Spis Treści : 1. Istota strategii zrównoważonego rozwoju. 2. Źródła i negatywne skutki hałasu. 3. Niszczenie warstwy ozonowej. 4. Krążenie wody w przyrodzie. 5. Przyczyny degradacji ziemi. 6. Główne sposoby ochrony wód. 7. Obieg azotu w przyrodzie. 8. Skutki emisji kwaśnych deszczy do atmosfery. 9. Skutki emisji smogu do atmosfery. 10. Energetyka konwencjonalna jako źródło zanieczyszczenia atmosfery.* 11. Obieg węgla w przyrodzie. 12. Zanieczyszczenia wód, przyczyny, skutki, skala zjawiska.
1. Istota strategii zrównoważonego rozwoju
Zgodnie z raportem Burtland mówimy, że rozwój ludzkości jest zrównoważony, jeśli współczesne pokolenia zaspokajają swoje potrzeby, nie zachcianki, korzystając z zasobów Ziemi w taki sposób, aby nie ograniczać możliwości zaspokajania potrzeb przyszłych pokoleń. Dla promowania trwałości rozwoju konieczne jest określenie celów polityki środowiskowej i gospodarczej: -ożywienie wzrostu gospodarczego
-zaspokojenie podstawowych potrzeb ludzkich w zakresie pracy, pożywienia, energii i higieny
-stabilizacja liczby ludności
-ochrona i pomnażanie bogactw naturalnych
-zmiana profilu technologii oraz metod zarządzania rynkiem
-kojarzenie praw ekologii i ekonomi w procesie decyzyjnym
Zrównoważony rozwój posiada 3 cechy charakterystyczne:
1. Zrównoważoność- aspekt strukturalny- utrzymywanie właściwych proporcji pomiędzy rozwojem i ochroną środowiska.
2. Trwałość- aspekt czasowy- możliwość kontynuowania rozwoju w dużej skali czasowej.
3. Samopodtrzymywanie- aspekt motywacyjny- konieczność stwarzania rezerw i bodźców do dalszego rozwoju.
2. Źródła i negatywne skutki hałasu.
Źródła hałasu: komunikacja miejska, samoloty, samochody, maszyny w zakładach pracy, maszyny budowlane, obiekty przemysłowe, obiekty rozrywkowe i sportowe, pociągi.
Społeczne i zdrowotne skutki oddziaływania hałasu wyrażają się :
-szkodliwym działaniem na zdrowie ludności;
- obniżeniem sprawności i chęci do działania oraz wydajności pracy;
- negatywnym wpływem na możliwość komunikowania się;
- utrudnianiem odbioru sygnałów optycznych;
- obniżeniem sprawności nauczania;
- powodowaniem lokalnych napięć i kłótni między ludźmi;
- zwiększeniem negatywnych uwarunkowań w pracy i komunikacji, powodujących wypadki;
- rosnącymi liczbami zachorowań na głuchotę zawodową.
Hałas powoduje pogorszenie jakości środowiska przyrodniczego, a w konsekwencji:
- utratę przez środowisko naturalne istotnej wartości, jaką jest cisza;
- zmniejszenie (lub utratę) wartości terenów rekreacyjnych lub leczniczych;
- zmianę zachowań ptaków i innych zwierząt (stany lękowe, zmiana siedlisk, zmniejszenie liczby składanych jaj, spadek mleczności zwierząt i inne).
Hałas powoduje ujemne skutki gospodarcze, takie jak :
- szybsze zużywanie się środków produkcji i transportu;
- pogorszenie jakości i przydatności terenów zagrożonych nadmiernym hałasem oraz zmniejszenie przydatności obiektów położonych na tych terenach;
- absencję chorobową spowodowaną hałasem i wibracjami, z czym są związane koszty leczenia, przechodzenia na renty inwalidzkie, utrata pracowników;
- pogorszenie jakości wyrobów (niezawodności, trwałości);
- utrudnienia w eksporcie wyrobów nie spełniających światowych wymagań ochrony przed hałasem i wibracjami.
3. Niszczenie warstwy ozonowej.
Ozon jest podstawowym gazem ograniczającym dopływ do powierzchni Ziemi szkodliwego dla organizmów żywych promieniowania ultrafioletowego Słońca. Największa zawartość ozonu występuje w tzw. Ozonosferze, na wysokości mniej więcej 15-50 km.
Za niszczenie ozonosfery odpowiedzialne są przede wszystkim procesy chemiczne z udziałem chloru i bromu. Głównym sprawcą odpowiedzialnym za zjawisko degradacji ozonu są gazy halogenowe- sztucznie wytworzone chloro- lub bromopochodne węglowodorów, zaliczane są do nich także, najbardziej znane, freony.
