Korona z berylów

(The Adventure of the Beryl Coronet)

Spójrz - powiedziałem pewnego dnia do Holmesa, stojąc w wykuszu okiennym i patrząc na ulicę - jakiś szaleniec tam biegnie. Że też rodzina puszcza go samego! Mój przyjaciel ospale podniósł się z fotela i z rękami w kieszeniach szlafroka spojrzał przez moje ramię. Był pogodny, rześki, lutowy ranek. Śnieg, który spadł wczoraj, gęsto zaścielał ulicę skrząc się w promieniach zimowego słońca. Na środku jezdni śnieg, zorany kołami, zamienił się w sypki, ciemny miał, ale po bokach i z brzegów trotuaru, odgarnięty w kupy, pozostał dziewiczo czysty. Białawe chodniki, odmiecione i wyskrobane, były jednak niebezpiecznie śliskie, tak że przechodniów widziało się mniej niż zwykle. Od stacji metra, na przykład, nikt nie szedł prócz tego mężczyzny, na którego zwróciłem uwagę. Był to człowiek koło pięćdziesiątki, wysoki, dorodny, o imponującej postawie i mięsistym, rzucającym się w oczy obliczu - budził respekt całym swym wyglądem. Ubrany był skromnie, ale wytwornie: w czarne palto, błyszczący cylinder, eleganckie, brązowe getry i doskonale skrojone szaroperłowe spodnie. Ale jego zachowanie rażąco kontrastowało z godnością wyglądu. Biegł co sił, od czasu do czasu podskakując, jak człowiek zmęczony, który nie przywykł liczyć na własne nogi. Biegnąc, gorączkowo gestykulował, kiwał głową i wykrzywiał twarz w najdziwaczniejszych grymasach.

- Co mu się mogło stać, u licha? - zapytałem. - Patrzy na numery domów.

- Zdaje się, że idzie do nas - powiedział Holmes zacierając ręce.

- Do nas?

- Tak. Pewnie przychodzi po zawodową poradę. Znam te objawy. Ha, czy nie mówiłem! Tymczasem nieznajomy ciężko sapiąc dopadł naszych drzwi i począł szarpać za dzwonek, napełniając cały dom przeraźliwym hałasem. W parę chwil potem już był w pokoju, zdyszany, gestykulujący bez przerwy, z tak żałosnym wyrazem oczu, że przejęci współczuciem i lękiem od razu zapomnieliśmy o naszej wesołości. Przez kilka minut nie mógł wydobyć głosu i tylko zataczał się i targał za włosy, jak człowiek na granicy obłędu. Wreszcie począł bić głową o ścianę tak silnie, że obaj skoczyliśmy do niego i z trudem odciągnęliśmy go na środek pokoju. Sherlock Holmes posadził go w miękkim fotelu, siadł obok, dotknął jego ręki i zaczął mówić tym łagodnym, uspokajającym tonem, którym tak świetnie umiał się posługiwać:

- Chce mi pan powiedzieć, co pana gnębi, prawda? Zmęczył się pan biegnąc. Proszę odetchnąć, uspokoić się, a wtedy chętnie wysłucham, co pana tu sprowadza. Nieznajomy z minutę siedział spokojnie, ciężko dysząc i walcząc ze wzruszeniem. Potem otarł chustką czoło, zacisnął usta i zwrócił się do nas.

- Pewnie uważacie mnie panowie za wariata? - zapytał.

- Widzę, że spotkało pana jakieś nieszczęście - odparł Holmes.

- Okropne nieszczęście!… Tak okropne i nagłe, że można oszaleć. Samą hańbę jeszcze bym zniósł, choć cieszę się nieskalaną opinią. Osobiste nieszczęście może spotkać każdego. Ale te dwa ciosy razem, i w tak strasznej postaci, wstrząsnęły mną do głębi. A poza tym nie chodzi tu tylko o mnie. Najwyższe sfery Anglii mogą ucierpieć, jeśli nie znajdzie się wyjścia z sytuacji.

- Spokojnie, drogi panie - rzekł Holmes. - Proszę, niech mi pan powie, kim pan jest i co się panu przydarzyło.

- Pewnie zna pan moje nazwisko - odparł gość. - Jestem Aleksander Holder z domu bankowego „Holder & Stevenson” z Threadneedle Street. Znaliśmy dobrze to nazwisko. Był to szef drugiego z kolei największego prywatnego domu bankowego w londyńskim City. Cóż mogło doprowadzić do takiej rozpaczy i zdenerwowania jednego z najpoważniejszych obywateli Londynu? Zamienieni w słuch, niecierpliwie czekaliśmy, aż Holder zbierze siły i zacznie opowiadać.

