1 Przedmiot zainteresowań pierwszych socjologów.
Słowo socjologia można rozbić na dwa – „societas" – społeczeństwo i „logos" – nauka. Pierwszym socjologiem (XIX w.) był A. Comte, który wprowadził s. do kanonu nauk (od 1837r.). XIX w. – wraz rozwojem gospodarczym nasiliły się problemy społeczne i potrzebni byli ludzie, którzy mogliby je rozwiązać – ukształtowanie nowego, lepszego społeczeństwa. Metody badawcze s. – eksperyment, obserwacja, analiza porównawcza, analiza historyczna.
Przedmiot s. :
zjawiska i procesy wpływające na powstanie zbiorowości ludzkich
struktura i budowa zbiorowości (Spencer, Szczepański, Mill, Marks)
zjawiska i procesy zachodzące w zbiorowościach
opisanie zmian i przekształceń zachodzących w zbiorowościach
Hebert Spencer- twórca funkcjonalizmu. Pytanie: jak to jest, że niektóre społ. coraz szybciej się rozwijają, coraz większe różnice tworzą się między ludźmi, a jednak społ. trwa i rozwija się. Dlaczego jedne społ. składa się z mniejszych części i każda z nich pełni określone funkcje. Istnieje instytucja centralna, która kieruje wszystkimi innymi.
Emilie Durkheim – społ. jest dużą całością złożoną z mniejszych jednostek. Zaproponował rozszerzenie badań na jeszcze mniejsze elementy. Nakazywał sięgnąć do jednostki. Uważał że jeśli nie pozna się myśli poglądów poszczególnych ludzi nie pozna się społeczeństwa w całości.
August Comte – pierwszy socjolog. Pierwszy użył nazwy socjologia i określił przedmiot badań tej nauki. Jej metody i miejsce wśród nauk. Założył że jeśli w społeczeństwie XIX w. powstają niekorzystne zjawiska to intuicyjna wiedza jest niewystarczająca i trzeba przeprowadzić badania społeczne. Porównał społeczeństwo do organizmu ludzkiego i patrzył na nie jak na całość.
Karol Marks – twórca teorii konfliktu. Podkreślał materialistyczne wyjaśnienie zjawisk społecznych. Mówił, że wszystkie procesy społeczne mają podłoże ekonomiczne. Konflikt to sprzeczność a nie od razu wojna.
Maks Weber – zgadzał się z marksem w rozwoju niektórych społeczeństw większą rolę odegrała religia, poglądy. Szczególnie szybko rozwijały się społeczeństwa XIX w. które przyjeły protestantyzm.
Protagoraz z Abdery – świat ludzi podlega działaniu przyrody a także prawom społecznym, które ludzie sami ustalają.
2 Przedmiot i funkcje socjologii
Socjologia – nauka o strukturze i prawach rozwoju społeczeństw. W odróżnieniu od innych nauk społecznych jest nauką całościową badającą prawa współzależności między różnymi dziedzinami życia społecznego, wszelkie aspekty wiedzy o społeczeństwie dzieli się na socjologię ogólną i szczegółową. Socjologia jest nauką o zbiorowościach ludzkich:
a) zjawiska i procesy tworzenia się form życia zbiorowego ludzi
b) struktury tych zbiorowości
c) zjawiska i procesy zachodzące w tych zbiorowościach wynikające ze wzajemnego oddziaływania ludzi na siebie, siły skupiające i siły rozbijające te zbiorowości
d) zmiany i przekształcenia w nich zachodzące
Rodzaje socjologii:
a) Socjologia ogólna - ma bardziej charakter teoretyczny, który korzystając z wyników badań socjologii. Stanowi teoretyczną i nieodłączną postawę badań socjologii szczegółowej.
b) socjologia szczegółowa
3 Znaczenie s. potocznej i jej podstawowe błędy.
S. potoczna – zdrowo rozsądkowa, oparta na doświadczeniach, uprawia ją każdy; Każdy człowiek jest dla siebie lekarzem. Każdy żyje w społeczeństwie i widzi co go otacza. Socjologia potoczna obserwuje otoczenie i wyciąga wnioski
Błędy s. potocznej:
mylne jest założenie, że znamy społeczeństwo gdyż żyjemy w nim
przyjmuje niewłaściwą metodę badawczą (ludzie dobierają fakty do posiadanej już opinii, a nie odwrotnie)
rozpatrywanie faktów w izolacji od szerszych całości społecznych (każdy funkcjonuje w określonej rzeczywistości, nasza wiedza osobista jest bardzo subiektywna)
- socjologia potoczna jest nie wystarczają by poznać złożoność życia społecznego
4 Kultura i jej struktura
Kultura: ogół działalności człowieka zarówno wytworów materialnych i nie materialnych utrwalonych. tj. mogących być przekazywanymi z pokolenia na pokolenie: religia, mity – rzeczy gołym okiem niewidoczne. Budowa kultury jest wieloszczeblowa, a jej elementy są ze sobą powiązane. Podstawowe elementy te do których przywiązuje się duże znaczenie np.: życie i jego ochrona. Kompleksy kulturowe [szereg elementów kulturalnych powiązanych z elementami podstawowymi – układy szersze wierzeń idei itp.]. Konfiguracje kulturowe [powiązane ze sobą kompleksy kulturowe – można mówić o kulturze zbiorowości i jednostki. Jednostki – wartości znane i cenione przez jednostke różne dla każdej jednostki. Zbiorowości – rodzina – społeczeństwo] ta sama kultura ułatwia integracje członków przyszłej grupy, pozwala im znaleźć wspólny język, jest elementem ją spajającym. Kultura osobista-ogół sposobów postępowania jednostki jej matod działania, mysli poglądów, wytworów działalności. Dyfuzja kultur-proces przkazywania wytworów kultury innym zbiorowością i właczenie ich w zakres nowej kultury.
