PRZYCHODY ORAZ KOSZTY WEDŁUG PRAWA BILANSOWEGO I PODATKOWEGO
Każda jednostka gospodarcza działa w obrębie prawa bilansowego oraz ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych.
Zgodnie z Ustawą o Rachunkowość przez przychód rozumie się uprawdopodobnione powstanie w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zwiększenia wartości aktywów, albo zmniejszenia wartości zobowiązań, które doprowadzą do wzrostu kapitału własnego lub zmniejszenia jego niedoboru w inny sposób niż wniesienie środków przez udziałowców lub właścicieli,
Przychodem według prawa podatkowego jest uzyskany lub należny wpływ wartości, korzyści materialnych w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, działalności wykonywanej osobiście, pracy wykonywanej na podstawie stosunku służbowego, stosunku pracy, pracy nakładczej oraz spółdzielczego stosunku pracy oraz z nieruchomości, w tym ze sprzedaży takiej nieruchomości. Najczęściej przychodem jest łączna wartość sprzedaży dóbr, towarów i usług netto (bez podatku VAT) w okresie rozliczeniowym. Przychody to przypływy albo inne zwiększenie aktywów danego podmiotu lub zmniejszenie jego zobowiązań wynikające z dostarczenia lub produkcji dóbr, świadczenia usług lub innych czynności będących podstawową działalnością danego podmiotu.
W świetle obowiązujących przepisów prawa podatkowego oraz zasad rachunkowości wyróżnia się:
Przychody operacyjne, które dzielą się na:
-Przychody ze sprzedaży- do których w zależności od tego, co stanowi przedmiot działalności operacyjnej zalicza się m. in. przychody ze sprzedaży wyrobów gotowych (w jednostkach przemysłowych), robót budowlano- montażowych (w jednostkach wykonawstwa budowlanego), usług (w jednostkach prowadzących działalność usługową), a także przychody ze sprzedaży towarów i materiałów
-Pozostałe przychody operacyjne- związane pośrednio z działalnością operacyjną jednostki, obejmują m.in. przychody ze zbycia środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych, odpisane przedawnione zobowiązania, otrzymane odszkodowania, kary i grzywny oraz darowizny
Przychody finansowe -przychody przedsiębiorstwa z operacji finansowych. Są one księgowane w zespole 7 zakładowego planu kont na koncie "Przychody finansowe". Należą do nich w szczególności: przychody ze sprzedaży papierów wartościowych, przychody z dywidend (od zakupionych akcji), odsetki uzyskiwane przez przedsiębiorstwo od: lokat bankowych, udzielonych pożyczek, weksli obcych, papierów dłużnych (m.in. obligacji) przeterminowanych należności, dodatnie różnice kursowe.
Przychody nie typowe (zyski nadzwyczajne)- sytuacje zaliczane do zdarzeń losowych. Zdarzenia te występują jednostkowo, sporadycznie. Są trudne do przewidzenia i nie wiążą się z działalności jednostki. Skutki zdarzeń losowych mają dodatni wpływ na wyniki jako zysk nadzwyczajny. Są to m.in. odszkodowania z tytułu strat nadzwyczajnych; odzyski w postaci złomu w przypadku zniszczenia maszyn; przychody ze sprzedaży zorganizowanej części przedsiębiorstwa, np. jednego z jego wydziałów, oddziałów, ośrodków wczasowych.
Przed osiągnięciem przychodów jednostka gospodarcza ponosi szereg kosztów związanych z prowadzoną działalnością. Zgodnie z Ustawą o rachunkowości przez pojęcie „koszty” rozumie się uprawdopodobnione zmniejszenia w okresie sprawozdawczym korzyści ekonomicznych, o wiarygodnie określonej wartości, w formie zmniejszenia wartości aktywów albo zwiększenia wartości zobowiązań i rezerw, które doprowadzą do zmniejszenia kapitału własnego lub zwiększenia jego niedoboru w inny sposób niż wycofanie środków przez udziałowców lub właścicieli.
Koszt według prawa podatkowego to zużycie środków pracy i przedmiotów pracy, wyrażona wartościowo, spożytkowanie pracy ludzkiej, wyrażona w formie płacy oraz wykorzystanie usług obcych. Do kosztów zalicza się ponadto niektóre wydatki nie stanowiące zużycia, ale wynikające z przepisów prawa. Koszty dotyczą zawsze konkretnego podmiotu gospodarczego i ściśle określonego przedziału czasowego.