- Czuję, że czas nagli - odezwał się „wreszcie - i dlatego przybiegłem co tchu, gdy inspektor policji poradził mi zwrócić się do pana. Przyjechałem podziemną kolejką na Baker Street i piechotą pośpieszyłem tutaj, bo dorożki za wolno jadą po śniegu. Dlatego tak się zmęczyłem, bo w ogóle zażywam mało ruchu. Już trochę odpocząłem i zaraz krótko, jasno opowiem, co się stało. Pewnie panowie wiecie, że rozwój interesów bankowych zależy od pomyślnej lokaty kapitału, rozszerzania stosunków i zdobywania nowych wkładów. Najintratniejszą dla nas operacją finansową są pożyczki zastawowe. W ciągu paru ostatnich lat znacznie rozszerzyliśmy te dział. Nasza klientela, której pożyczaliśmy duże kwoty pod zastaw obrazów, księgozbiorów i sreber, rekrutuje się z najwyższych sfer. Wczoraj rano, gdy siedziałem u siebie w gabinecie w banku, po dano mi wizytówkę. Wzdrygnąłem się przeczytawszy nazwisko, nie, nawet panu nie zdradzę, o kogo chodzi. Wspomnę tylko, że to nazwisko znane jest powszechnie na całym świecie i że należy dc pierwszych nazwisk Anglii. Czułem się niezwykle zaszczycony tą wizytą i chciałem temu dać wyraz przy powitaniu, ale mój gość od razi przystąpił do interesu, z miną człowieka, który jak najszybciej cha już mieć wszystko za sobą.

- Panie Holder - powiedział - mówiono mi, że pan pożycza pieniądze.

- Tak, udzielamy pożyczek pod dobre zastawy - odpowiedziałem.

- Potrzebuję natychmiast pięćdziesięciu tysięcy funtów. Oczywiście, mógłbym dziesięciokrotnie większą sumę niż ta bagatela pożyczyć od moich przyjaciół. Ale nie chcę nikomu nic zawdzięczać i wolę sam sobie jakoś poradzić. Mnie, jak pan rozumie, nie wypada zaciągać moralnych zobowiązań.

- Czy mogę zapytać, na jak długo potrzebuje pan tych pieniędzy?

- W najbliższy poniedziałek będę rozporządzał znaczną kwotą i wtedy wpłacę dług wraz z żądanymi przez pana odsetkami. Podkreślam jednak, że zależy mi na natychmiastowym otrzymaniu pieniędzy.

- Chętnie pożyczyłbym panu bez słowa tę kwotę z osobistych funduszów - powiedziałem - gdyby to nie przekraczało moich możliwości. Udzielając zaś pożyczki z ramienia banku, muszę - przez wzgląd na wspólnika - domagać się, nawet od pana, jakiegoś zabezpieczenia, tak jak tego wymagają interesy.

- Jestem na to przygotowany - odparł i podniósł kwadratowe puzdro z czarnej skóry, które siadając postawił przy sobie.

- Słyszał pan chyba o koronie z berylów?

- Jednym z najcenniejszych skarbów Anglii? - zapytałem.

- Tak. - Otworzył puzdro i wewnątrz ujrzałem wtulony w miękki, cielisty aksamit cudny klejnot. - Jest w niej trzydzieści dziewięć olbrzymich berylów - rzekł. - A złota oprawa jest wprost bezcenna. Nawet według najniższego szacunku wartość korony dwukrotnie przewyższa potrzebną mi kwotę. Ten klejnot gotów jestem dać panu w zastaw. Ująłem w ręce cenne puzdro i zmieszany patrzyłem to na nie, to na mego znakomitego klienta.

- Wątpi pan w jej wartość? - zapytał.

- Nie. Wątpię tylko…

- Czy mam prawo ją zastawić. Może pan być spokojny. Nawet by mi to przez myśl nie przeszło, gdyby nie pewność, że ją odbiorę za cztery dni. To tylko formalność. Czy zastaw jest dostateczny?

- Aż nazbyt.

