1. Królestwo Zwierząt (Zoa)- królestwo obejmujące wielokomórkowe organizmy cudzożywne o komórkach eukariotycznych, bez ściany komórkowej, w większości zdolne do poruszania się. Są największym i najbardziej zróżnicowanym gatunkowo królestwem.

2. Znaczenie gospodarcze zwierząt: wiele gatunków jest pokarmem dla człowieka(przemysł spożywczy dostarcza nam wiele produktów pochodzenia zwierzęcego np. mleko, mięso, jaja, kawior); wiele stawonogów wykorzystywanych jest w przemyśle farmaceutycznym(wytwarzają związki przydatne w leczeniu chorób); dawniej używane w transporcie i rolnictwie; skóra niektórych ssaków i gadów jest cennym produktem(do wyrobu torebek, pasków, butów); hodowla zwierząt laboratoryjnych warunkująca rozwój medycyny i postęp ogólnej wiedzy przyrodniczej; niektóre zwierzęta działają na szkodę człowieka np. bobry budując tamy na rzekach powodują podtopienia okolicznych terenów, inne biegając po szosach przyczyniają się do niebezpiecznych wypadków; zwierzęta tj. lisy żywią się innymi mniejszymi zwierzętami i wywołują szkody w hodowli, ale inne utrzymują równowagę biologiczną; mogą być wskaźnikami czystości wód tj. skorupiaki; ale mogą też przenosić i wywoływać choroby tj. płazińce

3.Budowa komórki zwierzęcej- omówić

Błona komórkowa (plazmatyczna)- każda komórka jest otoczona cienka błoną plazmatyczną zbudowana z dwóch warstw białkowych i łączącej je środkowej warstwy lipidowej (tłuszczowcowej). Błona ta przeważnie jest pokryta grubszą warstwa ochronną tzw. substancjami cementującymi. Cytoplazma (hialoplazma)- jest to lepka galaretowata ciecz o właściwościach koloidowych , otaczająca zawsze jądro i ograniczona z zewnątrz błoną plazmatyczną Cytoplazma stanowi środowisko wewnątrzkomórkowe, w którym rozmieszczone są błony retikulum endoplazmatycznego i organelle komórkowe. Jest ona miejscem przebiegu różnych procesów chemicznych, a szczególnie biosyntezy białka oraz rozkładu cukru-glukozy. Jądro komórkowe-  stanowi jak gdyby centrum organizacyjne występujące w każdej żywej komórce. Jądro komórkowe ma najczęściej kształt kulisty lub jajowaty. Jest ono otoczone porowata błoną jądrową, połączoną z błonami retikulum endoplazmatycznego. Wnętrze jądra wypełnione jest kariolimfą (karioplazmą), zwana też sokiem jądrowym. W karioplazmie występują jąderka (jedno lub kilka) oraz włókniste i ziarniste twory, które ze względu na łatwość barwienia się barwnikami zasadowymi nazwano chromatyną (od greckiego słowa chroma - barwa). Chromatyna zawiera substancje dziedziczną czyli tzw. Kwas dezoksyrybonukleinowy (DNA) i jest właściwie formą chromosomów w okresie interfazy, czyli w czasie, gdy jądro się nie dzieli. Jąderko - ma najczęściej kształt kulisty. W okresie podziału komórki zanika w stadium metafazy i pojawia się znowu w czasie telofazy. Jąderko bierze prawdopodobnie udział w syntezie innego ważnego kwasu nukleinowego, mianowicie kwasu rybonukleinowego (RNA), oraz w tworzeniu się  rybosomów. Retikulum endoplazmatyczne(siateczka śródpalzmatyczna) - jest to wewnątrzplazmatyczny układ błon, tworzących przestrzenną siateczkową strukturę, złożona z rurek (tubuli) , pęcherzyków lub cystern. Układ ten jest ciągły i łączy błonę jądrową z plazmatyczną błoną komórkową. Występuje w dwóch różnych postaciach : granularnej (szorstkiej, zawierającej na powierzchni błon rybosomy) i agranularnej (gładkiej, nie zawierającej chromosomy). W błony retikulum wbudowane są liczne enzymy, które biorą udział w różnych procesach przemiany materii, rola retikulum nie jest jeszcze dostatecznie poznana. Błony retikulum tworzą olbrzymia powierzchnię, dzięki której mogą szybko zachodzić różne procesy. Rybosomy- są  to bardzo małe cząstki biorące udział w syntezie białka. Wytwarzane są w jądrze komórkowym, z którego przechodzą do cytoplazmy. W cytoplazmie występują zarówno w postaci wolnej, jak i w połączeniu z błonami retikulum endoplazmatycznego, tworząc retikulum granularne czyli szorstkie. Składają się z białka i kwasu rybonukleinowego. Mitochondria (chondriosomy)- są to podłużne albo owalne twory rozmaitej wielkości, otoczone jest dwiema błonami - zewnętrzna i wewnętrzną, która wytwarza ku środkowi fałdy zwane grzebieniami lub rurki (tubule). Wnętrze mitochondrium wypełnia stosunkowo gęsta substancja, zwana mitochondrialną matriks. Mitochondria zawiera niewielkie ilości DNA i RNA(są półautonomiczne) oraz liczne układy enzymatyczne biorące udział w procesach utleniania, a przede wszystkim w magazynowaniu i dostarczaniu potrzebnej komórce energii. Aparat Golgiego - stanowi skupienia różnych struktur, które mogą mieć kształty spłaszczonych spodkowato cystern lub pęcherzyków. We wnętrzu tych tworów znajdują się liczne ziarnistości. Działanie aparatu Golgiego polega prawdopodobnie na wytwarzaniu na powierzchni jego błon enzymów i gromadzeniu ich w postaci ziarnistości. Lizosomy - są to pęcherzykowate twory o różnorodnym wyglądzie i stosunkowo małych wymiarach. Stanowią one kompleksy glikolipidowo-białkowe, zawierające dużo enzymów hydrolitycznych. W nienaruszonych komórkach enzymy te są zamknięte w błonie lizosomów, a więc oddzielone od zawartości komórki i nie mogą działać. Jeśli jednak błona lizosomu zostanie uszkodzona, enzymy uwalniają się i stają się aktywne, powodując w komórce procesy rozpadu Dlatego też lizosomy nazwano "samobójczymi ziarenkami".

4. Tkanki zwierzęce- wymienić

- Tkanka nabłonkowa: nabłonki jednowarstwowe(płaski, sześcienny, walcowaty), nabłonki wielowarstwowe

- Tkanka mięśniowa: gładka, poprzecznie prążkowana szkieletowa, poprzecznie prążkowana serca

- Tkanka nerwowa: nerwowa, glejowa

- Tkanka łączna: właściwa(wiotka, zbita, tłuszczowa, siateczkowata) oporowa( chrzęstna, kostna), krew, limfa

5.Cechy wspólne wszystkich kręgowców:

- Pokrycie ciała stanowi wielowarstwowy nabłonek i wielowarstwowa skóra właściwa.
- Szkielet osiowy tworzy struna grzbietowa zastąpiona przez czaszkę i kręgosłup (chrzęstny lub kostny).
- Ośrodkowy układ nerwowy składa się z mózgowia (kresomózgowie, międzymózgowie, śródmózgowie, tyłomózgowie i rdzeń przedłużony) oraz rdzenia kręgowego.
- Układ krążenia jest zamknięty, serce kilku jamowe
- Układ oddechowy związany jest z pokarmowym; występuje w postaci skrzeli lub płuc.
- Układ pokarmowy zróżnicowany na jamę gębową, gardziel, przełyk, żołądek, dwunastnicę, do której uchodzą wątroba i trzustka, jelito cienkie, jelito grube i odbyt; u wielu kręgowców występuje kloaka.
- W układzie wydalniczym znajdują się: para nerek, moczowody, pęcherz moczowy, kloaka lub oddzielny otwór wydalniczy.
- Występuje wtórna jama ciała(są wtórouste)
- Rozmnażanie – rozdzielnopłciowość
- Metameryczna budowa układów narządów