Gazy halogenowe, nieaktywne chemicznie w dolnych warstwach troposfery, w drodze dyfuzji mogą przedostawać się do stratosfery. Tam pod wpływem wysokoenergetycznego promieniowania ultrafioletowego, ulegają rozpadowi (fotolizie). Podczas tej reakcji zostaje uwolniony wysoko reaktywny brom lub chlor, które to gazy są odpowiedzialne za rozpad ozonu.
Systematyka g. h.: CFC, HCFC, HFC, FC, HC.
Oprócz freonów niezwykle groźnymi źródłami chloru w atmosferze są dwa rozpuszczalniki: tri chloroetan i tetrachlorek węgla stosowane w przemyśle do czyszczenia mechaniki i sprzętu elektronicznego, a także w aerozolach.
4. Krążenie wody w przyrodzie.
Cykl hydrologiczny, jest to stały, powtarzający się obieg wody między powietrzem, lądami i oceanem. Na krążenie wody miedzy systemami mają wpływ takie procesy jak
-parowanie-przechodzenie wody ze stanu ciekłego do gazowego, zachodzi w każdej temperaturze z powierzchni wody, gleby, szaty roślinnej(transpiracja roślin), parowanie zależy od temperatury otoczenia i parującego ciała, wilgotności, ruchu oraz ciśnienia powietrza,
-kondensacja- skraplanie się pary wodnej w atmosferze, w wyniku czego powstają chmury, mgły i opady, warunkiem kondensacji jest całkowite nasycenie się powietrza parą wodną, spadek temp. Powietrza do tzw. punktu rosy (poziom przy którym następuje całkowite nasycenie), a także obecność jąder kondensacji(umożliwiają osiadanie pary wodnej w postaci mikroskopijnych kropelek wody lub kryształków lodu,
-sublimacja- przechodzenie pary wodnej w stan stały, w jego wyniku powstają kryształki lodu, ma to miejsce w powietrzu u temperaturze punktu rosy poniżej 0oC.
Opady są to produkty kondensacji pary wodnej spadające lub osiadające na powierzchni Ziemi, mogą mieć postać deszczu, śniegu lub gradu.
Osady atmosferyczne to opady osiadające na powierzchni Ziemi: rosa, szron i szadź.
Infiltracja wody to wsiąkanie wody opadowej do gruntu, która zasila wody gruntowe i podziemne.
Spływ powierzchniowy występuje gdy intensywność opadu przekracza pojemność infiltracyjną gleby.
Najważniejszą siłą napędową cyklu hydrologicznego jest absorpcja (pochłanianie) energii słonecznej, która wywołuje parowanie.
W cyklu hydrologicznym wyróżnia się dwa obiegi:
-mały- parowanie wody powierzchni oceanów, przemieszczanie się pary wodnej wraz z masami powietrza na kontynenty, gdzie ulega ona kondensacji i w postaci opadów atmosferycznych opada na ich powierzchnię; w tym obiegu przy niewielkiej ruchliwości mas, spadający deszcz z reguły szybko paruje, skrapla się i spada ponownie w ciągu następnych dni w postaci deszczu;
-duży- masy powietrza atmosferycznego są bardziej ruchliwe, więc mniej wody uczestniczy w obiegu- woda skrapla się w dużej odległości od miejsca parowania, tworzy się wówczas układ interakcyjny ocean-kontynent, a czas obiegu wody wydłuża się nawet do kilku lat.
5. Przyczyny degradacji ziemi.
-naturalne: wiatr, woda;
-antropogeniczne: geotechniczne, agrotechniczne, przemysłowe, urbanizacyjne, komunikacyjne.
Ze względu na charakter czynników, jak i ich genezę, degradacja może się przejawiać w formie: wyjałowienia ze składników pokarmowych i naruszenia równowagi jonowej, zakwaszenia lub alkalizacji środowiska, zanieczyszczenia składnikami fitotoksycznymi, zasolenia, nadmiernego ubytku próchnicy, przesuszenia, zawodnienia, erozji, zniekształcenia struktury rzeźby terenu, mechanicznego uszkodzenia i zniszczenia poziomu próchniczego, zanieczyszczenia mechanicznego, techniczno-przestrzennego rozdrobnienia powierzchni biologicznie czynnej, zanieczyszczenia biologicznego.
