Żywienie osób w starszym wieku, ogólne zasady prawidłowego żywienia, zalecenia.
Proces starzenia zachodzący przez całe życie i łączy się z częstym występowaniem przewlekłych schorzeń i dolegliwości. Zmniejsza się pojemność płuc oraz dostarczonego tlenu do różnych organów człowieka.
Jest to jeden z ważniejszych czynników obniżających podstawową przemianę materii. Zmniejszenie podstawowej przemiany materii, obniżenie beztłuszczowej masy ciała prowadzi do obniżenia zapotrzebowania energetycznego osób starszych z porównaniem z młodszymi tej samej płci i o takiej samej masie ciała.
Żywienie człowieka w wieku starszym nie może polegać na przykrych ograniczeniach, lecz przeciwnie powinno być przyjemnością , wzbogacającą radość życia podobnie jak w wieku młodym i średnim. Aby spełnić ten postulat należy wziąć pod uwagę odrębność układu pokarmowego seniorów. Zapotrzebowanie na składniki odżywcze nie zmienia się lub zmniejsza w innym tempie. Dlatego też w wypadku właściwego żywienia ludzi starszych istotnie jest nie tylko ograniczenie spożycia energii, ale również zmiana wartości odżywczej i jakości diety.
Dostawa różnych składników pokarmu pozwala na odnowę zużytych komórek i tkanek ustrojowych, na proces gojenia się ran. U seniorów należy zachować wagę należną , która powinna odpowiadać wzrostowi człowieka. Najprościej można ja obliczyć według tzw. Wzoru Broca. Człowiek w sile wieku powinien ważyć tyle kilogramów, ile ma centymetrów wzrostu powyżej metra. Oczywiście odchylenia w dół i w górę są traktowane jako rozpiętość normy.
Prawidłowe żywienie wymaga podaży w odpowiednich proporcjach składników kalorycznych i nie kalorycznych pokarmu. Do składników kalorycznych należą białka , tłuszcze i węglowodany, a do nie kalorycznych: woda, witaminy i sole mineralne.
BIAŁKA
Najczęściej występują w produktach mięsnych, jajach, mleku, ale również w mniejszych ilościach w produktach roślinnych, a zwłaszcza w nasionach roślin motylkowych i grzybach. Optymalna ilość białka w średnim wieku wynosi 1,0g na 1kg wagi należnej, a wieku starszym 1,1g na 1kg wagi należnej. Mężczyzn o wzroście 179cm wyniesie to 7 g czystego białka na dobę. Żaden produkt spożywczy nie zawiera wyłącznie białka.
TŁUSZCZE
Tłuszcze znajdujemy zarówno w świecie zwierzęcym, jak i roślinnym. Węglowodany w postaci produktów mącznych, cukrów i innych, stwierdza się przede wszystkim w produktach roślinnych, chociaż nie brak ich również w produktach zwierzęcych. Dzisiaj wiemy, że tłuszcze zwierzęce składają się pod względem chemicznym z kwasów tłuszczowych wysoko nasyconych, a znakomita większość tłuszczów roślinnych, jak również tłuszcze rybie, składa się z tłuszczów wysoko nasyconych i ta ich cecha ma decydujące znaczenie w hamowaniu rozwój miażdżycy.
WITAMINY I SOLE MINERALNE
Są przede wszystkim zawarte w produktach roślinnych, chociaż witaminy rozpuszczalne w tłuszczach, jak wit.A, D, E, otrzymujemy także z pokarmem zwierzęcego pochodzenia. Stąd konieczność ich przyjmowania.
2. Orientacyjna ocena funkcji poznawczych: orientacji, pamięci, postrzegania, uwagi oraz określenie stopnia samoobsługi u osoby starszej.
Wraz ze starzeniem się organizmu człowieka dochodzi do pogarszania się funkcji wszystkich układów i narządów, w tym również centralnego układu nerwowego. Efektem tego jest stopniowa deterioracja funkcji poznawczych, stanowiących najważniejsze procesy umożliwiające ludziom adaptację do warunków środowiska. Do funkcji tych zalicza się m.in.
* uczenie się, zapamiętywanie wyuczonych informacji oraz odtwarzanie informacji niedawno zapamiętanych (pamięć świeża)
* rozumienie i przekazywanie informacji werbalnej (funkcje językowe)
* tworzenie i posługiwanie się informacjami niewerbalnymi, umożliwiającymi orientację w przestrzeni (funkcje wzrokowo- przestrzenne)
* myślenie abstrakcyjne, koncentrowanie uwagi pomimo bodźców rozpraszających
* planowanie przyszłości, rozwiązywanie zadań, ocenianie a także dokonywanie wyborów
Kompleksowa Ocena Geriatryczna (KOG) jest to wielokierunkowy, zintegrowany proces diagnostyczny, którego celem jest ustalenie zakresu zaburzenia zdrowia, priorytetów leczniczo-rehabilitacyjnych, potrzeb oraz możliwości zapewnienia dalszego leczenia, pielęgnacji, rehabilitacji i opieki.
Chodzi o określenie zdolności osoby starszej do samodzielnego funkcjonowania oraz ustalenie jej potrzeb zdrowotnych, psychologicznych i socjalnych. Ocena powinna więc być przeprowadzana przez zespół terapeutyczny (lekarz, psycholog, rehabilitant, pielęgniarka i pracownik socjalny) we współpracy z rodziną pacjenta.
Kompleksowa ocena jako wielokierunkowe badanie diagnostyczne określa potrzeby w zakresie opieki i pomocy na teraz i na przyszłość, toteż ułatwia planowanie leczenia, pielęgnacji i opieki, porządkuje proces diagnozowania i kwalifikowania do określonych procedur medycznych oraz świadczeń.
Ocena geriatryczna obejmuje stan czynnościowy (fizyczny) i psychiczny pacjenta, uwzględnia też warunki socjalno-środowiskowe.
Ocena czynnościowa
Do oceny czynnościowej wykorzystuje się skalę Katza opisującą podstawowe czynności życiowe pacjenta: zdolność utrzymywania higieny, samodzielnego ubierania się i rozbierania, podstawową mobilność, kontrolowanie podstawowych czynności fizjologicznych. Ta sześciopunktowa skala (zwana też ADL – activities of daily living)
Przydatna jest również skala Lawtona (zwana też IADL – instrumental activities of daily living).