-Szkielet osiowy i szkielet kończyn z obręczami

6. Ochrona i wspomaganie płazów: posiadają cztery kończyny (z wyjątkiem nie występujących w Polsce płazów beznogich), przy czym kończyny przednie zakończone są czterema palcami, tylne pięcioma; skóra jest naga i pokryta śluzem - wspomaga w oddychaniu prymitywne płuca, w skórze często obecne są gruczoły jadowe; są zwierzętami zmiennocieplnymi, co oznacza, że temperatura ich ciała zależna jest od temperatury otoczenia; w warunkach niekorzystnych (zbyt niska lub zbyt wysoka temperatura) przechodzą w stan hibernacji; Pewne gatunki, jak kumaki Bombina, noszą ochronne ubarwienie na brzusznej stronie ciała. Zaatakowane, przyjmując pozycję obronną, pokazując drapieżcy żywe barwy swego brzucha. Wiele płazów wiedzie nocny tryb życia, ukrywając się za dnia. Unikają w ten sposób dziennych drapieżników polujących przy pomocy wzroku. Inne płazy stosują kamuflaż, by nie zostać wykryte. Kilka ogoniastych używa w razie ataku autotomii ogona, poświęcając część swego ciała, by umożliwić sobie ucieczkę. U podstawy ogona pojawia się skurcz, który pozwala łatwo go odrzucić. Niektóre bezogonowe nadymają się, by wyglądać na większe i groźniejsze. 

7. Teoria komórkowa: (XIXw.) komórka jest podstawowym elementem strukturalnym i funkcjonalnym budującym ciało roślin i zwierząt.

8. Podział gromady ptaków ze względu na sposób odżywiania:

-gatunki wszystkożerne: pokarm roślinny i zwierzęcy; np. wrona, kruk

-gatunki roślinożerne: gołębie, głuszce, cietrzewie

-gatunki owadożerne: np. dudek, kraska, lelek

-gatunki mięsożerne: drapieżne, sowy, bociany, czaple, zimorodki

9. Teoria ekosystemu:

Ekosystem- zespół żywych organizmów tworzących biocenozę łącznie ze wszystkimi elementami środowiska nieożywionego, czyli z biotopem. Każdy ekosystem jest otwarty i funkcjonuje dzięki przepływowi energii i krążeniu materii. Skład ekosystemu: środowisko abiotyczne- podłoże i źródło substancji pokarmowych; producenci- rośliny zielone, producenci zw. organicznych z substancji nieorganicznej; konsumenci różnych rzędów- zwierzęta żywiące się roślinami, zwierzętami; reducenci- zjadający obumarłą materię organiczną i przyczyniają się do jej mineralizacji.

Naruszenie podstaw funkcjonowania ekosystemu to np. wprowadzenie do ekosystemu psa Dingo w Australii.

Wyrazem równowagi ekologicznej jest stałość składu gatunkowego w sensie jakościowym i ilościowym.

10. Budowa układu pokarmowego ptaków:

zaczyna się jamą gębową zaopatrzoną w zrogowaciały język i ujście gruczołów ślinowych. Brak zębów, ich funkcję przejął rogowy dziób i żołądek żujący. Długi przełyk rozszerza się w wole. Żołądek składa się z żołądka gruczołowego i mięśniowego. Dalej jest dwunastnica, jelito cienkie, jelito końcowe i stek. W pętli dwunastnicy umieszczona jest trzustka(wydziela gruczoły trawienne i hormon insulinę).

11. Teoria ewolucji-omówić:
Teoria ewolucji- teoria doboru naturalnego - teoria wyjaśniająca mechanizmy ewolucji, przedstawiona przez Karola Darwina w dziele "O powstawaniu gatunków" w 1858. Swoją teorię Darwin oparł na następujących prawach:

- wszystkie organizmy produkują nadmiar potomstwa, wśród osobników młodocianych występuje selekcja;

- gatunki wykazują ogromną zmienność w budowie;

- giną zawsze osobniki, których jest w nadmiarze i które zostały gorzej wyposażone przez naturę;

-osobniki, które są najlepiej przystosowane, mają większą szansą na przeżycie przez długi czas.

Darwin po raz pierwszy zwraca uwagę na „walkę o byt”- współzawodnictwo.

Koncepcja doboru naturalnego stanowi istotę ewolucji. Darwin zaobserwował zmienność:

- procesy powstawania i przekazywania zmienności potomstwu zachodzi w ściśle określonych grupach jednogatunkowych osobników- populacja mendlowska;

-dwa źródła zmienność: ilościowe i niekorzystne zmiany chromosomów powstające przypadkowo nazywamy mutacjami; tworzenie nowych zestawów czynników dziedziczności w odrębie istniejącej puli genowej;

- równowaga genetyczna- jeśli jeden z genotypów nie jest lepszy od drugiego, to jest to stan równowagi genetycznej;

12. Porównać układy nerwowe płazów i gadów:

Mózg płazów jest niewielki. Poszczególne części mózgowia ułożone są liniowo. Dobrze rozwinięte jest kresomózgowie, które składa się z dwóch półkul. Na obwodowy układ nerwowy składają się: rdzeń kręgowy i nerwy obwodowe. Z czaszki wychodzi 10 par nerwów czaszkowych. U płazów bezogonowych dobrze rozwinięte jest śródmózgowie. Płazy posiadają narządy: węchu, wzroku, czucia skórnego, smaku i równoważno- słuchowy łączący się z gardzielą za pomocą trąbki Eustachiusza.

Układ nerwowy gadów składa się z ośrodkowego i obwodowego układu. Półkule mózgowe są znacznie większe niż u płazów. Gady mają zdolność uczenia się i zapamiętywania. Dobry wzrok jest zasługą silnie rozwiniętego śródmózgowia. Najsilniejszemu rozwojowi, w porównaniu z płazami uległo kresomózgowie z wyodrębnioną korą mózgową U gadów zatarło się liniowe ułożenie pęcherzyków. Z mózgu wychodzi 12 par nerwów. U gadów pojawia się narząd ciemieniowy, przypominający budową oko, jest to organ światłoczuły. Narząd słuchowo-równoważny: ucho środkowe i wewnętrzne z 1 kosteczką słuchową- strzemiączkiem.

13. Omówić tkanką nabłonkową:

Nabłonki oddzielają organizm zwierzęcia od otaczającego środowiska, pozwalają na wymianę gazową, ułatwiają odbiór bodźców, a także wyścielają narządy i jamy ciała. Tkanka nabłonkowa dzieli się na:

- nabłonki jednowarstwowe:

• Nabłonek jednowarstwowy płaski- zbudowany ze spłaszczonych, wielobocznych komórek, których jądra umieszczone są centralnie. Jej funkcją jest kontrola transportu. Znajduje się w: pęcherzykach płucnych(pneumocyty), opłucnej i otrzewnej(międzybłonek), wyściela naczynia krwionośne.

• Nabłonek jednowarstwowy sześcienny- budują go komórki równościenne, w których jądra umieszczone są centralnie. Odpowiada za wchłanianie i wydzielanie. Znajduje się w kanalikach nerkowych, gruczołach i ich przewodach.

• Nabłonek jednowarstwowy walcowaty- tworzą go wysokie komórki o kształcie nieregularnych graniastogłupów, jądra umieszczone w spodniej części cytoplazmy. Odpowiada za wchłanianie, wydzielanie, kontrolę transportu, ochronę. Znajduje się w przewodzie pokarmowym, drogach żółciowych, żeńskich drogach rozrodczych.

- nabłonki wielowarstwowe:

• Nabłonek wielowarstwowy płaski- zbudowany z kilku warstw komórek, z których zewnętrznie są wyraźnie spłaszczone. Jego funkcją jest ochrona. Znajduje się w naskórku, jamie ustnej, przełyku, rogówce oka

14. Porównać układ krwionośny ptaków i ssaków:

W krwiobiegu ptaków krew żylna jest całkowicie oddzielona od tętniczej- serce ma 2 komory i 2 przedsionki, podobnie jest u ssaków. O niezależnym osiągnięciu tego przystosowania świadczy jednak to, że w układzie tętniczym ptaków jest obecny prawy łuk aorty, a u ssaków lewy łuk. Krwinki czerwone ptaków mają jądra komórkowe. U ssaków krwinki czerwone nie mają jąder. Ciśnienie w lewej komorze jest większe, gdyż duży obieg musi pokonać dłuższą trasę.

