1. Psychologia społeczna jako nauka:

- czym jest psychologia społeczna ?

• wg Aronsona: „to naukowe badanie sposobu w jaki rzeczywista bądź wyobrażona obecność innych ludzi wywiera wpływ na ludzkie myślenie, odczuwanie i zachowanie"

• wg Cialdiniego, Kenricka: „psychologia społeczna jest niczym innym jak naukowym badaniem tego, jak ludzie wpływają na myślenie, zachowanie i uczucia innych ludzi”

- jak to sie dzieje, że ta sama sytuacja, te same zdarzenia w inny sposób wpływają na

poczucie różnych ludzi ?

• dla psychologów społecznych mniej ważny jest obiektywny stan rzeczy, a bardziej to, w jaki sposób ludzie konstruują, spostrzegają i interpretują rzeczywistość oraz to, jak spostrzegana przez nich rzeczywistość społeczna wpływa na ich zachowanie; analizując zachowanie społeczne bierzemy pod uwagę role wpływu społecznego wyimaginowanego oraz rzeczywistego (bezpośredni i pośredni)

• wpływ rzeczywisty bezpośredni: gdy adresujemy dany przekaz do określonej osoby, werbalny komunikat, próba wpłynięcia poprzez komunikat

• wpływ rzeczywisty pośredni: to co oddziaływuje na nas pośrednio np. media, reklama, moda, trendy, modyfikuje to nasz sposób zachowania

• wpływ wyimaginowany: wydaje nam sie ze coś miało miejsce i to zmienia nasz pogląd i sposób działania np. wydaje nam sie ze ktoś krzywo na nas spojrzał i to wpływa na naszą interpretacje tej osoby

2. Człowiek jako istota społeczna (eksperymenty):

a) eksperyment króla Fryderyka II na Sycylii (dotyczący potrzeby miłości i przywiązania)

- w ramach eksperymentu podzielono dzieci na dwie grupy, jedna grupa była z biologicznymi mamami, druga grupa z opiekunkami (oddzielona od matek) w osobnym pomieszczeniu, które nic nie mówiły do nich, tylko zaspokajały ich potrzeby, dzieci oddzielone będące z opiekunkami zaczęły chorować i umierać pomimo zaspokajania potrzeb fizjologicznych tych dzieci, brakowało im bowiem matczynej miłości

b) eksperyment dotyczący deprywacji sensorycznej (dotyczący potrzeby bodźców)

- w ramach eksperymentu zamknięto ochotników w małym pomieszczeniu dźwiękoszczelnym, bez światła, samotnie, ograniczono również bodźce smakowe i węchowe, mózg szybko zaczął dopominać się o dopływ bodźców, jeżeli ich nie dostawał, sam je sobie wytwarzał, pojawiały sie omamy, halucynacje, samookaleczenie, bicie w ścianę, słyszenie i widzenie rzeczy, które nie istniały, eksperyment został przerywany, najdłużej trwał parę godzin, inni rezygnowali prędzej, czynniki negatywne znikały bądź były w o wiele mniejszym stopniu, gdy do tego samego pokoju została wprowadzona inna osoba jako towarzysz

c) eksperyment Harlowa z małpkami rezusami (dotyczący potrzeby bliskości)

- w ramach eksperymentu noworodki małpek zostały podzielone na dwie grupy, jedne zostały oddzielone od matek i zamknięte w klatce z pluszakiem bez mleka imitującym matkę, drugie również oddzielone zostały umieszczone w klatce z matką z drutu kolczastego z mlekiem (do tej matki małpki nie lgnęły), ważniejsza dla nich była potrzeba bliskości niż pożywienie, małpki z klatki z matką z drutu kolczastego traciły umiejętności społeczne, w przyszłości odrzucały swoje potomstwo, często je zagryzały

d) eksperyment Asha z zapałkami (dotyczący konformizmu)