5 Mechanizmy wplywu kultury i jej znaczenie
W socj. wyróżnia się 4 podstawowe mechanizmy wpływu kultury na życie społeczne: socjalizacja i kształtowanie osobowości, ustanowienie systemu wartości, ustanowienie wzorów postępowania oraz konstrowanie modeli zachowań instytucji i systemów.
Kultura oddziałuje na życie społeczne w sposób:
socjalizacja – całkowity wpływ środowiska społecznego na człowieka. W jej wyniku poznajemy kulturę. Gdyby nie ona człowiek zachowywałby się wg instynktów. Wychowanie jest częścią procesu socjalizacji. Im więcej środowisk, w których żyjemy, tym jesteśmy osobowo bogatsi.
wartości – przedmiot, zasada, idea, dążenie, coś, co się ceni i chce się mieć (system wartości każdego człowieka pochodzi z oddziaływania kultury)
wzory postępowania
modele i ideały (np. model rodziny)
wychowanie jest czescia socjalizacji, trwa ono przez cale zycie.
6 Kultura masowa i jej znaczenie
Kultura masowa – tzw. wielkoformatowa. obejmuje treści przekazywane za pomocą środków masowego przekazu, udostępnia kulturę ogółowi.
Cechy:
kultura czasu wolnego odwołuje się do uniwersalnych zainteresowań odbiorcy na ogół pozbawiona problemów kontrowersyjnych. Homogenizacja treści: wymieszanie poziomów kultury symbolicznej. Homogenizacja upruszczająca – skróty uproszczenia, adaptacje orginalnych dzieł sztuki; homogenizacja przez zestawienie, prezentacja przez media przekazów o różnej wartości. Jej odbiorcami są najczęściej ludzie młodzi, dlatego wartościami naczelnymi są młodość i sukces.
Elementy składające się na kulturę masową:
nastawiona na masowego odbiorcę (uproszczona treść)
w dużej mierze pozbawiona elementów kontrowersyjnych
jest wynikiem homogenizacji różnych treści
kultura masowa, to kultura wolnego czasu
publiczność (odbiorcy) jest rozproszona i odbiera pośrednio (poprzez media)
7 Teorie wyjasniajace kształtowanie sie osobowosci
Osobowość określa się, że jest to element społeczny w człowieku; przyswojona kultura, dynamiczna organizacja idei, postaw i nawyków zbudowanych nad naturą ludzką. Osobowość podstawowa stanowi kompleks cech i skłonności wyznaczających typowe dla każdego narodu sposobu zachowania się w określonej sytuacji. Koncepcje osobowości: 1.kon. teologiczne-Bóg wyposaża człowieka w osobowośc; 2.biologizmu-które zakładały ze osobowośc w duzej mierze dziedziczne; 3.egzogeniczne-zakłada ze dziedziczenie nie ma znaczenia a osobowośc jest kształtowna w otoczeniu w jakim zyjemy. 4.determinizmu srodowiskoweg-osobowośc jest kształtowana w sposób dowolny poprzez określone działania, oddziaływania.
Elementy składowe osobowości:
1. Biogenne: własności autonomiczne, wzrost, waga
2. psychogenne: pamięć, wola, wyobraźnia, uczucia, inteligencja, spostrzegawczość
3. socjogenne: zespolone oddziaływanie szeroko rozumianego środowiska społecznego człowieka
Znaniecki wyróżnił 4 podstawowe elementy osobowości:
kulturowy ideał osobowości np. wzorzec Polaka
role społeczne
jaźń subiektywna
jaźń odzwierciedlona
8 Uwarunkowanie aktywnego udzialu czlowieka w zyciu społecznym
Życie społeczne – ogół zjawisk i procesów wynikających ze wzajemnego oddziaływania jednostek i zbiorowości znajdujących się na pewnej ograniczonej przestrzeni.
Czynniki: przyrodnicze, ekonomiczne, kulturowe
Przyrodnicze-mózg złożony, wyprostowana postawa, chwytliwe ręce
Teoria determinizmu przyrodniczego zakłada, że istnieje jednoznaczna i jednokierunkowa zależność między cechami środowiska naturalnego a zjawiskami procesami składającymi się na Zycie społeczne zbiorowości.