15. Omówić tkankę łączną:

Tkanka łączna jest najbardziej zróżnicowana spośród wszystkich tkanek. Komórki tkanki łącznej wytwarzają dużą ilość substancji międzykomórkowej, która wypełnia przestrzenie między nimi i składa się z istoty podstawowej oraz włókien. Wyróżniamy:

- tkanka łączna właściwa:

• Tkanka łączna wiotka posiada więcej substancji międzykomórkowej i mniej włókien, otacza organy wewnętrzne tworząc na nich siateczkowatą warstwę (możemy poruszać skórę znajdującą się na kościach, mięśniach, głowie), pełni funkcję odżywczą, pełni rolę "wypełniacza" międzytkankowego (drobne szczeliny).

• Tkanka łączna zbita zawiera dużo więcej włókien, tworzy pęczki włókien sprężystych, które występują w organizmie w postaci ścięgien lub więzadeł.

• Tkanka łączna tłuszczowa składa się z komórek kulistych lub wielobocznych, których głównym składnikiem jest wielka, wypełniająca je kropla tłuszczu. Pozostałe organelle zazwyczaj zepchnięte są na brzeg komórki, gdzie przyjmują się w charakterystyczny księżycowaty kształt. Tkanka tłuszczowa pełni funkcję zapasową i często występuje podskórnie. Możemy wyróżnić tkankę tłuszczową żółtą i brunatną. Tkanka żółta zbudowana jest z komórek jednopęcherzykowych, które zawierają pojedynczą krople tłuszczu, a komórki tkanki brunatnej są komórkami wielopęcherzykowymi, z licznymi drobnymi kroplami tłuszczu i posiadającymi liczne mitochondria. Występują one w bardzo niewielkiej ilości i ich głównym zadaniem jest wytwarzanie ciepła.

• Tkanka siateczkowata- zbudowana jest z niezbyt licznych komórek gwieździstych (głównie fibroblasty i makrofagi), które tworzą gęstą sieć z włóknami srebrochłonnymi (cienkie włókienka kolagenu III). Tworzy zrąb dla gruczołów chłonnych, (występujących w obrębie całego układu krwionośnego) i szpiku kostnego.

-Tkanka łączna oporowa:

• Tkanka łączna chrzęstna - Charakteryzuje się dużą wytrzymałością, twardością, a jednocześnie jest elastyczna. Zbudowana jest z komórek chrzęstnych (chondrocytów) oraz substancji międzykomórkowej, w której znajdują się włókna kolagenowe oraz elastyczne. Komórki chrzęstne mają owalny kształt i stosunkowo niewielkie jądro, a otoczone są istotą międzykomórkową. *W tkance chrzęstnej szklistej substancja międzykomórkowa nie wykazuje wyraźnej budowy, stąd też nazwa i występuje w niej mniej włókien kolagenowych (nasady kości).

*Tkanka chrzęstna sprężysta zawiera dużą ilość włókien sprężystych, które tworzą nieregularną siateczkę i tworzy między innymi małżowinę uszną. Tkanka chrzęstna tworzy także szkielet w czasie życia płodowego, ale bardzo szybko zaczyna ona kostnieć i już po urodzeniu bardzo niewiele elementów szkieletu jest zbudowanych z chrząstki, która i tak z czasem kostnieje(całkowite kostnienie kończy się w wieku od kilkunastu do dwudziestu kilku lat. Tkanka ta nie jest bezpośrednio unaczyniona i charakteryzuje się bardzo wolnym tempem przemiany materii.

• Tkanka kostna najbardziej odporna i wytrzymała z tkanek łącznych. Powstaje w wyniku odkładania się soli węglanów i fosforanów wapnia w tkance chrzęstnej lub z właściwych komórek kościotwórczych: osteoblastów. Zbudowana jest ona z komórek - osteocytów i substancji międzykomórkowej. Wyróżniamy dwa rodzaje tkanki kostnej: zbitą i gąbczastą. Tkanka zbita występuje w trzonach kości długich, a gąbczasta w ich nasadach i w większości kości różnokształtnych. Kości gąbczaste tworzone są  przez nieregularne beleczki kostne, między którymi znajduje się szpik. Tkanka kostna cały czas ulega przebudowie i odtwarzaniu.

• Krew jest tkanką łączną płynną. Elementy morfotyczne krwi znajdują się w substancji międzykomórkowej. Zaliczamy do nich: erytrocyty (czerwone krwinki),leukocyty (krwinki białe) oraz trombocyty (płytki krwi). Stanowią one ok. 44% objętości krwi, resztę stanowi osocze. Krew pełni zasadniczą funkcję w transporcie gazów oddechowych, dzięki zawartości barwnika: hemoglobiny. Wiąże ona tlen i rozprowadza go do wszystkich komórek organizmu, odbierając jednocześnie dwutlenek węgla, który zostaje usunięty. Rozprowadza także po organizmie hormony, glukozę, leki, czy inne substancje w niej rozpuszczone.

• Limfa- to płyn tkankowy spływający do naczyń chłonnych, tworzących układ naczyń limfatycznych. Chłonka rozprowadza po organizmie limfocyty zabierane z węzłów chłonnych. Bierze także udział w transporcie tłuszczów pokarmowych, stąd jej lekko żółtawe zabarwienie. Limfa zawiera wodę i sole mineralne, białka, tłuszcze oraz dużą ilość krwinek białych. Odgrywa ważną rolę w utrzymywaniu płynów w organizmie.

• Mezenchyma to tkanka łączna zarodkowa (występuje tylko w okresie zarodkowym).

16. Narządy zmysłów płazów i gadów- podobieństwa i różnice:

Oczy zaopatrzone w powieki, mają dwuwypukłą soczewkę, u gadów- narząd wzroku najlepiej rozwinięty (u krokodyli są położone  ponad powierzchnią czaszki)  osłonięte przez trzy powieki górną, dolną i pionową – migotkę, występuje akomodacja soczewki. W narządzie słuchu u płazów pojawia się ucho środkowe, którego jama powstała z I szczeliny skrzelowej. Płazy odbierają dźwięki z otoczenia, drgania są wzmacniane poprzez ruchy strzemiączka przyczepionego do błony bębenkowej. Wyrównywanie ciśnienia powietrza po obu stronach bardzo delikatnej błony bębenkowej następuje poprzez przewód Eustachiusza. U gadów ucho środkowe( strzemiączko i trąbka Eustachiusza) oraz ucho wewnętrzne tworzą narząd słuchu i równowagi. U płazów dobrze rozwinięty jest też narząd smaku i narząd węchu. U gadów narząd węchu w postaci narządu Jacobsona znajdującego się na podniebieniu. Węże mają oko ciemieniowe(narząd światłoczuły) , narząd który jest wrażliwy na podczerwień.

17. Omówić tkankę mięśniową: Zbudowana jest z wydłużonych włókien mięśniowych. Cechą charakterystyczną komórek mięśniowych jest obecność w sarkoplazmie zwiększonej ilości mitochondriów oraz zebranych w pęczki na obrzeżach komórki włókienek kurczliwych zwanych miofibrylami. Najważniejszą cechą tych komórek jest ich zdolność do kurczenia się. Tkanka mięśniowa tworzy trzy rodzaje mięśni o różnych funkcjach. Są to:

-mięśnie gładkie- zbudowane są z wydłużonych komórek jednojądrowych. Budują one mięśniówkę narządów wewnętrznych (naczynia krwionośne, żołądek, jelita). Skurcze tych mięśni nie są zależne od naszej woli

-mięśnie poprzecznie prążkowane szkieletowe- utworzone są  przez włókna wielojądrowe. W ich skład wchodzą włókna: białe, zaopatrzone w mniejszą ilość sarkoplazmy, mniej ukrwione, bardziej precyzyjne i szybsze, ale szybciej się męczą. Włókna czerwone są bogate w sarkoplazmę, mitochondia i silnie ukrwione. Są to włókna, które prawie cały czas pracują i nie ulegają szybko zmęczeniu, choć są to włókna pracujące mniej precyzyjnie.

