Uchwa艂a
S膮du Najwy偶szego
z dnia 29 listopada 1972 r.
III CZP 82/72
W wypadku gdy prawo u偶ytkowania wieczystego dzia艂ki gruntu przys艂uguje kilku wsp贸艂u偶ytkownikom, b臋d膮cym w艂a艣cicielami odr臋bnych lokali znajduj膮cych si臋 w budynku po艂o偶onym na tej dzia艂ce, sp贸r mi臋dzy nimi co do zakresu korzystania z tej dzia艂ki przez ka偶dego z nich podlega rozpoznaniu przy odpowiednim zastosowaniu przepis贸w o zarz膮dzie rzecz膮 wsp贸ln膮 w post臋powaniu nieprocesowym.
OSNC 1973/7-8/125
1529
Dz.U.1964.43.296: art. 608; art. 611; art. 612; art. 613
Dz.U.1964.16.93: art. 233
przegl膮d orzeczn. Wanatowska W. NP 1974/7-8/1017
Sk艂ad orzekaj膮cy
Przewodnicz膮cy: s臋dzia J. Majorowicz (sprawozdawca). S臋dziowie: H. D膮browski, A. Gola.
Sentencja
S膮d Najwy偶szy, w sprawie z pow贸dztwa Mieczys艂awa E. i Marii A. przeciwko Barbarze Z. i Stanis艂awowi H. o wydanie dzia艂ki, po rozpoznaniu na posiedzeniu jawnym nast臋puj膮cego zagadnienia prawnego przekazanego przez S膮d Wojew贸dzki dla m. st. Warszawy w Warszawie postanowieniem z dnia 20 lipca 1972 r. do rozstrzygni臋cia w trybie art. 391 k.p.c.:
"Czy w wypadku niemo偶no艣ci zniesienia wsp贸艂w艂asno艣ci nieruchomo艣ci dopuszczalne jest uregulowanie przez s膮d sposobu korzystania z rzeczy wsp贸lnej mimo poprzednio zawartej umowy quoad usum mi臋dzy wsp贸艂w艂a艣cicielami?",
postanowi艂 udzieli膰 nast臋puj膮cej odpowiedzi:
W wypadku gdy prawo u偶ytkowania wieczystego dzia艂ki gruntu przys艂uguje kilku wsp贸艂u偶ytkownikom, b臋d膮cym w艂a艣cicielami odr臋bnych lokali znajduj膮cych si臋 w budynku po艂o偶onym na tej dzia艂ce, sp贸r mi臋dzy nimi co do zakresu korzystania z tej dzia艂ki przez ka偶dego z nich podlega rozpoznaniu przy odpowiednim zastosowaniu przepis贸w o zarz膮dzie rzecz膮 wsp贸ln膮 w post臋powaniu nieprocesowym.
Uzasadnienie faktyczne
Przedstawione przez S膮d Wojew贸dzki dla m. st. Warszawy w trybie art. 391 k.p.c. budz膮ce w膮tpliwo艣ci zagadnienie prawne wy艂oni艂o si臋 na tle nast臋puj膮cego stanu faktycznego:
Powodowie 偶膮dali nakazania pozwanym wydania dzia艂ki gruntu o powierzchni 7 ar贸w 80 m2, po艂o偶onej w W. przy ul. Krasickiego 36, w szczeg贸lno艣ci za艣 nakazania pozwanym, aby usun臋li na sw贸j koszt wszelkie wewn臋trzne zagrodzenia i wydali powodom klucze od furtki i od bramy, a w wypadku niewykonania powy偶szego przez pozwanych 偶膮dali, aby S膮d upowa偶ni艂 powod贸w do usuni臋cia zagrodze艅 i wykonania kluczy na koszt pozwanych.
Pozwani nie uznali pow贸dztwa.
Wyrokiem z dnia 25 kwietnia 1972 r. S膮d Powiatowy oddali艂 pow贸dztwo i ustali艂, 偶e strony s膮 w艂a艣cicielami lokali, stanowi膮cych odr臋bny przedmiot w艂asno艣ci. Udzia艂 powod贸w we wsp贸艂w艂asno艣ci wynosi 45/100, pozwanych za艣 - 55/100. W 1963 r. 贸wcze艣ni w艂a艣ciciele lokali uzgodnili spos贸b korzystania z ogrodu. Zgodnie z t膮 umow膮 w艂a艣ciciel lokalu nr 2 mia艂 korzysta膰 z 60 m2 ogrodu, w艂a艣ciciel za艣 lokalu nr 1 - z pozosta艂ej cz臋艣ci. Ujawniono to w ksi臋dze wieczystej nieruchomo艣ci. Aktem notarialnym z 1967 r. powodowie nabyli lokal nr 2 z prawem korzystania z 60 m2 ogrodu. Po kilku latach strony zawar艂y ze Skarbem Pa艅stwa umow臋 co do wieczystego u偶ytkowania nieruchomo艣ci, przy czym umowa powod贸w odnosi si臋 do 45/100, a pozwanych do 55/100 cz臋艣ci terenu, jednak spos贸b korzystania z ogrodu nie uleg艂 zmianie i powodowie posiadaj膮 tylko znikom膮 jego cz臋艣膰.
S膮d Powiatowy uzna艂, ze fakt nabycia przez powod贸w prawa u偶ytkowania wieczystego nie powoduje wyga艣ni臋cia um贸w dotycz膮cych sposobu korzystania z nieruchomo艣ci.