Koszty w zależności od potrzeb można podzielić według różnych klasyfikacji. Według rodzaju koszty działalności operacyjnej można podzielić na siedem tzw. kosztów rodzajowych. Odzwierciedlają one zużycie różnych czynników związanych z prowadzoną działalnością gospodarczą danej jednostki według jednorodnych składników. Jest to:
Amortyzacja- oznacza zmniejszenie się wartości dobra kapitałowego w pewnym okresie w wyniku użytkowania lub starzenia się. Dotyczy amortyzacji środków trwałych oraz amortyzacji wartości niematerialnych i prawnych;
Wynagrodzenia- to wypłata brutto w formie pieniężnej z tytułu umowy o pracę i umów cywilnoprawnych;
Zużycie materiałów i energii- przedstawia rozchód nabytych surowców, półfabrykatów obcych, opakowań, paliwa, ogumienia, części zapasowych maszyn i urządzeń, a także zużycie energii elektrycznej, cieplnej, gazu, wody;
Usługi obce- to usługi i roboty wykonane przez dostawców, np. usługi transportowe, remontowe, opłaty pocztowe i telekomunikacyjne, prowizje, usługi najmu, dzierżawy, usługi pralni;
Podatki i opłaty- podatki i opłaty stanowiące koszty zwykłej działalności operacyjnej, np. podatek od nieruchomości, podatki i opłaty lokalne, opłaty skarbowe, notarialne;
Ubezpieczenia społeczne i inne świadczenia- to składki z tytułu ubezpieczenia społecznego finansowane przez pracodawcę (składki emerytalne, rentowe wypadkowe), składki na Fundusz Pracy i Fundusz Gwarantowanych Świadczeń Socjalnych, koszty związane z odzieżą ochronną pracowników, koszty posiłków, koszty szkolenia pracowników;
Pozostałe koszty rodzajowe- to w szczególności koszty podróżny służbowych, koszty reprezentacji i reklamy, ubezpieczenia majątkowe, opłaty za parkingi, koszty usług bankowych.
Koszty wg typów działalności służą do rozliczenia kosztów zwykłej działalności operacyjnej w układzie kalkulacyjnym ze wskazaniem miejsc powstania kosztów. Wyróżniamy tu:
Koszty działalności podstawowej- służą do ujęcia kosztów działalności stanowiącej zasadniczy przedmiot działalności jednostki gospodarczej; w firmach produkcyjnych są to koszty wytworzenia produktów np.: wartość wydanych do produkcji materiałów, wynagrodzenia pracowników bezpośrednio produkcyjnych; w firmach handlowych są to tzw. koszty handlowe np.: koszty dzierżawy sklepu, wynagrodzenie sprzedawcy; w przedsiębiorstwach usługowych są to koszty wytworzenia usług np.: koszty paliwa, wynagrodzenia kierowców w przypadku usług transportowych;
koszty działalności pomocniczej - służą do ewidencji kosztów związanych z pośrednią działalnością w danej jednostce gospodarczej np.: koszty wydziału remontowego świadczący swe usługi dla innych komórek zakładu, koszty własnej kotłowni, koszty działalności bytowej (hotel pracowniczy, stołówka);
koszty sprzedaży - służą do ewidencji kosztów związanych ze sprzedażą (usług, produktów gotowych) np.: koszty reklamy, opakowań, transportu, ubezpieczenia wyrobów;
koszty ogólnego zarządu - służą do ewidencji kosztów związanych z zarządzaniem przedsiębiorstwem np.: wynagrodzenia pracowników administracji, usługi bankowe, oraz kosztów ogólnych dotyczących danej jednostki gospodarczej np.: utrzymanie terenów zielonych wokół zakładu, koszty ochrony mienia, bezpieczeństwa i higieny pracy.
Koszty działalności operacyjnej wg fazy działalności, której dotyczą są związane kolejno z :
Kosztami zakupu- zakup materiałów, towarów (np. koszty załadunku, transportu),
Kosztami produkcji- wytwarzanie wyrobów, świadczenie usług,
Kosztami sprzedaży- np. koszty opakowań, transportu do klienta
Ze względu na stopień złożoności wyróżniamy:
Koszty proste- wyrażają jeden rodzaj kosztu, nie można ich podzielić na prostsze elementy, np. koszty rodzajowe.
Koszty złożone- składają się z kilku kosztów prostych, np. koszty ogólnego zarządu, koszty sprzedaży, koszty ogólnozakładowe
Kryterium stopnia zależności od wielkości produkcji wyróżnia:
Koszty zmienne- te, które reagują na zmiany rozmiarów działalności jednostki, np. koszty zużycia materiałów do produkcji, zużycie energii przez maszyny
Koszty stałe- nie wykazują w krótkim okresie reakcji na zmiany rozmiarów działalności jednostki, np. koszty wynagrodzeń pracowników administracji.
Ze względu na sposób powiązania z wytworzonymi produktami wyróżnia się:
Koszty bezpośrednie- można przyporządkować wprost do nośnika kosztów na podstawie dokumentacji źródłowej, np. koszty zużycia materiałów bezpośrednich, wynagrodzenia akordowe wraz z narzutami.
