Grupa przyśrodkowa mięśni uda : 4
Grupa tylna mięśni podudzia : 6
Mięśnie grupy przedniej podudzia : 8
Mięśnie grupy bocznej podudzia : 8
TETNICA BIODROWA ZEWNĘTRZNA: 10
t. podeszwowa przyśrodkowa) : 13
Przez otwór nadgruszkowy przechodzą : 23
Przez otwór podgruszkowy przechodzą : 23
Przez otwór kulszowy mniejszy przechodzą : 24
Trójkąt udowy- Leży na przedniej powierzchni uda. Jest od góry 24
Kanał kostki przyśrodkowej (canalis malleolaris) : 26
Zestawienie objawów porażeń nerwów zaopatrujących kończynę 27
Zestawienie wpływu poszczególnych mięśni kończyny dolnej na ruchy 28
Zaopatrzenie skórne kończyny dolnej : 29
Mięśnie miednicy dzieli się na zewnętrzne i wewnętrzne. Do mięśni wewnętrznych należy m. biodrowo-lędźwiowy. Składa się on z m. biodrowego i m. lędźwiowego większego i mniejszego.
1.m. biodrowy - leży w dole biodrowym na przestrzeni od grzebienia biodrowego do obu kolców biodrowych przednich i kresy granicznej; kończy się wspólnym ścięgnem na krętarzu mniejszym.
2.m. lędźwiowy większy - zbudowany jest z dwóch warstw : powierzchownej, która przyczepia się do powierzchni bocznych trzonów kręgów Th12 - L4, warstwa głęboka przyczepia się do wyrostków żebrowych L1 - L5 (pomiędzy obu warstwami znajduje się część splotu lędźwiowego). Wspólnie z m. biodrowym przyczepia się do krętarza mniejszego.
3.m. lędźwiowy mniejszy - rozpoczyna się na trzonach kręgów Th12 i L1; jego włókna wytwarzają ścięgno kończące się w powięzi biodrowej.
Unerwienie : wszystkie trzy składowe są unerwione przez gałęzie krótkie ze splotu lędźwiowego oraz gałęzie n. udowego.
Mięśnie zewnętrzne miednicy układają się w trzy warstwy : warstwę powierzchowną tworzy m. pośladkowy wielki i m. napinacz powięzi szerokiej. Warstwę środkową tworzą : m. pośladkowy średni i mały. Wreszcie warstwę najgłębszą tworzą : m. gruszkowaty, mm. bliźniacze górny i dolny, m. zasłaniasz wewnętrzny i zewnętrzny i m. czworoboczny uda
1.m. pośladkowy wielki - przyczepia się do powięzi piersiowo- lędźwiowej, powierzchni pośladkowej talerza k. biodrowej, brzegu bocznego k. krzyżowej i guzicznej i więzadła krzyżowo-guzowego . Włókna części górnej przechodzą szeroką blaszką ścięgnistą ponad krętarzem większym i kończą się w pasmie biodrowo-piszczelowym. Włókna części dolnej dochodzą do guzowatości pośladkowej.
Czynność : utrzymuje postawę pionową podczas stania. W stawie biodrowym jest najsilniejszym prostownikiem, obraca na zewnątrz i przywodzi. Poprzez przyczep powięziowy odwodzi. W stawie kolanowym prostuje.
Unerwienie : n. pośladkowy dolny
2.m. napinacz = naprężacz powięzi szerokiej - rozpoczyna się na stronie bocznej kolca biodrowego przedniego górnego i w powięzi pośladkowej; jego włókna przechodzą w pasmo biodrowo-piszczelowe
Czynność : w stawie kolanowym ustala pozycję wyprostowaną, natomiast zgięty staw zgina jeszcze bardziej. W stawie biodrowym odwodzi i obraca do wewnątrz.
Unerwienie : n. pośladkowy górny
3.m. pośladkowy średni - przyczepia się do powierzchni pośladkowej talerza k. biodrowej (między kresą pośladkową przednią i tylną i do powierzchni bocznej krętarza większego w pobliżu wierzchołka.
4.m. pośladkowy najmniejszy - przyczepia się do powierzchni pośladkowej talerza k. biodrowej między kresą pośladkową przednią i dolną i dochodzi do powierzchni przedniej krętarza większego.
Czynność : części przednie obu mięśni zginają w stawie biodrowym, części tylne prostują. Części przednie obracają do wewnątrz, cz. tylne obracają na zewnątrz i odwodzą powodując rozkrok.
Unerwienie : n. pośladkowy górny.
5.m. gruszkowaty - przyczepia się do powierzchni miednicznej k. krzyżowej
w otoczeniu otworów krzyżowych miednicznych II do IV; włókna dochodzą do strony przyśrodkowej wierzchołka krętarza większego.
6.m. zasłaniacz wewnętrzny - rozpoczyna się na powierzchni wewnętrznej błony zasłonowej i kk. miednicy w otoczeniu otworu zasłonowego; włókna biegną do otworu kulszowego mniejszego, zawracają pod kątem prostym i kończą się w dole krętarzowym.
7.mm. bliźniacze- górny przyczepia się do kolca kulszowego, dolny do górnego brzegu guza kulszowego; kończą się w dole krętarzowym k. udowej.
8.m. czworoboczny uda- odchodzi od brzegu bocznego guza kulszowego i dochodzi do grzebienia międzykrętarzowego k. udowej.
Czynność : wszystkie ww. mięśnie w stawie biodrowym przywodzą, obracają na zewnątrz
i prostują.
Unerwienie : gałęzie krótkie ze splotu krzyżowego.
9.m. zasłaniacz zewnętrzny- przyczepia się do powierzchni zewnętrznej błony zasłonowej i dochodzi do dołu krętarzowego.
Czynność : jak wyżej
Unerwienie : gałąź tylna n. zasłonowego
1.m. krawiecki- rozpoczyna się na kolcu biodrowym przednim górnym, biegnie po przedniej powierzchni uda w dół i przyśrodkowo, do tyłu od kłykcia przyśrodkowego
k. udowej i kończy się na powierzchni przyśrodkowej trzonu piszczeli, poniżej
i przyśrodkowo od guzowatości piszczeli. Ścięgno tego mięśnia wchodzi w skład gęsiej stopy powierzchownej.
Unerwienie : gałęzie n. udowego
Czynność : w stawie biodrowym zgina, odwodzi i obraca na zewnątrz; w stawie kolanowym zgina i obraca do wewnątrz (sumarycznie : zakłada nogę na nogę).
2.m. czworogłowy uda - ma cztery głowy : a) m. prosty uda przyczepia się do kolca biodrowego przedniego dolnego, do górnego brzegu panewki i dochodzi do wspólnego ścięgna.
b).m. obszerny przyśrodkowy - do wargi przyśrodkowej kresy chropawej, aż do wysokości kresy międzykrętrzowej i dochodzi do wspólnego ścięgna.
c)m. obszerny pośredni - do przedniej powierzchni trzonu k. udowej obejmując 2/3 górne przedniej powierzchni trzonu i do kresy międzykrętarzowej oraz do wspólnego ścięgna.
d).m. obszerny boczny- do wargi bocznej kresy chropawej, do bocznej powierzchni krętarza większego, do części bocznej kresy międzykrętarzowej i do przegrody międzymięśniowej bocznej.
Wspólne ścięgno dochodzi do guzowatości piszczeli, a w jego obrębie leży rzepka
Unerwienie : gałęzie nerwu udowego
Czynność : m. prosty uda zgina w stawie biodrowym, cały mięsień prostuje w stawie kolanowym.
3.m. stawowy kolana - przyczepia się do przedniej powierzchni trzonu k. udowej przy jej końcu dolnym, kilkoma pasmami dochodzi do błony maziowej torebki stawowej.
Unerwienie : gałęzie n. udowego
Czynność : zapobiega wpuklaniu torebki do stawu
1.m. grzebieniowy - przyczepia się do guzka łonowego, grzebienia kości łonowej i kresy grzebieniowej k. udowej
Unerwienie : gałęzie n. udowego i gałąź przednia n. zasłonowego.
Czynność : przywodzi, zgina i obraca na zewnątrz w stawie biodrowym, współdziałając
w zakładaniu nogi na nogę.
2.m. smukły- przyczepia się do gałęzi dolnej k. łonowej i gałęzi k. kulszowej, wraz m. krawieckim i półścięgnistym wytwarza gęsią stopę powierzchowną kończąc się na powierzchni przyśrodkowej trzonu piszczeli, poniżej i przyśrodkowo od guzowatości piszczeli.
Unerwienie : gałąź przednia n. zasłonowego
Czynność : przywodzi, prostuje i słabo obraca na zewnątrz w stawie biodrowym; zgina i słabo obraca do wewnątrz w stawie kolanowym.
3.m. przywodziciel długi - rozpoczyna się na przedniej powierzchni obu gałęzi k. łonowej i dochodzi do 1/3 środkowej wargi przyśrodkowej kresy chropawej.
Unerwienie : gałąź przednia n. zasłonowego
Czynność : w stawie biodrowym przywodzi, zgina i nieznacznie obraca na zewnątrz.