Ocenia ona zdolność podstawowego funkcjonowania chorego w otoczeniu i jego potrzeby w zakresie opieki. Zawiera osiem pytań:
1. Czy potrafisz korzystać z telefonu?
2. Czy jesteś w stanie dotrzeć do miejsc poza trasą spaceru?
3. Czy wychodzisz na zakupy po artykuły spożywcze?
4. Czy możesz samodzielnie przygotować sobie posiłki?
5. Czy możesz samodzielnie wykonywać prace domowe (np. sprzątanie)?
6. Czy możesz samodzielnie majsterkować albo np. wyprać swoje rzeczy?
7. Czy samodzielnie przygotowujesz i przyjmujesz leki?
8. Czy samodzielnie gospodarujesz pieniędzmi?
Możliwe są trzy odpowiedzi: a) tak, mogę bez pomocy (3 punkty), b) tak mogę z niewielką pomocą (2 punkty), c) zupełnie nie jestem w stanie np. korzystać z telefonu albo podróżować bez specjalnych przygotowań (1 punkt). Mniejsza liczba punktów świadczy o niższej sprawności pacjenta. Obniżanie się liczby punktów w kolejnych badaniach świadczy o pogarszaniu się stanu podopiecznego.
Zmodyfikowana skala Barthel. jest uznanym przez NFZ narzędziem kwalifikacji pielęgniarskiej do objęcia pacjenta opieką zakładu opiekuńczo-leczniczego, pielęgnacyjno-opiekuńczego czy długoterminową w warunkach domowych.
Skala Barthel zmodyfikowana (poziom samodzielności w punktach)
1. Spożywanie posiłków
-nie jest w stanie samodzielnie jeść 0
-potrzebuje pomocy w krojeniu, smarowaniu masłem itp. 5
-samodzielny, niezależny 10.
2. Przemieszczanie się z łóżka na krzesło i z powrotem/siadanie
-nie jest w stanie, nie zachowuje równowagi przy siadaniu 0
-większa pomoc (w jedną, dwie osoby, fizyczna), może siedzieć 5
-mniejsza pomoc (słowna lub fizyczna) 10
-samodzielny 15.
3. Utrzymanie higieny osobistej
-potrzebuje pomocy przy wykonywaniu czynności osobistych 0
-niezależny przy myciu twarzy, czesaniu się, myciu zębów, goleniu (z zapewnionymi pomocami) 5.
4. Korzystanie z toalety
-zależny 0
-częściowo potrzebuje pomocy 5
-niezależny w zdejmowaniu i zakładaniu części garderoby 10.
5. Mycie, kąpiel całego ciała
-zależny 0
-niezależny 5.
6. Poruszanie się (po powierzchniach płaskich)
-nie porusza się lub mniej niż 50 m, na wózku 0
-niezależny na wózku 5
-spacery z pomocą jednej osoby dalej niż 50 m 10
-niezależny (ale może potrzebować pomocy, np. laski) powyżej 50 m 15.
7. Wchodzenie i schodzenie po schodach
-niesamodzielny 0
-potrzebuje pomocy ( fizycznej, przenoszenia) 5
-samodzielny 10.
8. Ubieranie i rozbieranie się
-zależny 0
-potrzebuje pomocy, ale część czynności może wykonać samodzielnie 5
-niezależny (zapina guziki, wiąże sznurowadła itp.) 10.
9. Kontrolowanie stolca
-nie panuje nad oddawaniem stolca (lub występuje konieczność wykonania lewatywy) 0
-przypadkowe zdarzenia bezwiednego oddawania stolca 5
-kontroluje oddawanie stolca 10.
10. Kontrolowanie moczu
-nie panuje nad oddawaniem moczu lub jest cewnikowany i przez to niesamodzielny 0
-przypadkowe zdarzenia bezwiednego oddawania moczu 5
-kontroluje oddawanie moczu 10.
Ocena stanu umysłowego
Ocena stanu umysłowego w zasadzie dotyczy nastroju. Przeprowadzając ją, należy pamiętać, że obniżony nastrój może maskować demencję. Wykorzystywana jest tu skala Hodkinson, znana też jako skrócony test sprawności umysłowej (AMTS – abbreviated mental test score). Badany za każdą prawidłową odpowiedź otrzymuje jeden punkt, za brak lub złą odpowiedź nie ma punktów.
Skrócony Test Sprawności Umysłowej (AMTS)
1. Ile ma pan/pani lat?
2. Która jest godzina? (z dokładnością do jednej godziny)
3. Jaki mamy rok?
4. Proszę powtórzyć podany adres: ulica Gruszkowa 42
5. Proszę podać swój adres.
6. Kto to był Jan Paweł II?
7. Proszę podać datę swoich urodzin (pełną).
8. W którym roku rozpoczęła się II wojna światowa?
9. Jak nazywa się prezydent?
10. Proszę policzyć wspak od 20.
11. Proszę przypomnieć podany wcześniej przeze mnie adres.
Wyniki: 0–3 – ciężkie upośledzenie pamięci, 4–6 – umiarkowane upośledzenie pamięci, 7–8 – łagodne upośledzenie pamięci, 9–10 – stan prawidłowy.
Odpowiedzi twierdzące na pytania 2, 3, 4, 6, 8, 9, 10, 12, 14 i 15 i odpowiedzi przeczące na pytania 1, 5, 7, 11 i 13 świadczą o obniżonym nastroju. Chociaż obniżenie nastroju jest zaburzeniem przejściowym i odwracalnym,
3. Opieka pielęgniarska nad pacjentem z miażdżycą tętnic. Sformułowanie problemów pielęgnacyjnych pacjenta. Określenie planu indywidualnej opieki pielęgniarskiej nad pacjentem.
Profilaktyka miażdżycy.
Postępowanie profilaktyczne w miażdżycy sprowadza się do zwalczania czynników ryzyka tej choroby. Oddziaływanie na rzecz redukcji poziomu lipidów należy do podstaw profilaktyki. Cel ten można osiągnąć poprzez stosowanie zasad racjonalnego żywienia oraz zwiększenia aktywności fizycznej. Żywienie racjonalne powinno charakteryzować się następującą strukturą spożycia składników odżywczych: 12% energii z białka, 30% z tłuszczów i 58% z węglowodanów. Przyjmuje się, że przeciętnie połowa białek powinna być pochodzenia zwierzęcego. W celu realizacji wyżej przedstawionej struktury spożycia Komitet Ekspertów ŚOZ w opracowaniu z 1982 r. zaleca położenie nacisku na:
odpowiednio zastawione i urozmaicone pożywienie pochodzenia roślinnego: fasola, przetwory zbożowe, warzywa i owoce,
ryby, drób , chude mięso w małych porcjach i spożywanie rzadziej jako główne dania,
przetwory mleczne o małej zawartości tłuszczu,
stosowanie mniejszej ilości olejów i tłuszczów zwierzęcych, a do przygotowywania posiłków należy preferować naturalne oleje roślinne.
Bardzo ważne jest również porzucenie palenia papierosów, które wywierają szkodliwe działanie na naczynia tętnicze i serce.
