Słynni kochankowie. Przedstaw ich kreacje ( literackie, teatralne lub malarskie )

Tematem mojej prezentacji są słynne pary kochanków literackich. Pragnę omówić to zagadnienie na podstawie wybranych tekstów kultury ze starożytności, baroku i romantyzmu. Skorzystam głównie z literatury, ale także uzupełnię swoją wypowiedź przykładami ze sztuki i filmu. Kochankowie to kobieta i mężczyzna, których łączy uczucie – miłość. Na pewno nie sposób wymienić wszystkich kochanków i postaci literatury miłosnej, gdyż motyw ten występuje w większości utworów. Uczucie łączące kochanków ma przeróżne oblicza. W związku z tym kochankowie mogą być spełnieni i szczęśliwi lub też odwrotnie – niespełnieni i nieszczęśliwi. Mogą też kochać się platonicznie. Słynni kochankowie literaccy przeżywają radość i szczęście, ale też doznają smutku i cierpienia.

Na pewno każdy zna takie pary kochanków jak Romeo i Julia, Tristan i Izolda czy chociażby Rose i Jack z filmu ,,Titanic”. W swojej prezentacji, chciałabym się skupić na takich parach kochanków, o których może mniej się słyszy, ale są one równie ciekawe. Myślę tu o Sobieskim i Marysieńce, Jagience i podmiocie lirycznym wiersza Morsztyna ,,Nieustawiczna”, Chopinie i George Sand , Adamie i Maryli, a także Erosie i Psyche.

Swoje rozważania zacznę od mitologicznych kochanków Erosa i Psyche. Skupię się na ich wizerunku ukazanym na obrazie francuskiego malarza Edmunda Dulaca. Kochankowie znajdują się na pierwszym planie. Jest noc, gdyż to była jedyna pora, kiedy mogli się spotykać. W tle widnieje zamek- prezent Psyche od Erosa. Kochankowie prawdopodobnie się żegnają, co można wywnioskować po minie Psyche, która jest smutna i przygnębiona. Eros, jak przystało na bożka miłości, posiada skrzydła. Jego atrybuty to łuk i strzała, dzięki którym sprawiał, że ludzie zakochiwali się w sobie. Sam jednak nigdy nie podejrzewał , że i jego dotknie przysłowiowa 'strzała Amora'. A stało się to, kiedy po raz pierwszy ujrzał Psyche. Była ona bardzo piękna, poddani modlili się do niej, zapominając o Afrodycie. Wtedy zagniewana bogini wezwała do siebie Erosa i kazała mu w sercu Psyche obudzić miłość do najszkaradniejszego potwora na ziemi. Lecz Eros, ujrzawszy dziewczynę, sam się w niej zakochał i i w prezencie ofiarował jej pałac. Od tej pory przychodził do niej każdej nocy i razem przeżywali cudowne chwile. Za każdym razem ostrzegał ją jednak, aby nigdy nie starała sie poznać jego twarzy, gdyż zaczną się dla niej dni niedoli. Jednakże nie mogąc przełamać ciekawości, pewnej nocy, gdy Eros spał, Psyche zapaliła lampkę oliwną i podeszła do łóżka. Oczarowana niezwykła urodą ukochanego, zadrżała z wrażenia i kropla gorącej oliwy spadła na obnażone ramię kochanka. Wtedy Eros obudził się i znikł razem z zamkiem, a królewna została sama.Na koniec Zeus ulitował się nad parą kochanków i przyjął Psyche na Olimp, gdzie odbyły się jej zaślubiny z Erosem. Historia ich miłości miała pozytywny finał.

Teraz przejdę do baroku, okresu, w którym tworzył Jan Andrzej Morsztyn. Należał on do nurtu dworskiego, wzorowanego na Włoskim poecie- Marinim, dla którego charakterystyczne było uzycie konceptu (pomysłu) majacego zaskakiwac i szkokowac czytelnka. Morsztyn opisywał życie dworskie, płochą miłość, flirty, gry miłosne. Można go nazwać poetą miłości, gdyż jego dzieła to w większości wiersze miłosne i erotyki. Jeden z nich to utwór pt: Nieustawiczna. Jest to wiersz ciągły, bez podziału na strofy, liczy 10 jedenastozgłoskowych wersów. Podmiotem lirycznym jest zakochany mężczyzna, który zwraca się do swej ukochanej - Jagienki. Mężczyzna skarży się, że nie może zrozumieć swojej ukochanej, ani przewidzieć jej zachowań, na które wcale nie ma wpływu. W wierszu, Morsztyn stosuje kontrast opisując sprzeczne zachowania Jagienki wobec ukochanego. Kobieta bez powodu raz go okłamuje, innym razem jest szczera, raz okazuje przyjaźń, innym razem przeciwnie, raz jest wierna, innym razem nie. Trudno jest kochać kogoś takiego, bo nie można przewidzieć jego nastroju i przygotować się na jej zachowanie.