4.m. przywodziciel krótki - o ile poprzednie trzy mięśnie tworzyły warstwę powierzchowną tej grupy, o tyle m. przywodziciel krótki tworzy warstwę środkową. Przyczepia się do przedniej powierzchni gałęzi dolnej k. łonowej i do górnej 1/3 wargi przyśrodkowej kresy chropawej.
Czynność : w stawie biodrowym przywodzi, zgina i obraca na zewnątrz (zakładając nogę na nogę).
Unerwienie : gałąź przednia n. zasłonowego.
5.m. przywodziciel wielki - jest położony najgłębiej; ma kształt trójkąta, wierzchołkiem skierowanego do k. kulszowej i łonowej, a podstawą do kresy chropawej (aż do nadkłykcia przyśrodkowego k. udowej). Rozpoczyna się na przedniej powierzchni gałęzi dolnej k. łonowej i gałęzi k. kulszowej oraz na stronie bocznej guza kulszowego. Linia przyczepów początkowych tworzy łuk otaczający od dołu otwór zasłoniony. Włókna górne biegną prawie poziomo do górnej 1/3 wargi przyśrodkowej kresy chropawej (często są oddzielone i tworzą tzw. m. przywodziciel najmniejszy). Włókna środkowe biegną skośnie i w dół przyśrodkowo i dochodzą do wargi przyśrodkowej kresy chropawej poniżej poprzednich. Włókna dolne tworzą samodzielny brzusiec przyczepiający się do guzka przywodzicieli.
Czynność : przywodzi w stawie biodrowym, część przyczepiająca się do kresy chropawej obraca na zewnątrz, część przyczepiająca się do nadkłykcia przyśrodkowego obraca do wewnątrz ( z położenia odwróconego). Prostuje staw biodrowy lub nieznacznie go zgina.
Unerwienie : gałąź tylna n. zasłonowego i n. piszczelowy.
W skład tej grupy wchodzą trzy mięśnie :
1.m. półścięgnisty) - przyczepia się do tylnej powierzchni guza kulszowego, biegnie w dół, do tyłu i przyśrodkowo od stawu kolanowego ( a właściwie kłykcia przyśrodkowego k. udowej i piszczeli) i przyczepia się do powierzchni przyśrodkowej piszczeli poniżej i przyśrodkowo od guzowatości piszczeli. Wchodzi w skład gęsiej stopy powierzchownej
2.m. półbłoniasty) - leży głębiej niż poprzedni, przyczepia się do tylnej powierzchni guza kulszowego powyżej poprzedniego. Przyczepia się do powierzchni przyśrodkowej kłykcia przyśrodkowego piszczeli, tworząc trzy odnogi, tzw. gęsią stopę głęboką
Unerwienie : Oba wyżej wymienione mięśnie są unerwione przez składnik piszczelowy nerwu kulszowego.
Czynność : w stawie biodrowym prostują i przywodzą. W stawie kolanowym zginają, a przy zgiętym kolanie obracają do wewnątrz (zgiętym kolanie - ale nie w pozycji ekstremalnej tzn. nie w maksymalnym zgięciu, kiedy pięta dotyka pośladków). Pierwszy z omawianych mięśni jest silniejszy od drugiego.
3.m. dwugłowy uda) - głowa długa przyczepia się do tylnej powierzchni guza kulszowego, bocznie od miejsca odejścia m. półscięgnistegoi biegnie bocznie i w dół na boczną stronę tylnej powierzchni uda, gdzie łączy się z głową krótką (przyczepia się do wargi bocznej kresy chropawej w jej 1/3 środkowej) i dochodzi do głowy strzałki.
Unerwienie : głowa długa - przez składnik piszczelowy nerwu kulszowego, głowa krótka przez składnik strzałkowy nerwu kulszowego.
Czynność : głowa długa w stawie biodrowym prostuje i przywodzi, obie głowy działają na staw kolanowy - zginają i obracają na zewnątrz.
Zbudowana jest z dwóch warstw - powierzchownej i głębokiej.
Warstwa powierzchowna :
1. m. brzuchaty łydki - rozpoczyna się na powierzchni podkolanowej k. udowej i na tylnej powierzchni torebki stawowej stawu kolanowego; głowa boczna - powyżej kłykcia bocznego, głowa przyśrodkowa - powyżej kłykcia przyśrodkowego. W 1/3 dolnej goleni brzusiec przechodzi w ścięgno łączące się ze ścięgnem m. płaszczkowatego, wytwarzając(ścięgno Achillesa) i kończy się na guzie piętowym
Unerwienie : n. piszczelowy
2. m. płaszczkowaty - rozpoczyna się na powierzchni tylnej głowy strzałki, na 1/4 górnej części tylnej powierzchni tej kości, na łuku ścięgnistym rozpiętym między k. piszczelową a strzałką , na kresie m. płaszczkowatego , nieco poniżej kresy, na tylnej powierzchni piszczeli i dochodzi do ścięgna piętowego, które jak wyżej przyczepia się do guza piętowego.
Unerwienie : n. piszczelowy
3. m. podeszwowy - przyczepia się do powierzchni podkolanowej k. udowej, powyżej kłykcia bocznego i do tylnej powierzchni torebki stawu kolanowego. Bardzo długie i cienkie ścięgno biegnie w dół i przyśrodkowo między pierwszym i drugim mięśniem grupy, kończąc się wraz ze ścięgnem piętowym lub na guzie piętowym tuż obok. Czasem część włókien dochodzi do rozcięgna podeszwowego.
Unerwienie : n. piszczelowy
Czynność : m. trójgłowy łydki najsilniej zgina stopę podeszwowo i odwraca. M. brzuchaty łydki zgina staw kolanowy, ponadto głowa przyśrodkowa obraca na zewnątrz, a głowa boczna obraca do wewnątrz. M. podeszwowy napina torebkę stawu kolanowego lub czasem napina rozcięgno podeszwowe.
Warstwa głęboka :
1. m.podkolanowy- przyczepia się do rowka podkolanowego, na ścianie tylnej torebki stawu kolanowego oraz do powierzchni tylnej piszczeli powyżej kresy m. płaszczkowatego.
Czynność : rozpoczyna zgięcie stawu kolanowego, obraca do wewnątrz i napina torebkę stawu.
Unerwienie : n. piszczelowy
2. m. zginacz długi palców - rozpoczyna się na tylnej powierzchni piszczeli poniżej kresy m. płaszczkowatego, do blaszki głębokiej powięzi goleni pokrywającej m. piszczelowy tylny i do łuku ścięgnistego m. płaszczkowatego, dzieląc się na 4 ścięgna do palców II - V dochodzi do powierzchni podeszwowych paliczków dalszych palców stopy.
Czynność : zgina palce stopy we wszystkich stawach, zgina podeszwowo stopę i ją odwraca, wzmacnia wysklepienie podłużne stopy.
Unerwienie : n. piszczelowy
3. m. piszczelowy przedni - rozpoczyna się na tylnej powierzchni górnej części błony międzykostnej i przylegających częściach strzałki i piszczeli oraz blaszce głębokiej powięzi goleni. Jego ścięgno przyczepia się do guzowatości k. łódkowatej i k. klinowatej przyśrodkowej (wysyła także włókna ścięgniste do k. klinowatych : pośredniej i bocznej, do k. śródstopia II, III i IV, k. sześciennej i k. piętowej).
Czynność : odwraca stopę, słabo zgina podeszwowo, wzmacnia wysklepienie poprzeczne stopy uzupełniając wraz m. strzałkowym krótkim strzemię ścięgniste stopy (utworzone przez m. strzałkowy długi i m. piszczelowy przedni).
Unerwienie : n. piszczelowy
4. m. zginacz długi palucha - rozpoczyna się na środkowych 2/4 tylnej powierzchni strzałki, na przegrodzie międzymięśniowej tylnej goleni oraz na blaszce głębokiej powięzi goleni i kończy się na podstawie paliczka dalszego palucha.
Czynność : zgina podeszwowo stopę, odwraca, wzmacnia wysklepienie podłużne stopy.
Unerwienie : n. piszczelowy
1.(m. piszczelowy przedni) - rozpoczyna się na kłykciu bocznym i górnych 2/3 bocznej powierzchni piszczeli, górnych 2/3 błony międzykostnej i powięzi goleni; kończy się na powierzchni podeszwowej k. klinowatej przyśrodkowej i powierzchni podeszwowej podstawy I k. śródstopia.
Czynność : zgina grzbietowo i odwraca stopę, utrzymuje wysklepienie podłużne stopy.
Unerwienie : n. strzałkowy głęboki)
2.m. prostownik długi palców i m. strzałkowy trzeci) - rozpoczynają się na kłykciu bocznym piszczeli, na głowie i brzegu przednim strzałki, przegrodzie międzymięśniowej przedniej goleni, błonie międzykostnej
i powierzchni wewnętrznej powięzi goleni ; prostownik długi palców kończy się czterema ścięgnami, które wraz ze ścięgnami prostownika krótkiego palców kończą się w rozcięgnach grzbietowych palców II - V. M. strzałkowy trzeci kończy się na powierzchni grzbietowej podstawy V k. śródstopia.