-mięśnie poprzecznie prążkowane serca- włókna cylindryczne, rozgałęzione, jedno- dwujądrowe położone w środkowej części komórki. Tkanka ta buduje mięsień sercowy, odporna na męczenie, niezależne od naszej woli, kurczy się bardzo szybko.

18. Porównać bezżuchwowce z żuchwowcami:

Bezżuchwowce nie mają żuchwy, natomiast żuchwowce posiadają żuchwę. Bezżuchwowce mają nieparzysty otwór węchowy, a żuchwowce parzysty. Bezżuchwowce mają workowate skrzela, żuchwowce, jeśli posiadają skrzela, to są one blaszkowate. Skóra bezżuchwowców jest naga i śluzowata, nie posiadają błędnika. Natomiast żuchwowce posiadają błędnik.

19.Omówić tkankę nerwową: Tkankę nerwową tworzą neurony oraz komórki glejowe (pełniące funkcje ochronne i odżywcze), które z kolei budują cały układ nerwowy. Ma pochodzenie ektodermalne i jest to najwyżej zorganizowana tkanka w organizmie człowieka. Tkanka ta ma kilka podstawowych zadań:

• odbiera, przekazuje i reaguje na bodźce pochodzące ze środowiska

• przewodzi impulsy

• wytwarza substancje przekaźnikowe

• koordynuje aktywność intelektualną, świadomość oraz podświadomość

Tkanka nerwowa ma bardzo słabe możliwości regeneracyjne, jest też szczególnie wrażliwa na brak tlenu. 

20. Charakterystyka płazów: Zwierzęta zmiennocieplne, wodnolądowe. Ciało pokryte nagą skórą z gruczołami śluzowymi i komórkami pigmentowymi i jadowymi. 2 pary kończyn przystosowane do skoków lub pływania. Szkielet: głowa łączy się ze szkieletem za pomocą 2 kłykci potylicznych. Twarz składa się kości nosowej, szczęki dolnej i górnej. Skrzela ulegają zanikowi. Kręgosłup: odcinek szyjny(1 krąg), tułów(7 kręgów), odcinek ogonowy. Silny rozwój półkuli mózgowych. Są to zwierzęta rozdzielnopłciowe, jajorodne.

21. Omówić rozmnażanie bezpłciowe zwierząt: występuje u najbardziej prymitywnych zwierząt. Jest to odtwarzanie organizmu identycznego, nie wymaga spotkania dwóch osobników. Jeden osobnik może być źródłem bardzo licznej populacji w krótkim czasie. Często nie wymaga wytwarzania specjalnych organów rozrodczych. Wyróżniamy:

-podział organizmu(poprzeczny i podłużny)

- strobilizacja

- pączkowanie

- regeneracja

22. Charakterystyka gadów: (Reptilia) Są zmiennocieplne, skóra pokryta łuskami, tarczkami, brak gruczołów skórnych. U niektórych gatunków występują chromatofory. Jeden kłykieć potyliczny, po raz pierwszy w mózgu gadów rozwija kora mózgowa, serce trójdziałowe. Gady są rozdzielnopłciowe, zapłodnienie wewnętrzne, jajorodność, żyworodność. W rozwoju zarodkowym pojawiają się 3 błony płodowe, dlatego też począwszy od gadów kręgowce są nazywane owodniowcami.

23. Rozmnażanie płciowe zwierząt:

-Izogamia- gamety nieróżniące się morfologicznie

-Anizogamia- dwie ruchliwe gamety, różniące się wielkością(mikro- i makrogamety)

-Oogamia- duża gameta żeńska(nieruchome jajo) i mniejsza gameta(ruchomy plemnik)

Dymorfizm płciowy- odmienność samca od samicy pod względem ubarwienia, kształtu, budowy ciała spowodowany przez gruczoły płciowe.  Obupłciowość- występuje u zwierząt pierwotnych, tj. wirki, przywry, tasiemce. Obojnactwo jest korzystne ze względu na utrudniony kontakt płci zwierząt żyjących w izolacji. Dotyczy to również zwierząt mało ruchliwych. Zaplemnienie- proces wprowadzania plemników do dróg rodnych samicy (przez samca podczas kopulacji lub inseminatora) lub zbliżanie się plemników do komórek jajowych w środowisku wodnym (składanie ikry przez samicę i polewanie ich mleczem przez samca). Bruzdkowanie - pierwszy etap rozwoju zarodkowego zwierząt tkankowych; seria mitotycznych podziałów zapłodnionej(lub rozwijającej się partenogenetycznie) komórki jajowej na coraz mniejsze komórki — blastomery; w wyniku bruzdkowania powstaje morula, a następnie blastula. W czasie bruzdkowania ani masa, ani objętość, ani zasadniczy kształt zarodka nie ulegają zmianie. Przebieg bruzdkowania jest charakterystyczny i stały dla danej grupy zwierząt. Gastrulacja (ang. gastrulation) – faza w rozwoju zarodka zwierząt, następująca po bruzdkowaniu. W wyniku gastrulacji powstaje gastrula. W procesie gastrulacji dochodzi do zgrupowania komórek pełniących podobne funkcje w organizmie. Istotą gastrulacji jest wytworzenie dwu lub trzech listków zarodkowych z pojedynczej warstwy.  Zapłodnienie- oddalone w czasie od zaplemnienia, połączenie się gamety żeńskiej i męskiej (czyli komórek rozrodczych) w jedną komórkę, tzw. zygotę, dającą początek nowemu organizmowi. Jajorodność-  rozwój zarodkowy w jaju wydalonym z organizmu matki przed zapłodnieniem (u wielu bezkręgowców, ryb). Jajożyworodność- odmiana żyworodności polegająca na tym, że po zapłodnieniu wewnętrznym zarodki pozostają w błonach jajowych wewnątrz organizmu matki, odżywiają się żółtkiem, ale zachowują całkowitą autonomię podczas rozwoju. Młode uwalniają się z błon jajowych bezpośrednio przed złożeniem jaj, w trakcie lub zaraz po ich złożeniu przez samicę. Żyworodność- charakterystyczny dla ssaków (z wyjątkiem stekowców) sposób rozrodu, polegający na rozwoju zarodkowym wewnątrz ciała samicy, z którego zarodek czerpie wszystkie substancje odżywcze.

24. Omówić symetrię dwuboczną występującą u zwierząt: występuje u tkankowców począwszy od płazińców. Wykształciła się w związku z aktywnym ruchem. U zwierząt dwubocznie symetrycznych można wyróżnić przód, gdzie kształtuje się głowa i tył ciała oraz strunę grzbietową i brzuszną. Wraz z wykształceniem się symetrii dwubocznej nastąpił proces CEFALIZACJI( powstawanie głowy). Dwa bieguny ciała u tkankowców:

-oralny(wegetatywny)

- aboralny(animalny)

Linia łącząca dwa bieguny ciała to główna lub pierwotna oś ciała.

25. Porównać układ krwionośny płazów i gadów: układ krwionośny u płazów:2 obiegi krwi(mały i duży), serce trójdziałowe. Podział przedsionka na lewy i prawy, jedna komora. Mieszanie się krwi jest utrudnione dzięki systemowi blaszek i beleczek mięśniowych. Układ krwionośny gadów: 2 obiegi krwi z trójdzielnym sercem, w którym komora ma częściową przegrodę( u krokodyli całkowitą). Redukcji ulega stożek tętniczy.