Teoria posybilizmu przyrodniczego – zakłada że przyroda i warunki stwarzające różne możliwości które człowiek może wybierać i użytkować w zależności od swojej woli umiejętności i możliwości technicznych. EKONOMICZNE: uwarunkowania ekonomiczne:
-rzeczowe zasoby kapitałowe takie jak:maszyny, urządzenia
-kapitał finansowy czyli srodki pieniężne
-kapitał ludzki; ludzie wraz ze swoimi umiejętnościami pozwalaja umiejętnie wykorzystywać w dobra zaspokajające potrzeby
9 Teorie motywacji (teoria potrzeb Maslova, dwuczynnikowa teoria motywacji Herzberga)
MASLOV
-mówi, że źródłem każdego działania człowieka są potrzeby subiektywne(odczuwanie braku,niezaspokojenia lub pożądania określonych rzeczy lub warunków, które są niezbędne do utrzymania się przy życiu, umożliwienia rozwoju, realizowania ról społ.). Motyw(czynnik psychiczny warunkujący jakieś działanie) powstaje w miarę, jak człowiek uświadamia sobie potrzeby i cele, do których dąży oraz w jakim stopniu uwzględnia, ocenia i rozważa okoliczności, w jakich się znajduje; przeprowadził on klasyfikacje potrzeb i wyróżnił 5 postaw podtsaw.: potrzeby fizjologiczne(uwarunkowane funkcjami biologicznymi-potrzeba zaspokojenia głody,snu itd.), bezpieczeństwa(ujawnia się ona zwykle w warunkach zagrożenia np. choroba, klęska żywiołowa. Pobudza jednostkę do działania zapewniającego jej nienaruszalność), przynależności i miłości(wiąże się z potrzebą przynależenia do różnych grup społ. I czynnego w nich uczestnictwa), uznania i samoaktualizacji(zajmowanie się się tym w czym jednostka się realizuje, cos co daje jej pełne zadowolenie) oraz 2 pochodne potrzeby wiedzy i zrozumienia(chęć czł. Do poznania rzeczywistości) oraz p. estetyczne(potrzeby doświadczania wzruszeń, harmonii, piękna, przyjemności
Klasyfikacja potrzeb według Maslowa:
- Potrzeby samorealizacji
- ---||--- szacunku
- ---||--- społeczne
- ---||--- bezpieczeństwa
- ---||--- fizjologiczne
dwuczynnikowa teoria motywacji Herzberga
- czynników motywacji poszukuje w cechach stanowiska pracy i w cechach związanych z nim zadań Wg Herzberga do czynników motywacyjnych zaliczyć należy: 1) osiągnięcia, 2) uznanie, 3) awans, 4) pracę samą w sobie, tj. treść pracy, 5) możliwość rozwoju osobistego, 6) odpowiedzialność. Natomiast wśród czynników utrzymania wymieniał on: politykę przedsiębiorstwa i zarządzania, nadzór techniczny, zajmowaną pozycję, wynagrodzenie, świadczenia socjalne, warunki pracy, bezpieczeństwo pracy, stosunki międzyludzkie, życie osobiste. Zgodnie z poglądami Herzberga istnieje możliwość zwiększenia zadowolenia z pracy i wzmocnienia motywacji nawet wtedy, gdy nie zmniejsza się niezadowolenia. <Soc. mod. człow. to spójny zbiór założeń, opisujących właściwości jedn. decydujące o szczeg. sposobie jej działania, za pośrednictwem którego jedn. uczestniczy w szerszych całościach społ.Posiadanie tych właściwości bądź ich brak przesądza o formie uczestnictwa jedn. w życiu zbiorow.społ. Stopień kontroli człowieka nad jego działaniami wskazuje na dwa idealne, przeciwstawne modele człow.: pasywistyczny i autonomistyczny.W mod. pasywistycznym człow. ujmowany jest jako bierny i zależny przedmiot, reagujący w jednoznacznie zdeterminowany sposób na zewnętrzne oddziaływania i re- alizujący narzucone mu cele w sposób bezwolny i automatyczny. W mod. autonomistycznym człow. to aktywny i samodzielny podmiot, inicjujący, konstruujący i kontrolujący własne działania, realizujący obrane przez siebie cele w sposób swobodny i spontaniczny.>
10 Istota, budowa i klasyfikacja postaw
Postawa – gotowość jednostki do reagowania w określony sposób na odpowiednie obiekty jakimi mogą być przedmioty materialne jak i idee.
