Definicje dobrostanu:

1.To stan zdrowia fizycznego i psychicznego osiągany w warunkach pełnej harmonii organizmu w jego środowisku

Dobrostan silnie odwołuje się do empatii i konieczności wyboru w kategoriach dobra i zła.

2.Dobrostan stanowi zespół warunków pokrywających potrzeby biologiczne i behawioralne organizmu, co umożliwia pełni objawienie jego możliwości genetycznych.

3.Jest to stan prawidłowej dynamiki organizmu zwierzęcia, kształtowany przez czynniki wewnętrzne i wewnętrzne środowiska, którym zwierze przebywa oraz przez możliwość adaptacji zwierząt.

4.Subiektywne odczucia zwierząt- percepcja środowiska przez zwierzę, nie może być oceniana wyłącznie na podstawie ludzkiego spostrzegania. Dobrostanem jest to co czuje zwierzę. Jest to stan prawidłowej dynamiki organizmu zwierzęcia.

5. Adaptacja organizmu w kontekście możliwości kontroli środowiska przez zwierzę. To stan w którym organizm zwierzęcia może dostosować się do warunków otoczenia. Poziom dobrostanu jest tu mieniony przez szerokie spektrum wskaźników obrazujących wysiłek, które organizm zwierzęcia musi wykonać , by osiągnąć stan idealny.

6.”Stan dobra” dotyczy organizmu jako całości i ogarnia wszystkie jego funkcje, od reakcji psychicznych do zjawisk zachodzących na poziomie komórkowym. Odnosi się do reakcji organizmu na bodźce środowiskowe. Obejmuje fizyczne jak i psychiczne samopoczucie.

7. Wyrasta z takich jakości biologicznych jak: stres, adaptacja, tolerancja, kondycja i homeostaza.

CIERPIENIE I BÓL

1. Cierpienie określa stan osobnika odnoszący się do jego emocji.

2. Ból jest wyrażeniem zmysłowym, definiowanym jako nieprzyjemne , zmysłowe i nieprzewidywalne odczucie, powstające w skutek uszkodzenia tkanek czy choroby.

3. Źródłem cierpienia somatycznego są: ból, głód, pragnienie, zimno i inne obciążenia wywołujące reakcję z odbiorem bodźców za pomocą wrażeń zmysłowych.

• Technopatie- to schorzenia wywoływane przez niektóre elementy technologii chowu.

• Schorzenia lokomocyjne u bydła, drobiu i świń, powstające przy utrzymaniu ich na bezściółkowych i nieergonomicznych podłogach . (liczne urazy i okaleczenia ciała oraz schorzenia wymion)

• Cierpienie związane ze strefą emocjonalną. (Stany lękowe, paniczny lęk, bądź zaniepokojenie)- Przyczyną strachu może być przemieszczeniu zwierząt do nieznanego mu miejsca lub obcej grupy, izolacja, agresja zwierząt dominujących oraz urazogenne urządzenia.

• Niemożność przejawiania i zaspokojenia swoistych popędów i instynktów. Może to prowadzić do frustracji i stereotypii, aż do samookaleczeń i kanibalizmu.

1. Nieprzekraczalną granicą dobrostanu jest taki stopień obciążeń, do których zwierzęta mogą adaptować się bez cierpienia.

2. Przyczyny cierpienia:

• Nadmierne stłoczenie

• Ograniczenie ruchu

• Głód i pragnienie

• Zimno lub upał

• Ból powodowany urazami i kulawiznami

Odczucia mogą być mierzalne poprzez:

• Rejestrację potencjałów mózgowych

• Szybkość przepływu krwi

• Akcja serca

• Stopień rozwarcia źrenic

• Obserwacje zachowania zwierząt (apatia)

• Potencjał biotyczny (rozrodczość, dynamika wzrostu, przeżywalność)