Jedną z cech charakterystycznych dla literatury baroku jest przerost formy nad treścią. Morsztyn stosuje wiele srodków poetyckich m.in. przenośni: Trudno zrozumieć, co się w ciebie wlewa ( co oznacza wyraz niepewności co do nastrojów ukochanej ). Używa również wykrzyknień np. żeby zrozumieć jaka to Jagienka!'' ( oznacza to wyraz pragnienia, by zrozumieć ukochaną i umieć z nią postępować). Poeta stosuje także koncept, charakterystyczny dla marinizmu, polegający na wielokrotnym przywołaniu zachowań kobiety, by na koncu przyznać sie do bezradmosci wobec niej.

W dwóch ostatnich mówi: Boże, żeś nie dał do serca okienka, / Żeby zrozumieć, jaka to Jagienka! Podmiot liryczny tym samym wyraża żal, gdyż nie potrafi czytać w sercu ukochanej- wtedy łatwo uniknąłby niezręcznych sytuacji i wiedziałby, jak z nią postępować.

W czasach baroku żyła baroku oryginalna i jedyna w swoim rodzaju para kochanków- Jan Sobieski i Maria Kazimiera. Ich miłość rozkwitała w specyficznej sytuacji, gdyż Maria była żoną bogatego magnata- Jana Zamoyskiego. Za jego życia kochankowie musieli się spotykać potajemnie. Dopiero śmierć jej męża sprawiła, że mogli się ujawnić i wziąć oficjalny ślub. Specyfikę tej pary poznajemy na przykładzie Listów do Marysieńki Jana Sobieskiego. Owe listy powstały w czasie rozstań Sobieskiego z ukochana żoną. Na rozłące upłynęła im spora część małżeństwa. Maria często wyjeżdżała do swej rodowitej Francji, a Jan na wojny. Sobieski przelewał na papier męki swej stęsknionej duszy i ciała. W ich korespondecji, prócz wyznań miłości i flirtu, pojawia sie także mowa o wydarzeniach historycznych.

Najsłynniejszy chyba z listów Sobieskiego pisany był w nocy 13 września 1683r. W ,, namiotach wezyrskich”. Król zwraca się w nim do zony: ,,Jedyna serca i duszy pociecho Marysienku !” Słowa te stanowią bezpośredni zwrot do adresatki, wyrażają piękno i radość uczuć Sobieskiego do żony. Następnie Kochanek pisze: ,, Bóg i Pan nasz na wieki błogosławiony dał zwycięstwo i sławę narodowi naszemu, jakiej wieki przeszłe nigdy nie słyszały”. Autor pragnie tym samym pochwalić się ukochanej zwycięstwem, jakie odniósł pod Wiedniem, pokonując armię turecka. W dalszej części listu Sobieski prezentuje przebieg bitwy, zmagania z nieprzyjacielem, a także radość żołnierzy z wygranej walki. Kończy list słowami: ,, Jużże tedy kończyć muszę, całując i ściskające wszystkiego duszy i serca najśliczniejszą moją Marysieńkę ''. Słowa te podkreślają wielką tęsknotę za ukochaną.. Autor pieszczotliwie nazywa ja Marysieńką. Ich małżeństwo jednak nie do końca było szczęśliwe. Sobieskiego momentami męczyła cała sytuacja. Miał za złe ukochanej, ze zmuszała go do tak długich okresów rozłąki, a nawet proponowała mu , żeby czas jej nieobecności ,,umilił'' sobie z kimś innym. Z wiekiem wygasła miłość Sobieskiego w raz z nim. Po jego śmierci Maria natychmiast znalazła wsparcie w ramionach innego mężczyzny.

