Alergia (popularnie stosowane synonimy uczulenie, nadwrażliwość) – patologiczna, jakościowo zmieniona odpowiedź tkanek na alergen, polegająca na reakcji immunologicznej związanej z powstaniem swoistych przeciwciał, które po związaniu z antygenem doprowadzają do uwolnienia różnych substancji – mediatorów stanu zapalnego. Może się objawiać łagodnie, jak w przypadku kataru czy łzawienia, aż po zagrażający życiu wstrząs anafilaktyczny i śmierć.
TYPY ALERGII
II Zależny jest przede wszystkim od przeciwciał klasy IgM i IgG. Uszkodzenie tkanek jest wynikiem zabijania komórek obcych lub komórek posiadających na powierzchni nowe antygeny (np. po przebyciu infekcji bakteryjnej lub wirusowej fragmenty struktur tych drobnoustrojów pozostają w organizmie, są następnie opsonizowane, co może prowadzić do uszkodzenia narządów) . Działanie dopełniacza poprzez utworzenie kompleksu atakującego błonę. Prawdopodobnie na nadwrażliwość typu II ma też wpływ cytotoksyczność limfocytów Tc, komórek NK i makrofagów. Przykłady nadwrażliwości typu II: reakcja poprzetoczeniowa, anemia hemolityczna z dodatnim odczynem Coombsa, lekopochodne cytopenie, choroba hemolityczna noworodków, miastenia, zapalenie tarczycy Hashimoto, choroba Gravesa-Basedowa, przewlekła pokrzywka
III (kompleksów immunologicznych) Jest to reakcja z udziałem kompleksów immunologicznych antygen-przeciwciało. Uczestniczą tu IgG i IgM, rzadziej IgE i IgA. choroba posurowicza, reakcja Arthusa, reumatoidalne zapalenie stawów, toczeń rumieniowaty układowy, paciorkowcowe kłębuszkowe zapalenie nerek, guzkowe zapalenie tętnic
IV (komórkowy) Występuje tu przewaga reakcji komórkowej z udziałem limfocytów T nadwrażliwość kontaktowa, wyprysk kontaktowy alergiczny, wyprysk kontaktowy niealergiczny, nadwrażliwość ziarniniakowa – w nacieku komórkowym występują bardzo charakterystyczne komórki nabłonkowate (makrofagi aktywowane w warunkach przewlekłej stymulacji cytokinami) i komórki olbrzymie (komórki nabłonkowate połączone w wielojądrowe komórki typu Langhansa lub komórki olbrzymie typu dookoła ciała obcego): trąd (postać tuberkuloidowa, gruźlica, przewlekłe odrzucanie przeszczepu allogeniczengo, reakcja odrzucania gospodarza. Cecha wspólna: długotrwale utrzymujący się patogen, czyli długotrwały bodziec antygenowy.
V Jest to dodatkowy typ nadwrażliwości, który jest czasem (często w Wielkiej Brytanii), stosowany jako rozróżnienie od typu II. Cechą charakterystyczną typu V jest fakt, że przeciwciała zamiast wiązać się do składników powierzchniowych komórki, rozpoznają i wiążą się z receptorami na jej powierzchni, co albo zapobiega przenoszeniu ligandu na receptor lub naśladuje ten ligand, zaburzając w ten sposób sygnalizację komórki.
ATOPIA jest genetycznie uwarunkowaną predyspozycją do nadmiernej produkcji przeciwciał klasy IgE w odpowiedzi na kontakt z alergenem, który występuje w środowisku. Dotyczy to takich cząsteczek i substancji, które u osób bez atopii nie wywołują żadnych szkodliwych reakcji. Niestety produkowanie przeciwciał przeciwko substancjom, które nie stanowią żadnego zagrożenia nie jest obojętne dla naszego zdrowia. Przeciwciała pobudzają reakcje zapalne, które jeśli nie są potrzebne mogą wywoływać takie choroby jak np. atopowe zapalenie skóry. Atopia sama w sobie nie jest chorobą. Jest ona natomiast związana z większym ryzykiem zachorowania na schorzenia alergologiczne. Skłonność do atopii to jeden z głównych czynników ryzyka zachorowania na atopowe zapalenie skóry. Skłonność do atopii jest cechą dominującą w atopowym zapaleniu skóry i jeśli występuje u obojga rodziców to szansa na pojawienie się atopii u dziecka wynosi aż 70%. Dlatego można spotykać się z tym, że w niektórych rodzinach atopowe zapalenie skóry, astma czy alergiczny nieżyt nosa występują bardzo często wśród jej członków.