Czynność : zginają grzbietowo i nawracają stopę.
Unerwienie : n. strzałkowy głęboki
3.m. prostownik długi palucha) - rozpoczyna się na środkowej części powierzchni przyśrodkowej strzałki i przylegającym odcinku błony międzykostnej. Kończy się na powierzchni grzbietowej podstawy dalszego paliczka palucha.
Czynność : zgina grzbietowo, nawraca lub odwraca stopę.
Unerwienie : n. strzałkowy głęboki
1.m. strzałkowy długi) - część górna rozpoczyna się na kłykciu bocznym piszczeli, torebce stawu piszczelowo-strzałkowego i głowie strzałki. Część dolna rozpoczyna się poniżej głowy strzałki, na przegrodzie międzymięśniowej goleni przedniej i tylnej i powięzi goleni. Kończy się na k. klinowatej przyśrodkowej i guzowatości I k. śródstopia.
Czynność : nawraca i zgina podeszwowo stopę, wzmacnia wysklepienie poprzeczne stopy.
Unerwienie : n. strzałkowy powierzchowny)
2.m. strzałkowy krótki- rozpoczyna się na środkowej 1/3 powierzchni bocznej strzałki i przegrodach międzymięśniowych goleni : przedniej i tylnej. Kończy się na guzowatości V k. śródstopia.
Czynność : zgina stopę podeszwowo i nawraca
Unerwienie : n. strzałkowy powierzchowny.
Dzielimy je na mm. grzbietu i podeszwy.
Do mięśni grzbietu zaliczamy : 1. m. prostownik krótki palców
2. m. prostownik krótki palucha
Czynność : prostują palce i nieco je rozstawiają.
Unerwienie : n. strzałkowy głęboki
Do mięśni podeszwy zaliczamy : 1. mięśnie wyniosłości przyśrodkowej (m. odwodziciel palucha - unerwiony przez n. podeszwowy przyśrodkowy, m. zginacz krótki palucha - głowa przyśrodkowa unerwiona przez n. podeszwowy przyśrodkowy, głowa boczna unerwiona przez n. podeszwowy boczny, m. przywodziciel - unerwiony przez gałąź głęboką n. podeszwowego bocznego
2. mm. wyniosłości bocznej (m. odwodziciel palca małego, m. zginacz krótki palca małego
m. przeciwstawiasz palca małego - wszystkie unerwione przez n. podeszwowy boczny
3. mm. wyniosłości pośredniej - (m. zginacz krótki palców - n. podeszwowy przyśrodkowy, m. czworoboczny podeszwy - n. podeszwowy boczny, mm. glistowate - I unerw. przez n. podeszwowy przyśrodkowy, II, III, IV unerw. przez n. podeszwowy boczny, mm. międzykostnei - unerw. przez n. podeszwowy boczny)
Powstaje z podziału aorty brzusznej na wysokości trzonu L4, biegnie w dół i bocznie dzieląc się na t. wewnętrzną i zewnętrzną.
Jest głównym naczyniem miednicy mniejszej. Biegnie w dół i do tyłu po ścianie bocznej miednicy mniejszej, dzieląc się na dwa pnie : przedni i tylny. Pień tylny biegnie do otworu kulszowego większego. Odchodzą od niego tylko gałęzie ścienne :
1.t. biodrowo-lędźwiowa
2.tętnice krzyżowe boczne : górna i dolna
3.t. pośladkowa górna
Od pnia przedniego odchodzą gałęzie ścienne i trzewne. Gałęzie ścienne :
1.t. zasłonowa
2.t. pośladkowa dolna)
Gałęzie trzewne :
1.t. pępkowa (od jej drożnego końca odchodzą najczęściej dwie tt. pęcherzowe górne)
2.t. odbytnicza środkowa
3.t. maciczna) lub t. nasieniowodu)
4.t. pęcherzowa dolna)
5. (t. sromowa wewnętrzna)
Powstaje z podziału t. biodrowej wspólnej na poziomie dolnego brzegu trzonu L5, do przodu od stawu krzyżowo-biodrowego. Biegnie do przodu w dół i bocznie wzdłuż przyśrodkowego brzegu m. lędźwiowego większego i dochodząc do rozstępu naczyń przechodzi przez niego, zmieniając nazwę na wysokości skrzyżowania z w. pachwinowym na t. udową.
Gałęzie : 1.t. okalająca biodro głęboka)
2.t. nabrzuszna dolna)
Powstaje jako przedłużenie t. biodrowej zewnętrznej na wysokości więzadła pachwinowego) przechodząc przez rozstęp naczyń. W jej przebiegu wyróżniamy trzy odcinki. Pierwszy leży w trójkącie udowym (na odcinku od w. pachwinowego do skrzyżowania z brzegiem przyśrodkowym m. krawieckiego), drugi odcinek jest przykryty przez m. krawiecki, trzeci znajduje się w kanale przywodzicieli. Kończy się wychodząc z kanału przywodzicieli w tzw. rozworze ścięgnistym kanału przywodzicieli zmieniając nazwę na arteria t. podkolanowa).
Gałęzie : z pierwszego odcinka : 1.t. nabrzuszna powierzchowna)
2.t. okalająca biodro powierzchowna)
3.tt. sromowe zewnętrzne)
4. t. głęboka uda) - oddaje t. okalającą udo przyśrodkową), która dzieli się na gałąź głęboką i powierzchowną
oraz oddaje t. okalającą udo boczną , która dzieli się na gałąź wstępującą, zstępującą i poprzeczną przednią; jako ostatnie odchodzą gałęzie przeszywające
z drugiego odcinka : gałęzie mięśniowe
z trzeciego odcinka : t. zstępująca kolana
Powstaje jako przedłużenie t. udowej na wysokości hiatus tendineus adductorius. Wchodzi do dołu podkolanowego i biegnie po jego przedniej ścianie. Z dołu wychodzi między dwiema głowami m. brzuchatego łydki i wchodzi pod łuk ścięgnisty m. płaszczkowatego dzieląc się na arteria tibialis posterior et anterior (tylna jest właściwym przedłużeniem pnia).
Gałęzie : 1. tętnica górna boczna kolana
2. tętnica górna przyśrodkowa kolana
3. tętnica dolna boczna kolana
4. tętnica dolna przyśrodkowa kolana
5. gałęzie łydkowe
6. tętnica środkowa kolana (a. genus media) - przebija ścianę tylną torebki stawowej nad więzadłem podkolanowym skośnym, wchodzi do jamy stawowej i rozgałęzia się w obrębie ciała tłuszczowego biegnąc wzdłuż więzadeł krzyżowych.
Jest to szereg zespoleń tętniczych znajdujących się na przedniej powierzchni torebki stawowej i ścięgnie m. quadriceps femoris oraz dookoła rzepki.
1. arteria descendens genus od a. femoralis
2. ramus descendens arteriae circumflexae femoris lateralis
3. arteriae recurrentes tibiales : anterior et posterior od a. tibialis anterior
4. ramus circumflexus fibularis od a. tibialis posterior
5. a. superior lateralis genus
6. a. superior medialis genus
7. a. inferior lateralis genus
8. a. inferior medialis genus
Powstaje z podziału t. podkolanowej pod łukiem ścięgnistym m. płaszczkowatego i jest głównym przedłużeniem jej pnia. Biegnie w dół między m. flexor hallucis longus a m. tibialis posterior. Następnie między m. flexor hallucis longus a flexor digitorum longus do tyłu od kostki przyśrodkowej między dwiema blaszkami troczka zginaczy (czasem już na tej wysokości dzieli się na a. plantaris medialis et lateralis.
Gałęzie : 1. arteria fibularis - biegnie w grupie tylnej mm. podudzia, leżąc częściowo na tylnej powierzchni błony międzykostnej goleni i kończy się gałęziami piętowymi (rr. calcanei).
2. ramus circumflexus fibularis (dochodzi do sieci stawowej kolana).
3. rami malleolares mediales
4. rami calcanei
5. rami musculares.
Powstaje z podziału t. podkolanowej Przechodzi przez otwór górny w błonie międzykostnej do przodu i w dół, biegnąc razem z mięśniem piszczelowym przednim na przedniej powierzchni błony międzykostnej. W dolnej 1/3 podudzia krzyżuje ją ścięgno m. prostownika długiego palucha. Następnie biegnie w dół pod troczkiem prostowników (miedzy jego blaszkami)
i zmienia nazwę na t. grzbietowa stopy).
Gałęzie : 1.t. wsteczna piszczelowa przednia i tylna)
2. gałęzie mięśniowe
3.tt. kostkowe przednie przyśrodkowe i boczne)
Biegnie na przedniej powierzchni stopy między ścięgnami prostownika długiego palców i palucha, następnie między m. prostownikiem długim palucha a m. prostownikiem krótkim palucha.
