Ufność w przeciwieństwie do nieufności (1 rok życia)- w tym okresie najważniejsze dla dziecka jest poczucie bezpieczeństwa, aby się ono wytworzyło potrzebna spójna i trwała troska. Najważniejsza w tym okresie dla dziecka jest matka, dziecko poznaje ją przez zapach. To ona karmiąc dziecko piersią, głaszcząc, przytulając czy kołysząc budzi w dziecku ufność do świata. Dziecko wchłania otoczenie całym sobą dlatego tak ważne są wrażenia dotykowe. Wskaźnikiem ufności dziecka jest głębokość jego snu oraz przyjmowanie pokarmu. Eriksona zwraca uwagę, że bardzo ważne jest to, żeby matka chciała swojego dziecka od momentu poczęcia, musi być osobą odpowiedzialną. Kryzysami dla dziecka w tym okresie są: narodziny ( przerwanie więzi z matką przez przecięcie pępowiny) i ząbkowanie ( ok. 6 miesiąc życia).
Pomyślne rozwiązanie konfliktu: zaufanie do świata, nadzieja na przyszłość
Niepomyślne rozwiązanie konfliktu: podejrzliwość, brak poczucia bezpieczeństwa, obawa o przyszłość.
Autonomia w przeciwieństwie do wstydu i zwątpienia ( 2-3 rok życia)- dziecko poszukuje drogi do uniezależnienia się od rodziców ( u Wygockiego jest to faza „ja sam”). Ważne jest, aby metody wychowawcze, które stosują rodzice nie były zbyt sztywne- rygory i kary mogą doprowadzić do uwydatnienia się u dziecka zaburzeń neurotycznych czy poczucia braku autonomii. W fazie tej odbywa się trening czystości ( odpowiada to fazie analnej).
Pomyślne rozwiązanie konfliktu: poczucie autonomii i własnej wartości
Niepomyślne rozwiązanie konfliktu: uczucie wstydu i zwątpienia we własne zdolności, egoizm, zaborczość.
Inicjatywa w przeciwieństwie do poczucia winy ( 4-5 rok życia)- duże znaczenie ma tutaj wyobraźnia dziecka wykorzystywana w rożnych zabawach. Dziecko poznaje swoje otoczenie i odnajduje w nim swoje miejsce- w zabawach identyfikuję się z rodzicami ( proces socjalizacji). Duża ciekawość seksualna, znaczny rozwój słownictwa dziecka.
Pomyślne rozwiązanie konfliktu: zdolność do inicjowania i czerpania przyjemności z ich realizacji
Niepomyślne rozwiązanie konfliktu: obawa przed karą i poczucie winy powoduje pojawienie się różnych uczuć.
Przedsiębiorczość w przeciwieństwie do poczucia niższości ( 6- 11 rok życia)- w tym okresie ważną rolę pełnią koledzy i nauczyciele- to tutaj dziecko zaczyna robić coś na serio, idzie do szkoły gdzie uczy się czytać i pisać. Opanowuje wiedze i umiejętności. Każda pozytywna osoba mobilizuje dziecko ( satysfakcja z wykonanej pracy), zła zniechęca. Jest to najważniejszy okres w procesie socjalizacji, gdyż to tutaj kształtuje się stosunek do pracy.
Pomyślne rozwiązanie konfliktu: poczucie kompetencji i sukcesu. Wiara we własne siły i możliwości.
Niepomyślne rozwiązanie konfliktu: poczucie niedostosowania i niższości.
Tożsamość w przeciwieństwie do rozproszenia ról ( 12- 18 rok życia)- U młodego człowieka kształtuje się poczucie tożsamości w zakresie pełnienia ról społecznych( tożsamość osobowa i zawodowa). Przekonuje się, że posiada cechy, które nie posiada nikt inny. Najważniejsze w tym okresie jest osiągnięcie równowagi „ja wewnętrznego” i „ja zewnętrznego”. Wiąże się to z poczuciem autonomii – określenie sobie celów, dokonywanie wyborów, racjonalna ocena autorytetów, podejmowanie ról przywódczych i podporządkowanie się przywódcą. Występuje tu tzw. moratorium rozwojowe.
Pomyślne rozwiązanie konfliktu: postrzeganie siebie jako spójnej, wykrystalizowanej osobowości z ukształtowanym poczuciem tożsamości.
Niepomyślne rozwiązanie konfliktu: zagubienie w kwestii własnej tożsamości.
Intymność w przeciwieństwie do izolacji ( 20-35 rok życia)- człowiek poszukuje bliskich i trwałych związków z innymi ludźmi- dochodzi do intymnych kontaktów( seksualnych, przyjacielskich). Zdolność do zachowania własnej tożsamości i tożsamości partnera.
Pomyślne rozwiązanie konfliktu: przeżywanie miłości i oddania dla drugiej osoby
Niepomyślne rozwiązanie konfliktu: lęk przed utrata własnej tożsamości , pozbawienie treści związków z innymi ludźmi.
Produktywność w przeciwieństwie do stagnacji (36/40- 64 rok życia)- człowiek poszukuje możliwości wyrażenia siebie ( produktywność i twórczość). Najważniejsze staje się przedłużenie gatunku i wychowanie dzieci ( nie tylko swoich). Kryzys jest często przyczyną złych relacji w małżeństwie.
Pomyślne rozwiązanie konfliktu: zdolność do opieki i troski o innych
Niepomyślne rozwiązanie konfliktu: brak rozwoju, nadmierna troska o samego siebie.
Integracja w przeciwieństwie do rozpaczy ( 65- )- Człowiek dokonuje oceny własnego życia. Głównym zadaniem jest zdobycie uznania dla swoich osiągnięć, zaakceptowanie siebie.
Pomyślne rozwiązanie konfliktu: poczucie satysfakcji z własnego życia, pogodzenie ze śmiercią.
Niepomyślne rozwiązanie konfliktu: żal z powodu błędów życiowych i straconych szans, lęk przed śmiercią.