-w ramach eksperymentu osoba wybrana miała trzymać zapałki różnej długości, natomiast ochotnicy mieli wskazać najdłuższą zapałkę, badano wpływ sugestii na podejmowanie decyzji jednostek, wchodziły trzy osoby podstawione i jeden ochotnik, o czym ten ochotnik nie wiedział, pokazywane były zapałki w różnych wariantach, kiedy osoby podstawione odpowiadały zgodnie, ale błędnie, ochotnik też udzielał tej samej odpowiedzi, jeżeli nie było zgodności, wtedy spadał poziom konformizmu i ochotnik odpowiadał zgodnie ze swoimi przekonaniami, gdy pytano dlaczego udzielił złej odpowiedzi mówił, że został przekonany, że coś z jego rozumowaniem jest nie tak lub, ze było mu głupio udzielić innej odpowiedzi

e) eksperyment Milgrama (dotyczący posłuszeństwa autorytetowi)

-ochotnicy badania nad wpływem kar w procesie zapamiętywania siadali w pokoju z eksperymentatorem przy maszynie, która raziła prądem osobę z drugiej strony, nie wiedzieli o tym, że ta osoba w rzeczywistości nie jest podłączona, osoba za szyba z premedytacją udzielała złej odpowiedzi, co skutkowało rażeniem prądem a przy kolejnej zlej odpowiedzi zwiększano dawkę prądu, autorytet spokojnym głosem mówił o kontynuacji badania, 90 % ludzi doszła do maksymalnego stopnia rażenia, wyłamali sie mężczyźni, co udowodniło, ze są oni mniej konformistyczni niż kobiety, płeć była główną zmienną w tym eksperymencie

f) eksperyment więzienny Zimbardo (dotyczący wchodzenia w role społeczne)

3.Główne motywy społeczne:

a) potrzeba afiliacji (bliskości),

b) potrzeba osiągnięć (realizacji celów),

c) potrzeba porównań społecznych (bycia lepszym),

d) potrzeba akceptacji,

e) potrzeba przynależności,

f) potrzeba samopotwierdzenia,

g) potrzeba aprobaty społecznej,

h) potrzeba spójności poznawczej,

i) potwierdzenia własnej wartości,

4. Tożsamość jednostkowa i społeczna:

-kiedy próbujemy odpowiedzieć sobie na pytanie, kim jesteśmy ? przeważnie opisujemy swoje cechy fizyczne i psychiczne, określamy własne poglądy i przekonania

-przypisujemy się również do rożnych grup ludzi, dostrzeżenie wspólnych właściwości z innymi osobami z grupy, w której żyjemy np. rodziny oraz odrębność tych grup stanowi podstawę tożsamości społecznej

5. Człowiek w swoim życiu należy do wielu grup społecznych oraz niespołecznych. Jedne i drugie mogą mieć bardzo istotny wpływ na nasze życie:

- grupa społeczna: zbiór co najmniej dwóch lub trzech osób, które współdziałają z sobą w celu zaspokojenia własnych potrzeb i osiągnięcia wspólnego celu np. piłkarze podczas gry

- grupa niespołeczna: grupa ludzi, której członkowie znajdują się wprawdzie w tym samym czasie i w tym samym miejscu, ale nie współdziałają z sobą, nie realizują własnych potrzeb, nie osiągają wspólnych celów np. przechodnie na chodniku

6.Schemat poznawczy- indywidualny sposób ujmowania rzeczywistości, każdy pod wpływem doświadczeń, jakie przeżył w odrębny indywidualny sposób konstruuje świat, pełni on funkcje: porządkuje rzeczywistość oraz ułatwia podejmowanie decyzji społecznych np. płacenie rachunków odbywa sie według określonego schematu powtarzającego sie co miesiąc o tej samej porze czy też mycie naczyń, każdy wykonuje odpowiednie czynności w danej kolejności odpowiedniej dla każdego czyli według własnego schematu, aby zrozumieć druga osobę należy znać jej schematy poznawcze, najbardziej dostępne są te schematy, które najbardziej znamy.

7.Stereotyp poznawczy- uproszczone prymitywny trudny do zmiany schemat poznawczy który polega na podstawie występowania pojedynczego atrybutu przypisywanie tej osobie całego szeregu innych atrybutów np. ktoś rudy jest...., ktoś w okularach jest....., każdy psycholog jest....... .dopowiadamy sobie cechy osobowości. jednak każdy w innym stopniu posługuje sie stereotypami a ich intensywność zależy od tego w jaki sposób poszczególne osoby które tłumaczą nam rzeczywistość uczą nas stereotypów. jeżeli posiadamy schematy to rzeczywistość traktujemy bardzo wybiórczo