Gałęzie : 1. dwie arteriae tarseae mediales
2. arteria tarsea lateralis
3. ramus sinus tarsi
4. arteria metatarsea dorsalis I (t. grzbietowa śródstopia pierwsza)
5. ramus produndus plantaris (do łuku podeszwowego)
Jest przedłużeniem poprzedniej - biegnie po grzbiecie stopy, na wysokości stawów stępowo-śróstopnych zespala się z gałęzią od arteria tarsea lateralis. Oddaje arteriae metatarseae dorsales, które przedłużają się w trzy tt. grzbietowe palców.
Biegnie po przyśrodkowej stronie podeszwy, dzieli się na gałąź powierzchowną (biegnie po przyśrodkowym brzegu stopy po stronie podeszwowej, a na wysokości palucha po stronie grzbietowej) i gałąź głęboką (dochodzi bocznie do I przestrzeni międzykostnej i dzieli się na arteria plantaris hallucis medialis i arteria plantaris digiti secundi lateralis. Końcowy odcinek tętnicy zespala się z tętnicą grzbietową śródstopia I.
Biegnie między m. zginaczem krótkim palców, a m. quadratus plantae do przodu i bocznie do poziomu podstawy V kości śródstopia. Tam oddaje gałąź podeszwową przyśrodkową palca małego. Wchodzi przyśrodkowo i wgłąb między mięśnie międzykostne, a głowę poprzeczną przywodziciela palucha. Zespala się z gałęzią głęboką podeszwową t. grzbietowej stopy
w łuku podeszwowym. Od łuku odchodzą 4 arteriae metatarsales plantares (od nich arteriae digitorum propriae).
Jest żyłą powierzchowną rozpoczynającą się do przodu od kostki przyśrodkowej jako przedłużenie żyły brzeżnej stopy przyśrodkowej). Biegnie pionowo ku górze po przyśrodkowej powierzchni podudzia. Wraz z nią biegną naczynia chłonne powierzchowne i n. udowo- goleniowy. Przechodzi do tyłu od kłykci przyśrodkowych piszczeli i k. udowej, przyśrodkowo od dołu podkolanowego, przechodzi na udo wzdłuż tylnego brzegu m. krawieckiego. Na udzie biegnie ku górze i bocznie, dochodząc do powięzi sitowatej, zakręca w głąb, przechodzi przez rozwór odpiszczelowy i uchodzi do ż. udowej.
Dopływy : 1. ż. Nabrzuszna powierzchowna
2. ż. Okalająca biodro powierzchowna
3.żyła odpiszczelowa dodatkowa
4. żyły sromowe zewnetrzne
Żyła powierzchowna - zaczyna się z tyłu od kostki bocznej jako przedłużenie żyły brzeżnej bocznej. Biegnie w górę i przyśrodkowo wraz z naczyniami chłonnymi powierzchownymi i n. łydkowym, początkowo wzdłuż brzegu bocznego, a następnie na stronie tylnej ścięgna piętowego. W dolnej 1/3 podudzia osiąga linie środkową tylnej powierzchni łydki i biegnie
w dalszym ciągu do góry z naczyniami chłonnymi powierzchownymi i n. skórnym łydki przyśrodkowym, między dwiema głowami m. brzuchatego łydki na powięź podkolanową. Przebija ją i uchodzi w dole podkolanowym do tylnego obwodu żyły podkolanowej.
Dopływy : 1. drobne żyły z sieci żylnej piętowej
2. żyły powierzchowne strony tylno-bocznej goleni
3. ż. udowo-podkolanowa
Wyróżniamy dwie grupy : powierzchowne i głębokie. Powierzchowne występują w regularnym układzie na powięzi szerokiej przedniej powierzchni uda w kształcie litery "T" (ramię poziome układa się wzdłuż w. pachwinowego, ramię pionowe wzdłuż ż. odpiszczelowej. Pasmo pionowe zbiera chłonkę z naczyń powierzchownych biegnących wzdłuż żyły odpiszczelowej (czyli skóry i tkanki podskórnej przyśrodkowego brzegu stopy, przyśrodkowej powierzchni podudzia i przednio-przyśrodkowej powierzchni uda). Pasmo poziome zbiera chłonkę z :
1. przedniej ściany brzucha do wysokości pępka
2. ze skóry i tkanki podskórnej okolicy pośladkowej
3. ze skóry krocza
4. ze skóry otoczenia odbytu
5. z narządów płciowych zewnętrznych
6. u kobiet z rogu macicy, u mężczyzn z najądrza
Z węzłów chłonnych powierzchownych wychodzą naczynia chłonne przebijające blaszkę powięzi szerokiej uda docierając do węzłów chłonnych pachwinowych głębokich. Leżą one w dole biodrowo-grzebieniowym i zbierają chłonkę z naczyń chłonnych towarzyszących żyle udowej. Z węzłów głębokich wychodzą naczynia zdążające do węzłów chłonnych biodrowych zewnętrznych (wzdłuż żył biodrowych zewnetrznych), z tych do w. chłonnych biodrowych wspólnych ( w sąsiedztwie podziału aorty) i wreszcie do w. chłonnych lędźwiowych (wokół aorty) - stąd chłonka z obu kończyn pniami lędźwiowymi zdąża do zbiornika mleczu czyli początkowego odcinka przewodu piersiowego - a stąd do lewego kąta żylnego.
Powstaje przez wymieszanie gałęzi przednich (brzusznych) nerwów rdzeniowych od L4 do Co po jednej stronie. Ma kształt trójkąta, którego podstawa jest zwrócona do powierzchni miednicznej k. krzyżowej, a wierzchołek do nerwu kulszowego, w stronę dolnej części otworu kulszowego większego. Swą tylną powierzchnią przylega do powierzchni przedniej m. gruszkowatego. Powierzchnia przednia jest zwrócona do jamy miednicy i przykryta tylną częścią powięzi miednicy; przylega do naczyń biodrowych wewnętrznych. Przyśrodkowo splot przylega do ściany bocznej odbytnicy. Splot dzielimy na trzy części : kulszową, sromową i guziczną. Ze splotu wychodzą gałęzie krótkie i długie. Krótkie unerwiają mięśnie : gruszkowaty, zasłaniacz wewnętrzny, oba bliźniacze, czworoboczny uda. Do gałęzi krótkich zaliczamy także gałęzie stawowe i okostnowe.
Do nerwów wychodzących z części kulszowej zaliczamy :
1. nerw kulszowy
2. nerw pośladkowy górny
3. nerw pośladkowy dolny
4. nerw skórny uda tylny
Z części sromowej wychodzi nerw sromowy
Z części guzicznej wychodzi nerw guziczny
N. pośladkowy górny- wychodzi z miednicy mniejszej przez otwór nadgruszkowy w towarzystwie jednoimiennych naczyń, przyśrodkowo od m. pośladkowego średniego i małego. Unerwia : m. Pośladkowy średni i mały oraz m. Napinacz powięzi szerokiej
N. pośladkowy dolny - wychodzi z miednicy mniejszej przez otwór podgruszkowaty, przyśrodkowo od jednoimiennych naczyń i początkowego odcinka nerwu skórnego uda tylnego. Po wyjściu spod dolnego brzegu mięśnia gruszkowatego biegnie na przedniej powierzchni mięśnia pośladkowego wielkiego, wchodząc do niego.
Unerwia : m. pośladkowy wielki
N. skórny uda tylny - wychodzi z miednicy mniejszej przez otwór podgruszkowaty i biegnie pionowo w dół (ma dwa odcinki : pośladkowy i udowy). W odcinku pośladkowym jest zakryty przez m. pośladkowy wielki, z otworu wychodzi bocznie od naczyń pośladkowych dolnych i do tyłu od nerwu kulszowego, gdzie leży między krętarzem większym a guzem kulszowym. Następnie biegnie po mięśniach bliźniaczych i ścięgnie m. zasłaniacza wewnętrznego. W odcinku udowym po wyjściu spod dolnego brzegu m. pośladkowego wielkiego biegnie pod powięzią szeroką aż do okolicy podkolanowej. Początkowo biegnie na powierzchni tylnej głowy długiej mięśnia dwugłowego uda, a następnie w bruździe miedzy tym mięśniem a m. półbłoniastym. W towarzystwie żyły udowo podkolanowej schodzi aż na goleń. Oddaje : nerwy skórne pośladków dolne, gałęzie kroczowe , gałęzie skórne uda tylne.
N. kulszowy- wychodzi z części kulszowej splotu krzyżowego (od samego początku zbudowany z dwóch składników : piszczelowego i strzałkowego, połączonych ze sobą wspólnym nanerwiem. Z miednicy mniejszej wychodzi przez otwór podgruszkowaty (często dwa składniki już tutaj są rozdzielone, a czasem jeden przebija m. gruszkowaty lub ukazuje się powyżej niego, a drugi poniżej) dostając się do przestrzeni podpośladkowej. Biegnie ku dołowi, krzyżuje m. bliźniaczy górny, ścięgno m. zasłaniacza wewnętrznego, m. bliźniaczy dolny, m. czworoboczny uda. Następnie leży w 1/2 lub 1/3 przyśrodkowej między guzem kulszowym a szczytem krętarza większego; krzyżuje od przodu głowę długą m. dwugłowego, biegnie po tylnej powierzchni m. odwodziciela wielkiego, wychodzi spod m. pośladkowego wielkiego i wchodzi pod powięź szeroką leżąc powierzchownie (tu możemy go nakłuć w celu znieczulenia). Wchodzi między m. dwugłowy uda i m. półbłoniasty; najczęściej nad dołem podkolanowym dzieli się na leżący przyśrodkowo nerw piszczelowy i bocznie nerw strzałkowy.