Leczenie zachowawcze:
1. Zakaz palenia tytoniu - nikotyna zawarta w dymie tytoniowym ma niewątpliwy wpływ na przepływ krwi przez kończynę przez swoje działanie naczyniozwężające i zwiększające lepkość krwi.
2.Ochrona stóp przed urazem, zakażeniem – oraz działaniem zimna. Obuwie powinno być wygodne, chory powinien nosić skarpety wełniane lub bawełniane, a nie elastyczne. Paznokcie należy opiłowywać , a nie przycinać. Należy chronić kończynę przed utratą ciepła. Nie wolno jej natomiast ogrzewać przez stosowanie termoforów lub gorących kąpieli, ponieważ ciepło wzmaga zapotrzebowanie tkanek na tlen . Zwężone lub zamknięte naczynia nie mogą tego tlenu dostarczyć z krwią, co doprowadza do wystąpienia zmian martwiczych w tkankach.
3.Należy zalecić choremu systematyczne spacery i odpowiednie ćwiczenia gimnastyczne. Naczyniami, z których w kończynie dolnej tworzy się krążenie oboczne są przeważnie gałęzie mięśniowe. Zanik mięśni u mało aktywnych chorych prowadzi do zaniku krążenia obocznego. Można również wykonywać ćwiczenia w pozycji leżącej, unosząc kończynę w górę. Gdy wystąpi zblednięcie lub zdrętwienie należy opuścić kończynę poniżej poziomu i czekać do wystąpienia zaczerwienienie stóp. Ćwiczenia te powtarzane wielokrotnie w ciągu dnia sprzyjają rozwojowi krążenia obocznego.
4.Z wielu stosowanych leków najczęściej zalecane są leki rozszerzające naczynia. Rozszerzenie naczyń obwodowych zmniejsza opór obwodowy i dzięki temu zwiększa się przepływ krwi przez naczynia krążenia obocznego. Leki te jednak nie powinny obniżać ogólnego tętniczego ciśnienia krwi. Do najczęściej stosowanych leków należą: Sadamin, Polfilin, Agapurin, Prodectin, Pridazol, Trental, Solcoseryl, Wazopresyna.
W leczeniu miażdżycowego niedokrwienia kończyn dolnych stosuje się leki obniżające krzepliwość krwi. Należą do nich Heparyna podawana podskórnie lub Dikumarol, Sintrom lub Syncumar stosowany doustnie.
W czasie stosowania tych leków należy u chorego kontrolować czas krwawienia i krzepnięcia oraz wskaźnik protrombinowy. Dekstran 40 000 cząsteczkowy wpływa również obniżająco na krzepliwość krwi przez zmianę ładunku elektrycznego ściany naczyniowej i powierzchni elementów upostaciowanych krwi. Zwiększa ponadto pojemność wyrzutową serca i poprawia krążenie w obrębie naczyń mikrokrążenia. Dekstran najczęściej z Sadaminą stosowany jest we wlewach dożylnych. Postępowanie to, podobnie jak podawanie różnych leków dotętniczo, stosowane jest u chorych z bólem spoczynkowym, u których brak jest warunków anatomicznych do operacyjnej poprawy ukrwienia kończyn. Wszystkie te sposoby nie leczą zmian miażdżycowych, lecz polepszają przepływ krwi przez mikrokrążenie, ułatwiając w ten sposób ukrwienie tkanek.
5.Leczenie zmian martwiczych . Leczenie to stosujemy u chorych, u których nie ma warunków do leczenia operacyjnego. Ogólną zasadą jest dążenie do wysuszenia zmian martwiczych, nie zakładając żadnego opatrunku, a w razie konieczności tylko suchy opatrunek bez stosowania różnych maści, płynów lub proszków. Należy zwalczać zakażenie zapewniając swobodny odpływ wydzieliny oraz podawać antybiotyk, zgodnie z wynikiem badania na wrażliwość bakterii. Jeżeli ognisko martwicze jest małe, oczekujemy na samoistną demarkację. Rozleglejsza martwica wymaga zwykle odjęcia palca, palców albo śródstopia, zwykle po uprzednim leczeniu operacyjnym poprawiającym przepływ krwi przez kończynę.
6.Zwalczanie bólu spoczynkowego. Słaby ból spoczynkowy można łagodzić podawaniem leków przeciwbólowych, zawierających Aspirynę, Piramidon, Fenacetynę, Kodeinę, Kofeinę, Luminal. Stały ból spoczynkowy wymaga stosowania silniejszych leków przeciwbólowych, zaliczanych do narkotyków – Fortral, Dolantyna. Gdy ból jest tak silny, że opanowanie go za pomocą tych leków jest niewystarczające, istnieją wskazania do ciągłego znieczulenia zewnątrzoponowego, które wymaga jednak nadzoru anastezjologicznego, ze względu na możliwość wystąpienia zaburzeń oddychania. Ból spoczynkowy jest wskazaniem do leczenia szpitalnego, a jego zwalczanie powinno być stosowane tylko przez czas potrzebny do przeprowadzenia badań i podjęcia decyzji, czy chory kwalifikuje się do leczenia operacyjnego tętnic, czy też należy amputować kończynę.
Problemy pacjentów :
Bóle fantomowe w amputowanej kończynie.
Ogólne osłabienie pacjenta.
Możliwość powstania zmian na skórze (odleżyny).
Obawa przed wstawaniem i chodzeniem.
Ból i zawroty głowy.
Przygnębienie pacjenta.
Długotrwałe przetaczanie płynów dożylnych.
Chromanie przestankowe.
Duszność.
Brak wiedzy dotyczącej diety.
Trudności ze zorganizowaniem czasu wolnego.
Palenie papierosów jako nałóg.
Ból rany pooperacyjnej.
Lęk i niepokój przed usuwaniem szwów.
Trudności w samodzielnym poruszaniu się.
Obawa o stan zdrowia, o dalsze życie.
Trudności w utrzymaniu higieny ciała.
Ból w chorej kończynie.
Brak apetytu, zmniejszenie łaknienia.
Bezsenność.
Nudności, wymioty.
Lęk przed zabiegiem operacyjnym.
Brak kontaktu z rodziną.
Drętwienie i mrowienie kończyny.
Ból w miejscu owrzodzenia.
Nadwaga.
Złe nawyki higieniczne.
Cukrzyca.
4. Opieka pielęgniarska nad pacjentem z zespołem otępiennym. Sformułowanie problemów pielęgnacyjnych pacjenta. Określenie planu indywidualnej opieki pielęgniarskiej nad pacjentem.