SKŁADOWE ANI

• Możliwość ruchu

• Kontakty socjalne

• Stan podłoża na których zwierzęta leżą, śpią, po których chodzą

• Oświetlanie, wentylacja i hałas

• Opieka nad zwierzętami

PIĘĆ WOLNOŚCI

1. Wolność od głodu i pragnienia

2. Wolność od dyskomfortu- możliwość ruchu, stan podłoża

3. Wolność od bólu, urazów i chorób- stan podłoża, oświetlenie, wentylacja i hałas, opieka nad zwierzęciem

4. Wolność do wyrażania normalnego behawioru- możliwość ruchu, kontakty socjalne, opieka nad zwierzętami, oświetlenie, hałas i wentylacja, stan podłoża

5. Wolność od strachu i stresu- kontakty socjalne, opieka nad zwierzętami

Fizjologiczne parametry oceny dobrostanu.

Wskaźniki fizjologiczne:

1. Tętno- może świadczyć o reakcji zwierzęcia na pokrycie potrzeb środowiskowych i o stanie jego zdrowia. Np. Świnie utrzymywane w kojcach i karmione z koryta miały podwyższone tętno w stosunku do zwierząt trzymanych w grupach i karmionych indywidualnie.

2. Oddech- Cielęta utrzymywane z matką, charakteryzują się niższym tętnem i ilością oddechów, niż cielęta odizolowane.

3. Temperatura ciała

4. Ciśnienie krwi

5. EKG, EEG- u tuczników trzymanych w typowym dla Polski systemie chowu, stwierdzono zmiany u zwierząt trzymanych bezściołowo i żywionych z koryta.

6. Wskaźniki hematologiczne

7. Wskaźniki biochemiczne

8. Wskaźniki immunologiczne

9. Poziom katecholamin i kortykosterydów

Złe warunki środowiska skutkują silnym stresem. Gdy mamy do czynienia z wieloma jednocześnie działającymi stresorami o wartości podprogowej, zwiększają się bazowe poziomy hormonów (kortykotropiny, kortyzolu-ssaki i kortykosteronu- ptaki).

Na tym tle może dochodzić do:

• pogorszenia się kondycji zwierząt

• hipertrofii niektórych narządów

• Zmian parametrów biofizycznych

• Osłabienie odporności organizmu

Jeżeli stężenie kortyzolu wzrasta o 30% ponad normę fizjologiczną, wiemy że zwierze jest trzymane w złym systemie. U loch trzymanych w jarzmach, stwierdzono wyższy poziom kortyzolu niż u zwierząt posiadających możliwość ruchu. Stan taki odnotowano również po oproszeniu i przed odsadzeniem. Wzrost kortyzolu u loch przed oproszeniem, obniża masę prosiąt. Podobny efekt po obniżeniu temp. Do 5 stopni Celsjusza.

Stałe zwiększenie zawartości kortyzolu, obniża przyrosty, reprodukcję i odporność świń.

Uwalnianie endorfiny i dynorfiny stwierdzono u świń przy wykonywaniu tzw. stereotypii.

Wskaźniki niskiego i wysokiego poziomu dobrostanu.

Ponieważ pojęcie dobrostanu zostało stosunkowo niedawno zdefiniowane, dlatego też metodyka badań dobrostanu nie jest w pełni ukształtowana. Empel wprowadził terminy: wysoki, obniżony i niski poziom dobrostanu.

Poziom dobrostanu może być obiektywnie określony metodami naukowymi.