Zakres unerwienia : składnik piszczelowy unerwia : m. półścięgnisty
m. półbłoniasty
głowa długa m. dwugłowego uda
częściowo m. przywodziciel wielki
Składnik strzałkowy unerwia : głowę krótką m. dwugłowego uda.
Oddaje także gałąź stawową do stawu kolanowego.
Z części sromowej wychodzi n. sromowy- wychodzi z miednicy mniejszej między dolnym brzegiem m. gruszkowatego a m. guzicznym) przez przyśrodkową część otworu podgruszkowego. Owija się dokoła kolca kulszowego i razem z naczyniami sromowymi wewnętrznymi i ścięgnem zasłaniacza wewnętrznego wraca do miednicy mniejszej przez otwór kulszowy mniejszy dostając się do dołu kulszowo-odbytniczego; biegnie na przyśrodkowej powierzchni guza kulszowego,
a następnie w kanale sromowym i dzieli się na nerwy kroczowe oraz nerw grzbietowy prącia lub łechtaczki.
Gałęzie : 1. mięśniowe : do m. dźwigacza odbytu, m. guzicznego
2. nerwy trzewne miedniczne
3. nerw przeszywający więzadło krzyżowo-guzowe - zaopatruje skórę okolicy przyśrodkowej pośladków.
4. nerw grzbietowy prącia (łechtaczki)
Z części guzicznej wychodzi n. guziczny- leży przed przyczepem m. guzicznego do kości krzyżowej i guzicznej - oddaje nerwy odbytowo-guziczne, gałęzie mięśniowe do m. guzicznego i dźwigacza odbytu i mm. krzyżowo-guzicznych.
N. łydkowy) :
Powstaje z połączenia n. cutaneus surae medialis i ramus posterior (inaczej : gałąź łącząca strzałkowa = ramus communicans fibularis) nervi cutanei surae lateralis. Do połączenia dochodzi na wysokości dolnej 1/3 podudzia - biegnie w towarzystwie vena saphena parva do tyłu od kostki bocznej, zmieniając nazwę na n. cutaneus dorsalis lateralis (unerwiający boczny brzeg stopy).
N. cutaneus surae medialis odchodzi w dole podkolanowym od n. tibialis i biegnie w dół po tylnej powierzchni podudzia unerwiając ją. N. cutaneus surae lateralis odchodzi również
w dole podkolanowym od n. peroneus communis, biegnie w dół po bocznej powierzchni podudzia i dzieli się na gałąź przednią i tylną. Gałąź przednia biegnie w przedłużeniu nerwu do wysokości kostki bocznej. Unerwia skórę bocznej i częściowo przedniej powierzchni podudzia.
N. piszczelowy) :
Powstaje powyżej dołu podkolanowego z podziału n. kulszowego. Przez dół podkolanowy biegnie pod powięzią prawie centralnie, oddając n. skórny łydki przysrodkowy i gałęzie mięśniowe i stawowe. Z dołu wychodzi między dwiema głowami m. brzuchatego łydki, wchodzi pod łuk ścięgnisty m. płaszczkowatego i biegnie bocznie od t. piszczelowej tylnej między m. zginaczem długim palucha i zginaczem długim palców. Wchodzi między dwie blaszki troczka zginaczy w kanale kostki przyśrodkowej i może się już tutaj dzielić na n. podeszwowy przyśrodkowy i boczny (lub przechodzi na brzeg przyśrodkowy stopy pod m. odwodziciel palucha i tu się dzieli).
Unerwia : mm. tylnej grupy uda z wyjątkiem głowy krótkiej m. dwugłowego uda, częściowo m. przywodziciel wielki, całą grupę tylną mm. podudzia, mięśnie stopy z wyjątkiem mm. grzbietu stopy), skórę tylnej powierzchni podudzia i brzegu bocznego stopy (przez n. łydkowy).
Powstaje przez wymieszanie gałęzi przednich nerwów rdzeniowych L1 do L3 po jednej stronie. Gałąź przednia n. rdzeniowego L 1 posiada połączenie z gałęzią przednią n. rdzeniowego Th12. Analogiczna relacja zachodzi między gałęziami przednimi nn. rdzeniowych
L3 i L4. Leży w jamie brzusznej do przodu od wyrostków żebrowych kręgów lędźwiowych, miedzy warstwą powierzchowną i głęboką m. lędźwiowego większego. Ze splotu wychodzą nerwy krótkie i długie. Krótkie unerwiają m. lędźwiowy większy i mniejszy, m. czworoboczny lędźwi i mm. międzypoprzeczne.
Długie w różny sposób ukazują się w stosunku do m. lędźwiowego większego.
Spod brzegu bocznego idąc od góry ukazują się :
1. n. biodrowo- podbrzuszny,
2. n. biodrowo- pachwinowy,
3. n. skórny uda boczny,
4. n. udowy.
Spod brzegu przyśrodkowego wychodzi n. zasłonowy
Z przedniej powierzchni wychodzi (niejednokrotnie już podzielony na gałęzie) n. płciowo- udowy.
n. biodrowo-podbrzuszny) - wyróżniamy na jego przebiegu dwa
odcinki : lędźwiowy, w którym nerw leży do tyłu od nerki, na mięśniach tylnej ściany brzucha oraz międzymięśniowy, w którym biegnie między mięśniami bocznej i przedniej ściany jamy brzusznej dzieląc się na gałęzie. Ukazuje się spod bocznej brzegu m. lędźwiowego większego ok. 4 cm poniżej XII żebra, początkowo na przedniej powierzchni m. czworobocznego lędźwi pod powięzią lędźwiową, krzyżując dolny koniec nerki. Nad grzebieniem biodrowym przebija ścięgno początkowe m. poprzecznego brzucha). Biegnie równolegle do grzebienia biodrowego, początkowo miedzy mięśniem poprzecznym brzucha a skośnym wewnętrznym, a następnie począwszy od poziomu kolca biodrowego przedniego górnego między mięśniami skośnymi i dochodzi do pochewki m. prostego brzucha.
Gałęzie : z II-go odcinka gałęzie do mm. poprzecznego i obu skośnych,
- gałęzie otrzewnowe
- gałąź skórna boczna (jedyna zaopatrująca kończynę dolną) do skóry przedniej części pośladka pokrywającej przednią część m. pośladkowego wielkiego i napinacza powięzi szerokiej
- gałąź skórna przednia - do skóry okolicy łonowej.
n. biodrowo-pachwinowy) - posiada dwa odcinki : lędźwiowy i międzymięśniowy. Wychodzi spod bocznego brzegu m. lędźwiowego większego, skośnie w dół i bocznie po przedniej powierzchni m. czworobocznego lędźwi i m. biodrowego, krzyżując od tyłu dolny koniec nerki. Nad grzebieniem biodrowym przebija ścięgno początkowe m. poprzecznego brzucha i biegnie między nim a m. skośnym wewnętrznym. Po przebiciu m. skośnego wewnętrznego dochodzi do wewnętrznej powierzchni rozcięgna m. skośnego zewnętrznego oraz do więzadła pachwinowego. Dołącza się do powrózka nasiennego (lub u kobiet do więzadła obłego macicy) biegnąc przez końcowy odcinek kanału pachwinowego, przechodzi przez pierścień pachwinowy powierzchowny, oddając końcowe gałęzie skórne.
Gałęzie : gałęzie mięśniowe do m. poprzecznego, skośnego zewnętrznego i wewnętrznego
- gałęzie otrzewnowe
- gałąź skórna boczna - zaopatruje skórę na powierzchni przyśrodkowej górnej części uda.
- gałąź skórna przyśrodkowa - wytwarza nerwy mosznowe przednie (wargowe przednie) unerwiają wzgórek łonowy, przednią część warg sromowych większych lub moszny.
N. płciowo-udowy) - ukazuje się na przedniej powierzchni m. lędźwiowego większego w pobliżu jego brzegu przyśrodkowego (na poziomie L3 - L5). Os tego miejsca biegnie na powięzi biodrowej krzyżując od tyłu moczowód i dzieli się na gałęzie : płciową, która wchodzi do kanału pachwinowego i udową, która biegnie w stronę rozstępu naczyń.
Gałąź płciowa biegnie wzdłuż brzegu przyśrodkowego m. lędźwiowego większego, krzyżuje t. biodrową zewnętrzną i dochodzi do pierścienia pachwinowego głębokiego. W kanale pachwinowym biegnie w tylno-dolnym obwodzie powrózka nasiennego (lub w. obłego macicy) i dochodzi do worka mosznowego lub warg sromowych większych.