Otępienie dotyka około 10% osób po 65r.ż, a wiek stanowi dobrze udokumentowany, niezależny czynnik ryzyka jego wystąpienia. Naturalny proces starzenia wiąże się z zachodzącymi w ośrodkowym układzie nerwowym zmianami zanikowymi i zwyrodnieniowymi oraz upośledzeniem przekaźnictwa nerwowego. Do otępienia prowadzą najczęściej pierwotnie zwyrodnieniowe choroby ośrodkowego układu nerwowego, które nieodwracalnie uszkadzają mózg; choroba Alzhaimera, ch. Rozsianych ciał Lewy’ego i zwyrodnienie czołowo-skroniowe. Stanowią 50% przypadków. Kolejna duża grupa zespołów otepiennych ma podłoże naczyniowe 13%, a 25% przypadków stanowią zespoły mieszane.
Otępienie nie stanowi jednej jednostki chorobowej – jest to zespół objawów spowodowanych przewlekłą, postępującą chorobą mózgu, w następstwie której dochodzi do upośledzenia funkcji poznawczych , w tym pamięci. Towarzyszy temu obniżenie kontroli nad emocjami i zachowaniem. Otępienie prowadzi do stopniowego upośledzenia samodzielnego funkcjonowania w życiu codziennym. W jego następstwie dochodzi do stopniowego wyłączenia się chorego z aktywności społecznej i coraz większej jego zależności od pomocy i opieki innych osób, najczęściej członków rodziny. W późniejszych okresach choroby może pojawić się również potrzeba umieszczenia pacjenta w instytucji opiekuńczej.
Zalecenia funkcji poznawczych ocenia się w oparciu o standaryzowane testy. Zalecane instrumenty oceny to : Krótki kwestionariusz oceny stanu psychicznego i test rysowania zegara.
Podstawową zasadą postępowania z chorymi jest zapewnienie im niezmienności środowiska i stworzenia jak najlepszych warunków życia. Daje to poczucie stabilności i bezpieczeństwa. Opieka powinna uwzględniać odpowiednie planowanie zajęć chorego, kontrolę przyjmowania posiłków, załatwianie potrzeb fizjologicznych, odczytywanie sygnałów niewerbalnych.
Coraz gorszy kontakt z chorym, brak krytycyzmu wobec choroby i zaburzenia zachowania chorego stanowią ogromne obciążenie dla personelu medycznego , dla rodziny , a w głębokich stadiach otępienia opieka związana jest również z wysiłkiem fizycznym. Zespół terapeutyczny powinien dysponować szerokim zapleczem różnych form wsparcia chorych i ich rodzin w środowisku.
Podstawowym obowiązkiem pracowników służby zdrowia wobez rodziny pacjenta jest udzielenie informacji i wsparcie emocjonalne.
LECZENIE PRZYCZYNOWE – odwracalne zespoły otępienie ( np. operacja neurochirurgiczna, leczenie depresji)
LECZENIE OBJAWOWE- pierwotne – ukierunkowane na zmniejszenie zaburzeń funkcji poznawczych, spowolnienie postępu choroby (leki prokognitywne donepezyl, rywastygmina,memantyna) , wtórne – leczenie zaburzeń emocji, zaburzeń zachowania , objawów psychotycznych(leki przeciwdepresyjne, uspokajające,neuroleptyki)
POSTĘPOWANIE NIEFARMAKOLOGICZNE- stymulacja funkcji poznawczych ( ćwiczenia pamięci, trening orientacji w rzeczywistości, terapia walidacyjna, reminiscencyjna), muzykoterapia , arteterapia( terapia sztuką), trening umiejętności , ćwiczenia fizyczne, kontakt ze zwierzętami
OPIEKA/WSPIERANIE- informacja, wsparcie emocjonalne, grupy wsparcia
Problemy pielęgnacyjne i interdyscyplinarne u pacjentów chorych na zespoły otępienne:
zaburzeń pamięci i innych procesów poznawczych,
zaburzeń nastroju i zachowania,
postępującej utraty samodzielności,
obciążenia rodziny spowodowanego koniecznością sprawowania długoterminowej opieki nad chorym.
Ukierunkowanie działań pielęgnacyjnych uzależnione jest przede wszystkim od zaawansowania choroby i nasilenia objawów. Opieka nad chorymi sprawowana jest najczęściej przez najbliższych w domu lub w zakładach zamkniętych. Potrzeba hospitalizacji chorych powiązana jest zwykle z postępowaniem diagnostycznym lub leczeniem powikłań.
Podstawowe cele opieki pielęgniarskiej to:
pomoc pacjentom w jak najdłuższym utrzymaniu niezależności w czynnościach życia codziennego i kierowaniu życiem osobistym,
zapobieganie izolacji społecznej,
zapobieganie powikłaniom ruchowym, emocjonalnym i wegetatywnym,
łagodzenie cierpienia fizycznego i psychicznego,
pomoc rodzinie w sprawowaniu opieki nad chorym,
zapewnienie godnej i spokojnej śmierci.
1.Ograniczenia w samoopiece spowodowane: zaburzeniami pamięci, orientacji, wyższych czynności nerwowych, zmniejszeniem (utratą) zdolności w podejmowaniu decyzji i odpowiedzialności za siebie oraz zaburzeniami ruchowymi.
Cel opieki - pomoc choremu w zaspokojeniu potrzeb biologicznych i jak najdłuższym utrzymaniu niezależności.
Interwencje pielęgniarskie:
- ocena deficytów w zakresie samoopieki oraz oszacowanie wymaganej pomocy,
- zapewnienie pomocy dostosowanej do stanu niesprawności, stopniowe przejmowanie odpowiedzialności za pacjenta,
- umożliwienie choremu, na miarę jego możliwości, uczestnictwa w procesie pielęgnowania i podejmowanie decyzji
- współpraca z rodziną w zakresie przejęcia odpowiedzialności prawnej za chorego, gdy nie jest on w stanie podejmować decyzji dotyczących własnego życia, nie zaspokaja podstawowych potrzeb (np. potrzeba jedzenia), odmawia wyrażenia zgody lub jest niezdolny do jej wyrażenia z powodu choroby.
- stworzenie pacjentowi warunków bezpieczeństwa i komfortu
regularne, przewidywalne i proste schematy dotyczące czynności życia codziennego (spożywanie posiłków, przyjmowanie leków, wykonywanie ćwiczeń, kładzenie się spać),
wykonywanie czynności w ten sam sposób, o tej samej porze każdego dnia, po kolei, i instruowanie chorego krok po kroku,
systematyczne powtarzanie i łagodne przypominanie zachowanych zdolności, zachowanie spokoju i stosowanie pozytywnych wzmocnień,
niewykonywanie za chorego czynności, które potrafi wykonać samodzielnie,
zorganizowanie otoczenia w sposób funkcjonalny i bezpieczny (nieprzestawianie mebli, utrzymanie porządku),
współpraca z rodziną w zakresie przejęcia odpowiedzialności prawnej za chorego, gdy nie jest on w stanie podejmować decyzji dotyczących własnego życia, nie zaspokaja podstawowych potrzeb (np. potrzeba jedzenia), odmawia wyrażenia zgody lub jest niezdolny do jej wyrażenia z powodu choroby.
