praw ekonomicznych:

- obiektywny charakter praw ekonomicznych; są niezależne od podmiotu, od świadomości.

- stochastyczny, czyli statystyczny charakter praw polega na tym, że przejawiają sie w dużej liczbie zjawisk, a w poszczególnych pojedynczych mogą być odstępstwa.

- historyczny - ograniczone są warunkami i czasem - dotyczą konkretnego warunku

Ekonomia -> nauka o procesach gospodarczych, o tym jak dokonywać wyborów w ramach ograniczonych zasobów

Model ekonomiczny -> uproszczony obraz rzeczywistości gospodarczej, pokazuje ona zależności między różnymi zjawiskami ekonomicznymi

Wśród zmiennych występujących w modelach ekonomicznych można wyodrębnić dwie grupy : zmienne w postaci zasobów i zmienne w postaci strumieni.

Zasoby -> przedstawiają wartość pewnych wielkości ekonomicznych w danym momencie ( stan czegoś w danym momencie ) np. wartość majątku danej osoby, rodziny, firmy w określonym dniu

Strumienie -> wyrażają wartość pewnych wielkości ekonomicznych w jakimś okresie, np. wydatki danej rodziny na produkty i usługi w ciągu miesiąca

II 1. Rynek, popyt, podaż

Rynek -> całokształt transakcji kupna i sprzedaży oraz warunków w jakich one przebiegają

Rynki można klasyfikować :

1. wg Przedmiotu obrotu

- rynek dóbr ( towarów i usług )

- rynek czynników produkcji ( ziemi, pracy, kapitału )

2) wg Zasięgu geograficznego

- rynek lokalny, regionalny, krajowy

- rynek międzynarodowy, światowy

3) w Zależności od sytuacji rynkowej

- rynek sprzedawcy ( producenta )

- rynek nabywcy ( konsumenta )

4) w Zależności od stopnia jednorodności przedmiotu transakcji

- rynek homogeniczny np. rynek ropy, pszenicy ( jednorodny )

- rynek heterogeniczny np. rynek pracy

5) Podział według stopnia wyrównywania się ceny

- rynek doskonały – przedsiębiorstwo nie ma wpływu na cenę ( wolnokonkurencyjny )

- rynek niedoskonały – 1 przedsiębiorstwo

Rynek doskonały -> charakteryzuje się spełnieniem następujących warunków :

- rozproszenie po stronie popytu i podaży – każdy dysponuje jednakową siłę ekonomiczną i jest ich bardzo dużo

- brak barier wejścia na rynek – wszystkie zasoby są w pełni mobilne, łatwo zmienić zastosowanie zasobów

- przejrzystość ( transparencja ) – sprzedający, kupujący dysponują pełnymi informacjami o towarach

- jednorodność dóbr

Rynek monopolistyczny -> sytuacja w której występuje 1 przedsiębiorstwo mające wyłączność produkcyjną i zbytu jakiegoś towaru

Przedsiębiorstwo monopolistyczne -> kontroluje w pełni sytuację rynkową, ma możliwość ustalania rozmiaru podaży i ceny

2. Popyt i określające go czynniki

Popyt -> złożona odwrotna relacja między ceną dobra a jego ilością, którą konkurenci są skłonni i są w stanie nabyć w danym odcinku czasu przy założeniu że wszystkie inne elementy charakteryzujące sytuację rynkową pozostają bez zmiany

Rozmiary popytu na dane dobro -> ilość tego dobra jaką nabywcy są w stanie nabyć po określonej cenie i w określonym czasie

Popyt efektywny -> popyt, przy którym chęć nabycia towaru poparta jest posiadaniem odpowiedniego ekwiwalentu

Popyt potencjalny -> pragnienie nabycia określonego dobra nie poparte możliwościami dochodowymi, w przypadku poprawy sytuacji popyt potencjalny może przekształcić się w popyt efektywny

Popyt w ujęciu mikroekonomicznym :

- popyt indywidualny -> wyraża wielkość popytu ze strony konkretnego pojedynczego podmiotu gospodarczego na określony towar przy różnych jego cenach

- popyt rynkowy -> suma popytów indywidualnych, obrazuje wielkość popytu wszystkich przedmiotów gospodarczych

Popyt można dzielić ze względu na motywację nabywców :

- funkcjonalny -> wynika z cech jakościowych danego dobra

- niefunkcjonalny -> wynika z oddziaływania tzw. efektów zewnętrznych na użyteczność

- spekulacyjny -> wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen w przyszłości

Popyt jest funkcją wielu zmiennych :

1) Cena

2) Czynniki poza cenowe :

- dochody nabywców, poziom zamożności

- ceny dóbr komplementarnych i substytucyjnych

- oczekiwanie zmiany sytuacji rynkowej

- gusty i preferencje nabywców

- zmienna liczby i struktury ludności ( czynniki demograficzne )

- warunki klimatyczne

- miejsce zamieszkania

- reklama, marketing

Jeśli chcemy uczynić związki między zmianami popytu a zmianami tylko 1 z czynników stosujemy klauzulę Ceteris Paribus.