Unerwia : m. dźwigacz jądra, błonę kurczliwą moszny oraz oddaje nieliczne gałęzie do
m. skośnego brzucha wewnętrznego i poprzecznego, czuciowo unerwia skórę wzgórka łonowego i moszny (lub wargi sromowej większej) oraz skórę uda powierzchni przyśrodkowej zwróconej do narządów płciowych zewnętrznych.
Gałąź udowa przebija powięź biodrową i biegnie w stronę kończyny dolnej bocznie od
t. biodrowej zewnętrznej. Krzyżuje naczynia okalające biodro głębokie i przechodzi pod więzadłem pachwinowym, leżąc na przednim obwodzie t. udowej w rozstępie naczyń. Oddaje gałązki skórne unerwiające skórę górnego odcinka trójkąta udowego.
N. skórny uda boczny) - Wychodzi spod bocznego brzegu
m. lędźwiowego większego i biegnie skośnie na przedniej powierzchni m. czworobocznego lędżwi, krzyżuje grzebień biodrowy, biegnie po m. biodrowym przykryty przez powięź, aż do kolca biodrowego przedniego górnego. Prawy nerw leży do tyłu od kątnicy (jelita ślepego), lewy do tyłu od okrężnicy zstępującej. W odcinku pachwinowym leży do tyłu od naczyń okalających biodro głębokich i przyśrodkowo od kolca biodrowego przedniego górnego, przez więzadło pachwinowe lub pod nim na udo (stąd jest w rozstępie mięśni lub nie). Unerwia skórę bocznej powierzchni uda aż do okolicy kolanowej bocznej.
N. udowy) - posiada kilka odcinków : w odcinku lędźwiowym leży w m. psoas major; w odcinku biodrowym - biegnie między m. psoas major a m. iliacus. Odcinek pachwinowy znajduje się w rozstępie mięśni, końcowy odcinek nosi nazwę udowego. W pobliżu więzadła pachwinowego krzyżuje naczynia okalające udo głębokie. Po stronie prawej leży do tyłu od dolnej części kątnicy, wyrostka robaczkowego i końcowego odcinka jelita krętego. Po stronie lewej sąsiaduje od tyłu ze zstępnicą. Zbliża się do t. biodrowej zewnętrznej, od której na wysokości więzadła pachwinowego oddziela go jedynie łuk biodrowo- grzebieniowy. W odcinku pachwinowym n. femoralis wraz z m. biodrowo- lędźwiowym przechodzi przez rozstęp mięśni leżąc przyśrodkowo od tego mięśnia, bocznie od t. udowej. W odcinku udowym dzieli się na gałęzie końcowe.
Gałęzie : 1. gałęzie mięśniowe bliższe (do m. biodrowo- lędźwiowego
2. gałęzie stawowe (do stawu biodrowego)
3. gałęzie grzebieniowe (do m. grzebieniowego)
4. gałęzie naczyniowe (np. n. własny t. udowej)
5. gałęzie skórne uda przednie
6. gałęzie do m. krawieckiego
7. gałęzie mięśniowe dalsze (do m. czworogłowego uda i do m. stawowego kolana)
8. n. udowo- goleniowy (najdłuższa gałąź skórna - zaopatruje powierzchnię przednio-przyśrodkową kolana oraz goleni aż do przyśrodkowego brzegu stopy). W odcinku udowym biegnie do tyłu od m. krawieckiego, bocznie od t. udowej, krzyżuje t. okalającą udo boczną oraz t. udową układając się na jej przednio-przyśrodkowym obwodzie. Wraz naczyniami udowymi wchodzi do kanału przywodzicieli, przebija blaszkę międzymięśniowąw towarzystwie t. zstępującej kolana i układa się w bruździe między przywodzicielem wielkim a przyśrodkową głową m. czworogłowego uda. Przykryty m. krawieckimi powięzią szeroką przebiega do tyłu od kłykcia przyśrodkowego k. udowej i dochodzi do żyły odpiszczelowej. Na wysokości guzowatości piszczeli przebija powięź i wraz z żyłą odpiszczelową biegnie na przyśrodkowej powierzchni podudzia do tyłu od żyły. Przechodzi do przodu od kostki przyśrodkowej i kieruje się na brzeg przyśrodkowy stopy. Oddaje gałęzie stawowe, gałąź podrzepkową, gałęzie skórne goleni przyśrodkowe.
N. zasłonowy) - w odcinku lędźwiowym leży na przyśrodkowej powierzchni m. psoas major przykryty przez żyłę biodrową wspólną. Zbliża się do kresy granicznej, wygina do przodu i boku, krzyżuje vena iliaca externa i dostaje się do miednicy. W odcinku miednicznym biegnie ok. 2 cm poniżej i równolegle do kresy granicznej kierując się do otworu wewnętrznego kanału zasłonowego. Od dołu dochodzą do niego naczynia zasłonowe. Od strony przyśrodkowej krzyżują go : 1. a. iliaca interna
2. moczowód
3. nasieniowód lub więzadło obłe macicy
W kanale zasłonowym nerw przebiega w układzie NAV, przed wyjściem z kanału nerw dzieli się na gałąź przednią i tylną.
Gałąź przednia wychodzi z kanału między brzegiem dolnym w. łonowo- udowego a górnym brzegiem m. zasłaniacza zewnętrznego. Z początku biegnie między m. grzebieniowym a m. zasłaniaczem zewnętrznym, a następnie między m. odwodzicielem długim i krótkim i dzieli się na gałęzie do warstwy przedniej i środkowej mm. przywodzicieli (m. gzrebieniowy, m. adductor brevis, m. adductor longus, m. smukły) oraz oddaje gałąź skórną (zaopatruje skórę przyśrodkowej powierzchni 1/3 dolnej uda).
Gałąź tylna przebija m. zasłaniacz zewnętrzny, a następnie biegnie między przywodzicielem krótkim a wielkim. Oddaje gałęzie do m. przywodziciela wielkiego i m. zasłaniacza zewnętrznego, także gałęzie naczyniowe , np. n. własny t. podkolanowej.
n. strzałkowy wspólny) :
Powstaje tuż nad dołem podkolanowym z podziału n. kulszowego. W dole biegnie wzdłuż brzegu m. biceps femoris i oddaje n. skórny łydki boczną. Następnie przechodzi do tyłu od głowy strzałki, bocznie od głowy bocznej m. brzuchatego łydki, wchodzi między dwie części m. strzałkowego długiego (między dwie głowy) i dzieli się na n. strzałkowy powierzchowny
i głęboki.
n. strzałkowy powierzchowny) :
Biegnie między m. strzałkowym długim a strzałką, następnie między obydwoma mm. strzałkowymi. W dolnej części podudzia wychodzi spomiędzy mięśni dochodząc do przyśrodkowego brzegu m. strzałkowego długiego, przebija powięź i dzieli się na n. skórny grzbietowy pośredni i przyśrodkowy).
Nerw strzałkowy powierzchowny zaopatruje mm. strzałkowe (oba)
N. skórny grzbietowy przyśrodkowy zaopatruje : skórę dolnej 1/4 przedniej powierzchni podudzia, oraz powierzchnię grzbietu stopy po stronie przyśrodkowej (przyśrodkowy brzeg palucha i stopy zespalając się z gałęziami n. udowo-goleniowego) i powierzchnię grzbietową stopy na wysokości zwróconych do siebie powierzchni palców II i III. zostawia m-ce dla unerwienia zwróconych do siebie powierzchni palców I i II przez n. strzałkowy głęboki)
N. skórny grzbietowy pośredni oddaje gałęzie skórne do dolnej 1/4 przedniej powierzchni goleni oraz 4 nerwy grzbietowe palców dla grzbietu stopy i zwróconych do siebie powierzchni palców III, IV i V.
n. strzałkowy głęboki) :
Przebija przegrodę międzymięśniową przednią goleni i biegnie między m. piszczelowym przednim a prostownikiem długim palców. Dochodzi do przedniej powierzchni błony międzykostnej goleni i biegnie w dół razem z naczyniami piszczelowymi przednimi. Krzyżuje go od przodu ścięgno m. prostownika długiego palucha. Przechodzi na stopę między ścięgnami mm. prostownika długiego palucha a ścięgnem prostownika krótkiego palców. Przebija powięź i dzieli się na nn. grzbietowe palców I i II (n. grzbietowy boczny palucha i n. grzbietowy przyśrodkowy palca II) zaopatrujące odpowiednie powierzchnie ww. palców.
Nervus plantaris medialis (n. podeszwowy przyśrodkowy) :
Biegnie w towarzystwie arteria plantaris medialis pod odwodzicielem palucha na stopę, a następnie między nim a zginaczem krótkim palców.
Gałęzie : 1. mięśniowe do odwodziciela palucha, do głowy przyśrodkowej zginacza krótkiego palucha, do zginacza krótkiego palców
2. gałąź piszczelowa, która dochodzi do powierzchni piszczelowej palucha jako n. plantaris digiti proprius I
3. nervi digitales plantares communes I, II, III (dzielą się na nerwy podeszwowe palców własne + gałąź do m. glistowatego I).