Anafilaksja (reakcja anafilaktyczna) to rodzaj reakcji alergicznej typu natychmiastowego, która ma miejsce po ponownej ekspozycji na alergen. Jest ona spowodowana przez szybkie uwalnianie mediatorów preformowanych i wytwarzanych m.in. histaminy i przeciwciał IgE z komórek tucznych i bazofili, co wzbudza odpowiedź narządów docelowych. Reakcja ta może dotyczyć niemal każdego narządu, chociaż najczęstsze są reakcje ze strony skóry, płuc, przewodu pokarmowego i układu krążenia. Ciężkość anafilaksji jest różna. Od średnio-ciężkiej pokrzywki czy obrzęku aż do wstrząsu anafilaktycznego, czyli głębokich zaburzeń: niewydolność krążenia i oddychania, co może prowadzić nawet do śmierci.
Mediatory i ich działanie w reakcji anafilaktycznej
histamina pobudza receptor H1, co prowadzi do wzrostu przepuszczalności naczyń, uwalniania hormonów i glikogenolizy w mózgu. Pobudzenie receptora H2 wywołuje zwiększenie wydzielania gruczołów żołądka, skurcz mięśni gładkich, dodatnie działanie ino- i chronotropowe na mięsień sercowy oraz hamujący wpływ na system immunologiczny. Receptory H3 są receptorami hamującymi wydzielanie histaminy w korze mózgu
leukotrieny wywierają silne działanie kurczące na oskrzela (LTC4 i LTD4 1000 razy silniej niż histamina), LTB4 jest chemoatraktantem dla neutrofilów i eozynofilów. Działają w ciągu kilku sekund od pobudzenia do kilku minut w przeciwieństwie do prostaglandyn.
prostaglandyny PGE1 i PGE2 rozkurczają mięśnie gładkie oskrzeli, natomiast PGF2α działa kurcząco. U osób z dychawicą mięśnie gładkie oskrzeli są 10 000 razy wrażliwsze na działanie PGF2α. PGD2 kurczy mięśnie gładkie oskrzeli, zwiększa przepuszczalność naczyń, zwiększa wydzielanie gruczołów błony śluzowej nosa. Prostaglandyny działają chemotaktyczne dla neutrofilów.
czynnik aktywujący płytki (PAF) wywołuje skurcz oskrzeli, nadciśnienie płucne, systemowy spadek ciśnienia tętniczego, wzrost przepuszczalności drobnych naczyń, trombocytopenię i leukopenię.
cytokiny: IL-4, IL-5, IL-6, IL-8, IL-13, GM-CSF, SCF, TNF-α. IL-4 może brać udział w różnicowaniu subpopulacji limfocytów pomocniczych, pozostałe inicjują i podtrzymują procesy zapalne a zwłaszcza TNF-α.
kalikreina rozkurcza mięśnie gładkie, zwiększa przepuszczalność naczyń włosowatych przyczyniając się do narastania obrzęku, pobudza zakończenia nerwowe (piekący ból), wpływa na uwalnianie leuktrienów z komórek tucznych, działa mitogennie
ziarnistości mastocytów i bazofilów zawierają enzymy takie jak tryptaza, chymaza i karboksypeptydaza B oraz hydrolazy. Tryptaza generuje powstawanie składników dopełniacza C3a i C5a, uwrażliwia mięśnie gładkie na histaminę, pobudza chemotaksję eozynofilów, stymuluje fibroblasty i włóknienie, inaktywuje fibrynogen. Chymaza zwiększa sekrecję śluzu, uszkadza błonę podstawną, unieczynnia bradykininę, generuje angiotensynę. Tryptazę i chymazę zawierają głównie ziarnistości mastocytów.