Postawa składa się z 3 elementów:
poznawczego (świadomość) – wiedza na temat obiektu, postawy albo przypuszczenia na temat obiektu
emocjonalnego (uczucia) – uczucia wyższe zwiazane z obiektem postawy
behawioralnego (mimika, słowa, gesty itd.) – element który uwidacznia postawę
KLASYFIKACJA POSTAW
kryterium kierunku postawy
pozytywne ,negatywne ,obojętne
kryterium czasu trwania
trwałe (budowane na elemencie poznawczym) ,zmienne (nietrwałe)
kryterium zakresu podmiotowego postawy:
zbiorowości ,jednostki
kryterium stosunku do norm społecznych i prawnych:
konformistyczna,nonkonformistyczna, legalistyczna,przestępcza
11 Powstawanie i objawy stanów frustracji
Sytuacja frustracyjna: stan frustracji (niezadowolenia) sytuacja w której pojawiają się bariery niesprzyjające realizacji celu. Przykładowe zachowania:
1.agresja bezpośrednia – polega na zachowaniach zmierzających do pokonania bariery. Jest zachowaniem mało skutecznym ponieważ można odpowiadać na nią również agresją
2. Agresja pośrednia tzw. przeniesione, nie jest skuteczna
3. Agresja wewnętrzna – tłumiona wewnątrz nie wiąże się z osiągnięciem celu
Agresja-jedn. atakuje przeszkodę znajdującą się na drodze do celu. Ta odmiana agresji nazywana jest agresją bezpośrednią. W przypadku natomiast, gdy człowiek nie zna przeszkody, może pojawić się agresja pośrednia, która charakt. się kierowaniem niezadowolenia i wrogich działań ku osobom czy przedmiotom, które nie miały nic wspólnego z tym, co go rzeczywiście wytrąciło z równowagi. Formą agresji także jest kierowanie niezadowolenia w stronę samego siebie –a. introwertywna. W przypadku, gdy niepowodzenie rzeczywiście leży po stronie jedn., karcenie samego siebie może przynieść niekiedy pozytywną zmianę zachowań. Trwający jednak dłużej stan agresji introwertywnej, wyrażający się w depresji, samooskarżaniu, braku energii i inic- jatywy, prowadzi do niebezpiecznych skutków.Objawy frustracji w postaci agresji należą do prymitywnych sposobów zachowania człowieka. Rzadko prowadzą one do usunięcia przeszkód utrudniających zaspokojenie potrzeb. Są typowe dla dzieci i osób kierujących się emocjami w swoim działaniu. Ludzie dorośli raczej sięgają po bardziej przemyślane zachowania, które chronią ich przed lękiem, a jednocześnie chronią poczucie godności. Nazwano je mechanizmami obronnymi. Do częściej występujących mech. obronnych zali- cza się: kompensację, racjonalizację, represję, rzadziej regresję czy marzenie na jawie. Kompensacją bezpośrednia-uporczywe powtarzanie zachowań przez jedn., mimo że okazały się one nieskuteczne.Człow. sięgający po to zachowanie zwykle nie próbuje nowych,rozwiązań, jest on uparty i nie mają do niego dostępu rozsądne rady i wska- zówki otoczenia. Nadkompensacja- wysiłki jedn. idą za daleko,np. jedn. lękliwa może nadmiernie kompensować to poczucie przez aroganckie zachowanie czy przesadną pewność siebie.
12 Rodzaje wiezi utrzymujacej spojnosc grup ludzkich
Więź społeczna – ogół stosunków, połączeń, zależności łączących ludzi w grupy, kryterium podstawy, na której jest wytwarzana – 3 rodzaje więzi:
naturalna (odurodzeniowa) - oparta na naturze od niej otrzymana, trudno znaleźć tą więź w jakiejś zbiorowości
stanowiona (narzucona)
zrzeszeniowa (dobrowolna, w celu wspólnego realizowania interesów, np. związki zaw.) – powiązania i zależności są ustalane przez członków grupy (zbiorowości)
13 Elementy wiezi spolecznej
- styczność przestrzenna
- psychiczna – nasza psychika rejestruje cechy ludzi
- społeczna (można określić ją jako układy złożone z 3 elementów) 1.przynajmniej dwóch osób 2. pewnej wartości, która jest przedmiotem tej styczności 3. czynności dotyczące tej wartości
Styczności: 1.stycznośc przestrzenna-okreslona grupa spotyka się; 2.stycznośc psychiczna a łączność psychiczna-zauwazenie zarejestrowanie cech innych osob;
14 Zbiory spoleczne, kategorie i zbiorowosci spoleczne
Zbiór społeczny– zespół jednostek, nie mają wpływu na życie społeczne
Zbiorowość społeczna – zbiór jednostek ludności, w których zachodzą pewne relacje, wyraźnie wyodrębniony w czasie i przestrzeni.
. ZBIORY,KATEGORIE I ZBIOROW. SPOŁ. Zbiorowo. społ. nazywamy dowolne skupienia ludzi, w których wytworzyła się i utrzymuje, chociażby przez krótki czas więź społ. Zbiorem społ. nazywamy ogół ludzi posiadających jakąś wspólną cechę, wyróżnioną przez obserwatora zewn., bez względu na to, czy ludzi ci uświadamiają sobie posiadanie tej cechy. np. ludzie o określonym kolorze włosów, oczu, wykształceniu itp. Zbiory wyróżnione na podstawie cech ważnych dla życia społ. nazywamy kategoriami społ. Moliwość wyróżniania kat. dla różnych potrzeb jest nieograniczona. Kat. Społ. nie są powiązane żadną więzią wewn. Nie są zbiorow. w socjologicznym tego słowa znaczeniu. Kat. mogą przekształcić się w zbiorow, jeżeli wspólność cechy wyróżniającej stanie się podstawą powstawania więzi między ludźmi posiadającymi tę cechę. Wśród zbiorow. specjalnie ważne dla socjologii są grupy społeczne. Innym typem zbiorowości są kręgi społeczne.Są to zespoły osób spotykające się stale i utrzymujące stałe styczności osobiste, lecz nieposiadające wyraźnej zasady odrębności ani wykrystalizowanej org. wewn.Są to kręgi: stycznościowe, koleżeńskie, przyjacielskie. Kręgi są zbiorow.ludzi dyskutujących, stąd odgrywają ważną rolę w życiu intelektualnym. Kręgi łatwo przekształcają się w grupy nieformalne i grupy pierwotne.Kolejnym typem zbiorow. jest społeczność lub wspólnota. Nazwa ta oznacza zazwyczaj zbiorowość terytorialną, w ramach której członkowie mogą zaspokajać swe podstawowe potrzeby i wskutek tego zbiorowości tego typu mogą być względnie samowystarczalne, a czasem nawet względnie odizolowane.Zbiorow. oparte na wspólnej kulturze, inaczej zbiorowości etniczne. Podstawą wyodrębnienia się zbiorow. etnicznych jest wspólnota językowa, gwarowa, rasa. Współczesne zbiorow. etniczne: narody, mniejszości narodowe, zbiorow. językowe, regionalne, rasowe, religijno-kulturowe, które nie stanowią narodu, ale zachowują w ramach narodu pewną odrębność (Cyganie, Kaszubi, Murzyni amerykańscy, Żydzi).Zbiorow. oparte na podobieństwie zachowań: zbiegowisko, publiczność, audytorium, tłum.W systemie zbiorow. Społ. wyróżnia się także klasy społ.