2.Upośledzenie codziennego funkcjonowania oraz utrata kontroli nad własnym życiem związana z zaburzeniami pamięci.
Cel opieki - pomoc choremu w orientacji w otoczeniu oraz w jak najdłuższym zachowaniu pamięci o własnym życiu i przeszłości.
Interwencje pielęgniarskie:
- ocena zaburzeń pamięci i zastosowanie metod usprawniających pamięć w zależności od głębokości otępienia
- sporządzanie i umieszczanie w widocznym miejscu listy codziennych czynności, kartek z przypomnieniami; pisanie instrukcji wykonania prostej czynności; zapisywanie nazwisk i często używanych numerów telefonów; umieszczanie naklejek na szufladach i innych przedmiotach, a z czasem zamiana ich na obrazki lub tzw. piktogramy (gdy chory utraci zdolność czytania lub nie będzie rozumiał tego, co czyta); umieszczenie zegara (kalendarza) w widocznym miejscu (skreślanie minionych dni ułatwia orientację w czasie),
- usunięcie zbędnych przedmiotów, jeśli chory nie wie i nie pamięta, do czego służą,
- pozostawianie w niezmienionym miejscu rzeczy osobistych (np. przyborów toaletowych, okularów),
- ograniczenie miejsc, w których chory może trzymać rzeczy osobiste, np. szuflad, szafek,
- przechowywanie wartościowych przedmiotów w bezpiecznym miejscu,
- sprawdzanie zawartości kosza na śmieci przed jego opróżnieniem,
- podawanie dodatkowych informacji, gdy chory nie wie, z kim rozmawia, gdzie się znajduje (pomoc w skoncentrowaniu się na znajomych szczegółach),
- przypominanie choremu, gdzie się znajduje (np. w szpitalu), uspokajanie, respektowanie przyzwyczajeń, zadbanie, aby podczas badań chorego była osoba bliska, zachęcanie jej do częstych odwiedzin,
- pozwolenie choremu hospitalizowanemu na noszenie własnych piżam ubrań, ustawienie fotografii bliskich osób na stoliku przyłóżkowym,
- przestrzeganie jednolitych zasad postępowania wobec chorego przez cały zespół pielęgniarski,
- zachęcanie pacjenta do udział w terapii zajęciowej,
3. Zagrożenie bezpieczeństwa i możliwość zaginięcia chorego w związku z zaburzeniami pamięci, orientacji i wędrowaniem.
Cel opieki - zapewnienie bezpieczeństwa choremu.
Interwencje pielęgniarskie:
- objęcie chorego ścisłą obserwacją i częste upewnianie się, czy znajduje się on na oddziale,
- towarzyszenie choremu w drodze na badania i koniecznych wyjściach na zewnątrz oddziału,
- założenie choremu na rękę identyfikatora z danymi personalnymi i nazwą oddziału.
4.Zaburzenia komunikowania spowodowane zmianami w o.u.n.
Cel opieki - podtrzymanie komunikacji werbalnej i pozawerbalnej.
Interwencje pielęgniarskie:
- inicjowanie kontaktu i podtrzymywanie chęci kontaktu przez chorego (również w trakcie czynności pielęgnacyjnych). Przedstawienie się, gdy jest się osobą obcą lub chory ma trudności z przypomnieniem sobie danej osoby (nie należy mówić np. „wie pan/i kim jestem, prawda?"),
- zwracanie się do chorego po nazwisku, z utrzymaniem kontaktu wzrokowego, mówienie powoli, niskim, łagodnym tonem, wyraźnie, używanie krótkich zwrotów (pytań, instrukcji),
- upewnienie się, czy jest się słyszanym przez chorego, w razie potrzeby zapewnienie choremu aparatu słuchowego i sprawdzanie jego funkcjonowania,
- używanie wobec chorego jednocześnie komunikatów werbalnych i poza-werbalnych, szczególnie wtedy, gdy chory nie rozumie mowy, « pokazywanie, naprowadzanie, wręczanie przedmiotów, opisywanie czynności gestami, np. inicjowanie ruchów chorego podczas mycia,
- stosowanie zasad aktywnego słuchania (komunikowanie choremu, że jest słuchany, dawanie czasu na odpowiedź, nieprzerywanie, zachęcanie do kontynuowania wypowiedzi, gdy zatrzyma się w środku wypowiedzi (oczekiwanie na słowa, powtarzanie kilka razy ostatnich zwrotów, słów) lub stosowanie pytań rozstrzygnięcia (wyprzedzanie i próba odgadnięcia, co chory może mieć na myśli),(unikanie ośmieszania, krytyki, wyrażania negatywnych emocji, pośpiechu, mówienia o chorym w trzeciej osobie („on, ona"),(używanie technik odzwierciedlania, parafrazowania itp., szczególnie gdy chory nie może lub nie chce mówić, (stosowanie dotyku po uprzedzeniu chorego,)
- odwracanie uwagi chorego lub próba zmiany tematu, gdy powtarza wypowiedzi, pytania,
- eliminowanie hałasu i działań utrudniających koncentrację chorego,
- uzyskiwanie informacji od chorego na temat samopoczucia psychicznego i fizycznego przez formułowanie pytań dotyczących konkretnych potrzeb, np. czy jest głodny, śpiący, czy ma wygodne ubranie, czy ma potrzebę pójścia do toalety, czy jest odpowiednia temperatura w otoczeniu,
- okazywanie zainteresowania oraz obecność przy chorym nawet wtedy, gdy utracił zdolność porozumiewania się z innymi osobami i otoczeniem.
5.Niewłaściwe zachowania chorego: 1) gwałtowne/agresywne, 2) seksualne, 3) wykonywanie bezcelowych czynności, 4) reakcje katastroficzne, spowodowane procesem chorobowym, zaostrzeniem innych chorób, nieumiejętnym postępowaniem wobec chorego.
Cel opieki - pomoc choremu w opanowaniu niewłaściwych zachowań i korygowanie ich.