Objawy reakcji anafilaktycznej występują zwykle po kilku (kilkunastu) minutach od kontaktu z alergenem. Reakcje występujące do 20 minut od kontaktu z antygenem są najbardziej ciężkie. Reakcje alergiczne mogą mieć powtórny przebieg po 1–6 godzinach od pierwszej reakcji: Stadium 0 Reakcja miejscowa: zmiany ograniczone w miejscu kontaktu z alergenem – rumień, obrzęk; Stadium 1 Lekka reakcja ogólna: zmiany skórne rozsiane – świąd, pokrzywka, rumień; wyciek z nosa, łzawienie, dysfonia; niepokój, ból głowy; Stadium 2 Nasilona reakcja ogólna: reakcje skórne jak w stadium 1; hipotonia, tachykardia, arytmia, duszność, objawy dyspepsji (nudności, wymioty, biegunka), odczuwanie lęku; Stadium 3 Groźna reakcja ogólna: objawy wstrząsu anafilaktycznego – ciężka hipotonia, obrzęk krtani, bronchospazm (skurcz oskrzeli) prowadzący do asfiksji, zaburzenia świadomości, ostra dyspepsja; Stadium 4 Niewydolność narządowa – niewydolność krążeniowa prowadząca do zatrzymania oddechu.
ALERGIA NA LEKI Alergia na leki to niespodziewana i szkodliwa reakcja występująca w czasie stosowania leku w dawce zalecanej przez lekarza. Reakcja ta ma charakter całkowicie odmienny od reakcji niepożądanych (objawów ubocznych), które są możliwe do przewidzenia i występują często po stosowaniu leków z niektórych grup (np. zmiany skórne lub kaszel po niektórych lekach przeciwnadciśnieniowych) albo po przedawkowaniu leku.Alergia na lek może wystąpić zarówno w czasie stosowania leku w tabletkach, jak i we wstrzyknięciach oraz podczas aplikowania leku na skórę i dospojówkowo. Każdy chory może zareagować reakcją uczuleniową na lek dotychczas dobrze tolerowany. Charakterystyczne dla polekowej reakcji alergicznej jest ustępowanie dolegliwości wraz z zaprzestaniem stosowania leku (choć niektóre objawy mogą się utrzymywać wiele dni po zakończeniu kuracji).U podatnego chorego każdy lek może wywołać reakcję alergiczną, najczęściej są to jednak: antybiotyki, leki przeciwbólowe i przeciwzapalne, niektóre leki przeciwpadaczkowe, środki kontrastowe stosowane w czasie badań radiologicznych. Przyczyny alergii na leki: o przyczynach uczulania się na leki jest niewielka. Wiadomo jednak, że może o tym decydować bardzo wiele czynników: podatność chorego (uwarunkowana genetycznie), częstotliwość i czas stosowania leków z jednej grupy (im dłużej i częściej podawany jest lek, tym większe prawdopodobieństwo uczulenia się), inne choroby występujące u chorego (częściej uczulają się osoby przewlekle chore na ciężkie choroby, np. AIDS, mukowiscydozę), płeć i wiek (częściej uczulają się osoby dorosłe, głównie kobiety), aktualny stan zdrowia (uczulenia pojawiają się częściej w czasie ostrych chorób infekcyjnych).Nie wszystkie reakcje polekowe są alergiami – w języku medycznym o tego typu reakcjach mówi się ogólnie jako o nadwrażliwości na leki. Jeżeli w powstawanie nadwrażliwości na lek zaangażowany jest układ odpornościowy chorego (tzw. układ immunologiczny), nadwrażliwość taką nazywa się alergiczną, jeżeli nie – nadwrażliwością niealergiczną. Rola układu odpornościowego wytwarzanie w nadwrażliwym organizmie różnych przeciwciał (IgE, IgG, IgM), a także tzw. uczulonych komórek układu odpornościowego. Powstające w procesie uczulania się przeciwciała przyczepiają się do różnych komórek organizmu. Ponowne podanie leku osobie już uczulonej (to znaczy mającej na swych komórkach przeciwciała) powoduje wystąpienie różnych reakcji szkodliwych dla organizmu. W ten sposób najczęściej uczulają antybiotyki, zarówno z powodu swych szczególnych właściwości uczulających, jak i dlatego, że są bardzo często stosowane. Szczególnie rozpowszechnione jest uczulenie na doustne preparaty tzw. penicylin półsyntetycznych (ampicylina i amoksycylina, także w połączeniu z kwasem klawulanowym). Penicyliny we wstrzyknięciach mogą wywoływać u uczulonych chorych ciężkie reakcje polekowe. O tym, które mechanizmy odpornościowe są zaangażowane w reakcje uczuleniowe u danego chorego, można wnioskować na podstawie przebiegu reakcji polekowej oraz wykonanych badań dodatkowych (immunologicznych). Przyczyną niealergicznych reakcji polekowych ą być zaburzenia metabolizmu ważnych związków wchodzących w skład naszego organizmu. Najczęstszą postacią tego rodzaju nadwrażliwości jest nadwrażliwość na kwas acetylosalicylowy i inne leki z grupy, nazywana nadwrażliwością na niesteroidowe leki przeciwzapalne. Chorzy ci nie mogą stosować większości popularnych leków przeciwgorączkowych i przeciwbólowych, gdyż grozi to występowaniem pokrzywki i obrzęków skóry albo duszności. Zazwyczaj nieszkodliwe są dla nich terapeutyczne dawki paracetamolu.
ALERGIE SKÓRNE objawiają się zmianami, występującymi na powierzchni skóry. Mogą przybierać postać pokrzywki, wyprysków na skórze, bąbli bądź rozległych zaczerwienień. Objawy alergii skórnych często są bardzo zróżnicowane u poszczególnych osób. Mogą dotyczyć określonego obszaru ciała lub pojawiać się na całej jego powierzchni, wykazywać sezonowość lub doskwierać przez cały rok. Pokrzywka Jedną z postaci alergii skórnych jest pokrzywka. Pokrzywkę pojawianie się przemijającego obrzęku skóry. Obrzęk ten może występować w różnych partiach ciała, np. na kończynach, tułowiu lub na twarzy. Typowe wykwity, przypominające wyglądem bąble po oparzeniu pokrzywą, utrzymują się krócej niż 24 godziny i najczęściej znikają, nawet bez leczenia farmakologicznego. Wyjątek stanowi tzw. pokrzywka naczyniowa – tutaj zmiany skórne utrzymują się do kilku dni. Przyczyny pojawienia się pokrzywki alergicznej mogą być różne. Zalicza się do nich: ucisk, zadrapanie skóry, zimno, wzrost ciepłoty ciała połączony ze spoceniem się, stres, promieniowanie UV, kontakt z wodą niezależnie od jej temperatury, kontakt z alergenem, pokarmy, dodatki do żywności (konserwanty, barwniki, środki poprawiające smak), niektóre leki, alkohol. W leczeniu pokrzywki alergicznej należy stosować dietę eliminującą, tzn. spożywać pokarmy jak najmniej przetworzone, bez konserwantów i barwników. Oprócz tego stosuje się farmakoterapię – przyjmowanie leków antyhistaminowych i czasami glikokortykosterydowych. Przy pokrzywce należy też unikać leków typu aspiryna, leków przeciwbólowych i inhibitorów ACE, stosowanych przy chorobach serca i w nadciśnieniu tętniczym.