Erozja jest to naturalny proces geologiczny (przyśpieszony przez działalność człowieka), który- obok wietrzenia i ruchów masowych- ma największy wpływ na rzeźbę lądowej części. Jest niszczenie górnych warstw gleby na skutek działania wody (erozja wodna), siły grawitacji przy współudziale wody (erozja wodno-grawitacyjna) lub wiatru (erozja eoliczna). Warunki, które decydują o pojawieniu się oraz nasileniu degradacji, to przede wszystkim: klimat, ukształtowanie terenu, skład granulometryczny gleby, sposób zagospodarowania i pokrycia terenu, agrotechnika.
Zubożenie w składniki pokarmowe także ma znaczny udział w degradacji gleby. Intensyfikacja rolnictwa w połączeniu z brakiem nawożenia prowadzi do szybkiego wyjaławiania gleby. Wycofywane z gruntu, wraz z masą roślinną, składniki pokarmowe należy systematycznie uzupełniać poprzez nawożenie nawozami mineralnymi bądź gnojownicą. Niedobór związków pokarmowych często idzie w parze ze wzrostem zakwaszenia.
Zakwaszenie gleby może następować w sposób naturalny pod wpływem specyficznego układu czynników ekologicznych (np. zakwaszenie gleby pod lasami iglastymi) lub na skutek działania czynników antropogenicznych:
-zanieczyszczenia atmosfery tlenkami węgla, siarki i azotu,
-zanieczyszczenia wód gruntowych,
-niewłaściwe stosowanie zabiegów agrotechnicznych,
-niewłaściwe nawożenie
Degradacja chemiczna polega na wprowadzeniu do gleby różnych związków chemicznych pochodzenia zewnętrznego, wpływających na ograniczenie bądź też całkowite zniszczenie jej aktywności.
6. Główne sposoby ochrony wód.
Najważniejszym sposobem, dzięki któremu można wpływać na ochronę wód jest budowa oczyszczalni ścieków. W naszym kraju zaczynają się pojawiać bardzo nowoczesne oczyszczalnie, dzięki którym możliwe jest oczyszczanie ścieków oraz wprowadzanie ich do dalszego użycia. Taka oczyszczalnia znajduje się np. w gminie Miedźno. Kolejnym sposobem ochrony wód jest składowanie odpadów w specjalnie wyznaczonych do tego celu miejscach. Niestety bardzo często można zaobserwować śmieci typu puszki, papierki pływające w naszych rzekach. Musimy pamiętać, iż takim zachowaniem szkodzimy nie tylko środowisku, ale także samemu sobie. Nowoczesnym sposobem ochrony wód jest stosowanie filtrów czyszczących wodę. Ponadto możemy przyczynić się do ochrony zasobów wodnych poprzez mini oczyszczalnie domowe. Ważnym czynnikiem wpływającym na zwiększenie zanieczyszczenia wód są środki czyszczące. Zawierają one różnego rodzaju szkodliwe składniki. Powinniśmy uważać z ich stosowaniem, a najlepiej unikać nieznanych środków czyszczących
7. Obieg azotu w przyrodzie.
Azot jest jednym z najważniejszych pierwiastków- stanowi około 80% atmosfery ziemskiej, występuje ponadto w martwej materii organicznej na lądach i w oceanach, w rozpuszczonym roztworze glebowym oraz w wodzie.
Azot w postacie gazowej jest mało aktywny chemicznie. Uaktywnienie azotu i włączenie go do obiegu może się odbywać dzięki odpowiednim czynnikom biologicznym i fizycznym. Pod wpływem wyładowań atmosferycznych oraz innych zjawisk jonizujących (promieniowanie kosmiczne, przelot meteorytów) powstają tlenki azotu, które deszcz wprowadza do gleby. Możliwe jest też fotochemiczne wiązanie azotu, jednak najwięcej tego pierwiastka wchodzi do ekosystemu na skutek działalności bakterii wiążących azot. Noszą one nazwę Rhizobium i żyją w symbiozie z roślinami motylkowymi. Także sinice mają zdolność wiązania wolnego azotu.
Denitryfikacja- proces redukcji azotanów do azotu. (azot zawarty w azotanach zwracany jest do atmosfery dzięki bakteriom denitryfikacyjnym-> wykorzystują jony azotowe w celu utlenienia związków)
*doczytać w książce.
