Nazwa ośrodka: DARR Wałbrzych, Stowarzyszenie “Wolna Przedsiębiorczość” OT/Gdańsk
Tytuł pakietu: Bilans handlowy a bilans podatkowy
Grupa: Rachunkowość w MSP
Data aktualizacji: 20.10.03r.
BILANS HANDLOWY A BILANS PODATKOWY
Pojęcie bilansu handlowego i bilansu podatkowego
Celem działalności gospodarczej jest osiągnięcie dodatniego wyniku, będącego rezultatem sensownie zorganizowanej pracy oraz zaangażowania kapitału, zasobów naturalnych i ludzkich umiejętności.
Wynik ustalony zgodnie z ustawą o rachunkowości wykazywany jest w bilansie handlowym,
a wynik wyznaczony zgodnie z ustawą podatkową zawiera roczne zeznanie podatkowe (zwane również bilansem podatkowym).
Przyjęcie reguł narzuconych przez każdą z ustaw powoduje ustalenie innej kwoty wyniku. Niektóre reguły są identyczne, inne są fakultatywne, a niektóre wzajemnie się wykluczają. W konsekwencji bilans handlowy nie jest zgodny z bilansem podatkowym.
BILANS HANDLOWY
Bilans handlowy jest dokumentem przygotowywanym przez system rachunkowości podmiotu gospodarczego informującym o stanie majątkowym i finansowym podmiotu. Innymi słowy: "jest to dwuczęściowa lub dwustronna tabela, z której lewa lub pierwsza część, określana jest mianem aktywów, wyraża majątek jednostki, natomiast prawa lub druga, zwana pasywami, wykazuje źródła pochodzenia (finansowania) tego majątku".
Zgodnie z ustawą o rachunkowości (art. 46) w bilansie wykazuje się stany aktywów i pasywów na dzień bilansowy, czyli dzień kończący bieżący rok obrotowy i na dzień kończący poprzedni rok obrotowy. Jeśli sporządzamy bilans na inny niż ostatni dzień roku obrotowego, wówczas w bilansie wykazujemy stany aktywów i pasywów na ten dzień oraz na dzień kończący rok obrotowy bezpośrednio poprzedzający ten dzień bilansowy.
Bilans, obok rachunku zysków i start oraz informacji dodatkowej, jest integralną częścią sprawozdania finansowego. Obowiązujący obecnie układ bilansu uwzględnia wymagania czwartej dyrektywy Rady Wspólnot Europejskich z 1978 roku.
Ustawa o rachunkowości nie zawiera definicji bilansu, ale w załączniku do ustawy określa kolejność i sposób wykazywania aktywów i pasywów dla:
· Banków,
· Ubezpieczycieli,
· Innych jednostek niż banki i ubezpieczyciele.
Ze względu na fakt, że bilans jest w pewnym sensie specyficzną fotografią całokształtu działalności gospodarczej podmiotu – przedstawia bowiem w sposób syntetyczny skutki wszystkich decyzji gospodarczych (inwestycyjnych, operacyjnych i finansowych) podejmowanych w podmiocie gospodarczym oraz zdarzeń gospodarczych, jakie miały miejsce do chwili jego sporządzenia – odgrywa on jedną z pierwszoplanowych ról w zakresie dostarczania danych do ocen dotychczasowych dokonań podmiotu i do analiz poprzedzających nowe kierunki jego działań.
Bilans handlowy spełnia następujące cele:
chroni wierzycieli, wspólników, pożyczkodawców, dostawców, bowiem wykazuje prawdziwy obraz majątku i zobowiązań firmy, co zapobiega zbyt korzystnemu przedstawieniu stanu majątkowego;
chroni udziałowców przed:
· przeniesieniem części własności na podległe firmy (powiązane kapitałowo lub rodzinnie z zarządem),
· zbyt korzystnym lub niekorzystnym przedstawieniem stanu finansowego,
· przesunięciem zysków na późniejsze okresy, przez utworzenie rezerw, których rozwiązanie posłuży ukryciu strat w latach następnych,
ukazując pełny obraz przedsiębiorstwa daje pracownikom możliwość obserwowania zmian wypracowanego wyniku finansowego, co może chronić pracowników przed zmniejszeniem udziału w zysku, jeśli taki udział w zysku był planowany,
chroni otoczenie zainteresowane przedsiębiorstwem przed fałszywym obrazem stanu majątkowego i finansowego.
BILANS PODATKOWY
Pojęcie bilansu podatkowego nie jest popularne w polskiej literaturze z zakresu rachunkowości i systemów podatkowych, ale można je zdefiniować jako zestawienie opodatkowanych przychodów i kosztów ich uzyskania za rok podatkowy, skorygowane o stany z lat ubiegłych i inne odliczenia przewidziane ustawą o podatku dochodowym.
Celem bilansu podatkowego jest:
· ustalenie zobowiązania wobec budżetu, z uwzględnieniem preferencji podatkowych państwa w zakresie polityki fiskalnej i społecznej,
· wyłączenie z podstawy opodatkowania przychodów nie podlegających obowiązkowi podatkowemu,
· wykorzystanie ulg podatkowych,
· eliminowanie przesunięć dochodów podlegających dużym wahaniom w poszczególnych okresach i ograniczania płatności podatku.
W literaturze i praktyce wyraźnie akcentuje się odrębności bilansu handlowego i podatkowego podkreślając, że obydwa bilanse są regulowane odrębnymi aktami prawnymi i że wynik finansowy brutto nie równa się podstawie opodatkowania podatkiem dochodowym.