Atopowe zapalenie skóry można uznać za przewlekłą alergię skórną, choć częściej uważana jest za chorobę skóry. Charakteryzuje się typowymi zmianami skórnymi (jeśli chodzi o ich wygląd i umiejscowienie), świądem i nawrotowym charakterem. Swędzenie skóry potrafi być tak nasilone, że uniemożliwia sen i wypoczynek, doprowadzając do chronicznego zmęczenia. Drapanie sprzyja zaostrzaniu się zmian skórnych, sączeniu, nadkażaniu bakteriami lub grzybami. Świąd często nasila się po spoceniu.Inne dolegliwości, towarzyszące atopowemu zapaleniu skóry, to: sucha, łuszcząca się skóra, rumień twarzy, zaciemnienie skóry wokół oczu, utrata zewnętrznej części brwi na skutek pocierania, wypryski wokół brodawek sutkowych, biały łupież, nawracające zapalenie spojówek, zapalenie czerwieni wargowej, wypryski na dłoniach i stopach, nietolerancja wełny. Początek atopowego zapalenia skóry często notuje się w dzieciństwie, w okresie niemowlęcym. Z wiekiem AZS wykazuje tendencję do ustępowania. Czasami znika, pozostawiając suchą, skłonną do podrażnień skórę. Czasem zaś przechodzi w inną chorobę alergiczną, np. astmę oskrzelową. Atopowe zapalenie skóry u dzieci wiąże się często z alergią pokarmową. Jego objawy mogą zaostrzać stres i kontakt z substancjami drażniącymi. W leczeniu atopowego zapalenia skóry stosuje się dietę eliminacyjną. Poza tym unika się alergenów, wywołujących zmiany skórne oraz czynników, powodujących podrażnienia skóry, np. wełnianych ubrań, kosmetyków, perfumowanych środków piorących i do płukania, mydła, dużych różnic temperatur. Leczenie farmakologiczne opiera się na doustnym podawaniu leków antyhistaminowych i miejscowym stosowaniu maści i kremów z glikokortykosterydami. Ponadto należy pamiętać o codziennej pielęgnacji skóry – jej natłuszczaniu i nawilżaniu. Czasami zaleca się także immunoterapię bądź fototerapię.
Wyprysk kontaktowy nazywany jest inaczej alergicznym kontaktowym zapaleniem skóry. Wyprysk kontaktowy to powierzchowne zmiany na skórze o charakterze zapalnym, które powstają w wyniku kontaktu chorego z alergenem. Kontaktowe zapalenie skóry powodowane jest najczęściej przez nikiel, chrom, gumę, a także barwniki i substancje zawarte w kosmetykach lub tworzywach sztucznych. Zmiany skórne w wyprysku kontaktowym mają charakter grudek i pęcherzyków. Ogniska choroby są mocno widoczne na skórze i strasznie swędzą. Ustępują jednak bez pozostawienia śladu. Czasami mogą też wystąpić obrzęki i podwyższona temperatura ciała. Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry może prowadzić do lichenizacji – skóra w miejscu zmian staje się sucha, szorstka i pogrubiała. Wyprysk kontaktowy ciągnie się latami i ma tendencję do nawracania. Ustalenie czynnika, wywołującego objawy, nie zawsze jest proste. W leczeniu kontaktowego zapalenia skóry stosuje się miejscowo kremy z kortykosteroidami, które działają przeciwzapalnie, oraz leki antyhistaminowe.
GŁÓWNE ALERGENY Alergen – każdy antygen zewnątrzpochodny wywołujący reakcję alergiczną (uczuleniową). Alergenami są substancje pochodzenia roślinnego i zwierzęcego, a także różne proste związki chemiczne o charakterze haptenów, np. leki. Alergeny dzielimy na: wziewne (kurz, czyli wszystko to co wchodzi w jego skład: szczątki roślin, roztocze, szczątki zwierząt), pokarmowe, czyli takie, które dostają się do naszego organizmu razem z pokarmem, np. owoalbumina (albumina jaja kurzego), kontaktowe, wywołujące reakcję alergiczną po zetknięciu ze skórą, np. lateks, metale, leki, szczególnie antybiotyki β-laktamowe oraz kuraropochodne leki stosowane w anestezji.
Najczęściej spotykane alergeny : * dym papierosowy i smog. W skład smogu miejskiego wchodzi kurz o silnym potencjale alergizującym, podejrzewa się także udział węglowodorów aromatycznych, obecnych także w dymie papierosowym i odpowiedzialnych za jego właściwości alergogenne,* roztocze – szczególnie alergogenne są gatunki z rodzajów Dermatophagoides oraz Euroglyphus. * kurz – jego potencjał alergizujący jest często związany z istnieniem w nim roztoczy, ich odchodów lub fragmentów tkanek. Gatunkiem odpowiedzialnym zwykle za alergiczne właściwości kurzu jest Dermatophagoides pteronyssinus, * pyłki roślin, wywołujące alergię szczególnie często i występujące w okresie od marca do października,* sierść zwierzęca,* pasożyty, np. owsik.