Zbiór póz i gestów charakterystyczny dla baroku przejmują poeci romantyczni. Miłość była najważniejszą wartością w romantycznej filozofii życia. Nie szukali jej w tradycyjnej instytucji małżeństwa. Dla romantyków wartość stanowiło samo uczucie, doświadczenie miłości – prawie zawsze nieszczęśliwej. Tak było z miłością Adama Mickiewicza, jednego z nawybitniejszych poetów polskich i Maryli Wereszczakówny- urodzonej w dworku w Tuhanowiczach. Mickiewicz poznał Maryle w czasie swego przyjazdu do Tuhanowicz. Wtedy tez zaczęła się ich wzajemna, niespełniona i szczęśliwa miłość. Maryla urzekła Mickiewicza swą tajemniczością, a niezwykłym urokiem podbiła jego serce. Niestety była już zaręczona i jakiś czas później wyszła za mąż za Puttkamera. Jej romans z Mickiewiczem trwał 2 lata. Poeta dedykował ukochanej wiele utworów. Jednym z nich jest wiersz pt: Do M***. Opisuje on przeżycia młodzieńca, który został odrzucony przez pannę i nie może się z tym pogodzić. Podmiot liryczny i tytułowa M to para kochanków. Pomimo wielkiej miłości, która ich łączy, muszą się rozstać i zapomnieć o sobie. Jednakże ani fizyczne oddalenie ani upływający czas niczego nie zmienią, bowiem łączy ich związek wieczny, nierozerwalny: Precz z mej pamięci!... nie tego rozkazu / Moja i Twoja pamięć nie posłucha. W dalszej części wiersza można wywnioskować, że autor spędzał wiele czasu ze swą M***, lubili wspólnie grać w szachy, czytać, bywało, że kobieta śpiewała poecie pieśni. Razem uczestniczyli w kilku balach. W każdej z tych sytuacji, odtrącony kochanek przestrzega , że M***będzie zmuszona przypomnieć sobie o nim, a być może wtedy zatęskni. Poeta najwyraźniej cierpi. Pragnie, aby poprzez ciągłe przypominanie o sobie, dumnej M***, było przykro, że zlekceważyła uczucie i wierne przywiązanie niespełnionego kochanka. Poeta czuje żal i rozczarowanie do ukochanej, ale jednocześnie wciąż ja kocha:, mówi: Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie, Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił. Słowa te oznaczają, że z pozoru może ich związek jest skończony, ale tak naprawdę będzie wciąż obecny w życiu kobiety, bowiem podarował jej część siebie i nic nie jest już w stanie rozerwać łączących ich więzi.

O miłości w czasach romantyzmu opowiada film wyreżyserowany przez Jerzego Antczaka ,, Chopin, Pragnienie miłości'', który ukazał się na ekranach kin w 2006 r. Historia kochanków oparta jest na prawdziwych wydarzeniach. W rolach głównych występują: Piotr Adamczyk jako Fryderyk Chopin i Danuta Stenka jako George Sand. Film przedstawia życie osobiste Fryderyka Chopina ze szczególnym uwzględnieniem jego romansu z francuską pisarką – George Sand. Kobieta zachowywała się specyficznie , jak na tamte czasy: chodziła w spodniach, paliła cygaro. Poza tym była starsza od Chopina i miała za soba nieudane małżeństwo, a także dwójke dzieci: Slogan i Maurycego. Mimo to Chopin i pisarka szybko stali się kochankami, a swój związek ukrywali przed światem. Podczas wakacji, Sand, wraz z dziećmi i Fryderykiem, wyjechała na Majorkę. Tam kochankowie przeżyli najwspanialsze chwile w życiu. Ich miłość była gorą i namiętna, nie widzieli świata poza sobą. Między kochankami układało się bardzo dobrze, aż do momentu, kiedy zdrowie Chopina zaczęło się pogarszać (miał gruźlicę). Do tego narastały konflikty z dziećmi, które były zazdrosne o miłość swej matki. Szybko więc idylliczne wakacje przerodziły się w koszmar. Kobieta troskliwie opiekuje się chorym, a ich miłość zaczyna rozkwitać przez następne lata. Jednakże nic nie może wiecznie trwać, a kochankowie znów zaczynają mieć problemy. Syn pisarki- Maurycy, nienawidzi Chopina, ponieważ odbiera mu miłość matki i w dodatku jest geniuszem, a jemu samemu brakuje talentu. Zaś córka- Sologan, chce z matka rywalizować o względy Fryderyka. Chopin i Sand powoli oddalają się os siebie. Już nie łączy ich to gorące i namiętne uczucie co dawniej. Są nadal razem ale już bardziej jako przyjaciele niż kochankowie. Mimo to konflikty narastają się, Fryderyk staje się coraz bardziej drażliwy, aż w końcu dochodzi do rozstania. Akcja filmu kończy się w chwili śmierci Chopina, gdy jego serce zostaje przewiezione do Paryża.

Ukazane przeze mnie przykłady par literackich dowodzą, że kochankowie przeżywają radość i szczęście, ale też doznają smutku i cierpienia. Przyczynami komplikacji uczuciowych mogą być: różnice charakteru, bariery społeczne czy morale. Niektórym kochankom udaje się dojść do porozumienia i być ze sobą do końca życia jak Erosa i Psyche. Są jednak pary, którym się to nie udało i nie potrafiły przezwyciężyć barier ich dzielących , np: Chopin i George Sand czy Mickiewicz i Maryla. Niezależnie od finału związku, na zawsze pozostanie pamięć o ukochanej osobie. Jakże trafnie stwierdził Mickiewicz: Wszędzie i zawsze będę ja przy tobie, Bom wszędzie cząstkę mej duszy zostawił.