26. Znacznie gospodarcze ptaków- rola pożyteczna i szkodliwa: pożeranie martwych zwierząt przez sępy, koliber zapyla kwiatki przenosząc pyłek z kwiatka na kwiatek w czasie gdy sam wypija nektar, oczyszczają jeziora ze szczątków organicznych i resztek pokarmów wyrzuconych przez ludzi, są organizmami wchodzącymi w skład łańcucha pokarmowego, żywiąc się owadami przyczyniają się do zmniejszenia liczebności ich populacji, hodowane w celu pozyskiwania mięsa, szpaki niszczą plantacje ogórków, dyni, żerują także w sadach owocowych, ptaki mogą być źródłem wielu chorób zakaźnych.

27. Znaczenie gospodarcze ssaków- rola pożyteczna i szkodliwa: Wiele gatunków owadożernych oraz nietoperzy jest zwierzętami niezwykle pożytecznymi ze względu na tępienie wielu szkodliwych owadów. Ogromne znaczenie gospodarcze i społeczne mają zwierzęta łowne, udomowione i laboratoryjne. W Polsce największe znaczenie łowieckie mają dziki, sarny, jelenie i zające. Hodowlane zwierzęta gospodar­skie są podstawą wyżywienia ludności i dostarczają mięsa np. trzoda chlewna, bydło i mleka głównie bydło. Ogromne znaczenie ma też hodowla owiec głównie na wełnę i hodowla koni, które są wykorzystywane jako siła pociągowa). Rozwijana jest również hodowla zwierząt futerkowych jak: lisów, królików i wielu innych. Niezmiernie ważna jest hodowla zwierząt laboratoryjnych przede wszystkim specjalnych odmian myszy i szczu­rów, chomików, królików, warunkująca rozwój medycyny i postęp ogólnej wiedzy przyrodniczej. Człowiek hoduje wiele gatunków ssaków dla swojej przyjemności - psy, koty. Są też gatunki szkodników, które: niszczą uprawy, atakują zwierzęta, zjadanie zapasów pokarmowych, przenoszą choroby.

28. Wymienić typy symetrii występujących w planach budowy zwierząt:

-Bezosiowa- brak jakiejkolwiek symetrii( ameba)

• Równoosiowa- kulista, nieskończona ilość elementów płaszczyzn i osi symetrii(słonecznice)

• Równobiegunowa

- Jednoosiowa- taka liczba płaszczyzn symetrii, która przechodzi przez osie symetrii(pierwotniaki, wiele wiciowców)

- Promienista- (gąbki, jamochłony, najlepiej widoczna u meduz)

- Czteropromienna(chełbia modra)

- Dwuboczna- występuje u tkankowców począwszy od płazińców

29. Układ nerwowy ssaków: kresomózgowie - największa część mózgu, zbudowana z dwóch półkul połączonych tzw. wielkim spoidłem; silnie pofałdowaną powierzchnię półkul zajmuje głównie sześciowarstwowa kora nowa; międzymózgowie małe i niewidoczne od góry - szyszynka ukryta jest między półkulami kresomózgowia; śródmózgowie - najmniejsza część mózgu u ssaków; móżdżek - duży, silnie pobrużdżony (druga co do wielkości część mózgu); podzielony na dwie półkule połączone tzw. robakiem; pokryty dobrze wykształconą, trójwarstwową korą móżdżku; rdzeń przedłużony normalnie rozwinięty z charakterystycznym dla owodniowców wygięciem; z mózgu ssaków wychodzi 12 par nerwów czaszkowych;  narząd węchu jest najsilniej rozwinięty. Narząd wzroku - dobrze rozwinięty lub całkowicie zredukowany; oczy przesunięte na przód głowy, u większości ssaków osłonięte trzema powiekami (górna, dolna i przezroczysta migotka); dwuwypukła soczewka (u gatunków wodnych kulista);akomodacja przez zmianę kształtu soczewki; ssaki nocne posiadają dodatkową warstwę odbijającą światło na naczyniówce; narząd równoważno - słuchowy - dobrze rozwinięty; występuje małżowina uszna, kostki słuchowe i skręcony ślimak; narząd smaku - dobrze rozwinięty - kubki smakowe zebrane w brodawkach smakowych na języku i błonie śluzowej jamy gębowej.

30. Znaczenie gospodarcze gadów: Gady odżywiając się owadami, ślimakami czy gryzoniami, będącymi szkodnikami upraw, lasów i magazynów, regulują ich liczebność. Mięso żółwi, węży, krokodyli jest jadalne. Są wykorzystywane w przemyśle skórzanym, zdobniczym i farmaceutycznym do produkcji leków, np. jad węży. Znaczniejszą rolę odgrywają gady w okolicach półpustynnych i pustynnych - mogą stanowić istotne składniki biocenoz. Niektóre gatunki węży są jadowite.

31. Charakterystyka gromada ssaków: (Mammalia), stałocieplne owodniowce, u których mózg osiągnął najwyższy stopień rozwoju. Przeważnie są żyworodne, młode odżywiają się mlekiem matki. Charakterystycznym wytworem skóry są włosy. W skórze znajdują się gruczoły potowe, łojowe, mlekowe i zapachowe. Wytworami naskórkowymi są: paznokcie, pazury, kopyta, pochwy rogowe. Są rozdzielnopłciowe.

32. Omówić plan budowy zwierząt:

Koncepcja planów budowy zwierząt(Cuvier). W opisach planów budowy uwzględnione są:

• Rodzaje symetrii

• Wzajemny przestrzenny układ narządów

• Elementy homologii(sposób poruszania)

• Najogólniejsze cechy rozwoju

Zwierzęta mające wspólny ogólny plan budowy są ze sobą bliżej spokrewnione, niż zwierzęta zbudowane według różnych planów. Symetria to najważniejsze zagadnienie w budowie zwierząt. Rodzaj symetrii jest najogólniejszą cechą architektoniczną zwierząt. Wyróżniamy:

• Płaszczyznę symetrii

• Oś symetrii

• Środek symetrii

Typy symetrii:

I.Bezosiowa- brak jakiejkolwiek symetrii( ameba)

• Równoosiowa- kulista, nieskończona ilość elementów płaszczyzn i osi symetrii(słonecznice)

• Równobiegunowa

II. Jednoosiowa- taka liczba płaszczyzn symetrii, która przechodzi przez osie symetrii(pierwotniaki, wiele wiciowców)

III. Promienista- (gąbki, jamochłony, najlepiej widoczna u meduz)

IV. Czteropromienna(chełbia modra)

V. Dwuboczna- występuje u tkankowców począwszy od płazińców

Wraz z wykształceniem się symetrii dwubocznej nastąpił proces CEFALIZACJI( powstawanie głowy). Linia łącząca dwa bieguny ciała to główna lub pierwotna oś ciała.

33. Scharakteryzuj gatunki należące go pierwotniaków ważne w leśnictwie:

- Eimeria tenella- jest to pasożyt jelita ślepego kury domowej. Żyje w glebie, powoduje kokcyliozę- biegunkę kur. Zwierzęta są apatyczne, szybko się starzeją, kończąca się przeważnie śmiercią.

- Eimeria stiedae- pasożyt charakterystyczny dla zajęczaków, żyje w układzie pokarmowym( w komórkach jelita i przewodach żółciowych), wielkość do 20um. Zarażenie następuje poprzez zjedzenie oocyst. Króliki tracą apetyt, chudną, pojawia się osłabienie i niedokrwistość (blade błony śluzowe), wzdęcia brzucha, silny obrzęk wątroby, biegunka i żółtaczka.

- Entodinium- orzęsek ten należy do żwaczowych, czyli żyje w symbiozie ze zwierzętami roślinożernymi. Trawi celulozę i występuje w żwaczu i czepcu bydła. Komórka entodinium ma kształt zaokrąglonego kwadratu z małym wyrostkiem cytoplazmatycznym w jednym z rogów, w okolicach którego znajduje się cytopyge. Perystom z cytostomem znajdują się naprzeciwko wyrostka po drugiej stronie komórki. Komórka posiada duży makronukleus ciągnący się przez całą jej długość. Żyje w symbiozie z roślinożercami.