ALERGIA POKARMOWA zespół objawów zachodzących w organizmie będących wynikiem spożycia pokarmu, w którym dolegliwości uwarunkowane są przez mechanizmy immunologiczne.
Etiopatogeneza Rozwój choroby zależy zarówno od czynników dziedzicznych (atopia), usposabiających do ujawnienia się objawów, jak i od składników pożywienia – głównie białka. Jednym z ważniejszych czynników sprzyjających rozwojowi choroby alergicznej jest uszkodzenie "bariery jelitowej", najczęściej przez wirusy i bakterie, antybiotyki itd. Najczęściej dochodzi do uczulenia na białka mleka krowiego. Do częstych alergenów pokarmowych należą również jaja, mąka, ryby, orzechy i soja. Najczęściej występuje alergia typu I, powstająca za pośrednictwem IgE (typ humoralny) oraz typu IV (typ komórkowy).
Objawy Cechą charakterystyczną dla alergii pokarmowej jest różnorodność objawów klinicznych, duża dynamika i ich transformacja (po ustąpieniu objawów ze strony przewodu pokarmowego najczęściej przed 4 rokiem życia, są to m.in. kolki i zaparcia, dominują też objawy ze strony układu oddechowego). Jak np. sapka czy duszności.
Leczenie W przypadku alergii pokarmowej podstawą leczenia jest eliminacja alergenu z diety. W przypadku noworodków i niemowląt karmionych sztucznie, a nietolerujących białka mleka krowiego stosuje się specjalne preparaty mlekozastępcze . Preparaty te zostały podzielone na trzy główne kategorie, w których można wyróżnić dalsze podgrupy: * mleka na bazie soi, gdzie zamiast białka mleka krowiego wykorzystane jest białko sojowe – tak zwane mleka sojowe, nie mylić z mlekiem sojowym.
* mleka, gdzie wykorzystuje się zhydrolizowane białko mleka krowiego – tak zwane "hydrolizaty": - mleka o niskim stopniu hydrolizy białka mleka krowiego (bardziej uczulające) - mleka o wysokim stopniu hydrolizy białka mleka krowiego (mniej uczulające)
diety elementarne, gdzie białko występuje w formie wolnych aminokwasów (spośród wymienionych kategorii praktycznie nieuczulające): - diety, gdzie aminokwasy uzyskuje się poprzez hydrolizę białka mleka krowiego. - diety, gdzie wykorzystuje się syntetyczne aminokwasy.
Sulfonamidy byly pierwszymi skutecznymi chemioterapeutykami przeciwbakteryjnymi wprowadzonymi do leczenia jeszcze przez penicylina. Obecnie sulfonamidy maja marginalne miejsce w leczeniu zakazen(duza opornosc, grupa ma niebezpieczne dzialania niepozadane).
MECHANIZM DZIALANIA (leki bakteriostatyczne):
1. Sulfonamidy sa strukturalnymi analogami, a przez to konkurencyjnymi antagonistami kw. para-aminobenzoesowego (PABA). Uniemozliwiaja one wykorzystanie PABA do syntezy kw. foliowego. PABA jest laczony z pterydyna, w wyniku czego powstaje kw. dihydropteroilowy, a reakcje katalizuje syntetaza dihydropteroilowa. Ten wlasnie enzym blokuja sulfonamidy. 2. Sulfonamidy dzialaja tylko na te drobnoustroje, ktore syntetyzuja kw. foliowy. Z tego powodu nie maja tez metabolicznego dzialania na makroorg. 3. Sulfonamidy wykazuja synergizm dzialania z trimetoprimem, ktory tez zaburza synteze kw. foliowego. Trimetoprim jest inhibitorem reduktazy kw. dihydrofoliowego, ktory to enzym bierze udzial w przeksztalcaniu kw. dihydrofoliowego do kw. tetrahydrofoliowego i dopiero ta zredukowana postac kw. foliowego jest aktywna.