WSKAŹNIKI WYSOKIEGO POZIOMU DOBROSTANU:

1. Zadawalający stan zdrowia

2. Prawidłowe wzrastanie i dojrzewanie

3. Wysoka płodność i produkcyjność

4. Różnorodność prawidłowych form zachowania się

5. Oznaki przeżywania emocji przyjemności

6. Utrzymanie w normie wskaźników fizjologicznych i behawioralnych

WSKAŹNIKI NIESKIEGO POZIOMU DOBROSTANU:

1. Obniżony poziom zdolności adaptacyjnych w sytuacjach stresowych

2. Brak zainteresowania otoczeniem

3. obniżona zdolno wzrostu i rozrodu

4. uszkodzenia ciała (urazogenność środowiska)

5. choroby

6. obniżenie odporności

7. patologie behawioralne

8. Technopatie

9. Autonarkotyzm

10. Ograniczenia w przejawianiu naturalnych reakcji behawioralnych
    KRYTERIA OCENY DOBROSTANU ZWIERZĄT WEDŁUG WSKAŹNIKÓW

1. Fizjologiczne

2. Behawioralne

3. Zdrowotne

4. Produkcyjne

   Wykładnią poziomu dobrostanu jest poziom produkcji i zdrowie.

WSKAŹNIKI UZUPEŁNIAJĄCE

To parametry techniczno-technologiczne budynku inwentarskiego:

1. Wartości ciepłochłonne przegród konstrukcyjnych

2. Rodzaj materiałów użytych do konstrukcji urządzeń

3. Sprawność systemów wentylacyjnych i ogrzewczych

4. Sposób ograniczenia swobody zwierząt

CZYNNIKI DOBROSTANU

1. Żywienie

2. Zdrowie

3. Możliwość zaspokojenia podstawowych potrzeb biologicznych (długotrwałe niezaspakajanie potrzeb związanych z np. sferą psychiczną wywołuje frustracje i cierpienie)

4. Interakcja człowiek-zwierzę

5. Adaptacja do środowiska (komfort bytowy, system utrzymania)

Zasady transportu zwierząt i kwalifikacje które muszą posiadać osoby dokonujące transportu zwierząt

Kontrola załadunku i rozładunku zwierząt
Załadunek
-odpowiedni kąt nachylenia rampy

-Boczne barierki zapobiegające wypadaniu i ucieczce zwierząt musza być dostosowane do gatunku zwierząt

-Podłoga zapobiegająca ślizganiu się zwierząt

-Powierzchnia sucha, porowata, pokryta ściółką lub gumowymi matami, oczyszczona z odchodów

-Brzeg wejścia na rampę równy z brzegiem podłogi samochodu

-Rampa odpowiednio szeroka tj. równa szerokości wyjścia samochodu tak aby nie było po bokach rampy przestrzeni

-Dobre oświetlenie rampy i miejsca załadunku (światło sztuczne z góry, tak by nie oślepić zwierząt)

Rozładunek
- kontenery powinny być wyładowywane ostrożnie, nie mogą być rzucane lub przewracane

-kontenery powinny być stawiane w takiej samej pozycji, w jakiej stały w samochodzie, tak aby zwierzęta nie były zmuszane do zmiany pozycji

-zwierzęta powinny być wkładane i wyjmowane z kontenerów ostrożnie, a jeśli to możliwe-pojedynczo, ptaków nie można wyciągać za skrzydła lub nogi, królików za kończyny lub uszy
Trzeba wyeliminować
-problemy wynikające z niewłaściwego oświetlenia

-obecność ludzi i poruszających się przedmiotów

-hałas

-przeciągi-kontrasty
Zachowanie personelu
wykorzystanie podstawowych zasad zachowań zwierząt gospodarskich

-podążanie za przywódcą stada

-chęć dołączenia do reszty stada

-reakcja ucieczki przy przekroczeniu „strefy ucieczki”

-unikanie gwałtownego wkraczania w nią

-przemieszczanie zwierząt przy wykorzystaniu punktu równowagi

-wykorzystanie tendencji przeżuwaczy do prze Miszczaka się w kierunku przeciwnym niż osoba w strefie ucieczki