- Pan rozumie, panie Holder, że opierając się na pańskiej reputacji daję panu wielki dowód zautania. Liczę nie tylko na pańską dyskrecję - nie chciałbym plotek - ale przede wszystkim na to, że potrafi pan upilnować korony. Nie potrzebuję chyba mówić, jaki skandal wynikłby, gdyby się jej co stało. Najmniejsze uszkodzenie tego klejnotu oznaczałoby zupełną jego utratę, bo na świecie nie znajdzie pan podobnych berylów. Ale ufam panu i zjawię się osobiście po odbiór korony w poniedziałek rano. Widząc, że mój klient się spieszy, bez słowa zawołałem kasjera i kazałem wypłacić pięćdziesiąt tysięcy funtów. Ale gdy zostałem sam z bezcennym puzdrem przed sobą, nie mogłem myśleć spokojnie o ogromnej odpowiedzialności, jaka na mnie spadła. Tak czy owak, był to klejnot narodowy i gdyby mu się stało co złego, wynikłaby niesłychana awantura. Żałowałem nawet, że się zgodziłem go przyjąć. Ale już się stało, zamknąłem więc puzdro w mojej prywatnej kasie i wróciłem do pracy. Wieczorem pomyślałem sobie, że byłoby nieostrożnie zostawić tak kosztowną rzecz w biurze. Rozpruwano już kasy bankowe, czemu więc i mojej nie mogłoby się to zdarzyć. A wówczas w jak tragicznym położeniu byłbym się znalazł! Postanowiłem więc, że przez te parę dni będę woził puzdro ze sobą, by je mieć stale na oku. Zawołałem dorożkę i pojechałem do Streatham, zabierając klejnot do domu. Odetchnąłem spokojnie dopiero, gdy wniosłem koronę na górę i zamknąłem ją w biurku w mej ubieralni. A teraz kilka słów o moim domu, panie Holmes, gdyż chcę, by się pan dobrze zorientował w sytuacji. Mój stajenny i chłopiec do posług śpią poza domem i dlatego można ich nie brać pod uwagę. W domu mam trzy służące, w których uczciwość nie wątpię: są już u mnie od lat. Co do Lucy Parr, młodszej pokojówki, to ta jest u nas dopiero od kilku miesięcy. Miała jednak wyborne rekomendacje i od początku sprawuje się doskonale. Jest bardzo ładna, toteż wielu adoratorów włóczy się koło domu. Gdyby nie to, nie mielibyśmy jej nic do zarzucenia. Uważamy ją za dobrą dziewczynę pod każdym względem. Tyle o służbie. Moja rodzina jest tak mała, że opiszę ją bardzo prędko. Jestem wdowcem i mam syna jedynaka. Sprawia mi on wielki kłopot, panie Holmes, ogromnie się na nim zawiodłem. Niewątpliwie sam sobie jestem winien. Ludzie mówią, że go zepsułem. Pewnie tak jest. Po śmierci mej ukochanej żony na niego przelałem całą miłość. Spełniałem wszystkie jego zachcianki. Musiałem zawsze widzieć uśmiech na jego twarzy. Lepiej byłoby dla nas obu, gdybym był surowszy, ale chciałem jak najlepiej. Naturalnie życzyłem sobie, żeby objął po mnie interes. Ale on się do tego nie nadaje. Jest uparty, samowolny, kapryśny i prawdę mówiąc nie mógłbym mu powierzyć większej sumy pieniędzy. Już za młodu zapisał się do arystokratycznego klubu i dzięki swym czarującym manierom przystał do złotej młodzieży, żyjącej na wielką skalę. Hazarduje się przy zielonym stoliku, wyrzuca pieniądze na wyścigi i bezustannie molestuje mnie o nowe zaliczki na swoją miesięczną pensję, by pospłacać honorowe długi. Parokrotnie starał się zerwać ze swym niebezpiecznym towarzystwem, ale za każdym razem ulegał wpływowi swego przyjaciela sir George’a Burnwella, który potrafił go od tego odwieść. Mówiąc szczerze, nie dziwię się, że taki człowiek jak George Burnwell ma wpływ na mego syna. Mój syn często zapraszał go do nas i nawet ja ledwie nie uległem jego czarowi. Starszy od Artura, światowiec w każdym calu, wszędzie był, wszystko widział. Jest wspaniałym rozmówcą i bardzo przystojnym mężczyzną. Ale na trzeźwo, z dala od jego uroku, sądząc z cynicznych wypowiedzi i niedobrych błysków jego oczu, wiem, że trzeba się go strzec. Tak myślę nie tylko ja, ale i moja mała Mary, która w tych sprawach ma prawdziwie kobiecy, nieomylny instynkt. Teraz już tylko o niej pozostało parę słów do powiedzenia. Mary to moja bratanica. Gdy pięć lat temu mój brat umarł i osierocił ją całkowicie, adoptowałem ją i od początku traktuję jak córkę. To prawdziwe słoneczko w moim domu… słodka, kochająca, ładna, doskonała gospodyni, a zarazem kobieco łagodna, spokojna i czarująca. Jest moją prawą ręką. Nie wiem, co bym bez niej począł. W jednym tylko zawsze mi się sprzeciwiała. Dwa razy mój syn oświadczał się jej, bo kocha ją bardzo, i za każdym razem mu odmówiła. Myślę, że tylko ona mogłaby sprowadzić go ze złej drogi i że to małżeństwo by go ocaliło. Ale, niestety, już jest za późno… już za późno! Teraz, panie Holmes, gdy poznał pan moich domowników, wrócę do tej nieszczęsnej historii. Po obiedzie, przy wieczornej kawie, opowiedziałem Arturowi i Mary o dziwnej wizycie i cennym klejnocie, który znajduje się pod naszym dachem. Zataiłem tylko nazwisko mego klienta. Jestem pewien, że Lucy Parr, która podawała nam kawę, już wyszła z pokoju, ale nie mogę ręczyć, czy drzwi nie były otwarte. Mary i Artur bardzo się zainteresowali całą historią i prosili, żeby im pokazać koronę, ale wolałem jej nie ruszać.

