DOKTRYNY POLITYCZNE:
KONSERWATYZM
LIBERALIZM
SOCJALIZM
ANARCHIZM
KONSERWATYZMY (3 znaczenia):
Postulowanie statusu quo (konserwowanie istniejącej rzeczywistości, lęk przed radykalnymi zmianami, postawa formalna);
Opowiadanie się za pewnego rodzaju kształtem społeczeństwa (posiadanie określonej wizji społecznej, antropologicznej); obrona tradycyjnej, ewolucyjnie ukształtowanej postaci rzeczywistości; strach przed rewolucją / reprezentanci: np. Joseph de Maistre, Edmund Burke;
Przekonanie o istnieniu wartości absolutnych i ich obrana za wszelką cenę/ np. Platon
PLATON:
potrzeba ekspresji politycznej; jego główne dzieła dotyczą tematów politycznych;
Państwo – główny dialog polityczny.
„Państwo”: dialog polityczny;
Księgi I – II: Czym jest sprawiedliwość? Czy sprawiedliwość popłaca?:
Rozważania na temat sprawiedliwości: Sokrates podejmuje polemikę z Trazymachem (sprawiedliwość się nie opłaca); w dyskusji wygrywa Trazymach, którego postać zostaje obdarzona przez autora dialogu lepszymi argumentami;
/* Trazymach, Kallikles, Kritiasz: drugie pokolenie sofistów, pokolenie physis – siła jest źródłem prawa, orientacja naturalistyczna, jest tylko przyroda, natura, nie ma Boga, nie ma wartości absolutnych, nie ma idei platońskich./
Pod koniec księgi II. do dyskusji dołączają dwaj bracia Platona: Glaukon i Adejmant. Glaukon za Trazymachem twierdzi, że rzeczywiście światem żądzą silniejsi, ale tak naprawdę nikt nie ceni sprawiedliwości, ani władcy ani poddani; przywołuje historię o pierścieniu Gygesa (umożliwiał stanie się niewidocznym) znalezionym przez pasterza -> pierścień symbolizuje cnotę, która wartość ma tylko wtedy, kiedy jest realizowana bezinteresownie, kiedy mamy wybór aby czynić inaczej, jednak zachowujemy się cnotliwie;
Księgi III – VII: państwo jest tożsame z duszą ludzką (postulat Platona); zarys państwa idealnego; poszukiwanie definicji sprawiedliwości (sprawiedliwe pańswto -> sprawiedliwy człowiek);
Księga VIII (księga zła): opis degeneracji natury ludzkiej -> stopniowy opis degeneracji ustroju państwa;
Księgi IX – X: pojawia się odpowiedź na pytanie: Czy sprawiedliwość się opłaca?
Platon był przekonany o tym, że ludzie nie są równi. Zwolennik skrupulatnej, rygorystycznej edukacji. W idealnym państwie Platona każdy ma swoje miejsce i pełni określoną funkcję, nie ma tam miejsca na swobodę. Podział na trzy grupy społeczne:
Rzemieślnicy i rolnicy;
Wojownicy (strażnicy);
Władcy (filozofowie): życie skromne, ascetyczne, surowe; ich głównym celem jest służba, poświęcenie dla państwa
Mit o matce ziemi: kłamstwo Platona; historia opowiadana dzieciom, aby miały poczucie, że ich pozycja społeczna jest sprawiedliwa, aby zaakceptowały swoje położenie; mit, którego zadaniem było ustabilizowanie państwa, miał zapobiegać buntowaniu się.
Platon zanim zaczął budować państwo idealne, zastanawiał się jak powstało pierwsze państwo. Platon twierdził, że ludzie rodzą się określeni i nie są samowystarczalni, dlatego zbierają się w grupę, w której wzajemnie uzupełniają swoje potrzeby. Tak powstało państwo, pierwsze państwo o charakterze idealnym, które jednak upadło (element konserwatywny – wyraz tęsknoty za utraconą idyllą pierwotną, ponowne dążenie do niej).
Pańswo Platona jest pierwszą utopią, na której później się wzorowano. Zapewniało zaspokajanie podstawowych potrzeb, brak rywalizacji, konfliktów. Państwo Platona jest państwem sprawiedliwym, zatem harmonijnym, z jasno ustalonymi zasadami, regułami, to państwo zdolne do przetrwania. Aby państwo idealne przetrwało, wymaga ono radykalnego „odwrócenia duszy ludzkiej”.
Dusza ludzka (odpowiada podziałowi na grupy społeczne):
pożądliwa (zaspokajanie podstawowych potrzeb; cnota – rozwaga jako umiejętność słuchania mądrzejszych, czyli wyższych części duszy; zgubna, niewychowywana sprowadzi nas na złą drogę),
tymotejska (Thymos, temperament: prestiż, budowanie pozycji społecznej; cnota - męstwo),
rozumna (ciekawość poznawcza, chęć poznawania; cnota - mądrość).
Człowiek powinien panować nad wszystkimi czynnikami swojej duszy, którą władać powinien intelekt. Człowiek powinien być panem samego siebie -> człowiek sprawiedliwy (analogia do sprawiedliwego państwa).
PAŃSTWO (księga VIII) /Palton/
Ewolucyjny charakter zmian ustrojów (upadek duszy):
TIMOKRACJA: rządy Timaków, ludzi mężnych;
OLIGARCHIA: rządy bogatych;
DEMOKRACJA: rządy większości; upadnie pod wpływem chciwości i żądzy władzy jednego z demagoga ( -> narodziny tyranii); w dialogu Państwo: najbardziej bogata krytyka demokracji: metafora wielobarwnego płaszcza (dowolność, swoboda skutkują błądzeniem, zgubą duszy ludzkiej), demokracja to „bazar ustrojów”, a człowiek demokratyczny jest pusty, to „bazar charakterów”, w demokracji nie ma ładu, człowiekiem rządzą pokusy.
/*A. Bloom „Umysł zamknięty”: nawiązania do Platona./
KSIĘGA IX
Dlaczego nie/warto być nie/sprawiedliwym? (najistotniejszy argument)
Opis tyrani i duszy tyrana („psychoanalityczny” portret duszy tyrana kreślony przez Platona): tyran jest nieszczęśliwy, nie ma przyjaciół (nie zna bezinteresownej przyjaźni), żyje w ciągłym lęku i pragnieniu, opanowany przez duszę pożądliwą (przestroga przed wejściem na drogę bogacenia się, która nie ma kresu -> Platon, Arystoteles), jest otoczony brzydotą (życie marne estetycznie, konflikt ze światem)
Św. Tomasz będzie porównywał władzę złego tyrana z dobrym monarchą.
Naturalny poziom (punkt wyjścia) panowania duszy pożądliwej – osoby (tyran), które zatrzymały się na tym etapie rozwoju duszy, nie wiedzą czym jest sprawiedliwość, nie mogą się wypowiadać na ten temat. Tylko osoba, której dusza przeszła wszystkie etapy rozwoju, zaznała wszystkich przyjemności, może stwierdzić, która jest najbardziej wartościowa.
Bogowie mają pieczę nad człwiekiem sprawiedliwym w świecie doczesnym (lub też po śmierci, szczęście zostanie osiągniete, jeżeli nie na ziemi, to w wymiarze eschatologicznym)