34. Gąbki- budowa, typy, przedstawiciele: (Porifera); wielokomórkowce, dwuwarstwowe; Ciało gąbek zbudowane z 2 warstw: zewnętrzna to dermalna= pinakoderma/ektomezynchyma, a warstwa wewnętrzna to gastralna= choanoderma/endomezenchyma. Pomiędzy tymi warstwami znajduje się bezpostaciowa mezoglea, wypełnia wszystkie przestrzenie i zawiera różne rodzaje komórek. Pinakocyty= są to płaskie komórki, pełnią rolę nabłonka okrywającego, tworzą warstwę zewnętrzną. Choanocyty= są to komórki kołnierzykowe, tworzą warstwę wewnętrzna, wychwytują pokarm. W choanocytach odbywa się też trawienie pokarmu. Szkielet może być zbudowany z igieł lub włókien sponginowych, zawierających organiczną substancję= sponginę. Igły (skleryty) są wytwarzane przez komórki zwane skleroblastami. Wyróżniamy trzy typy gąbek: Akson- mają workowaty kształt ciała, woda wypływa przez liczne pory do obszernej jamy paragastralnej(spongocelu), wysłanej choanocytami. Komórki kołnierzykowe wychwytują pokarm, po czym woda wypływa oskulum, położone na szczycie ciała, które u wielu gatunków gąbek wapiennych jest otoczone wapiennymi igłami. Sykon- ściana jest grubsza, a choanocyty są rozmieszczone w koszyczkach. Woda wpływająca przez pory jest doprowadzana kanalikami do koszyczków, skąd po odfiltrowaniu pokarmu, kanalikami odpływa do spongocelu, a następnie przez otwór wyrzutowy opuszcza ciało gąbki. Leukon- układ kanalików doprowadzających i odprowadzających wodę jest bardziej rozwinięty, a liczba koszyczków jest większa, przez co wzrasta powierzchnia pokryta choanocytami. Przedstawiciele: Nadecznik stawowy( Spongilla lacustris), Nawodnik rzeczny( Ephydatia fluviatilis).

35. Obleńce zwierzęce- charakterystyka i przedstawiciele: wór powłokowo- mięśniowy zbudowany z bezkomórkowego oskórka i warstwy mięśni podłużnych; wzdłuż wora biegną 4 zgrubienia zwane wałkami hipodermalnymi; wór otacza pierwotna jama ciała, wypełniona płynem; w jamie ciała: układ pokarmowy i rozrodczy; brak układu krwionośnego i oddechowego. Układ rozrodczy: dymorfizm płciowy, rozdzielnopłciowość, rozwój prosty, połączony z linieniem larw (4 stadia larwalne). Układ pokarmowy w postaci rury, rozpoczyna się otworem gębowym, otoczonym wargami, a kończy otworem odbytowym. Przedstawiciele:Glista psia(Toxocara canis), Włosień kręty(Trichinella spiralis), Syngamus trachea.

36. Skąposzczety- charakterystyka, przedstawiciele, znaczenie: (Oligochaeta) – są to zwierzęta żyjące w glebie lub wodach słodkich. Segmenty pozbawione parapodiów. Szczecinki osadzone w worze powłokowo- mięśniowym umożliwiają pełzanie. Są to hermafrodonty. Przestawiciele: Rurecznik mułowy(Tubifex tubifex), Dżdżownica ziemna(Lumbricus terrestris). Znaczenie: dżdżownice to saprofagi i odżywiają się materią organiczną. Odchody dżdżownic(koprolity) zawierają witaminy przyswajalne dla roślin, ryjąc korytarze spulchniają, przewietrzają i mieszają glebę. Wodne skąposzczety stanowią pokarm wielu zwierząt, zwłaszcza ryb, a lądowe są zjadane przez płazy, ptaki, ssaki, wije oraz niektóre owady.

37. Morfologia, biologia i znaczenie gromady Gastropoda na wybranym przykładzie: Ślimak winniczek( Helix pomatia). Są hermafrodontami, Zapłodnienie wewnętrzne, są wśród ślimaków formy obupłciowe i rozdzielnopłciowe, większość składa jaja w otoczce, u gatunków lądowych wysyconej solami wapnia. oddychają skrzelami lub płucami. Muszla pojedyncza, zazwyczaj spiralnie skręcona w prawo. Układ pokarmowy ślimaków zwykle składa się z języka pokrytego rogową tarką, przełyku, wola, żołądka oraz jelita. Głównym gruczołem trawiennym jest wątroba połączona z żołądkiem. Układ nerwowy to szereg węzłów, m.in. głowowych, nożnych, mózgowych, ściennych. Powierzchnia ciała ślimaków pokryta jest nabłonkiem migawkowym zawierającym gruczoły śluzowe. W rozwoju ewolucyjnym ślimaków następował zanik bądź redukcja niektórych narządów wewnętrznych lub ich części (lewego lub prawego skrzela, zależnie od skrętu muszli, prawego przedsionka serca, prawego osfradium, prawej nerki). Narządami zmysłów ślimaków są: statocysty, umieszczone w nodze osfradia, stanowiące narządy zmysłu chemicznego, głównie węchu, komórki czuciowe rozmieszczone na całej powierzchni ciała, głównie na czułkach, oraz oczy o niewielkiej zdolności widzenia, reagujące na natężenie światła i rozróżniające kontury z małej odległości. Układ krwionośny- otwarty, składa się z serca umieszczonego w worku osierdziowym oraz naczyń. Znaczenie: żerują na uprawach rolnych, niektóre są żywicielami pośrednimi pasożytów wewnętrznych człowieka, są poławiane jako pokarm, w lasach i glebie pełnią rolę pozytywną- ich wydzieliny tworzą gruzełki glebowe i poprawiają strukturę gleby.

38. Charakterystyczne cechy i przedstawiciele rzędu Decapoda: w większości zwierzęta morskie, część żyje w wodach słodkich, przeważnie pływają przy dnie bądź zagrzebują się w mule lub piasku. W Polsce występują 3 gatunki słodkowodne i 8 gatunków morskich. Długość ciała waha się w granicach od kilku mm do 1,5m. Zbudowane z głowotułowia, tułowia i odwłoka. Głowotułów i odwłok pokryty karapaksem. Pierwsza para odnóży potężna, wykształcona w szczypce(narząd chwytny i obronny). Bud. wewnętrzna: oskórek, gruby, twardy, sztywny, wysycony solami wapnia. W pokryciu ciała występują komórki barwnikowe(chromatofory, melanofory). Ukł pokarm: krótki przełyk, prowadzący do jelita środ. I tylnego. W żołądku wyróżniamy strefę: wpustową i odźwiernikową. Do części wpustowej uchodzą gruczoły trzustkowo-wątrobowe. Odbyt przykryty płytką oskórkową. Dziesięcionogi oddychają skrzelami, powstające w rozwoju zarodkowym z epipoditów. Barwnikiem oddechowym jest hemocyjanina. Ukł wydalniczy: funkcjonują gruczoły czułkowe, składają się z worka i kanalika. Kanalik na końcu rozszerze się w pęcherzyk moczowy. Ukł krwionośny: serce występuje w tułowiu, z niego wychodzi 5 tętnic; układ otwarty, krąży w nim hemolimfa. Ukł nerwowy: 2 pnie nerwowe położone blisko siebie, ciągnące się po stronie brzusznej. W każdym segmencie są zwoje nerwowe, które łączą oba pnie tworząc łańcuch nerwowy. Przedstawiciele: Rak rzeczny, Rak błotny, Rak amerykański.

39. Morfologia rzędu pająków na przykładzie pająka krzyżaka: (Araneus diadematus) Dług. Samicy 15-25mm, samca 8-11mm; Ubarwienie szare lub brązowe. Na grzbiecie charakterystyczne białe plamy układające się w krzyż. Odwłok szeroki i pękaty z kądziołkami. Samica składa 100-800 jaj. głowotułów zawsze niesegmentowany, chelicery złożone są z 2 członów(służą one do zdobywania pokarmu. Pedipalpy kilkuczłonowe.