Koszty pośrednie- nie dają się wprost przypisać do nośników kosztów, np. koszty sprzedaży, ogólnego zarządu, amortyzacja produkcyjnych środków trwałych czy usługi obce- usługi remontowe maszyn i urządzeń produkcyjnych. Ich przyporządkowanie do danego nośnika wymaga rozliczenia za pomocą odpowiednich kluczy podziałowych.
Ze względu na związek z osiągniętymi przychodami wyróżnia się:
Koszty uzyskania przychodów- np.: odpisy amortyzacyjne dokonywane od środków trwałych oraz wartości niematerialnych prawnych, koszty podróży służbowych, wydatków socjalnych finansowanych spoza Zakładowego Funduszu Środków Socjalnych. Kosztami uzyskania przychodów są również wydatki poniesione przez pracodawcę na zapewnienie prawidłowej realizacji pracowniczego programu emerytalnego
Koszty i wydatki nie stanowiące kosztów przychodów- to np. : koszty, które są związane z przychodami zwolnionymi z podatku np.: podatku dochodowego; podatku od spadków i darowizn w przypadku podatników podatku dochodowego od osób fizycznych; podatku akcyzowego od ubytków wyrobów akcyzowych; podatku VAT, kary umowne i odszkodowania, grzywny i kary pieniężne, kaucja, zaliczki.
Znaczenie w rachunku decyzyjnym mają:
Koszty istotne (decyzyjne)- są związane z określoną decyzją, których poniesienie jest uzależnione od podjętej decyzji. Wśród czynników zależnych od decyzji i gospodarności przedsiębiorstwa można wymienić organizację procesu produkcji, stopień wykorzystania zdolności produkcyjnej, poziom wydajności pracy, jakość pracy i produkcji, wykorzystanie odpadów, wykorzystanie czasu pracy.
Koszty nieistotne (niedecyzyjne)- np. zaliczyć warunki naturalne, zwłaszcza w przemyśle wydobywczym, budownictwie i rolnictwie, konstrukcję wyrobu, wielkość przedsiębiorstwa, zmiany w taryfach, podatkach i cłach, wprowadzenie dodatkowych świadczeń i opłat w drodze administracyjnej, wzrost oprocentowania kredytów itp.
Z działalnością operacyjną pozostałą związane są:
Koszty pozostałej działalności operacyjnej- występują jako pośredni efekt podejmowanych czynności. Ich cechą charakterystyczną jest znaczna różnorodność ze względu na szeroki wachlarz możliwości ich powstawania. Pozostałe koszty operacyjne to m.in.:
- wartość netto sprzedanych środków trwałych, środków trwałych w budowie, wartości niematerialnych i prawnych i koszty powstałe przy ich sprzedaży
- wartość netto zlikwidowanych środków trwałych i koszty powstałe przy likwidacji środków trwałych,
- zapłacone odszkodowania, kary i grzywny niezwiązane z nieterminową regulacją zobowiązań lub stratami losowymi,
- koszty odpisanych środków trwałych w budowie, które nie dały zamierzonego efektu gospodarczego,
- odpisane, przedawnione, umorzone lub nieściągalne należności,
- przekazane darowizny,
- niezawinione niedobory inwentaryzacyjne,
- tworzenie rezerw na spodziewane straty.
Z działalnością finansową związane są:
Koszty finansowe- koszty ponoszone w związku z przeprowadzonymi operacjami finansowymi, zaliczamy do nich m.in.:
- wartość nabycia sprzedanych obligacji, akcji obcych i udziałów oraz koszty związane z tą
sprzedażą,
- odsetki od otrzymanych kredytów i pożyczek (oprócz płaconych od kredytów inwestycyjnych w okresie budowy środków trwałych, gdyż te podwyższają wartość środków trwałych),
- prowizje od zaciągniętych kredytów (oprócz prowizji od kredytów inwestycyjnych),
- zapłacone odsetki i kary za nieterminową regulację zobowiązań,
- dyskonto od weksli własnych lub obcych dyskontowanych w banku
Ponadto można jeszcze wyodrębnić koszty działalności nietypowej, zwane stratami nadzwyczajnymi- to zdarzenia trudne do przewidzenia, poza zwykłą działalnością operacyjną przedsiębiorstwa. Operacje nadzwyczajne nie są związane z ogólnym ryzykiem prowadzenia działalności gospodarczej. Powstają one w wyniku zdarzeń lub transakcji, które można wyraźnie odróżnić od działalności gospodarczej jednostki. Do najczęściej występujących przyczyn zdarzeń nadzwyczajnych zalicza się następujące sytuacje losowe: włamania z kradzieżą, pożary, powodzie, gradobicia, wichury. Zaliczamy do nich: niedobory i szkody powstałe w majątku z przyczyn losowych, wynagrodzenia osób zatrudnionych przy usuwaniu skutków szkód losowych, usługi obce związane z usuwaniem skutków zdarzeń losowych, zużycie materiałów związane z usuwaniem skutków zdarzeń losowych, wartość netto środka trwałego likwidowanego z przyczyn losowych