8.Pierwsze wrażenie i atrakcyjność interpersonalna- atrakcyjność interpersonalna ma duże znaczenie, pierwsze wrażenie zachodzi w ciągu pierwszych trzech minut, jest to bardzo silne wrażenie, które trudno jest odwrócić i zmienić, pierwsze wrażenie to trwale ustosunkowanie sie do innej osoby zewnętrznej, wpływa na to jak dana osoba na nas patrzy, jak wygląda, jak sie zachowuje, czyli zachowanie niewerbalne

9.Efekt uporczywości- powstaje, gdy pewne treści społeczne są bardzo szkodliwe dla naszej samooceny, np. jeżeli uważamy sie za dobrych pedagogów i ktoś będzie próbować to podważyć to włączają sie w nas mechanizmy obronne, będziemy uporczywie powstrzymywać sie od tego, aby przyjąć te nowe fakty, rodzice zapatrzeni we własne dzieci, gdy idą do szkoły i dowiaduje sie o jego złym zachowaniu to zawsze będą zaprzeczać i powiedzą, że to nie możliwe żeby to zrobiło ich dziecko

10.Efekt pierwszeństwa- informacja otrzymana wcześniej wywiera zazwyczaj większy wpływ na tworzenie się ogólnego wrażenia, niż informacja otrzymana później, pierwsza informacja stanowi punkt odniesienia dla kolejnych informacji, jakie do nas docierają, efekt pierwszeństwa tłumaczy m.in. fakt, że szybko wyrabiamy sobie zdanie o nowo poznanej osobie i późniejsze zachowanie tej osoby interpretujemy w sposób zgodny z naszym pierwszym wrażeniem

11.Efekt świeżości- polega na silniejszym oddziaływaniu informacji, które nadeszły jako ostatnie (najświeższych), niż tych, które pojawiły się wcześniej, efekt świeżości kontrastuje

z efektem pierwszeństwa (zjawiskiem lepszego zapamiętywania informacji odbieranych na początku)

12.Efekt aureoli (efekt halo)- tendencja do automatycznego pozytywnego (efekt Galatei, anielski efekt halo) lub negatywnego (efekt Golema, szatański efekt halo) przypisywania cech osobowościowych na podstawie pozytywnego lub negatywnego pierwszego wrażenia, polega na tym, że przypisanie jednej ważnej pozytywnej lub negatywnej właściwości wpływa na skłonność do przypisywania innych, niezaobserwowanych właściwości, które są zgodne ze znakiem emocjonalnym pierwszego przypisanego atrybutu, istotą efektu aureoli jest przypisanie komuś (atrybucja) ważnej pozytywnej lub negatywnej cechy wewnętrznej

13.Samospelniajace sie proroctwo- pojawia się ,gdy nasze oczekiwania względem jakiegoś wydarzenia znajdują swe potwierdzenie w rzeczywistości, nasze oczekiwania modyfikują nasz sposób zachowywania się, a nasze zachowanie wpływa na resztę grupy lub drugą osobę i ona też będzie zachowywać sie inaczej poprzez nasz wpływ na jej osobę np. mamy sie z kimś spotkać i przed już się denerwujemy, gdy dochodzi do spotkania druga osoba widząc nasze zdenerwowanie i dziwne zachowanie zinterpretuje je jako złowrogie zachowanie względem jej

14.Heurystyki wydawania sądów - uproszczone reguły wnioskowania społecznego:

- dostępności (prawdopodobieństwa) świeżość: mówi o tym, ze najbardziej prawdopodobne uważamy to, co najłatwiej i najszybciej możemy wyjąć z pamięci, jeżeli komuś częściej pojawiają sie w życiu porażki, to następnym razem też będzie sądził ze odniesie porażkę, bo takich sytuacji było najwięcej, jeżeli spotkało nas coś przykrego to następnym razem też sądzimy, że tak sie zdarzy

- reprezentatywności (typowości) stereotyp: klasyfikowanie obiektów na podstawie podobieństwa do obiektu typowego np. jeżeli zaparkujemy samochód i zobaczymy że koło niego krąży łysy dres to będziemy zaniepokojeni, a jeżeli obok będzie kobieta z dzieckiem to nie wyda nam się to podejrzane, alkoholik to z reguły mężczyzna, który wygląda w określony sposób wyobrażeniowy przez nas, a jeżeli spotkamy młodą kobietę elegancko ubrana to nie będzie nam ona pasować do schematu alkoholika i nie przyjdzie nam do głowy fakt, że ona też może być alkoholikiem