-umożliwić zwierzętom przemieszczanie się wolnymi krokami
- nie wolno poganiać zwierząt z tyłu jeśli te na przedzie się zatrzymują
Zabronione podczas załadunku i rozładunku: bicie lub kopanie zwierząt, zawieszanie zwierząt za pomocą środków mechanicznych, ciągnięcie za uszy, głowę itd. , celowe uniemożliwianie zwierzętom przejścia do miejsca do którego są kierowane, stosowani niewłaściwych urządzeń do poganiania
Warunki uboju zwierząt zgodne z ich dobrostanem

1. unieruchomienie

2. Ogłuszenie

3. Wykrwawienie lub uśmiercenie bez wykrwawienia

Wykrwawienie rozpoczyna się po ogłuszeniu i musi być zakończone przed odzyskaniem świadomości przez zwierzę
Mogą tego dokonywać osoby, które ukończyły 18 lat i zostały odpowiednio przeszkolone.

Przemieszczenie- rozumie się przez to wyładunek lub przewóz i przepędzenie z platform rozładunkowych, zagród lub pomieszczeń znajdujących się na terenie ubojni lub do miejsca uboju.

Przetrzymywanie- rozumie się przez to utrzymywanie zwierząt w pomieszczeniach, zagrodach, wydzielonych obszarach na terenie ubojni w celu zapewnienia im niezbędnej opieki przed ubojem.

Unieruchomienie- rozumie się przez to metody ograniczajże ruchy zwierzęcia w celu dokonania efektywnego jego ogłuszenia lub uśmiercenia.

Uśmierceniu- rozumie się przez to każdą czynność powodującą śmierć zwierzęcia.

• Zwierzęta, podczas tych czynności, chroni się przed stresem, bólem i cierpieniem.

• Konstrukcja i wyposażenie ubojni oraz urządzenia w niej używane powinny zapewniać ochronę zwierząt przed zbędnym niepokojem, bólem lub cierpieniem.

• Narzędzia i sprzęt używany do ogłuszania lub zabijania zwierząt, powinny być tak skonstruowane, utrzymane i używane, aby możliwe było szybkie i skuteczne ogłuszenie lub uśmiercenie.

• W miejscu uboju powinny znajdować się zapasowe narzędzia w wypadku awarii.

• Urządzenia i narzędzia powinny być kontrolowane każdorazowo.

• Zwierzęta należy krępować w taki sposób, aby zapobiec zadawaniu im bólu, cierpienia lub urazów.

• Kończyn zwierząt się nie krępuje, a przed wykrwawieniem czy uśmierceniem się nie podwiesza.

• Bydło może być krępowane za pomoc urządzeń mechanicznych w przypadku uboju związanego z obyczajami zarejestrowanych związków wyznaniowych.

• Drób lub króliki, można podwieszać przed ogłuszeniem, jednak ich ciała muszą być rozluźnione, aby zapewnić im natychmiastowe i całkowite pozbawienie wrażliwości na ból.

• Do ogłuszania koni lub bydła mogą być stosowane urządzenia ograniczające ruchy głowy.

• Niedopuszczalne jest stosowanie urządzeń do elektronarkozy w celu unieruchomienia czy przepędzenia zwierząt.

• Zwierzęta przed ubojem ogłusza się przez zastosowanie:

  -urządzeń z zablokowanym bolcem lub

  -urządzeń udarowych lub

  -elektronarkozy

  -dwutlenku węgla

  -pałki, w przypadku małych partii królików

Zwierzęta są ogłuszane wyłącznie w przypadku, gdy można przystąpić do ich wykrwawienia.