- Gdzieś ją schował? - zapytał Artur.

- W biurku.

- Miejmy nadzieję, że dziś w nocy nie obrabują domu - powiedział.

- Zamknąłem ją.

- To biurko można otworzyć każdym kluczem. Kiedy byłem mały, otwierałem je kluczem od kredensu. Zawsze coś gadał, byle gadać, nie przywiązywałem więc wagi do jego słów. Tego wieczoru odprowadził mnie do pokoju z bardzo poważną miną.

- Słuchaj, tatusiu - powiedział patrząc w podłogę - czy mógłbyś mi dać dwieście funtów?

- Nie - uciąłem ostro. - Dałem ci już za dużo.

- Byłeś bardzo uprzejmy - odparł - ale muszę mieć pieniądze, bo inaczej nie będę się mógł pokazać w klubie.

- To ci tylko wyjdzie na dobre! - zawołałem.

- Tak. Ale pewnie nie chciałbyś, by się to stało kosztem mego honoru. Nie mógłbym tego znieść. Muszę jakoś zdobyć te pieniądze. Jeśli mi ich nie dasz, chwycę się jakichś innych środków. Rozgniewałem się, bo była to już trzecia taka prośba w tym miesiącu.

- Ode mnie nie dostaniesz ani grosza - zawołałem, a on skinął głową i wyszedł bez słowa. Po jego wyjściu otworzyłem biurko, przekonałem się, że korony nikt nie ruszył, i znów je zamknąłem. Potem obszedłem dom, by sprawdzić, czy pozamykano drzwi i okna. Zawsze robiła to Mary, ale tym razem wolałem przekonać się sam. Kiedy schodziłem po schodach, zobaczyłem Mary przy bocznym oknie w hallu. Właśnie je zamykała.

- Tatusiu - powiedziała z lekka zmieszana - czyś zwolnił Lucy na dzisiejszy wieczór?

- Co znowu!

- Właśnie wróciła kuchennymi drzwiami. Musiała się z kimś widzieć przy furtce. Trzeba z tym skończyć, bo to niebezpieczne.

- Pomów z nią jutro albo jeżeli wolisz, ja z nią pomówię. Czy wszystko pozamykane?

- Tak, tatusiu.

- No to dobranoc. - Pocałowałem ją, poszedłem do sypialni i niebawem usnąłem. Staram się opowiadać jak najdokładniej, panie Holmes. Jeśli coś jest niejasne, proszę niech mnie pan zapyta.

- Wszystko jest zupełnie jasne.

- Teraz przechodzę do wypadków, które wymagają ścisłości i dokładności w każdym szczególe. Sypiam lekko, ale tej nocy, pod wpływem niepokoju o koronę, spałem jeszcze lżej. Koło drugiej obudził mnie jakiś szmer. Ucichł, zanim się zupełnie ocknąłem, ale wydało mi się, że gdzieś ktoś ostrożnie zamykał okno. Nadstawiłem uszu. Nagle, ku memu przerażeniu wyraźnie usłyszałem ciche stąpanie w ubieralni. Drżąc z przerażenia wyskoczyłem z łóżka i wyjrzałem zza drzwi.