Interwencje pielęgniarskie:
- minimalizowanie występowania niewłaściwych zachowań oraz zapobieganie niekontrolowanym reakcjom katastroficznym
obserwacja i ocena objawów narastającego stresu oraz zastosowanie metod ukierunkowanych na zapobieganie występowaniu czynników nasilających stres,
- jeśli występują zachowania gwałtowne
zachowanie spokoju (w postawie, wypowiedziach, zachowaniach niewerbalnych),
nieinterpretowanie złości chorego oraz unikanie reakcji gniewu, złości, używania siły,
ograniczenie liczby i nasilenia bodźców, np. posiłki i inne czynności, które wymagają uwagi trzeba organizować w miejscach, w których nie będzie innych osób; należy wyłączyć radio i telewizor,
gdy zachowania gwałtowne nasilają się podczas wykonywania rutynowych czynności (związanych z ubieraniem, myciem, karmieniem), należy przed wykonywaniem danej czynności dotknąć np. tej ręki, którą chory ma włożyć w rękaw lub tej części ciała, którą chory ma umyć lub dotknąć ręką chorego łyżkę, aby ją podniósł do ust,
jeśli chory nie rozumie, co się wokół dzieje, starać się zrozumieć sytuację i wyjaśnić ją choremu,
odwrócenie uwagi chorego od wydarzenia, które wywołało gwałtowną reakcję lub zidentyfikowanie przyczyny jej wystąpienia, aby zapobiec podobnym sytuacjom w przyszłości lub zmniejszyć ich nasilenie.
podawanie małych dawek leków uspokajających na zalecenie lekarza, jeżeli niektóre zachowania nadal utrzymują się (efekt przedłużającej się reakcji katastroficznej),
- gdy agresja czynna występuje stale lub chory jest mocno zaburzony i niedostosowany
wymagany jest ścisły nadzór medyczny i współpraca z lekarzem mającym doświadczenie w psychogeriatrii,
w ostateczności - zastosowanie środków przymusu na zlecenie lekarza lub na podstawie własnej oceny sytuacji i niezwłoczne powiadomienie o tym lekarza,
- podczas powtarzania bezsensownych czynności ignorowanie ich lub zaproponowanie innej czynności, aby chory czuł się potrzebny (nieprzerywanie na siłę - możliwość nasilenia pobudzenia),
- organizowanie czasu w taki sposób, aby wykonywać mniej obciążające zadania wieczorem, np. wcześniej przygotować kąpiel,
- jeżeli u chorego występują: niestosowne zachowania seksualne (np. chodzenie nago, obnażanie się publiczne, bawienie się genitaliami, ma-sturbacja), zachowania kojarzone z seksualnymi (rozpinanie guzików, zdejmowanie ubrania, drapanie się w okolicy genitalnej)
zachowanie spokoju, odwrócenie uwagi, danie choremu czegoś do ręki, spokojne wyprowadzenie z pomieszczenia,
zakładanie koszul, bluzek zapinanych z tyłu oraz ocena, czy np. rozpinanie przez chorego guzików, zdejmowanie ubrania komunikuje potrzeby fizyczne (np. chęć pójścia spać, dyskomfort fizyczny), a drapanie się w okolicy genitalnej jest objawem np. zmian infekcyjnych,
jeśli chory składa propozycje seksualne innym osobom - podjęcie próby wyprowadzenia chorego z błędu i uświadomienie kim są osoby,
- jeżeli występują zachowania świadczące o objawach psychotycznych (złudzenia, urojenia, omamy)
zachowanie spokoju, wysłuchanie chorego,
zachęcanie do ujawniania przeżyć, niepodzielanie zaburzonych spostrzeżeń i przedstawienie własnych, niezaprzeczanie psychotycznym wypowiedziom,
okazanie zrozumienia i troski oraz zapewnianie, że wszystko jest pod kontrolą i sprawdzimy, czy nic choremu nie zagraża,
odwrócenie uwagi,
podawanie leków na zlecenie lekarza.
6. Ryzyko wystąpienia depresji i samookaleczenia spowodowane procesem chorobowym i/lub będące reakcją na rozpoznanie choroby.
Cel opieki - zmniejszenie objawów depresji i zapobieganie samouszkodzeniom (zaplanowanie i realizacja samobójstwa zwykle przekraczają możliwości chorego).
Interwencje pielęgniarskie:
ocena stopnia nasilenia objawów depresji, ewentualnego ryzyka samouszkodzenia i podjęcie stosownych interwencji,
poważnie traktowanie sygnalizowanego przez pacjenta złego samopoczucia, skarg somatycznych i komunikatów o samobójstwie oraz zgłoszenie ich lekarzowi i/lub nawiązanie kontaktu z psychologiem klinicznym,
dążenie do uzyskania zapewnienia od chorego (jeśli pozwala na to jego stan zdrowia), że będzie zgłaszał personelowi objawy złego samopoczucia, np. obniżonego nastroju, lęku, myśli i tendencji samobójczych,
inicjowanie kontaktu z chorym i zapewnienie stałego wsparcia emocjonalnego (we współpracy z lekarzem, neuropsychologiem, duchownym), szczególnie podczas doświadczania przez chorego złego samopoczucia,
zapewnienie choremu zajęć na miarę jego możliwości, dających poczucie zadowolenia oraz umożliwienie odwiedzin znajomych, przyjaciół,
podawanie leków przeciwdepresyjnych na zlecenie lekarza,
usunięcie niebezpiecznych przedmiotów (np. noże, leki), jeśli występują myśli lub tendencje samobójcze.
5 Zasady usprawniania starszych pacjentów.
Wg Wielkiego słownika języka polskiego aktywność jest zdolnością do intensywnego działania; jest to energia, która stwarza szansę na kontaktowanie i porozumiewanie się z innymi ludźmi, co ma szczególne znaczenie w wieku starszym. Aktywność umożliwia zaspokojenie potrzeb bio-psycho-społecznych, daje poczucie satysfakcji. Jest warunkiem odgrywania ról społecznych, funkcjonowania w grupie, w społeczeństwie. Idąc za myślą Adama Zycha aktywność jest wrodzoną skłonnością lub zdolnością człowieka do działania, będąca sposobem poznawania rzeczywistości, a także rozumiana jako właściwość psychiczna przejawiająca się w fizycznych i intelektualnych działaniach, uwarunkowana jest w dużej mierze czynnikami osobowościowymi.
Podział aktywności na trzy typy:
— formalną — działalność w różnych stowarzyszeniach społecznych, w polityce, w pracach na rzecz środowiska lokalnego, wolontariat;
— nieformalną — polegającą na kontaktach z rodziną, przyjaciółmi, znajomymi, sąsiadami;
— samotniczą — obejmującą oglądanie telewizji, czytanie, rozwijanie własnych zainteresowań, hobby.
Aktywność społeczna
Działania społeczne są bardzo ważne w życiu każdego człowieka – szczególnie dla osób starszych, gdyż pozwalają one zaspokajać potrzeby indywidualne, grupowe, potrzebę afiliacji i kontaktów społecznych, uznania, oparcia, opieki, bezpieczeństwa i samorealizacji. Poza tym przeciwdziałają one izolacji i osamotnieniu przy czym nadają codziennemu życiu sens oraz poczucie własnej wartości i godności.