Od wyroku tego powodowie z艂o偶yli rewizj臋, w kt贸rej wnosz膮 o zmian臋 orzeczenia i uwzgl臋dnienie pow贸dztwa b膮d藕 o uchylenie wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.
Uzasadnienie prawne
Przechodz膮c do rozwa偶enia przedstawionego zagadnienia prawnego, zauwa偶y膰 nale偶y, co nast臋puje:
Granicami, kt贸re okre艣laj膮 tre艣膰 u偶ytkowania wieczystego, s膮: przepisy ustawy, zasady wsp贸艂偶ycia spo艂ecznego oraz postanowienia umowy mi臋dzy Pa艅stwem jako w艂a艣cicielem terenu a wieczystym u偶ytkownikiem (art. 233 k.c.). Istotne znaczenie maj膮 tutaj w szczeg贸lno艣ci postanowienia umowne, kt贸re bli偶ej okre艣laj膮 prawa i obowi膮zki stron.
W wypadku nieobj臋cia postanowieniami umowy niekt贸rych praw i obowi膮zk贸w wieczystego u偶ytkownika nale偶y - jak to ju偶 wyja艣niono w literaturze i orzecznictwie - si臋gn膮膰 w razie trudno艣ci interpretacyjnych do przepis贸w szczeg贸lnych dotycz膮cych tre艣ci i wykonywania w艂asno艣ci. Prawo u偶ytkowania wieczystego bowiem jest prawem po艣rednim mi臋dzy ograniczonym prawem u偶ytkowania a prawem w艂asno艣ci, przy czym instytucja ta bli偶sza jest raczej w艂asno艣ci ani偶eli ograniczonemu prawu u偶ytkowania. Stanowisko takie zaj膮艂 S膮d Najwy偶szy m.in. w orzeczeniach z dnia 22.X.1968 r. III CZP 98/68 (OSNCP 1969, poz. 108) i z dnia 17.I.1969 r. III CRN 360/68 (OSNCP 1969, poz. 222).
Je偶eli do okre艣lonego terenu przys艂uguje prawo u偶ytkowania wieczystego wi臋kszej liczbie os贸b, a w umowie notarialnej zawartej ze Skarbem Pa艅stwa bli偶ej nie okre艣lono sposobu i zakresu korzystania z tego terenu przez poszczeg贸lnych u偶ytkownik贸w wieczystych, to w贸wczas, wychodz膮c z wy偶ej przytoczonych i utrwalonych w orzecznictwie zasad, nale偶y odpowiednio zastosowa膰 przepisy o wsp贸艂w艂asno艣ci.
W omawianym wypadku odpowiednie zastosowanie znajdzie w szczeg贸lno艣ci art. 206 k.c., w my艣l kt贸rego ka偶dy ze wsp贸艂w艂a艣cicieli jest uprawniony do wsp贸艂posiadania rzeczy wsp贸lnej oraz do korzystania z niej w takim zakresie, jaki daje si臋 pogodzi膰 ze wsp贸艂posiadaniem i korzystaniem z rzeczy przez pozosta艂ych wsp贸艂w艂a艣cicieli. Wyk艂adnia tego przepisu zawarta jest w wytycznych Izby Cywilnej S膮du Najwy偶szego z dnia 28.IX.1963 r. III CO 33/62 w sprawie stosowania przepis贸w art. 78, 82 i 90 prawa rzeczowego (OSNCP 1964, poz. 22), kt贸re to wytyczne - aczkolwiek wydane na tle dawnych przepis贸w prawa rzeczowego - nie straci艂y na aktualno艣ci. W wytycznych tych S膮d Najwy偶szy wyja艣ni艂 m.in., 偶e korzystanie z rzeczy wsp贸lnej mo偶e polega膰 na podziale quoad usum, uzgodnionym mi臋dzy wsp贸艂w艂a艣cicielami, a w braku zgody mi臋dzy nimi podzia艂u takiego mo偶e dokona膰 s膮d w trybie zarz膮du rzecz膮 wsp贸ln膮. Nie dotyczy to jednak gospodarstwa rolnego. Mo偶liwe jest natomiast okre艣lenie przez s膮d, w ramach zarz膮du rzecz膮 wsp贸ln膮, korzystania - tak jak w sprawie niniejszej - z ogr贸dka przydomowego oraz z ma艂ych dzia艂ek ziemi wykorzystywanych przez wsp贸艂w艂a艣cicieli do uprawy warzyw - przez dokonanie podzia艂u quoad usum w trybie post臋powania nieprocesowego (art. 606 - 608 i art. 611 - 616 k.p.c.).
Zasady powy偶sze odnie艣膰 nale偶y w pe艂ni r贸wnie偶 do wsp贸艂u偶ytkownik贸w wieczystych.
W przedstawionym przez S膮d Wojew贸dzki pytaniu prawnym nawi膮zano m.in. do faktu zawarcia uprzednio mi臋dzy wsp贸艂w艂a艣cicielami umowy co do sposobu korzystania z nieruchomo艣ci.
W膮tpliwo艣膰 ta nie jest jednak w sprawie niniejszej istotna, skoro sp贸r mi臋dzy stronami dotyczy korzystania z terenu b臋d膮cego przedmiotem u偶ytkowania wieczystego.
Bezsporne za艣 jest w sprawie, 偶e w umowie o ustanowienie u偶ytkowania wieczystego zawartej mi臋dzy Skarbem Pa艅stwa a obydwoma stronami zakres korzystania przez wsp贸艂u偶ytkownik贸w wieczystych z przyleg艂ego ogrodu nie zosta艂 bli偶ej okre艣lony.