Po spozyciu aspiryny lub NSAID nastepuje w ciagu 3 godz. ostry atak astmy z obfitym wodnym wyciekiem z nosa, zaczerwienieniem spojowek i obrzekiem wokoł oczu.
MECHANIZMY
Poszukiwanie mechanizmu wlaczajacego w reakcje oddzialywanie antygen-przeciwcialo nie powiodlo sie; skorne testy z alergenem: kw. acetylosalicylowy (ASA)-lizyna były ujemne; poszukiwania wielu zespolow badawczych swoistych przeciwciał skierowanych przeciwko ASA nie zakonczyly sie sukcesem; u pacjentow z astma indukowana aspiryna ataki astmy może wywołać aspiryna i inne leki NSAIDS; po odczuleniu, dochodzi do krzyzowego odczulenia na inne NSAIDS hamujace cyklooksygenaze (COX).
Podczas choroby zapalnej ukl. oddechowego tworza sie i sa uwalniane leukotrieny, histamina, kationowe bialka eozynofili. Powoduje to zwiekszenie przepuszczalnosci naczyn, wydzielanie sluzu i nadreaktywnosc oskrzeli.
Trzy proponowane mechanizmy wyjasniajace powstanie alergii indukowanej aspiryna:
Hamowanie cyklooksygenazy (COX): 5-lipooksygenaza katalizuje produkcje leukotrienow, a COX prostaglandyn. Prostaglandyna E2 wykazuje szereg efektow immunoregulatorowych z hamowaniem 5-lipooksygenazy i zapobieganiem uwalniania mediatorow z kom. tucznych wlacznie. Po podaniu aspiryny, COX-1 i COX-2 sa unieczynnione, zahamowana jest synteza PGE2 i nie ma jej modulujacego wplywu na kom. tuczne i 5-lipooksygenazę. Mediatory sa syntezowane i uwalniane. Leukotrieny sa ciagle i agresywnie syntezowane u pacjentow z astma indukowana aspiryna przed ekspozycja na NSAIDS/aspiryna. Silny wzrost syntezy zachodzi po ekspozycji na aspiryne. 2. Nadprodukcja leukotrienow. 3. Chroniczny stan zapalny ukl. oddechowego: eozynofili do drog oddechowych jest gl. przyczyna objawow w astmie indukowanej aspiryna. Duza liczba eozynofili pelnych aktywnych enzymow leukotrienowych moze byc odpowiedzialna za naprodukcje leukotrienow. Opozniona reakcja na NSAIDS wydaje sie miec podloze immunologiczne, bo zachodzi w krotszym czasie po reekspozycji.
Testy (skuteczne dla NSAIDS sa testy stymulacyjne: doustne, wziewne i donosowe).
Zapobieganie i leczenie
Chorzy powinni unikac pochodnych kw. acetylosalicylowego (aspiryna) i innych lekow przeciwbolowych hamujacych COX. NSAIDS krzyzowo reagujace z aspiryna w wywolywaniu alergicznych reakcji skornych i oddechowych. Pacjenci moga tez brac leki nie wykazujace aktywnosci hamujacej COX i sa slabymi inhibitorami COX-2.
Odczulanie
Alergiczni pacjenci z NSAID moga byc odczulani. Stosuje sie dawki o wolno wzrastajacych ilosciach przez 2-3 dni do osiagniecia tolerowanej dawki 400-650 mg aspiryny. ASA podaje sie nastepnie codziennie w ilosci 80-325 mg dla utrzymania stanu odczulenia. Po kazdej dawce aspiryny występuje przez 2-5 dni okres niewrazliwosci, podczas którego mozna podawac aspiryne i inne inhibitory COX bez zadnego ryzyka wystapienia reakcji alergicznych.
Szkodliwe (niepozadane) reakcje na pokarm: definicja
Kazda nieprawidlowa odp. Kliniczna zwiazana ze zjedzeniem, kontaktem lub wdychaniem pokarmu, pochodnych pokarmu lub dodatkow do pokarmu.