- Artur! - krzyknąłem przeraźliwie. - Nicponiu! Złodzieju! Jak śmiesz ruszać koronę?!

. Gazowa lampa paliła się skręcona do połowy, tak jak ją zostawiłem. Mój nieszczęsny chłopiec w spodniach i koszuli stał przy niej i coś majstrował koło korony: wykręcał ją czy zginał z całej siły. Usłyszawszy mnie upuścił ją i odwrócił się śmiertelnie blady. Porwałem koronę i przyjrzałem się jej: brakowało jednego złotego rogu z trzema berylami.

- Łotrze! - krzyknąłem nieprzytomny z wściekłości. - Zniszczyłeś ją! Zhańbiłeś mnie na zawsze! Gdzieś podział skradzione klejnoty?

- Skradzione?! - wykrzyknął.

- Tak, skradzione, złodzieju! - ryczałem trzęsąc nim.

- Nic nie brakuje, nic nie może brakować - powiedział.

- Brakuje trzech kamieni. I ty wiesz, gdzie są. Nie tylko kradniesz, ale i kłamiesz? Może nie widziałem, jak chciałeś jeszcze coś ułamać!

- Dość tych obelg - powiedział. - Dłużej tego nie zniosę. Skoro wolisz mi wymyślać, nie powiem ani słowa. Rano wyniosę się z domu i sam sobie dam radę.

- Wyniesiesz się, ale w kajdankach! - krzyczałem obłąkany z wściekłości i bólu. - Dowiem się, muszę dojść prawdy!

- Ode mnie nie dowiesz się niczego - powiedział z tak zawziętym uporem, jakiego się po nim nie spodziewałem. - Jeżeli wolisz wezwać policję, niech pokaże, co umie. Tymczasem cały dom był już na nogach, obudzony moim nieprzytomnym krzykiem. Mary pierwsza wpadła do pokoju. Ujrzawszy twarz Artura i koronę domyśliła się wszystkiego. Krzyknęła i upadła zemdlona. Posłałem po policję i bez namysłu powierzyłem jej całą sprawę. Kiedy inspektor i konstable wchodzili do domu, Artur z ponurą miną i skrzyżowanymi na piersi rękoma zapytał mnie, czy naprawdę oskarżam go o kradzież. Powiedziałem mu, że sprawa nabrała publicznego charakteru, gdyż korona jest majątkiem narodowym. Zdecydowałem, że tu musi wkroczyć prawo.

- Przynajmniej nie pozwól aresztować mnie od razu. Dla nas obu będzie lepiej, jeśli na pięć minut wyjdę z domu.

- Żeby uciec albo ukryć zrabowane klejnoty? - powiedziałem i widząc całą grozę sytuacji, błagałem go, by pamiętał nie tylko o moim honorze, ale i honorze osoby znacznie wyżej postawionej. Mówiłem, że swoim uporem spowoduje skandal, który wywoła ogólne oburzenie i wstrząśnie opinią publiczną. Można tego będzie uniknąć, jeśli się przyzna, gdzie podział brakujące kamienie.

- Chyba zdajesz sobie sprawę - ciągnąłem - że przyłapano cię na gorącym uczynku i przyznanie do winy już ci nie zaszkodzi. Jeżeli postarasz się naprawić swój czyn i powiesz, gdzie są kamienie, przebaczę ci i zapomnę o wszystkim.

- Przebacz tym, którzy tego potrzebują - powiedział i odwrócił się ode mnie z ironicznym uśmiechem. Zdałem sobie sprawę, że się zaciął i że nie przełamię jego uporu. Nie było innej rady: wezwałem inspektora i kazałem aresztować Artura. Zaraz go zrewidowano, przeszukano jego pokój i cały dom, wszystkie miejsca, gdzie mógł ukryć klejnoty. Nic jednak nie znaleziono, a nieszczęsny chłopiec, mimo perswazji i gróźb, milczał jak zaklęty. Rano zabrano go do więzienia, a ja, załatwiwszy formalności policyjne, co tchu przybiegłem tutaj i błagam, żeby pan zrobił, co pan może, by odnaleźć kosztowności. Policja otwarcie mówi, że jest bezsilna. Ja pokryję wszystkie koszty. Już wyznaczyłem nagrodę tysiąca funtów. Boże, Boże, co robić! Jednej nocy straciłem honor, bezcenny klejnot i syna. Och, co robić! Obiema rękami schwycił się za głowę i począł się chwiać całym ciałem w lewo i w prawo, jak dziecko w nieutulonym bólu. Sherłock Holmes rozmyślał parę minut ze zmarszczonym czołem i wzrokiem utkwionym w ogniu.