15 Grupa spoleczna i czynniki wplywajace na jej funkcjonowanie
Grupa społeczna – pewna ilość osób powiązanych systemem stosunków społecznych uregulowanych przez instytucje posiadających pewne wspólne wartości. Cele i zadania oraz wyraznie oddzielonych od zbiorowości.
Elementy grupy:
1. Członkowie grupy mogą być otwarte (inkluzywne do których łatwo wejść lub zamknięte ekskluzywnie do których trudno wejść) członkowstwo obiektywne lub subiektywne (z wyboru ) albo dobrowolne lub automatyczne (np. dziecko) może być pełne lub nie, może być tylko realne lub ideologiczne
2. Cele członków grupy i zadania jakie grupa realizuje jako całość. W zależności od tego na ile cele wiążą się z zadaniami, które grupa lepiej lub gorzej realizuje.
3. Warunku materialne i funkcjonalne w jakich grupa funkcjonuje np. wyposażenie sal- materialne; idee i symbole – niematerialne. Nie znając pochodzenia symboli nie zrozumiemy funkcjonowania w grupie
4. Wzory zachowań i stosunków społecznych w grupie
5. System instytucji i środków regulujących zachowania członków grupy oraz regulujących relacje grupy z otoczeniem
16 Klasyfikacja grup spolecznych
wielkość, liczebność grupy(małe,wielkie)-trwałość(przelotne i trwałe oraz"dożywotnie" np. rodzina)-sposób rekrutacji(jak zostaje się członkiem grupy):SA grupy do których jest się przypisanym np.przez urodzenie do rodziny czy gr.etnicznej lub przez przymus np.więzienie.Oraz do grup zapisujemy się sami:praca, partia.W obrębie grup do których się zapisujemy SA gr.ekskluzywne(elitarne) i inkluzywne-intensywność uczestnictwa(jednofunkcyjne:wyst.1rodz. działalności np. stowarzyszenia;oraz wielofunkcyjne:działają na wielu płaszczyznach np.rodzina.-Rygoryzm i zakres kontroli(np. totalitarne:całkowita kontrola i ingerencja również w prywatne zycie członków)
Grupa społeczna i jej elementy składowe grupy decydujące o jej funkcjonowaniu
Grupa społeczna – pewna ilość osób powiązanych systemem stosunków społecznych uregulowanych przez instytucje posiadających pewne wspólne wartości. Cele i zadania oraz wyraznie oddzielonych od zbiorowości.
Elementy grupy:
1. Członkowie grupy mogą być otwarte (inkluzywne do których łatwo wejść lub zamknięte ekskluzywnie do których trudno wejść) członkowstwo obiektywne lub subiektywne (z wyboru ) albo dobrowolne lub automatyczne (np. dziecko) może być pełne lub nie, może być tylko realne lub ideologiczne
2. Cele członków grupy i zadania jakie grupa realizuje jako całość. W zależności od tego na ile cele wiążą się z zadaniami, które grupa lepiej lub gorzej realizuje.