Wyniki wielu badań ukazują aktywność społeczną osób starszych niekorzystnie, jako ograniczoną zazwyczaj do najbliższych kręgów (rodzina, przyjaciele, sąsiedzi) i tym samym nie mającą większego znaczenia dla życia w szerszych kręgach społecznych.
Od połowy XX wieku notuje się zjawisko gwałtownego starzenia się społeczeństw, które jest konsekwencją wydłużenia się średniego okresu ludzkiego życia – lepsze warunki bytowania, poprawa opieki medycznej, podniesienie poziomu wykształcenia.
Bardzo często nasze społeczeństwo daje do zrozumienia osobom starszym, że są one mniej użyteczne, że nie są oni pełnoprawnymi obywatelami oraz że liczą się przede wszystkim ludzie młodzi, sprawni i dynamiczni. Zwykle osobę starszą uznaje się za chorą, biedną, brzydko ubraną, zaniedbaną, samotną, bez perspektyw. Ta negatywna opinia sprawia, że większość ludzi w podeszłym wieku zaczyna w nią wierzyć i patrzeć na siebie tak, jak oczekuje od nich otoczenie.
Wśród ofert aktywności społecznej skierowanych do osób starszych największą popularnością cieszą się następujące formy spędzania czasu wolnego:
— Uniwersytety Trzeciego Wieku prowadzące działalność edukacyjną, kulturalną, społeczną i opiekuńczą, które sprawiają, że ludzie starsi chcą się ze sobą spotykać i przebywać, chcą sobie wzajemnie pomagać, służyć bogatym doświadczeniem
zawodowym i życiowym. Słuchacze UTW, jak donosi Sitarczyk, są najczęściej osobami
zadowolonymi z życia, szczególnie z rodziny, pracy zawodowej i kontaktów towarzyskich;
— wolontariat, czyli działanie na rzecz ludzi potrzebujących, które daje poczucie użyteczności i satysfakcji z wykonywania nawet drobnych czynności. Wolontariuszy w starszym wieku spotyka się w szpitalach, hospicjach, schroniskach, gdzie odwiedzają samotne osoby; chętnie robią też zakupy, czytają książki lub prasę pensjonariuszom
domów pomocy społecznej, chodzą z nimi na spacery, wystawy, do teatru lub do lokali użyteczności publicznej. Wolontariat może mieć charakter pracy indywidualnej lub grupowej — skupionej w różnych organizacjach kościelnych lub świeckich. Bezinteresowna działalność na rzecz osób potrzebujących może mieć charakter krótkoterminowy (akcyjny) i bezterminowy — stały i regularny, na przykład praca w świetlicach środowiskowych, ośrodkach pracy z dziećmi;
— kluby seniora, w ramach których osoby w starszym wieku mogą ciekawie i aktywnie spędzać czas, organizując wyjścia/wyjazdy do teatru czy opery, wycieczki i wyjazdy turystyczno-plenerowe, a także uczestnicząc w różnych szkoleniach (np. kursach obsługi i korzystania z komputera i Internetu).
— zajęcia muzyczne, które w zależności od formy aktywności mogą mieć charakter:
· pasywny, odbiorczy, oparty na słuchaniu muzyki;
· aktywny, czynny, oparty na ekspresji dźwiękowej z pomocą instrumentów lub głosu ludzkiego (śpiew);
· choreografii, rytmiki, gdzie istotą zajęć jest taniec, ruch ciała w rytmie muzyki.
6. i 7. Zadania pielęgniarki wynikające z opieki nad pacjentem z nietrzymaniem moczu/stolca
Pytanie o sprawność trzymania moczu powinno być rutynowym elementem oceny pacjenta geriatrycznego . wywiad należy poszerzyć o czynniki ryzyka nieotrzymania moczu . o częstośc i nasilenia jego epizodów, okoliczności w jakich wsytępują, stopień w jakim wpływają na codzienne życie pacjenta, sposoby radzenia sobie, oddawanie moczu nocą, objawy dyzuryczne, ważne są : od kiedy i jak szybko nasilał się problem, dotychczasowy wywiad chorobowy, przebyte choroby, operacje , stosowane leki, dotychczasowe próby leczenia nieotrzymania moczu, zaburzenia w wyp®óżnianiu, w przypadku kobiet- wywiad ginekologiczny.
Kolejnymi krokami w diagnostyce nieotrzymania moczu są dokładne badania przedmiotowe, badanie ginekologiczne ocena sprawności fizycznej i psychicznej stanu neurologicznego. Badania laboratoryjneobejmować powinny przede wszystkim ogólne badanie moczu. Za pomocą cewnikowania lub badania USG po mikcji ocenia się objętość moczu zalegającego, a u kobiet wykonuje się test wysiłkowy. Dla dalszego postępowania ważne jest to jakim obciążeniem jest nieotrzymanie moczu dla pacjenta i jego opiekuna, istotne są poziom współpracy z pacjentem, a także choroby współistniejące, rokowanie i oczekiwana długość życia.
Celem postępowania pielęgniarki powinno być dążenie do tego , aby pacjent uzyskał pełną kontrolę nad trzymaniem moczu . nie zawsze jest to możliwe , szczególnie w przypadku osób starszych niepełnosprawnych lub terminalnie chorych, staramy się zapobiegać powikłaniom nieotrzymania moczu za pomocą pomocniczych środków higienicznych – podpasek, pieluchomajtek, cewnika. Gdy jest małą objętość moczu zalegającego w pęcherzu, dobra sprawność, zachowana motywacja wtedy stosujemy metody behawioralne takie jak : ćwiczenia mięśni dna miednicy ( ćwiczenia Kegla, biofeedback,elektrostymulacja), ćw pęcherza, właściwe zasady oddwania moczu w ciągu doby i podaż płynów. Duża objętość moczu zalegającego w pęcherzu – rozważenie potrzeby cewnikowania (okresowe – po interwencji chirurgicznej,ogólnym znieczuleniu,lekach), leczenie chorób współistniejących, ocena/korekta farmakoterapii, FARMAKOTERAPIA- zależna od mechanizmu nieotrzymania moczu, LECZENIE CHIRURGICZNE- po wykluczeniu przyczyn odwracalnych, po próbie leczenia zachowawczego i poprzedzone badaniami urydomicznymi, POMOCNICZE ŚRODKI HIGIENICZNE – podpaski, pielucho majtki ,specjalna bielizna , CEWINK NA STAŁE- rozwiązanie ostateczne
NIETRZYMANIE STOLCA- najczęstszą przyczyną wśród starszych osób jest przewlekłe zaparcie i będące jego konsekwencją kałowe zatkanie odbytnicy. Nieotrzymanie stolca może być następstwem schorzeń dystalnego odcinka przewodu pokarmowego i wymagać odpowiedniego postępowania chirurgicznego, jeżeli stan pacjenta na to pozwala. W stadium demencji należy podjąć próbę wykształcenia u chorego dobowego rytmu oddawania stolca, co znacznie poprawi opiekę nad nim. Ważne jest wdrożenie odpowiedniego postępowania pielęgnacyjnego w przypadku incydentów nieotrzymania stolca, zapobiegającego jego powikłaniom, takim jak odleżyny, zakażenie.