40. Ryby kostnopromieniste- cechy charakterystyczne, przedstawiciele: szkielet całkowicie skostniały, skrzela ukryte pod wieczkiem skrzelowym, występuje pęcherz pławny, narząd węchu jest na wierzchniej stronie głowy, ponad 20 tyś gatunków. Przedstawiciele: Jesiotr, Okoń, Sum, Płoć, Leszcz, Śledź, Węgorz

41. Ropucha szara- opis i systematyka: (Bufo bufo) dorasta do 20cm, okres godowy: przełom III-IV; żyje w lasach, parkach, ogrodach, ubarwienie od brązowego do szarego(zależy od środowiska). Pokarm: żeruje nocą, zjada stawonogi, ślimaki, jest bardzo żarłoczna. Skóra chropowata, pokryta licznymi brodawkami, ma zauszne gruczoły jadowe. Typ;Strunowce(CHordata), Podtyp: Kręgowce(Vertebrata), Gromada: Płazy(Amphibia), Rząd: Płazy bezogonowe(Anura)

42. Rzekotka drzewna- opis i systematyka(Hyla arborea): dorasta do 5cm, okres godowy początek maja, żyje na liściach drzew i krzewów, brzegi jezior, porośnięte drzewami. Ubarwienie: skóra gładka i cienka, zielona. Pokarm stanowią głównie owady, poluje w locie. Oczy duże, wypukłe, złotawe zabarwienie tęczówki, okrągłe przylgi na końcu palców, nie jadalny gatunek. Typ;Strunowce(CHordata), Podtyp: Kręgowce(Vertebrata), Gromada: Płazy(Amphibia), Rząd: Płazy bezogonowe(Anura)

43. Salamandra plamista- opis i systematyka( Salamandra salamandra): Długość do 23cm, okres godowy przypada na marzec- kwiecień, Preferuje wilgotne lasy w okresie godowym, zasiedla zbiorniki wodne, spotykana w górach; Ubarwienie: na czarnym tle żółte bądź pomarańczowe plamy, jej pokarm stanowią bezkręgowce, poluje nocą. Ciało wlcowate, płaz ogoniasty, z tyłu głowy widoczne gruczoły zauszne, bardzo powolny gatunek. Typ;Strunowce(Chordata), Podtyp: Kręgowce(Vertebrata), Gromada: Płazy(Amphibia), Rząd: Płazy ogoniasty(Urodela)

44. Traszka grzebieniasta- opis i systematyka(Triturus cristatus) długość do 15cm, okres godowy przypada na wiosnę, głębsze zbiorniki wodne, a pod koniec lata wychodzi na ląd. Ubarwienie: ciemnooliwkowe z ciemnymi plamami, strona brzuszna pomarańczowa, pokarm stanowią owady, mięczaki, skorupiaki, jaja, czasem i własne potomstwo, ma 4 palce z przodu i 5 palców z tyłu, jest to płaz ogoniasty. Typ: Strunowce(Chordata), Podtyp: Kręgowce(Vertebrata), Gromada: Płazy(Amphibia), Rząd: Płazy ogoniasty(Urodela).

45. Kumak nizinny- opis i systematyka(Bombina bombina): Do 5cm, okres godowy późna wiosna. Żyje na terenach nizinnych, ubarwienie: strona grzbietowa brunatno-oliwkowa, strona brzuszna jaskrawa; pokarm: drobne bezkręgowce wodne. Źrenica oka trójkątna, posiada gruczoły jadowe, ma czerwone plamy brzuszne. Typ: Strunowce(Chordata), Podtyp: Kręgowce(Vertebrata), Gromada: Płazy(Amphibia), Rząd: Płazy bezogonowe(Anura)

46. Padalec zwyczajny- opis i systematyka(Anguis fragilis): wielkość do 50cm; jest jajożyworodny, okres godowy przypada na IV-VII; zagrzebuje się w mchu lub ściółce, ciało brązowe, z 3 wąskimi liniami, żywi się drobnymi bezkręgowcami, głowa zrośnięta z tułowiem, obecność otworów usznych. Typ: Strunowce(Chordata), Podtyp: Kręgowce(Vertebrata), Gromada: Gady(Reptilia), Rząd: Łuskonośne(Squamata), Podrząd: Jaszczurki(Sauria)

47. Jaszczurka żyworodna- opis i systematyka(Lacerta vivipara): do 18cm; gatunek żyworodny; okres godowy to późna wiosna; preferuje siedliska wilgotne, torfowiska, leśne poręby, bagniste łąki; ubarwienie: brunatne, ciemnobrązowe, jasnobrązowe, szare; pokarm to pająki, owady; na głowie wyraźne tarczki, gruby ogon, zakończony szpicem. Typ:Strunowce(Chordata), Podtyp:Kręgowce(Vertebrata), Gromada:Gady(Reptilia), Rząd:Łuskonośne(Squamata), Podrząd:Jaszczurki(Sauria)

48. Zaskroniec zwyczajny- opis i systematyka(Natrix natrix): długość ponad 1m; jajorodny, okres godowy: III-V; żyje nad brzegami zbiorników wodnych, w parkach, ogrodach, lasach. Ubarwienie szarobrunatne, oliwkowobrunatne; żywi się żabami, kijankami, jaszczurkami; 2 żółte plamy za skroniami, może odstraszać zapachem. Typ:Strunowce(Chordata), Podtyp:Kręgowce(Vertebrata), Gromada:Gady(Reptilia), Rząd:Łuskonośne(Squamata), Podrząd:Węże(Serpentes)

49. Żmija zygzakowata- opis i systematyka(Vipera berus): długość do 75cm; jajożywoworodne, jajorodne; okres godowy IV-V; lasy, podmokłe łąki; pokarm: małe ssaki owadożerne(krety), gryzonie(myszowate); ubarwienie srebrzysto- szare, brązowe, żółtawe; wstęga kainowa- zygzak, jest jadowita. Typ:Strunowce(Chordata), Podtyp:Kręgowce(Vertebrata), Gromada:Gady(Reptilia), Rząd:Łuskonośne(Squamata), Podrząd:Węże(Serpentes).

50.Omów podrząd węże, występujące w Polsce: silnie wydłużone ciało i brak kończyn; pas barkowy i miednicowy zredukowane; wiele gatunków posiada zęby jadowe. Żmija zygzakowata (Vipera berus): długość do 75cm; jajożywoworodne, jajorodne; okres godowy IV-V; lasy, podmokłe łąki; pokarm: małe ssaki owadożerne(krety), gryzonie(myszowate); ubarwienie srebrzysto- szare, brązowe, żółtawe; wstęga kainowa- zygzak, jest jadowita. Zaskroniec zwyczajny (Natrix natrix): długość ponad 1m; jajorodny, okres godowy: III-V; żyje nad brzegami zbiorników wodnych, w parkach, ogrodach, lasach. Ubarwienie szarobrunatne, oliwkowobrunatne; żywi się żabami, kijankami, jaszczurkami; 2 żółte plamy za skroniami, może odstraszać zapachem. Gniewosz plamisty(Coronella austriaca): dł. ponad 70cm; jest jajożyworodny; okres godowy to IV- V;, przebywa na nasłonecznionych polanach leśnych, terenach z sucholubną roślinnością; ubarwienie: brunatne, rdzawe, na grzbiecie pasma ciemnych plam; zjada jaszczurki, myszy, pisklęta ptaków. Okrągłe źrenice oka, podobny do żmii, brak zębów jadowych. Wąż Eskulapa(Elaphe longissima): długość 1,7-2m; jest jajorodny, okres godowy to: V-VI; tereny pagórkowate, lasy liściaste; ubarwienie: ciemnobrązowe, oliwkowobrązowe, brak plam; zjada jaszczurki, gryzonie; długi ogon biczykowaty i chwytny, jest gatunkiem ciepłolubnym.

51.Rząd Sowy- charakterystyka, przedstawiciele: Sowy(Strigiformes), nocne drapieżniki, obfite i miękkie upierzenie, mają doskonały słuch i wzrok. Sztywne pióra otaczające dziób i oczy- tzw. szklara. Brak dymorfizmu płciowego, jedne prowadzą osiadły, a inne wędrowny tryb życia, gnieżdżą się w dziuplach na drzewach lub na ziemi, są gniazdownikami, niestrawione resztki pokarmowe to wypluwki( bo są wypluwane). Gatunki: Puchacz zwyczajny, puszczyk, sowa uszata, włochatka zwyczajna, sóweczka.