- dostosowania (zakotwiczenia) pierwsze wrażenie : proces poznania społecznego, pierwsze wrażenie bądź informacja wyjściowa, pierwsze wrażenie o obiekcie trwale działa na nasze spostrzeganie jego, oszacowanie, jaki procent ludności choruje na jakąś chorobę, pojawia się w naszym umyśle jakaś liczba, ale jeżeli ktoś z tłumu powie inną, to my odnosimy się do tej liczby jaka padła, zaczynamy szacować

15.UTO (ukryte teorie osobowości)- schematy poznawcze współwystępowania cech osobowości są wspólne dla wszystkich, są one przekazywane przez nasze własne doświadczenia, polegają na tym, że sobie dopowiadamy na podstawie jednej cechy resztę cech, jakie ta osoba powinna posiadać, do cech pozytywnych dopowiadamy cechy pozytywne, a do cech negatywnych dopowiadamy cechy negatywne, rzadko kiedy jest inaczej

16.Atrybucje- proces wnioskowania o przyczynach czyjegoś zachowania:

- wewnętrzne, dyspozycyjne- tłumaczymy zachowanie drugiej osoby poprzez odwoływanie sie do jej czynników osobowych wewnętrznych, np. spóźniła się, bo jest leniwa

-zewnętrzne, sytuacyjne- tłumaczymy poprzez odwoływanie się do czynników niezależnych od nich np. spóźniła się, bo uciekł jej autobus

- podstawowy błąd atrybucji- ludzie przejawiają tendencje do przeceniania znaczenia czynników wewnętrznych, obejrzany film i pisemnie wyjaśnień dlaczego tak sie działo a nie inaczej większość by je tłumaczyła poprzez odwoływanie sie do jej czynników zewnętrznych atrybucji

- asymetria atrybucji- jeżeli jest aktor danej sytuacji i obserwator to inaczej będą sobie tłumaczyć dane zachowanie, obserwatorzy zazwyczaj stosują atrybucje zewnętrzna, obserwator tłumaczy sobie zachowanie dwóch osób które sie bija atrybucja zewnętrzna

- egotyzm atrybucji- polega na takim tłumaczeniu własnych sukcesów i porażek żeby obronić własna samoocenę

-błąd logiczny

-błąd łagodności

-błąd tendencji centralnej

FILM – „Cicha furia – stanfordzki eksperyment więzienny” (eksperyment Zimbardo)

17. Dysonans poznawczy- nieprzyjemne napięcie psychiczne, które odczuwa się, jeżeli nasze słowa bądź czyny są niezgodne z naszymi wartościami, dysonans poznawczy motywuje nas żebyśmy go zredukowali, pojęcie wprowadzone przez Festingera

Redukcja dysonansu następuje poprzez:

a) zmianę zachowania lub postawy

b) redukcję sprzecznych informacji (strategia poznawcza)- jeśli posiadamy dwie informacje, które są ze sobą sprzeczne, to staramy sobie to jakoś wytłumaczyć, redukcja polega na manipulacji poznawczej

np. „wiem, że źle robię paląc papierosy, ale mnie to uspokaja”,

np. „wiem, że palenie zabija, ale znam kilka osób, które paliły i żyły długo…”

c) tworzenie nowego uzasadnienia usprawiedliwienia- tłumaczenie się przed samym sobą

np. „wiem, że źle zrobiłem, ale…”

• dysonans podecyzyjny- dysonans odczuwany po podjęciu ważnej, trudnej, nieodwracalnej decyzji, podczas podjęcia decyzji jesteśmy niepewni, zastanawiamy się nad nią, jednak po podjęciu jesteśmy przekonani, że była dobra

np. żona wybiera męża spośród dwóch równorzędnych kandydatów, następnie po decyzji zachwala wybranego, krytykuje odrzuconego

• zjawisko uzasadnienia własnego wysiłku- silne dążenie do określonego celu, im więcej wkłada się wysiłku w jakiś cel, tym bardziej się go ceni