3. Warunku materialne i funkcjonalne w jakich grupa funkcjonuje np. wyposażenie sal- materialne; idee i symbole – niematerialne. Nie znając pochodzenia symboli nie zrozumiemy funkcjonowania w grupie
4. Wzory zachowań i stosunków społecznych w grupie
5. System instytucji i środków regulujących zachowania członków grupy oraz regulujących relacje grupy z otoczeniem
17 Koncepcje klasy spolecznej
STRUK. KLASOWA. FUN. KLASY ŚREDNIEJ. Trzon strukt. Społ. stanowi strukt. klasowa, a klasy i warstwy społ. to podstawowe zbiorow. Koncepcja ujmująca klasy społ. jako warstwy społ. różniące się między sobą gł. stylem życia i prestiżem społ.(Marshal, Mackenzie, Warner). W myśl tej koncepcji np. w Anglii wyróżnia się klasy: wyższą, wyższą - średnią, średnią i niższą.Inna koncepcja wiąże pojęcie klasy z kategorią społeczno-zawodową. W myśl tej konc. do klasy włącza się grupy ludzi o przeciwstawnych interesah ekonom., lecz o pewnych wspólnych cechach,np. kl. rolnicza jako kategoria społ.-zawod. łączy właścicieli ziemskich, robotników rolnych, dzierżawców i chłopów.Tworcą kolejnej koncepcji zwanej koncepcją klaszcyną był Marks.W jej myśl zasadniczą cechą różnicującą ludzi jest posiadanie środków produkcji.Właściciele środków produkcji mogą dyktować warunki pracy, określić długość dnia roboczego, wywierać decydujący wpływ na władzę. Klasa posiadająca ma także wiele przywilejów np. dostep do edukacji. NatomiastTeoria klas władzy albo teoria elit polit. W myśl ktrej każde społeczeństwo dzieli się na 2 klasy: klasę rządzącą tzw. elitę i masy rządzone. Pareto podział ten wyjaśniał nierównym rozdziałem właściwości psychicznych. Schumpeter zaś indywidualnymi różnicami zdolności.O ile podział klasowy wiąże się z ekon. zróżnicowaniem społeczeństwa, to przez warstwy rozumie się gr zróżnicowane pod wzg. pozycji społ. Bernard Barber jako centralne kryterium różnicujące pozycję społ. traktuje prestiż, z którym wiążą się: stan posiadania, wzajemne kontakty, styl życia.Choć przyjmuje się, że strukt. klasowa w zasadzie nie ma charakteru hierarchicznego, to jednak stratyfikacja społ. jest jej konsekwencją.We współcz. lit. nie rozgranicza się wyraźnie klas i warstw społ. We współ. zhierarchizowanych społeczeństwach dostrzega się klasowe zróżnicowanie. Najwięcej wątpliwości budzi precyzyjne określenie kryterium zróżnicowania. Nieścisłości pojawiły się gł. wokół jednoznacznego określenia klasy średniej, a właściwie kryterium przynależności do niej. E. Mokrzycki przez klasę średnią rozumie jedn. zajmujące środkowe pozycje w hierarchicznej strukt. społ.W lit. jako kryt. przynależności do klasy śr. najczęściej przyjmuje się: wysokość dochodów, styl życia, sytuację pracy.W klasycznym rozumieniu klasę śr. tworzyli właściciele drobnych firm prywatnych i rodzinnych, obecnie obok starej kl.śr. tworzy się nowa kl.śr. złożona głównie z wysokowykwalifikowanych specjalistów i ekspertów. Starą kl.śr. tworzyły jedn., które osiągały sukces dzięki własnemu wysiłkowi i samodyscyplinie. Nowa zaś kl.śr. jest nagradzana gł. za skuteczność i innowacyjność, za stwarzanie wrażenia skuteczności i innowacyjności.Starej kl.śr. przypisywano rolę stabilizacyjną, nowej zaś modernizacyjną. Klasę śr. w PL tworzy kl.śr. w starym ujęciu., jak i w nowym. Poszerzona ona została przez ludzi, którzy przed zagrożeniami likwi- dacji miejsc pracy uciekli w drobną i średnią przedsiębiorczość, niekiedy rodzinną. Ocenia się ją jako ekstensywną kl.śr. przyjmującą postawę utrzymania dotychczasowej pozycji, niekiedy z aspiracjami awansowania do kl. wyższej. Także poszerzona ona została przez przedstawicieli kl.śr. w nowym ujęciu
18 Procesy spoleczne i ich kwalifikacja
Proces – powiązana ze sobą seria zjawisk o jednorodnym charakterze, wywołująca określony skutek. Jeśli te zjawiska będą miały charakter społeczny i ich skutki będą społeczne, to będzie to proces społeczny. Zjawiska społeczne są wynikiem oddziaływania ludzi na siebie.
Podstawowe procesy społeczne:
przystosowanie
współzawodnictwo
współpraca
konflikt
dezorganizacja
reorganizacja
ruchliwość społeczna
Procesy można charakteryzować na podst. 2 kryteriów, tj.
charakteru skutków, integracyjne i dezintegracyjne
podmiotowego, interpersonalne i intrapersonalne (wewnątrz jednostki)
19 Przyklady i odmiany procesow społecznych
Proces-to powiązane ze sobą szeregi zjawisk wywołujące określony skutek; rodzaje procesów: ekonomiczne, technologiczne, fizjologiczne, społeczne, inne. PROCES SPOŁECZNY- serie powiązanych ze sobą zjawisk społecznych dotyczących osobowości grup społecznych i innych zbiorowości. Procesy społeczne to procesy splecione tylko ze zjawisk społecznych . Procesy społeczne można klasyfikować przynajmniej ze względu na dwa kryteria: *kryterium skutków; *kryterium podmiotowe; Kryterium skutków powoduje wyróżnianie procesów: *integracyjnych; *dezintegracyjnych;
Uwzględniając zaś kryterium podmiotowe procesy społeczne można podzielić na: *intrapersonalne; *interpersonalne;
Przykłady procesow społecznych: *przystosowanie-pojawia się wtedy jeśli jednostki lub grupy w nowej rzeczywistości poznaja ją i przyjmuja jako swoją; *współpraca-oparta na solodarności i kompromisie;
20 Wspolczesny i tradycyjny poglad na temat konfilktu
Konflikt – sprzeczność, której towarzyszy zachowanie zmierzające do podporządkowania, wyeliminowania, zniszczenia innych grup bądź osób – konflikt antagonistyczny. Może równocześnie istnieć sam antagonizm bez konfliktu.