Nieotrzymanie stolca może pojawić się też u osób starszych w przypadku biegunek, pomocne będzie w tym przypadku leczenie przyczynowe oraz rozważne stosowanie środków zapierających.
W opanowaniu nieotrzymania stolca pomocny jest trening jelita grubego. Powinna go poprzedzić ocena sprawności psych i fiz chorego, ocena funkcji jelit i zwieraczy, przyczyn, czas trwania i stopnia zaburzeń oraz poziomu współpracy ze strony rodziny/opiekunów. Należy odnotować wzorzec wypróżnień chorego: schemat czasowy, ich wielkość, okoliczności oraz związek z posiłkiem i aktywnością chorego. Ważne jest zidentyfikowanie bodźców stymulujących wypróżnienie oraz stopnia odczuwania przez chorego konieczności wypróżnienia. W oparciu o zebrane informacje można w odpowiedni sposób zaplanować korzystanie z toalety w ciągu dnia. Wyrobienie nawyku ułatwić może stosowanie początkowo czopków glicerynowych na pół h przed spodziewanym wypróżnieniem, przyjęcie przez pacjenta pozycji siedzącej, głębokie oddechy i masaż powłok brzusznych podczas defekacji, ważne jest odnotowywanie podjętych prób i efektów, by móc ocenić skuteczność postępowania i odpowiednio je korygować.
8. Opieka pielęgniarska nad osobą z Chorobą Alzheimera. Działania interdyscyplinarne ukierunkowane na pacjenta i rodzinę.
Ocena deficytu samo opieki i oszacowanie wymaganej pomocy,
Zapewnienie pomocy dostosowanej do stanu niesprawności, stopniowe przejmowanie odpowiedzialności za pacjenta,
Stworzenie pacjentowi warunków bezpieczeństwa,
Systematyczne przypominanie i łagodne powtarzanie
Zorganizowanie otoczenia w sposób funkcjonalny i bezpieczny,
Usunięcie zbędnych przedmiotów jeśli chory ich nie zna i nie wie do czego służą,
Pozostawianie rzeczy osobistych chorego w określonym miejscu,
Ograniczanie miejsc gdzie chory trzyma swoje rzeczy osobiste,
Przechowywanie wartościowych przedmiotów w bezpiecznym miejscu,
Przypominanie choremu gdzie się znajduje, uspokajanie, respektowanie przyzwyczajeń, stosowanie odzwierciedlenia dla wyrażanego poczucia straty,
Pokazywanie, naprowadzanie, informowanie chorego gestami,
Stosowanie zasad aktywnego słuchania,
Eliminowanie hałasu i działań utrudniających koncentrację chorego,
Uzyskiwanie od chorego informacji na temat jego samopoczucia,
9. Komunikowanie interpersonalne z pacjentem w podeszłym wieku.
Warto pamiętać, że choć porozumienie z osobą starszą bywa prawdziwym wyzwaniem, powinniśmy je podjąć. Dzięki utrzymaniu ciepłych relacji z sędziwym bliskim, pogłębimy szacunek dla naszych więzi i pomagamy poprawić jakość życia wiekowych przyjaciół.
O czym trzeba pamiętać
• Zmiany fizyczne mają wpływ na jakość komunikowania się.
Związane z wiekiem pogorszenie możliwości fizycznych czyni komunikację trudniejszą. Jednym z najpowszechniejszych tu problemów jest niedosłuch, który sprawia, że trudniej zrozumieć rozmówcę. Starszy interlokutor kilkakrotnie prosi o powtórzenie komunikatu zniechęcając się tym, zaś młodszy irytuje się z powodu konieczności nadmiernie głośnego - jego zdaniem - wypowiadania kwestii. Jak sobie z tym poradzić? Przede wszystkim, należy wyrażać się jasno, mówić głośno, wyraźnie, bez pośpiechu. Być może warto pomyśleć też o aparacie słuchowym przy znacznym pogorszeniu słuchu. Obecnie na rynku dostępne są profesjonalne urządzenia, których można używać z dyskrecją. Podobnie, wskazane jest, aby zakupić telefon z prostym w obsłudze menu oraz mikrofonem o wysokiej czułości.
Niektóre osoby starsze doświadczają niekorzystnych zmian w zdolności mówienia, ich głos staje się słabszy, mniej wyraźny, trudniejszy do zrozumienia. Problemem może być także pogarszający się wzrok. Nie bierz do siebie tego, że nawet bliska ci starsza osoba nie rozpozna cię od razu.
Normą jest także to, iż wielu starszych ludzi doświadcza kłopotów z pamięcią. W większości przypadków pogorszeniu ulega pamięć krótkotrwała (służąca do czasowego zapamiętywania danych zmysłowych lub informacji pobranej z pamięci długotrwałej), co czyni trudniejszym zapamiętanie wydarzeń mających miejsce ostatnio. Trzeba więc wykazać się cierpliwością, aby nie intensyfikować nieporozumień i irytacji z obu stron.
• Pozwól osobom starszym powspominać i okazać żal.
Sędziwy wiek wiąże się z rozległym doświadczeniem, także przykrym. Osoba starsza zna uczucia rodzące się w wyniku utraty przyjaciół i krewnych, konieczności rezygnacji z pracy, zmiany dotychczasowego stylu życia, pojawienia się kłopotów ze zdrowiem. To wszystko rzutuje na sposób postrzegania świata i siebie. Smutek i żal może doprowadzić do depresji, alienacji, drażliwości. Jeśli zauważysz objawy tego rodzaju, postaraj się o profesjonalną pomoc medyczną lub psychologiczną dla osoby starszej.
• Szanuj wiedzę rozmówcy i wartości przezeń wyznawane.
To niezbywalny element dobrej komunikacji ludzi w każdym wieku, ale różnica pokoleniowa może sprawić, że znacznie trudniej młodszym rozmówcom pogodzić się z diametralnie innymi ideami wyznawanymi przez starszego interlokutora. Warto mieć wzgląd na odmienne doświadczenia i czasy, na które przypadały młode lata naszego dyskutanta. Ludzie starsi są bardziej wyczuleni na przejawy postponowania ich poglądów, łatwo im sprawić przykrość. Delikatność we wszelkich sporach z nimi jest warunkiem sine qua non dobrej komunikacji.
10. Specyfika postępowania pielęgniarskiego w wybranych patologiach układu oddechowego:
w przebiegu POCHP (przewlekły uporczywy kaszel, duszność).