Wystepowanie alergii pokarmowych
Czestosc wystepowania zalezy od: czynnikow genet., wieku, nawykow zywieniowych, miejsca zamieszkania (region geograf.) i stosowanych procedur diagnost.
Patofizjologia: alergeny
- bialka (ale nie tluszcze lub weglowodany); glikoproteiny 10-70 kD, odporne na wys. temp. i kwasne środowisko; gl. alergizujace pokarmy (>85% alergii)
• Dzieci: mleko, jaja, soja, maka, inne zaleza od kraju zamieszkania
• Dorosli: orzeszki ziemne, orzechy, owoce morza (malze, skorupiaki), ryby
- wiekszosc alergii wywoluje poj. pokarm lub kilka spokrewnionych
- charakterystyka epitopow antygenow alergenowych (badania w toku)
- epitopy linearne albo konformacyjne
- epitopy rozpoznawane przez receptory limfocytow B lub T
System immunologiczny zwiazany z ta bariera potrafi odroznic nieszkodliwe obce bialka lub organizmy komensali od szkodliwych, niebezpiecznych patogenow. Alergia pokarmowa jest nienormalna odp. ukl. odpornosciowego sluzowki jelit na antygeny dostarczane droga doustna. Stan niedojrzalosci bariery sluzowkowej i ukl. odpornosciowego moze odgrywac wazna role w zwiekszaniu czestosci infekcji ukl. pokarmowego i alergii pokarmowych w pierwszych kilku latach zycia.
Ok. 2% antygenow zjedzonego pokarmu jest absorbowane i przenoszone do wnetrza ciala w postaci immunologicznie niezmienionej pomimo istnienia bariery jelitowej.
Mechanizmy uczestniczace w tworzeniu tolerancji pokarmowej nie sa jeszcze dokladnie wyjasnione.
Alergie pokarmowe: objawy kliniczne
IgE
- pokrzywka/wysypka, - katar/astma, - wstrzas anafilaktyczny, zespol alergii doustnej, - objawy zoladkowo-jelitowe
IgE/Nie-IgE
- wyprysk atopowy, - eozynofilne zaburzenia zoladkowo-jelitowe
Nie-IgE
- indukowane bialkami zapalenie jelit, - celiakia (choroba trzewna), - kontaktowe zapalenie skory, - opryszczkowe zapalenie skory, - zespol Heinera
Podstawa leczenia alergii pokarmowych jest dieta eliminacyjna. W zaleznosci od nasilenia objawow oraz stanu klinicznego pacjenta, obejmuje ona czasowe wyeliminowanie jednej lub kilku grup produktow podejrzewanych o wywolanie alergii pokarmowej. W przypadku, gdy zastosowanie diety e liminacyjnej nie przynosi oczekiwanych rezultatow, zazwyczaj wlaczane jest leczenie farmakologiczne. W leczeniu alergii pokarmowych znalazlo rowniez zastosowanie odczulanie, ktore powoduje, ze uklad immunologiczny przewodu pokarmowego przestaje reagowac na alergeny, lub jego reakcja jest slabsza. Nierzadko zdarza sie, ze reakcja na alergen jest bardzo silna i powoduje zagrozenie zycia (wstrzas anafilaktyczny, obrzek Quinckego). Niezbedne jest wowczas szybkie podanie odpowiednich lekow - we wstrzasie anafilaktycznym jest to adrenalina, natomiast w przypadku obrzeku Quinckego - hydrokortyzon i leki przeciwhistaminowe.
Odczulanie
Odczulanie,
zwane immunoterapia, jest specyficzna metoda leczenia uczulen. Celem
tej metody jest powolne "przyzwyczajenie" organizmu do
alergenu, na ktory jest on uczulony. W tym celu wprowadza sie
pozajelitowo lub doustnie poczatkowo male, a nastepnie wzrastajace
dawki rozcienczonych substancji uczulajacych. Tego rodzaju leczenie
jest dlugie, trwa zwykle kilka lat, wymaga stalego kontaktu chorego z
lekarzem i nie powinno byc przerywane.