postawa tradycjonalistyczna - Konflikt jest do uniknięcia - konflikt jest zawsze szkodliwy, a jego pojawienie się wskazuje na problemy przedsiębiorstwa -Przyczyną konf są błędy kierownictwa oraz nieodpowiednie projektowanie i kierowanie organizacją - Konf niszczy organizację i przeszkadza optymalnej efektywności - Należy unikać konf, tłumić. Możliwe jest to w syt gdy organizacja przeds opiera się na precyzyjnym podziale obowiązków i uprawnień, przestrzegane są normy organizacyjne i sprawnie działają str kierowania. -Optymalna efektywność wymaga likwidacji konfliktu
postawa wspolczesna - Konf nie jest do uniknięcia - Konf nie musi być szkodliwy i może się przyczynić do wzrostu efektywności. Zależy to od umiejętności menadżera i umiarkowanego natężenia konfliktu - Przyczyną konf jest: str organizacyjna, różnice celów, poglądów, wartości - Konf przyczynia się lub szkodzi efektywności organizacji-Trudno uniknąć konf w organizacji. Celem menadżera nie powinno być tłumienie konf, ale sterowanie nimi i rozw ich zgodnie z int organizacji -Optymalna efektywność organizacji wymaga konf na umiarkowanym poziomie
21 Metody rozwiazywania konfliktow i ich ocena
dominacja i tłumienie (narzucanie rozwiązania, np. głosowanie)
kompromis – klasyczny (obopólne ustępstwa), arbitraż (ustępstwa określa 3 strona), odwołanie się do regulaminu oraz rozstrzygnięcie losowe
twórcze rozwiązanie k. (negocjacje)
konfrontacje (dużo ludzi, ale może spowodować zaostrzenie się konfliktu)
sposób celów nadrzędnych
22 Czynniki rozwoju spolecznego
Zmiana-jeśli w jakiejs zbiorowości pojawiaja się nowe elementy czy tez nowe relacje zależności albo tez zanikają one wtedy jest zmiana ma ona różnorodny charakter: 1.regresywna-w zbiorowości powraca się do rowiązan wcześniejszych; 2.rozwojowa-w zbiorowości pojawija się nowe elementy które dotychczas nie występowały; 3.postęp-ma miejsce wtedy gdy z zbiorowości pojawiaja się takie rozwiązania które prowadzą dana zbiorowość do stanu określonego jako modelowy; czynniki powodujące zmiany: 1.innowacje naukowe, techniczne; 2.stanowią czynniki związane z dyfuzja kultur; 3.ruchy społeczne;
23 Ideologie jako czynniki rozwoju społecznego
Ideologie-zbiory, idee, których cele jest wywołanie zmian, wędrują w procesie dyfuzji, lub ruchu społecznego. Ideologie:konserwatyzm, liberalizm, socjalizm, komunizm, nacjonalizm, faszyzm, populizm, feminizm, fundamentalizm. Kryteria oceny ideologii: 1.rezonans społeczny-w jakiej mierze stała się ona myślową podstawą masowego działania; 2.stosunek ideologii do rzeczywistości społecznej- powstałej w wyniku ruchu którego stała się ona podstawa. Konserwatyzm: -wizja swiata społecznego wyłaniajaca się z rewolucji, utopijna; -poszanowanie dotychczasowego dorobkui tradycji narodowych; -szacunek do przodkow; -poszanowanie dotychczasowych instytucji zycia społecznego; -panstwo to szczegolna instytucja i zasługuje na specjalny szacunek; -zródlem trwałych więzi społecznych jest religijna i wypracowana przez pokolenia zwyczaje prawa funkcjonujące w umysłach ludzi. Liberalizm: podstawową wartością liberalizmu jest wolność jednostki jej autonomia oraz prawo do korzystania z wolonści jeśli nie narusza ona prawa do wolości innych autonomicznych jednostek. Socjalizm: wg. Marksa i Engelsa dotychczasowa wolnośc była nieodzowna iluzja służaca interesom klasy panującej. Socjalizm podstawowe znaczenie nadawał kwestii socjalnej i zakładał wprowadzenie nowego ladu społecznego i ekonomicznego lepszego od poprzedniejszego: -konflikt klasowy zostałby zastapiony harmonijna współpraca; -produkcje i dystrybucje dobr służyłaby zaspokojeniu potrzeb pracujących; -zywiolowe mechanizmy rynkowe zastapione byloby produkcja świadomie regulowana i racjonalnie kierowana przez zrzeszonych wytwórców. Nacjonalizm: idea opiera się na zalozeniu ze jednostki polityczne powinny pokrywac się z jednostkami narodowościowymi. Postacia nacjonalizmu jest szowizm który jest traktowany jako wynaturzona postac nacjonalizmu. Nacjonalizm szowinizm opiera się na idei „narodu wybranego”: -ludzkosc dzieli się na narody z których każdy ma swoja historie i kulture; -jednostka należy do wielu zbiorowości spośród których oprócz rodziny jest najwazniejsza zbiorowością; -narod jest wspolnota do ktorej wchodzi się poprzez urodzenie i fakt ten rodzi tez obowiązki wobec tej wspólnoty.