Nervus plantaris lateralis (n. podeszwowy boczny ) :
Biegnie pod odwodzicielem palucha, a następnie w towarzystwie naczyń podeszwowych bocznych między m. quadratus plantae a zginaczem krótkim palców i dochodzi do brzegu bocznego stopy, w okolicy guzowatości V k. śródstopia oddaje gałąź powierzchowną i głęboką oraz gałęzie mięśniowe do odwodziciela palca małego i m. quadratus plantae.
Gałąź powierzchowna : dzieli się na gałąź przyśrodkową i boczną - przyśrodkowa (czyli
n. podeszwowy wspólny IV palca) biegnie w IV przestrzeni międzykostnej i dzieli się na
2 nerwy podeszwowe własne palców IV i V. Gałąź boczna biegnie na podeszwowej powierzchni zginacza krótkiego palca małego i zaopatruje ten mięsień oraz przeciwstawiacz palca małego, II, III, IV glistowaty i mm. międzykostne IV przestrzeni. Kończy się jako nerw podeszwowy własny palca V na brzegu bocznym palca małego.
Gałąź głęboka : biegnie między m. przywodzicielem palucha i mm. międzykostnymi zaopatrując mm. międzykostne I, II, III przestrzeni, m. przywodziciel palucha i głowę boczną zginacza krótkiego palucha.
1. n. pośladkowy górny
2. t. pośladkowa górna
3. 2 żyły towarzyszące
4. naczynia chłonne
1. n. pośladkowy dolny
2. t. pośladkowa dolna
3. 2 żyły towarzyszące
4. naczynia chłonne
5. n. kulszowy
6. n. skórny uda tylny
7. n. sromowy
8. t. sromowa wewnętrzna
9. 2 żyły towarzyszące
1. ścięgno m. zasłaniacza wewnętrznego
2. t. sromowa wewnętrzna
3. 2 żyły towarzyszące
4. naczynia chłonne
5. n. sromowy
Trójkąt udowy- Leży na przedniej powierzchni uda. Jest od góry ograniczony przez więzadło pachwinowe, bocznie przez brzeg przyśrodkowy m. krawieckiego przyśrodkowo przez brzeg przedni m. przywodziciela długiego. Na terenie trójkąta udowego leży mniejszy obszar tzw. dół biodrowo-grzebieniowy ograniczony od góry przez więzadło pachwinowe, przyśrodkowo przez przyśrodkowy brzeg m. grzebieniowego, bocznie przez brzeg boczny m. biodrowo- lędźwiowego. Dno dołu stanowią oba mięśnie wyścielone przez blaszkę głęboką powięzi szerokiej. Przednie ograniczenie dołu stanowi blaszka powierzchowna powięzi szerokiej.
Zawartość :
1. I odcinek t. udowej z odgałęzieniami
2. III odcinek ż. udowej z dopływami
3. naczynia chłonne głębokie uda
4. węzły chłonne pachwinowe głębokie
5. gałęzie skórne i mięśniowe n. udowego
6. gałąź udowa nerwu płciowo-udowego
7. czasem n. skórny uda boczny
Trójkąt udowy swoim szczytem skierowany jest w dół i przyśrodkowo - przechodzi w kanał przywodzicieli
Jest połączeniem między jamą brzuszną a wolną kończyną dolną. Ograniczona od góry
i przodu przez w. pachwinowe, od dołu i tyłu przez gałąź górną k. łonowej), bocznie przez więzadło biodrowo-grzebieniowe), przyśrodkowo : więzadło rozstępowe).
Zawartość : 1. t. biodrowa zewnetrzna przechodzi w t. udową
2. ż. udowa przechodzi w vena iliaca externa
3. naczynia chłonne głębokie.
4. gałąź udowa n. płciowo- udowego
Tętnica leży w rozstępie najbardziej bocznie, żyła leży przyśrodkowo od niej. Naczynia chłonne leżą przyśrodkowo od żyły, a najbardziej przyśrodkowo leży węzeł chłonny rozstępowy przyśrodkowy. Gałąź udowa nerwu płciowo-udowego leży na przedniej powierzchni t. udowej. Od strony jamy brzusznej rozstęp naczyń jest zamknięty przez przegrodę udową- jest to powięź poprzeczna pokrywająca m. poprzeczny brzucha i otrzewna ścienna.
Rozstęp mięśni jest ograniczony z przodu przez w. pachwinowe, z tyłu przez brzeg przedni talerza k. biodrowej i przyśrodkowo przez łuk biodrowo- grzebieniowy.
Zawartość : 1. m. biodrowo- lędźwiowy
2. n. udowy
3. może być czasem n. skórny uda boczny
Rozpoczyna się w przedłużeniu trójkąta udowego (do tyłu od m. krawieckiego).
Od przodu : blaszka międzymięśniowa
od boku : m. obszerny przyśrodkowy
od przyśrodkowej :m. przywodziciel wielki
Zawartość : 1. III-ci odcinek t. udowej
2. I-szy odcinek ż. udowej
3. naczynia chłonne uda głębokie
4. n. udowo- goleniowy
5. często - gałąź mięśniowa n. udowego do m. obszernego przyśrodkowego
Kanał kończy się rozworem ścięgnistym kanału przywodzicieli
Ma kształt deltoidu (rombu). Ograniczenia - od góry i przyśrodkowo: m. półścięgnisty i półbłoniasty
- od góry i bocznie : m. dwugłowy uda
- od dołu i bocznie : głowa boczna m. brzuchatego łydki i m. podeszwowy)
- od dołu i przyśrodkowo : głowa przyśrodkowa m. brzuchatego łydki
Dno (ściana przednia): stanowi tylna ściana torebki stawu kolanowego wzmocniona w. podkolanowym skośnym, powierzchnia podkolanowa kości udowej, m. podkolanowy.
Ściana tylna : powięź podkolanowa
Zawartość : 1. n. piszczelowy (biegnie w dół ,prawie centralnie, nieco bocznie)
2. żyłą podkolanowa z dopływami ( do przodu i przyśrodkowo od nerwu)
3. naczynia chłonne głębokie towarzyszące żyle podkolanowej
4. t. podkolanowa z odgałęzieniami (bardziej z przodu i przyśrodkowo od żyły)
5. n. strzałkowy wspólny (wzdłuż górno-bocznego ograniczenia dołu)
6. początkowy odcinek n. skórny łydki przyśrodkowy (od n. tibialis)
7. początkowy odcinek n. skórnego łydki bocznego (od n. peroneus communis)
8. węzły chłonne podkolanowe
9. końcowy odcinek żyły odstrzałkowej
Na powięzi : 1. żyła odstrzałkowa
2. naczynia chłonne powierzchowne goleni towarzyszące żyle odstrzałkowej
3. n. skórny łydki przyśrodkowy
4. n. skórny łydki boczny
5.ż. udowo-podkolanowa)
6. końcowe gałęzie n. skórnego uda tylnego
Ograniczenia :
przyśrodkowo : troczek zginaczy
bocznie : powierzchnia przyśrodkowa k. piętowej + w. trójgraniaste
od góry : tylny brzeg kostki przyśrodkowej
od dołu : guz piętowy
Zawartość :
1. ścięgno m. piszczelowego tylnego
2. ścięgno m. zginacza długiego palców ( do tyłu i bocznie)
3. naczynia piszczelowe tylne (mogą się dzielić na naczynia podeszwowe przyśrodkowe
i boczne) wraz towarzyszącymi naczyniami chłonnymi
4. n. piszczelowy (może się tu dzielić na n. podeszwowy boczny i przyśrodkowy)
5. ścięgno m. zginacza długiego palucha (najbardziej do tyłu i bocznie).
Część tylna powięzi goleni składa się z dwóch blaszek : powierzchownej i głębokiej. Powierzchowna pokrywa tylną powierzchnie m. triceps surae. Głęboka zaś pokrywa tylną powierzchnię obu zginaczy długich i nerw piszczelowy. Powięź goleni wysyła przegrody międzymięśniowe przednią i tylną, dzieląc goleń na trzy komory : przednią (prostowników), boczną (mm. strzałkowych) i tylną (zginaczy).
Ograniczony : od góry przez rowek zasłonowy
od dołu - wolny brzeg błony zasłonowej
od przodu – guzek zasłonowy przedni
od tyłu – guzek zasłonowy tylny
Kończy się tzw. rozworem ścięgnistym przywodzicieli) ograniczonym przyśrodkowo przez m. przywodziciel wielki (lub jego włókna ścięgnowe), bocznie zaś przez kość udową.
Zestawienie objawów porażeń nerwów zaopatrujących kończynę dolną oraz ich anatomiczne uzasadnienie :
1.n. udowy) - a). osłabienie czynnego zginania stawu biodrowego (czynność nie jest całkowicie zniesiona ze względu na przywodziciele unerwione przez n. zasłonowy oraz naprężacz powięzi szerokiej i pośladkowy średni i mały unerwione przez n. pośladkowy górny).
b). całkowite zniesienie czynnego prostowania stawu kolanowego (m. czworogłowy uda)
c). utrudnione chodzenie i stanie (zwłaszcza z obciążeniem)
d). zniesiony odruch rzepkowy (z mięśnia czworogłowego uda)
e). osłabione czucie na przednio-przyśrodkowej powierzchni uda, prawie od bruzdy pachwinowej oraz na przednio-przyśrodkowej stronie goleni i przyśrodkowym brzegu stopy.