Główne obszary różnic pomiędzy wynikiem finansowym powstałym w wyniku stosowania ustawy o rachunkowości a wynikiem finansowym powstały w wyniku stosowania ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych dotyczą:
amortyzacji,
odsetek (wykazywane w księgach zgodnie z zasadą memoriału, a uwzględniane podatkowo zgodnie z zasadą realizacji (kasową),
odpisy aktualizujące wycenę aktywów i rezerwy tworzone na przyszłe koszty i straty,
różnice kursowe, powstające w związku z bilansową wyceną wyrażonych w walutach obcych: środków pieniężnych, papierów wartościowych, otwartych rozrachunków.
Odmienne ujęcie i interpretacje pozycji rachunku zysków i strat, oraz zeznania podatkowego rodzą wiele utrudnień w rozliczeniach podatkowych. Obecne rozwiązania zmuszają do podwójnego prowadzenia ewidencji dla celów rachunkowych i podatkowych. W konsekwencji deklaracje podatkowe są sporządzane praktycznie w sposób statystyczny, co utrudnia kontrolę i dopuszcza uznaniowość decyzji organów skarbowych. Najczęściej dochód do opodatkowania jest ustalany przez korektę zysku (straty) bilansowego. Liczba korekt wprowadzonych przez prawo bilansowe może powodować bardzo duże rozbieżności między zyskiem brutto a dochodem. Może się zdarzyć, że zyskowi bilansowemu w danym okresie będzie odpowiadać strata podatkowa lub mimo straty bilansowej wystąpi w tym samym czasie dochód podlegający opodatkowaniu. Istnieją co najmniej trzy przyczyny tych różnic:
· różnice trwałe - wynikające z tego, że pewne rodzaje przychodów są nie opodatkowane i niektóre koszty nie są uznawane za koszty uzyskania przychodów,
· różnice przejściowe - związane z faktem, że pewne pozycje przychodów i kosztów wykazywane w sprawozdaniu finansowym w danym roku obrotowym nie są związane z tym rokiem obrotowym z punktu widzenia przepisów podatkowych,
· różnice quasi - stałe - charakteryzujące się tym, że mogą wprawdzie wyrównywać się w przyszłości, lecz moment ten nie jest znany i może występować dopiero przy likwidacji przedsiębiorstwa.
Ustawa o podatku dochodowym zobowiązuje podmioty gospodarcze do prowadzenia ewidencji rachunkowej w sposób zapewniający ustalenie wielkości dochodu (straty), podstawy opodatkowania i należnego podatku, a z drugiej strony nie respektuje wszystkich przepisów ustawy o rachunkowości i narzuca pewne regulacje, realizujące założenia polityki podatkowej państwa. Jednocześnie zastrzega sobie prawo weryfikowania polityki bilansowej przedsiębiorstwa.
Relacje pomiędzy bilansem handlowym a podatkowym
Relacje między bilansem handlowym i podatkowym mogą być następujące:
1) zasady ustalania zysku w prawie bilansowym są w pełni honorowane przez prawo podatkowe; zysk brutto jest utożsamiany z dochodem podatkowym,
2) zasady ustalania zysku w prawie bilansowym są honorowane przez prawo podatkowe; zysk brutto nie jest identyczny z dochodem podatkowym, ale jest podstawą do jego ustalenia,
3) zasady ustalania zysku w prawie bilansowym nie są honorowane przez prawo podatkowe; prawo podatkowe samodzielnie określa zasady ustalania dochodu.
W państwach Unii Europejskiej stosuje się drugą i trzecią metodę. W Polsce ma zastosowanie druga metoda. Zmusza to jednostki gospodarcze do prowadzenia ewidencji pozabilansowej operacji gospodarczych odmiennie interpretowanych przez ustawy podatkowe. Można również tak skonstruować zakładowy plan kont, by operacje nie uznawane przez prawo podatkowe były ujęte na oddzielnych kontach, co ułatwiałoby korektę zysku brutto do wielkości dochodu do opodatkowania.
Wynik finansowy ustalony w księgach rachunkowych jest dla właścicieli firmy najważniejszym wskaźnikiem działania jednostki. Idealnym rozwiązaniem byłoby określenie takich procedur ustalania podstawy opodatkowania, które byłoby jasne dla podatników i opierały się na danych rachunkowych. Praktyka zna jednak wiele przypadków odmiennych rozwiązań w ustawie o rachunkowości i ustawach podatkowych. Wyeliminowanie tych rozbieżności interpretacyjnych i podanie jasnych procedur ustalania podstawy opodatkowania, bazujących na wyniku finansowym brutto, ułatwi pracę księgowych, doradców podatkowych, urzędników skarbowych i właścicieli kapitału. Relacje między bilansem handlowym i podatkowym będą wtedy jasno określone i nie będą budzić tyle wątpliwości.
Podstawa prawna:
Ustawa z 29 września 1994 o rachunkowości (Dz.U. Nr 121, poz. 591 ze zm.)
Ustawa z 26 lipca 1991 o podatku dochodowym od osób fizycznych (Dz.U. z 1993 r. Nr 90, poz. 416 ze zm.)
Ustawa z 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych (Dz.U. z 1993 r. Nr 106, poz. 482 ze zm.)
Ustawa z dnia 18 listopada 1999 Prawo działalności gospodarczej (Dz.U. Nr 101, poz. 1178 ze zm.)