24 Socjotechnika (calosciowa i czastkowa;manipulacyjna i emancypacyjna
Trudności stosowania badań socjologicznych: 1.po pierwsze brak mierzalności wynikow badan i efektów ich zastosowania; 2.brak właściwego podejścia do ich wykorzystywania. Badania socjologiczne bowiem nie stanowią na ogół wystarczającego zródła informacji potrzebnych w procesie podejmowania decyzji ale mogą być bardzo użyteczne obok informacji ekonomicznych, politycznych. Trzy modele socjotechniki: 1.model klasyczny-zakłada wyrażne oddzielenie zleceniodawcy badan od wykonawcy. 2.model kliniczny-socjolog zostaje zapoznany z problemami trapiącymi dany przedmiot. Nastepuje poprzez przeprowadzenie badan dokonuje diagnozy problemow i formułuje propozycje działan. 3.model interwencyjny-odnosi się on do badan podejmowanych bez zlecenia. Badacz sam podejmuje badanie diagnostyczne i terapeutyczne oraz wskazuje na potrzebę badan i zmian. Podstawowe komponenty socjotechniki: 1.zmiany społeczne w przdmiotach, oddziaływanie które chce się osiągnąc; 2.podmioty i przedmioty dziłanie socjotechnicznego; 3.srodki działania które będą skutecznie a zarazem akceptowane poprzez członkow grupy; 4.dyrektywy socjotechniczne czyli zasady skutecznego oddziaływania Argumenty pojawiające się za inzynieria czastkowa wg. K.R. Poppera: -jest ona metoda która można stosowac w każdej chwili; -okazuje się jak dotad metoda skuteczna; -ma wieksze szanse zyskania uznania i poparcia spoleczennstwa gdyz jej celem jest likwidacja problemow społecznych; -charakteryzuje się prostotą wzorow ich postrzegalnościa wrecz namacalnościa; -cechuja ja konsekwencje działań szkodliwych i łatwość ich naprawy; SOCJOTECHNIKA MANIPULACYJNA-jest stosowana gdy społeczeństwo widziane jest jako zrównoważony system z biernych adaptacyjnie zorganizowanych zorientowanych jednostek, wyraża się ona tym ze instytucje stawiające się ponad czy poza społeczeństwo, narzucaja z zwenatrz układ bodzców które maja wyzwolic reakcje przystosowane w pozadanym kierunku. SOCJOTECHNIKA EMANCYPACYJNA-jest stosowana gdy społeczeństwo widziane jest jako nieustannie zmienny proces uruchamiany i podtrzymywany przez aktywne i tworcze jednostki. Polega ona na uwalnianiu ludzi z ograniczen otwieraniu możliwości swobodnego działania wyzwalaniu energii społecznej dawaniu szans.
25 Bariery transformacji spoleczenstwa polskiego w kierunku spoleczenstwa obywatelskiego
Bariera 1-dylemat wielkiej improwizacji, metoda prób i błedów. Brak trwałych i pewnych rozwiązan eksperyment na społeczeństwie. dyrektywa-nie wycofywać się i stwarzac pozory ze realizowany program jest racjonalny i niezastapiony Bariera 2-dylemat budowy regulaminu w trakcie gry. Budowanie od podstaw nowej konstytucji panstwa i gospodarki, okazja do przemycania partykularnych interesow. Dyrektywa-opierac konstrukcje ustrojowe na regułach najwyższej ogólności i unikac szczegółowych rozwiązan. Bariery typu „ciężar historii” bariera 1-dylemat prózni socjologicznej. Brak ukształtowanego społeczeństwa obywatelskiego. Dyrektywa-pragnie ugruntowac wolności obywatelskie. Bariera 2-dylemat kapitalizmu bez kapitału i demokracji bez demokratów trudne do przezwyciężenia w krótkim czasie nie dostatki kapitału i edukacji. Dyrektywa-tworzenie prawa przyspieszajacego akumulację kapitału podnoszenie ogólnego poziomu obywateli. Bariery typu „syndrom porewolucyjny” bariera 1-dylemat szarego poranka, powrót do codzienności po euforii. Bariera 2-delemat relatywnej degradacji, grupy społeczne które stanowiły w przemianach musza oddac swoja pozycje kapitalistom. Bariera 3-dylemat trudnej abdykacji społeczeństwo cale nie musi zgodzic się, ale musi oddac władze rutynowym instytucjom urzednikom. Dyrektywa-syndrom porewolucyjny to choroba przejsciowa, im dalej od doświadczeń tym wyraźniej zanikac będą jego poszczególne symptomy.
26 Metody i typy badan terenowych oraz jej zastosowanie
Najbardziej powszechnych sposobow stosowanych przy tworzeniu hitopotez w naukach społecznych naleza: -wysuwanie wniosku hipotetycznego z istniejących teorii; -„odkrywanie” hipotezy przez uogólnienie zebranych danych; -swoiste wczuwanie się badającego w określone sytuacje społeczne czyli wysuwanie przez niego wnioskow na podstawie własnych doświadczeń;
Metoda badań terenowych – badanie różnymi technikami zbiorowości w naturalnych warunkach jej funkcjonowania
3 typy badań terenowych:
etnologiczne (obserwacja uczestniczących, nastawione na poznanie specyfiki kultury danej zbiorowości) – ilościowe
socjologiczne (badanie ilościowo – jakościowe, charakter analizy statystyczno – opisowej)
socjo-psychologiczne (jakościowe, cel to poznanie świadomości członków danej zbiorowości, najlepiej wywiad lub ankieta)
Techniki badawcze
obserwacja - musi być celowa, systematyczna, aktywna
analiza różnego typu dokumentów
eksperyment