52. Rząd Szponiaste- charakterystyka, przedstawiciele: Szponiaste(Falconiformes), prowadzą dzeinny tryb życia, mocno zakrzywiony dziób, palce zaopatrzone w mocne pazury. Ubarwienie szare lub brązowe z regularnie ułożonymi plamami i kreskami; charakterystyczny lot szybowcowy, większość gatunków jest chroniona, są gniazdownikami. Gatunki: Sokół wędrowny, Kobuz, Pustułka zwyczajna, orzeł przedni, orlik krzykliwy, bielik, myszołów zwyczajny, Kania czarna, Kania rdzawa, Jastrząb gołębiarz, Krogulec, Błotniak stawowy.

53. Rząd Blaszkodziobe- charakterystyka, przedstawiciele: Blaszkodziobe(Anseriformes), dziób pokryty miękką skórą, na końcu płaski haczyk, tzw. paznokieć, na brzegach jest ona pofałdowana i tworzy rodzaj blaszek, aparat ten służy do cedzenia wody. 3 palce spięte błoną, a 4 wolny i osadzony wyżej. Noga tworzy rodzaj wiosła. Pióra nie nasiąkają wodą dzięki obecności gruczołu kuprowego. Gatunki: Łabędź niemy, Łabędź krzykliwy, Gęś gęgawa, Gęś zbożowa, Kaczka krzyżówka, Cyraneczka, Głowienka, Gągoł krzykliwy.

54. Rząd Brodzące- charakterystyka, przedstawiciele: Brodzące(Ciconiiformes), długie nogi, nie potrafią biegać, 3 palce spięte błoną do połowy, 4 dobrze wykształcony, wolny. Gniazdowniki. Gatunki: Bocian biały, Bocian czarny, Czapla siwa.

55. Rząd Kuraki- charakterystyka, przedstawiciele: Kuraki(Galliformes), ptaki grzebiące, ciało krępe z małą głową i dość długą szyją, lekko zagiętym dziobem. Nogi są 4-palczaste, tylny krótszy od pozostałych, silne, tępe pazury. Są zagniazdownikami, należą tu gatunki udomowione i łowne. Gatunki: Głuszec, Cietrzew, Jarząbek, Bażant łowny.

56. Rząd Dzięcioły- charakterystyka, przedstawiciele: Dzięcioły(Piciformes), ptaki przystosowane do łażenia po pniach drzew, 2 palce zwrócone do przodu, 2 do tyłu. Sterówki mocne, sztywne i ostro zakończone. Dziób prosty, mocny, w kształcie dłuta. Gnieżdżą się w dziuplach, są gniazdownikami. Gatunki: Dzięcioł duży, Dzięcioł średni, Dzięcioł zielony, Dzięcioł zielonosiwy, Dzięcioł czarny, Dzięciołek, Dzięcioł trójpalczasty, Krętogłów zwyczajny.

57. Opisz budowę pióra oraz typy piór: Zbudowane z osi, złożonej z dutki i stosiny. Dutka pogrążona jest w skórze, na stosinie jest osadzona chorągiewka. Składa się ona z promieni, a w każdym promieniu są 2 rzędy promyków z haczykami lub listewkami. Promyki sąsiadujących ze sobą promieni łączą się przez sczepienie haczyków z listewkami.

- pióra konturowe- mają długo, sztywną stosinę

- pióra puchowe- mają skróconą stosinę i promienie nie tworzą chorągiewki, ponieważ brak haczyków i listewek w promykach

-pióra nitkowate- zbudowane z dutki i stosiny, nie wytwarzają chorągiewki.

58.Typy morfologiczne ssaków- opis i przedstawiciele: Ssaki wodne- opływowy, torpedowy kształt ciała, kończyny przekształcone w płetwy lub palce spięte błoną, ogon dobrze rozwinięty, np. Wieloryb; Ssaki naziemne- ssaki biegające- wydłużone kończyny, silnie lub słabiej zaznaczona redukcja palców np. koń, skaczące- wydłużone kończyny tylnie, przednie skrócone np. Skoczek pustynny, spionicowane np. Człowiek, Ssaki latające- narządy ruchu w postaci błon rozpiętych między palcami kończyn przednich i bokami ciała np. nietoperz, Ssaki żyjące w ziemi- charakterystyczny typ grzebiący, wałkowaty kształt ciała, silnie rozwinięte kończyny przednie, z mocnymi pazurami. Silnie zredukowany narzą wzroku np.. Krety, Ssaki nadrzewne- kończyny zaopatrzone w ostre pazury lub paznokcie, dłonie, stopy, a czasem ogon są chwytne np. wiewiórka.

59. Cechy charakterystyczne i przedstawiciele rzędu Gryzoni: (Rodentia), drobnych lub średnich rozmiarów, mają palce zakończone pazurami, 1 para siekaczy zarówno w szczęce jak i żuchwie, brak kłów i przedtrzonowców; prowadzą naziemny, podziemny, nadrzewny, ziemnowodny tryb życia, w rozrodzie występuje kilka miotów w ciągu roku. Gatunki: Wiewiórkowate: Wiewiórka ruda, Wiewiórka szara; Bobrowate: Bóbr europejski; Chomikowate: Nornica ruda, Nirnik(polnik) północny, Nornik zwyczajny, Karczownik ziemnowodny; Myszowate: Mysz leśna, Mysz zaroślowa, Mysz polna, Badylarka.

60. Cechy charakterystyczne i przedstawiciele rzędu Owadożernych: (Insectivora), zwierzęta małe, głowa stosunkowo niewielka, pyszczek wyciągnięty w ryjek, często ruchliwy, kończyny krótkie, palce zakończone pazurami, zęby występują w liczbie 26-44 i pokryte ostrymi guzkami. Żywią się drobnymi bezkręgowcami, jak owady, ślimaki, wije, dżdżownice. Gatunki: Jeżowate: Jeż europejski; Kretowate: Kret europejski; Ryjówkowate: Ryjówka aksamitna, Rzęsorek rzeczek.

61. Charakterystyka i przedstawiciele rzędu Parzystokopytne: (Artiodactyla), w większości są to roślinożercy, których kończyny opierają się na 2 masywnych, zaopatrzonych w kopyta palcach III i IV. Palec I nie występuje, II i V uległy częściowej lub całkowitej redukcji. Mają 1-komorowy żołądek. Gatunki: Świniowate: Dzik; Jeleniowate: Sarna europejska, Jeleń europejski, Jeleń wschodni(sika), Daniel, Łoś; Krętorogie(pustorogie): Żubr, Kozica.

62. Cechy charakterystyczne i przedstawiciele rzędu Psowate: (Canidae), Ich ciało jest silnie zbudowane, pokryte gęstą sierścią, mają dużą głowę, trójkątne uszy, długi ogon, długie kończyny, półstopochodne, zakończone nie wciąganymi, tępymi pazurami. W uzębieniu silne kły i łamacze. Gatunki: Lis, Wilk, Jenot.

63. Cechy charakterystyczne i przedstawiciele rzędu Łasicowate (Mustelidae), pyszczek mają tępy lub ostry, czasem spłaszczony. Tułów wydłużony, kończyny krótkie, ogon puszysty. Są pożyteczne na ogół, bo zjadają gryzonie,przyczyniając się do ich biologicznego zwalczania. Gatunki: Borsuk, łasica, Tchórz zwyczajny, Kuna leśna, Kuna domowa, Norka europejska, Norka amerykańska.

64. Cechy charakterystyczne i przedstawiciele rzędu Zajęczaki: (Lagomorpha), obecność w szczęce 2 siekaczy. Siekacze 1 pary są silne, długie, zgięte. Brak kłów. Dobrze rozwinięty narząd węchu, słuchu i wzroku. Gatunki: Zając szarak, Królik europejski.