że za zniknięcie Polaka odpowiadał członek Partii Komunistycznej Albert Maltz, trzeci scenarzysta. Wiemy, że Maltz otrzymał zadanie poprawienia charakterystyk bohaterów i że to Maltz wymyślił postać Greka.

Przemiana Polaka Browskiego w Irlandczyka Mike'a to szczegół; była to postać drugoplanowa, a polskość nie miała zna­czenia dla jej funkcji fabularnej. Zniknięcie innego Polaka jest jednak dużo ważniejsze, dotyczyło bowiem głównej roli w filmie i osłabiło wydźwięk fabuły, nie dając niczego w zamian. Chodzi o dobrze znany film Twentieth Century-Fox z 1944 roku, Life-boat. Oparty na niewydanym opowiadańiu JohnaSteinbecka, na potrzeby ekranu zaadaptowany został przez Jo Swerlinga, rosyj­skiego emigranta o radykalnych poglądach lewicowych. Wyre­żyserował go sławny Alfred Hitchcock⁶¹. Fabuła dotyczy grupki rozbitków ze storpedowanego statku, której sytuację komplikuje pod względem zarówno moralnym, jak i praktycznym obecność, również jako rozbitka, Wi Iły'ego (poruszający występ Waltera Slezaka), dowódcy niemieckiego okrętu podwodnego.

W opowiadaniu Sreinbecka głównym bohaterem jest polski działacz związkowy, którego Steinbeck niefortunnie nazwał „Al­bert Sheinkowitz"⁶². Sheinkowhz, tak j ale jego twórca, jest zacie­kłym obrońcą proletariatu. Gdy Hitchcock i jego scenarzyści za­adaptowali opowiadanie, Stcinback był zszokowany zmianami.

'' Steinbeck napisał przynajmniej zarys fabuły. Najwyraźniej stworzył też inną wersję we współpracy z Harrym Sylvestrem. Na potrzeby ekranu zaadaptował ją najpierw MacKinhiy Kantor, ale Hitchcockowi nie od­powiadał rezultat. Kantor został zwolniony i Hitchcock poprawił co naj­mniej część scenariusza. Ben Hecht zmienił nieco końcówkę. Patrz: Mil-ler R.W., John Steinbeck: Publish Lifeboat, „Rain Taxi Online", Summer 2002, http://www.raintaxi.com/onlinc/2002summer/Iifeboat.sht ml. We­dług Hitchcocka ostateczną wersję scenariusza napisał Swerling. Należy zaznaczyć, że Hecht był członkiem Partii.

⁶² U Millera nazwisko to występuje także jako Słieinkowitz. Donald Spoto utrzymuje, że bohater cen z pewnością miał być „twardym komunistą".

Jego sprzeciw budziłozwłaszcza stonowanie socjalistycznych po­glądów głównego bohatera. W końcu zażądał, by jego nazwisko usunięto z napisów w czołówce; wszystko to napawało go goryczą. W liście napisanym w lutym 1944 roku twierdził, że wprowa­dzone zmiany czyniły film „niebezpiecznym dla amerykańskich wysiłków zbrojnych", z czego wynika, że miał dość przesadzone pojęcie o tym, co mogą filmy, nawet oparte na jego dziełach.

Najbardziej uderzające zmiany dotyczyły postaci Sheinko-witza. Steinbeck opisał go dość szczegółowo, jako bohatera klu­czowego dla fabuły. Był on „Polakiem z okolic Chicago, (...) przystojnym (...) nieźle zbudowanym, (...) silnym, niebrzydkim facetem (...) z ładnymi, białymi zębami i kręconymi włosami". Jego „krewni pracowali w stoczniach". Punktem kulminacyjnym filmu jest uratowanie Niemca i dylemat moralny rozbitków za­stanawiających się, co z nim zrobić. Ola Sheinkowitza wybór jest oczywisty: „Wrzućmy sukinsyna z powrotem!". Steinbeck tak wyjaśnia motywy swojego bohatera: „Ani na minutę nie zapo­mniał, że jest Polakiem. Polacy, jak sądzę, po prostu nie lubią już Niemców. Naturalnie teraz chwilowo nikt ich nie lubi, ale Polacy wręcz ich nienawidzą". Niedługo potem Sheinkowitz „wygłasza krótką mowę o tym, co Niemcy zrobili Polakom, jak zabili tak wielu z nich, jak pomiatali nimi i zrobili z nich niewolników", a „Niemiec prawdopodobnie poznaje po wyglądzie, że Albert jest Polakiem". Później narrator u Steinbecka komentuje: „Wiecie, że jest Polakiem, a Polacy nienawidzą Niemców i Albert nie za­mierza robić niczego, co nie przystoi Polakowi". Co prawda „Al­bert jest tępym gnojkiem", ale na końcu zdobywa dziewczynę.

Swerling zmienił postać Sheinkowitza. Pozostał on sync-m stoczniowca z Chicago, ale jego nazwisko zmieniono na Kovac, co stanowi zniekształconą wersję popularnego węgierskiego Ko-vacs. Swerling każe mu się przedstawić: „Ja też jestem Ame­rykaninem. Urodziłem się w Chicago. Ale moja rodzina jest

326

327