Zwierzęta uśmierca się przez:

- Użycie broni palnej

-Porażenie prądem

-zastosowanie dwutlenku węgla

-dekapitację lub dyslokację kręgów szyjnych- drób

-zastosowanie komory próżniowej- bażanty i przepiórki z hodowli fermowych

-zastosowanie śmiertelnej dawki środka służącego do narkozy lub eutanazji- wyłącznie przy zwalczaniu chorób zakaźnych

Zwierzęta futerkowe uśmierca się przez zastosowanie:

• Urządzeń działających mechanicznie powodujących penetrację mózgu

• Środka znieczulającego w dawce śmiertelnej

• Porażenia prądem powodującego zatrzymanie akcji serca

• Chloroformu

• Dwutlenku węgla

• Tlenku węgla

Jednoroczne pisklęta ptaków uśmierca się przez zastosowanie:

• Urządzeń mechanicznych powodujących natychmiastową śmierć

• Dwutlenek węgla

• Zwierzęta ranne lub chore uśmierca się w miejscu, w którym się znajdują

Warunki przemieszczania zwierząt na terenie ubojni:

1. Zwierzęta wyładowuje się niezwłocznie przy użyciu odpowiedniego sprzętu

2. Chroni się je przed działaniem czynników atmosferycznych

3. Dzieli się na grupy wiekowe, gatunkowe, płeć

4. Zwierzęta niezdolne do samodzielnego przemieszczanie się nie powinny być przeciągane, powinny zostać uśmiercone w miejscu, w którym się znajdują,

CHOROBY PODLEGAJĄCE ZGŁOSZENIU

, podlegaja zgloszeniu to: swinie pryszczyca, wlosnie konie: nosacizna: bydlo: BSE, bruceloza, gruzlica. Inne wąglik, jersinioza, tularemia. Drob: pewnie ptasia grypa. A poubojowo tez sie zglasza tasiemczyce (cysticercus bovis) wągrzyca, wymoczki, wlosnie.

Standardy i wymogi dobrostanu.

Standardy:

• Warunki utrzymania: przestrzeń, indywidualne i/lub w grupach, podłogi i uwiązy

• Zarządzanie: opieka, mikroklimat, oświetlenie, wiek odsadzania, pasze i woda

• Interwencje chirurgiczne

• Uboje z konieczności

• Metody hodowlane

• Profilaktyka zdrowia

• Biotechnologia

• Kontrola/ badanie zwierząt

• Wiedza/ umiejętności hodowcy

Wymogi:

Wolność zwierzęcia od:

• Głodu i pragnienia- zapewnienie świeżej wody i paszy pokrywającej potrzeby w zakresie wzrostu, zdrowotności i produkcji

• Bólu, urazów i chorób- zapewnienie prewencji, profilaktyki, szybkiej diagnostyki i skutecznego leczenia

• Dyskomfortu- zabezpieczenie wygodnej powierzchni wypoczynku, możliwość schronienia oraz optymalnych warunków środowiska

• Strachu i stresu- eliminacja czynników stresogennych

• Nienaturalnego zachowania spowodowanego brakiem przestrzeni, właściwego jej wyposażeniu, oraz możliwości kontaktów socjalnych (wyrażenie behawioru) - zapewnienie odpowiedniej przestrzeni życiowej i składu socjalnego w grupie.

Proszę podać jak długo wolno przewozić poszczególne gatunki zwierząt.

Czas transportu:
-młode zwierzęta- 8h podroży, 1h odpoczynku, kolejne 9h podroży
-świnie- 24h, stały dostęp do wody
-nieparzystokopytne- 24h, płyny oraz w razie konieczności pasza co 8h
-parzystokopytne- 14h, godzina odpoczynku na podanie płynów oaz karmienie, kolejne 14h podroży
-w przypadku przewozów trwających powyżej 8h koni (z wyjątkiem zarejestrowanych), bydła, owiec, kóz i świń obowiązuje dziennik podróży
-dziennik podróży składa się z części: planowania, miejsca wyjazdu, miejsca przeznaczenia, oświadczenie przewoźnika, przykładowy raport o nieprawidłowościach

Transport jest liczony od załadunku zwierząt do środka transportu do momentu wyładunku czyli np rzeźnia. Jak droga jest za długa to jak podróż trwa dłużej jak dobę lub więcej to w planie trasy są wyznaczane punkty etapowe czyli miejsca postoju dla zwierząt przerwa na karmienie i jedzenie chyba godzinna lub cala doba.