(rr. cutanei femoris anteriores i n. saphenus)
2.n. zasłonowy) - a). zniesienie czynności przywodzenia uda (niemożliwe jest zwarcie ud, założenie nogi na nogę) - porażone wszystkie przywodziciele
b). osłabione zginanie i prostowanie w stawie biodrowym.
3.n. pośladkowy górny) - (zaopatruje m. naprężacz powięzi szerokiej, m. pośladkowy średni i mały)
a). zniesienie odwodzenia w stawie biodrowym
b). bardzo osłabione umocowanie miednicy na nodze podstawnej w czasie chodzenia, wskutek czego miednica opada na stronę zdrową (objaw Trendelenburga) - "chód kaczkowaty".
4.n. pośladkowy dolny) - a). osłabienie prostowania w stawie biodrowym (wchodzenie na schody, skakanie, podnoszenie się z pozycji siedzącej staje się niemożliwe).
5.n. skórny uda tylny) - a). osłabienie czucia na obszarze 1/3 dolnej pośladka, skóry tylnego odcinka krocza , tylnej powierzchni uda i dołu podkolanowego.
6.n. kulszowy) - a). znaczne upośledzenie zginania w stawie kolanowym (mm. grupy tylnej uda i podudzia)
b). upośledzony obrót na zewnątrz w stawie biodrowym
c). całkowicie zniesione ruchy stopy
Podczas chodzenia chory wysuwa kończynę do przodu, wyprostowaną w stawie kolanowym, przy czym opuszczona stopa chwieje się w stawach skokowych i suwa na podłożu.
7.n. piszczelowy) - a). brak możliwości zgięcia podeszwowego stopy i palców (wspięcie na palce, odwodzenie i przywodzenie niemożliwe) - na stopie zaznacza się szponiaste ustawienie palców; są zgięte grzbietowo w stawach śródstopno-paliczkowych i podeszwowo w stawach międzypaliczkowych. Wskutek wtórnego przykurczu prostowników rozwija się stopa piętowa (pes calcaneus).
b). całkowite zniesienie czucia na skórze podeszwy stopy
c). osłabienie czucia na skórze tylno-przyśrodkowej powierzchni łydki, obu okolic zakostkowych, brzegu bocznym stopy, grzbietowej powierzchni dalszych i częściowo środkowych paliczków.
8.n. strzałkowy wspólny) - a). brak ruchów zgięcia grzbietowego stopy i palców
b). brak nawracania stopy. - chód ptasi lub koguci (stawianie na podłożu najpierw palców, potem brzegu bocznego stopy i wreszcie na końcu pięty).
c) wtórny przykurcz zginaczy powoduje powstanie stopy końsko-szpotawej
d). zniesienie czucia bądź niedoczulica na obszarze skóry przednio-bocznej powierzchni goleni oraz grzbietu stopy i palców
9.n. sromowy) - a). nietrzymanie kału i moczu
b). niemoc płciowa
Zestawienie wpływu poszczególnych mięśni kończyny dolnej na ruchy w stawach :
STAW BIODROWY :
zginanie - m. biodrowo- lędźwiowy, m. prosty uda, m. krawiecki, m. napinacz powięzi szerokiej
prostowanie - m. pośladkowy wielki, średni i mały, głowa dłuda m. dwugłowego ramienia, m. półścięgniste i półbłoniasty
odwodzenie - m. pośladkowy sredni i mały, m. napinacz powięzi szerokiej
przywodzenie - m. pośladkowy wielki, przywodziciel długi, krótki i wielki, m. grzebieniowy, m. smukły, m. zasłaniasz wewnetrzny
obrót na zewnątrz - m. pośladkowy wielki, m. krawiecki, mm. bliźniacze, m. czworogłowy uda m. zasłaniasz wewnętrzny
obrót do wewnątrz - m. pośladkowy mały, m. napinacz powięzi szerokiej.
STAW KOLANOWY :
zginanie - m. brzuchaty łydki, m. podkolanowy, m. dwugłowy uda, m. krawiecki, m. półścięgnisty i półbłoniasty
prostowanie - m. czworogłowy uda
obrót do wewnątrz - m. krawiecki, m. smukły, m. półćścięgnisty, m. półbłoniasty, głowa boczna m. brzuchatego łydki
obrót na zewnątrz - m. dwugłowy uda, głowa przyśrodkowa m. brzuchatego łydki
STAW SKOKOWY GÓRNY :
zgięcie podeszwowe - m. brzuchaty, m. płaszczkowaty, m. piszczelowy tylny, m. zginacz długi palucha, m. zginacz długi palców, m. strzałkowy długi i krótki
zgięcie grzbietowe - m. prostownik długi palców, m. piszczelowy przedni, m. prostownik długi palucha
STAW SKOKOWY DOLNY :
nawracanie - m. strzałkowy długi I krótki, m. strzałkowy trzeci, m. prostownik długi palców
odwracanie - m. piszczelowy tylny, m. piszczelowy przedni, m. zginacz długi palców, m. zginacz długi kciuka, trójgłowy łydki, podeszwowy.
POŚLADEK :
a). 1/3 górna - nn. clunium superiores
b). 1/3 środkowa - nn. clunium medii
c). 1/3 dolna - nn. clunium inferiores
d). powierzchnia przyśrodkowa 1/3 dolnej (zwrócona do okolicy kroczowej) n. perforans lig. sacrotuberosi
e). boczna powierzchnia pośladka - n. cutaneus femoris lateralis + ramus cutaneus lateralis nervi iliohypogastrici
UDO :
a). powierzchnia przednia uda poniżej lig. inquinale nad m. iliopsoas i stawem biodrowym - ramus femoralis nervi genitofemoralis
b). powierzchnia przednia uda poniżej lig. inquinale po stronie przyśrodkowej -
n. ilioinquinalis
c). powierzchnia przednia uda poniżej lig. inquinale po stronie bocznej - ramus cutaneus lateralis nervi iliohypogastrici
d). pozostała powierzchnia przednia i górne 2/3 powierzchni przyśrodkowej - rami cutanei femoris anteriores
e). 1/3 dolna przyśrodkowej powierzchni uda (na obszarze trigonum femorale) - gałąź skórna od gałęzi przedniej nerwu zasłonowego.
f). boczna powierzchnia uda - n. cutaneus femoris lateralis
g). tylna powierzchnia uda - n. cutaneus femoris posterior
PODUDZIE :
a). przednio-przyśrodkowa powierzchnia goleni - n. saphenus
b). boczna i przednio-boczna powierzchnia goleni - n. cutaneus surae lateralis i n. peroneus superficialis
c). tylna powierzchnia podudzia - n. cutaneus surae medialis
STOPA :
a). grzbiet stopy - N. skórny grzbietowy przyśrodkowy zaopatruje : skórę dolnej 1/4 przedniej powierzchni podudzia, oraz powierzchnię grzbietu stopy po stronie przyśrodkowej (przyśrodkowy brzeg palucha i stopy zespalając się z gałęziami n. udowo-goleniowego) i powierzchnię grzbietową stopy na wysokości zwróconych do siebie powierzchni palców II i III. zostawia m-ce dla unerwienia zwróconych do siebie powierzchni palców I i II przez n. strzałkowy głęboki)
N. skórny grzbietowy pośredni oddaje gałęzie skórne do dolnej 1/4 przedniej powierzchni goleni oraz 4 nerwy grzbietowe palców dla grzbietu stopy i zwróconych do siebie powierzchni palców III, IV i V.
b). skóra podeszwy - pięta i tylny odcinek podeszwy - gałęzie piętowe n. piszczelowego
- 2/3 przyśrodkowe - n. plantaris medialis
- 1/3 boczna - n. plantaris lateralis
c). brzeg przyśrodkowy stopy - n. saphenus (a w dalszym odcinku n. cutaneus dorsalis medialis)
d). brzeg boczny stopy - n. cutaneus dorsalis lateralis od n. suralis.
PALCE :
a). skóra powierzchni podeszwowej palców - 3 1/2 palca od strony przyśrodkowej (7 gałązek) - n. plantaris medialis
- 1 1/2 palca strony bocznej (3 gałązki) - n. plantaris lateralis
b). skóra powierzchni grzbietowej palców - paliczki bliższe i częściowo środkowe - zwrócone do siebie strony palców II, III, IV i V oraz brzeg przyśrodkowy palucha - n. peroneus superficialis za pośrednictwem n. cutaneus dorsalis medialis et intermedius.
- zwrócone do siebie strony palców I i II - n. peroneus profundus
- brzeg boczny palca małego - n. cutaneus dorsalis lateralis
c). skóra powierzchni grzbietowej palców - paliczki dalsze i częściowo środkowe - n. plantaris medialis et lateralis.