18. Konformizm normatywny i informacyjny:

konformizm- dostosowanie się do grupy społecznej

a) informacyjny wpływ społeczny (konformizm informacyjny): poszukiwanie informacji jak powinniśmy się zachować od innych osób, powstaje w nowych i trudnych sytuacjach, zachowujemy się wówczas jak grupa

-publiczny konformizm- publiczne dostosowanie własnego zachowania do zachowania innych osób, nie zawsze z przekonaniem o jego słuszności

-prywatna akceptacja- powielanie obcych zachowań połączone z przekonaniem o słuszności danego zachowania, bez zrozumienia, dlaczego tak należy robić, a nie inaczej

np. trzeba podkreślać temat na zielono, bo tak kazała pani;

b) normatywny wpływ społeczny (konformizm normatywny): dostosowanie naszego sposobu zachowania, aby być akceptowanym bądź z lęku przed odrzuceniem przez grupę;

-czynniki nasilające konformizm normatywny-

• ważność grupy- jest ważniejsza tym trudniej będzie się przeciwstawić grupie

• liczebność grupy- cała grupa jest przekonana o swojej słuszności

• jednomyślność grupy- im większa tym siła konformizmu jest silniejsza

• sposób wychowania w rodzinie i kulturze- wiąże się z wartościami w danej grupie, niekiedy wymuszają zachowania konformistyczne

• poziom samooceny- im niższa samoocena tym większe prawdopodobieństwo zachowań konformistycznych

-wpływ mniejszości-

• mniejszość może przekonać większość, najlepiej gdy mniejszość to liczba od trzech do pięciu, powinna być jednomyślna, opozycyjna wobec większości, zmotywowana

-konformizm bezrefleksyjny- bezrefleksyjne postępowanie według pewnych norm, np. nie pyskuj, nie dyskutuj, nauczyciel ma zawsze racje

19. Postawa społeczna- trwałe ustosunkowanie sie wobec pewnego obiektu bądź zjawiska

Komponenty postawy:

-poznawczy: nasza wiedza o obiekcie

-emocjonalne: nasze emocje dotyczące obiektu

-behawioralny: nasze zachowania wobec obiektu np. pomoc w czymś, wspólne zakupy

Wszystkie powyższe komponenty nie musze być rozwinięte w równym stopniu. Idealna sytuacja jest wtedy, kiedy wszystkie są na równi rozbudowane. Wówczas mówimy o zbilansowanej postawie. Zbalansowane wszystkie komponenty, w równym stopniu rozwinięte powodują małą podatność jednostki na manipulacje. Aby być uodpornionym wobec manipulacji należy dążyć do takiego stanu.

20. Zmiana postawy poprzez:

- dysonans poznawczy

- manipulacje- próba przekonania kogoś do swojej racji, mamy korzyści z tego dla siebie

- perswazje- próba przekonania kogoś do swojej racji, nasze intencje pozostają jawne

Czynniki zmiany postawy:

- wiek: osoby młode i osoby starsze,

- kiedy przekonuje osoba ceniona lub atrakcyjna (ekspert),

- nasze wewnętrzne przekonanie o bezstronności osoby przekonującej

21. Techniki zmiany postawy:

Strategia peryferyczna– dążenie do uzyskania efektu w danym momencie, nie w sposób trwały, nastawienie na chwilową zmianę postawy np. nakłanianie do głosowania na daną partię polityczną w okresie kampanii wyborczej

Strategia centralna- dążenie do uzyskania efektu w dłuższej perspektywie, w sposób trwały, nastawienie na trwałą zmianę postawy, jednostka podejmuje decyzje po dłuższej refleksji, w pełni świadomie

22. Kiedy zmiana postaw jest trwała ?

-strategia centralna

-osobiste zaangażowanie

-dostępność komponentów (postawa zrównoważona)

23.Teoria reaktancji- naszym zachowaniem można skłonić dana osobę do postępowania, które jest niezgodne z jej postawa społeczna (efekt bumerangowy)

Czy na podstawie znajomości postaw możemy przewidzieć zachowanie drugiej osoby? To zależy, czy zachowanie jest spontaniczne, czy przemyślane. Istotne jest nasze zachowanie, które jest odbierane przez społeczeństwo. Zachowanie spontaniczne, kiedy nasza postawa jest zbalansowana, to postępujemy zgodnie z nasz postawa i można to łatwiej przewidzieć.