8. Skutki emisji kwaśnych deszczy do atmosfery.
Kwaśne deszcze działają negatywnie na człowieka, glebę, rośliny, zbiorniki wodne, na wszystko co tworzy ekosystem oraz na te elementy, które zostały wkomponowane w przyrodę przez człowieka. W wyniku opadów kwaśnych deszczy:
-człowiek podatny jest bardziej na choroby układu oddechowego,
-powodują znaczące zniszczenie w glebach – zakwaszanie gleb
-na obszarach występowania kwaśnych deszczy dochodzi do wyjałowienia zbiorników wodnych, za którym idzie również ginięcie ryb,
-kwaśne deszcze wypłukują z drzew wapń i magnez co powoduje tracenie liści, również szkodliwe substancje, które przez kwaśne deszcze dostają się do gleby, są pobierane przez drzewa i dochodzi do ich zatrucia,
-zabytki i wszelkie konstrukcje metalowe są narażone na szybszą korozję
9. Skutki emisji smogu do atmosfery.
Smog występuje w dużych, uprzemysłowionych miastach podczas nadmiernego wzrostu ilości tlenków siarki i azotu, pyłu węglowego oraz dużej wilgotności powietrza i silnym nasłonecznieniu a jednocześnie bezwietrznej pogodzie.
Skutki smogu:
-ograniczenie widoczności,
-powoduje duszności, łzawienie, zaburzenie układu krążenia, podrażnienia skóry,
-powoduje korozję
11. Obieg węgla w przyrodzie.
Krążenie węgla w przyrodzie jest możliwe dzięki procesom oddychania i fotosyntezy.
CO2 znajduje się zarówno w powietrzu atmosferycznym jak i w wodach oceanów, mórz i innych zbiorników wodnych. W ostatnich stuleciach ilość dwutlenku węgla w powietrzu atmosferycznym znacznie rośnie.
Istnieją dwa cykle obiegu węgla w przyrodzie: między atmosferą a lądem oraz między atmosferą a wodami. Są one do siebie podobne.
Dwutlenek węgla zostaje pobrany przez rośliny zielone z powietrza lub z wody i przy udziale energii świetlnej i przerobionej na roślinne związki organiczne. Część tych związków ulega rozkładowi w procesie oddychania roślin, część zostaje rozłożona i zmineralizowana przez drobnoustroje po obumarciu roślin, część natomiast stanowi pokarm dla zwierząt lub ludzi i dopiero w ich organizmach ulega rozkładowi.
W ogólnym bilansie krążenia CO2 odgrywają dużą rolę znaczne ilości dwutlenku węgla pochodzącego ze spalania węgla, ropy naftowej i innych paliw. W związku z ogromnym wydobyciem i ze spalaniem surowców energetycznych, a także z powodu wycięcia blisko 2/3 lasów świata, obserwuje się stały wzrost ilości CO2 w atmosferze
12. Zanieczyszczenia wód, przyczyny, skutki, skala zjawiska.
Zanieczyszczenia wód mogą pochodzić z następujących źródeł:
-pasmowych i liniowych: komunikacja transportowa, nieszczelności w rurociągach
-obszarowych: kwaśne deszcze, suchy opad, zanieczyszczenia rolnicze, odcieki ze składowisk odpadów,
-punktowych: zanieczyszczenia komunalne (bytowo gospodarcze), przemysłowe, zasolone wody kopalne.
Skutki zanieczyszczenia wód:
- fizyczne: przede wszystkim wzrost temperatury oraz zwiększenie szybkości utleniania substancji organicznych, prowadzi to do wystąpienia deficytu tlenu i w konsekwencji do zmiany biocenozy, substancje zanieczyszczające wody powierzchniowe mogą powodować też zmianę jej barwy i smaku oraz zmętnienie, wpływa to ujemnie na jakość wody i przydatność do spożycia;
- chemiczne: związane są głównie ze zmianą chemizmu wód, przenikające do wód zanieczyszczenia mogą oddziaływać między sobą lub z naturalnie występującymi składnikami, co może prowadzić do powstania połączeń i znacznie większej toksyczności
-biologiczne: wynikają z zakłócenia struktury populacji fauny i flory wodnej, istotnym czynnikiem powodującym to zakłócenie jest występujący w wodzie deficyt tlenowy, problem stanowi również obecność w ściekach ogromnych ilości mikroorganizmów chorobotwórczych mogących powodować ciężkie zatrucia pokarmowe, pochłonięcie przez organizmy substancji radioaktywnych wywołuje w org. żywych skutki genetyczne i somatyczne (choroba popromienna), największe zagrożenie toksyczne stwarzają jony metali ciężkich, wykazują one działania rakotwórcze, mutagenne, nie są wydalane z org. lecz kumulowane, zdolność bioakumulacji dotyczy również przenikania do wód powierzchniowych połączeń bogatych w składniki biogenicznie takie jak: węgiel, azot, fosfor skutkiem czego jest masowy rozwój bakterii i glonów powodujących zakwity wody. (*skala?)