Popyt a cena

Prawo popytu rynkowego -> przy założeniu ceteris paribus wzrost ceny prowadzi do spadku popytu, zaś spadek ceny prowadzi do wzrostu popytu

Zależność między popytem a ceną jest na ogół zależnością odwrotną. Wzrost ceny powoduje spadek popytu, spadek ceny powoduje wzrost popytu.

Nietypowe krzywe popytu

A ) Popyt sztywny -> bez względu na cenę, zgłaszana ilość jest zawsze taka sama ( np. trumna, lekarstwa )

B ) Popyt doskonale elastyczny -> konkretna cena, konsumenci mogą kupić dowolną ilość

C) Popyt paradoksalny -> występują w nim 3 paradoksy zachowań :

- Paradoks Veblena -> dotyczy popytu na dobra prestiżowe powoduje wzrost popytu wraz ze wzrostem ceny dóbr ( drogie rzeczy – rzadkie, markowe, luksusowe )

- Paradoks Giffena -> dotyczy dóbr podrzędnych, których udział w ogólnych wydatkach jest wysoki, wzrost cen tych dóbr powoduje spadek dochodów realnych ( np. pieczywo )

- Paradoks spekulacyjny -> Wiąże się z oczekiwaniami co do kształtowania się cen. Jeśli panuje przekonanie że cena w przyszłości będzie nadal rosła, popyt rośnie mimo rosnącej ceny ( np. cukier )

Wpływ zmiany dochodu na rozmiary popytu :

Związek między zmianami popytu a zmianami dochodu jest to relacja jednokierunkowa tzn. wzrost dochodu powoduje wzrost popytu, a spadek dochodu powoduje spadek popytu.

Wzrost popytu -> przesuwamy w prawo Spadek popytu <- przesuwamy w lewo

Ceny dóbr substytucyjnych lub komplementarnych

Dobra substytucyjne -> dobra zastępujące się w zaspokajaniu odpowiedniej potrzeby ( np. margaryna – masło )

Dobra komplementarne -> dobra uzupełniające się zaspokajaniu określonej potrzeby ( np. samochód – benzyna )

3. Podaż i określające ją czynniki

Podaż -> złożone relacje między ilością dobra, którą producenci są skłonni oferować w danym odcinku czasu, a cenę przy założeniu, że inne zjawiska na rynku nie ulegają zmianie

Rozmiary podaży danego dobra -> ilość tego dobra zaoferowana przez producentów do sprzedaży po danej cenie w określonym czasie

Podaż w ujęciu mikroekonomii :

- Podaż indywidualna -> podaż określonego dobra ze strony określonego 1 producenta

- Podaż rynkowa -> podaż danego dobra ze strony wszystkich jego producentów

Podaż, a cena :

Podaż i cena zmieniają się w jednakowym kierunku. Wzrost ceny powoduje ceteris paribus wzrost podaży, spadek ceny powoduje natomiast zmniejszenie rozmiarów podaży ( jest to zależność dodatnia ).

Zmiana kosztów produkcji a położenie krzywej podaży

Do najważniejszych czynników poza cenowych należą min. :

- ceny czynników produkcji

- technologie

- podatki

- przewidywanie cen

- rozmiary importu i eksportu

- liczba przedsiębiorstw w gałęzi

- wprowadzanie do eksploatacji realizowanych inwestycji

- przepisy prawa

4. Cena równowagi rynkowej

Punkt przecięcia się krzywej popytu z krzywą podaży wyznacza cenę równowagi rynkowej ( Cr )przy której wielkość popytu jest równa wielkości podaży.

Cena wyższa od ceny równowagi ( c1 ) -> przewaga podaży nad popytem ( nadwyżka ), konkurencja między sprzedającymi doprowadzi do spadku ceny

Cena niższa od ceny równowagi ( c2 ) -> przewaga popytu nad podażą ( niedobór ), konkurencja między kupującymi prowadzi do wzrostu ceny

Przesuwanie się krzywej popytu :

Przesuwanie się krzywej podaży :

Zawartość dokumentu podlega ochronie prawnej. Kopiowanie i rozpowszechnianie za pomocą jakiejkolwiek metody poligraficznej czy elektronicznej jest zabronione, chyba że zostało to uprzednio uzgodnione z autorem o pseudo. Markuz.

Powered By

Markuz grupa A2