- Czy dużo osób przyjmuje pan w domu? - zapytał.

- Nikogo, prócz mego wspólnika z rodziną i czasem przyjaciół Artura. Ostatnio często odwiedzał nas sir George Burnwell. I nikt poza tym.

- A państwo dużo bywacie?

- Artur tak. Mary i ja siadujemy w domu. Nie jesteśmy towarzyscy.

- To niezwykłe u młodej dziewczyny.

- Ma spokojne usposobienie. I nie jest już taka młoda. Skończyła dwadzieścia cztery lata.

- Ta afera, jak pan mówił, bardzo nią wstrząsnęła.

- Okropnie. Więcej nawet niż mną.

- Oboje wierzycie w winę Artura?

- Jakże możemy nie wierzyć, kiedy na własne oczy widziałem go z koroną w ręku.

- Nie uważam tego za dowód. A czy reszta korony jest uszkodzona?

- Tak. Powyginana.

- Czy nie sądzi pan, że syn próbował ją wyprostować?

- Niech Bóg panu nagrodzi pańskie dobre serce! Chce pan jak najlepiej dla mnie i dla syna. Ale szkoda trudu. Po co w ogóle wchodził do pokoju? A jeżeli nie zrobił nic złego, czemu milczy?

- No tak. Lecz jeżeli jest winien, czemu nie wymyślił jakiegoś usprawiedliwienia? To milczenie można sobie dwojako tłumaczyć. Dużo w tym jest niejasności. Cóż policja mówi o tym szmerze, który pana zbudził?

- Przypuszcza, że to Artur zamknął drzwi swej sypialni.

- Zadziwiające! Przestępca, który tak trzaska drzwiami, że budzi śpiących! No, a co mówią o zniknięciu kosztowności?

- Ciągle opukują podłogę i przeszukują meble.

- Szukali też poza domem?

- Tak. Bardzo energicznie. Przetrząsnęli cały ogród.

- A więc, drogi panie - ciągnął Holmes - czy nie przyszło panu do głowy, że sprawa sięga znacznie głębiej, niż przypuszcza pan i policja? Pan uważa, że to wypadek prosty, ale dla mnie to rzecz niezwykle zawiła. Rozważmy pańską hipotezę. Sądzi pan, że syn wstał z łóżka i narażając się na wielkie ryzyko wszedł do pańskiego pokoju, otworzył biurko, wyjął koronę, gołymi rękami wyłamał mały kawałek, udał się dokądś, gdzie ukrył trzy kamienie tak przezornie, że nikt ich nie może znaleźć, i mimo niebezpieczeństwa wrócił do pańskiego pokoju, aby znów majstrować przy koronie. Pytam pana, gdzie tu sens?

- Więc jak to sobie wytłumaczyć?! - krzyknął bankier machnąwszy ręką z rozpaczą. - Jeśli nic złego nie zrobił, to czemu się nie wytłumaczył?

- Naszym zadaniem będzie to wykryć - odparł Holmes. - Jeśli pan pozwoli, panie Holder, pojedziemy teraz razem do Streatham i poświęcimy godzinkę na dokładniejsze zbadanie szczegółów. Holmes nalegał, bym się udał z nimi, co zresztą chętnie zrobiłem, bo zaciekawiła mnie i głęboko poruszyła ta dziwna historia. Przyznaję, że wina młodego Holdera wydawała mi się tak oczywista, jak jego biednemu ojcu. Ale jednocześnie, przy moim bezgranicznym zaufaniu do zdrowego rozsądku Holmesa, nie uważałem sprawy za straconą, dopóki on sam nie wierzył w winę Artura. Holmes milczał prawie całą drogę. Siedział z głową opuszczoną na piersi, z kapeluszem nasuniętym na oczy, zatopiony w myślach. Nasz klient dojrzawszy promyk nadziei nabrał jakoś ducha i nawet rozgadał się ze mną o swoich interesach. Krótka podróż koleją i jeszcze krótszy spacer przywiodły nas do Fairbank, skromnej rezydencji znanego bankiera. Był to duży, kwadratowy dom z białego kamienia, nieco odsunięty od drogi. Wejście do niego zamykały dwie żelazne bramy, do których wiodły dwie kręte aleje; pomiędzy nimi rozciągał się pokryty śniegiem trawnik. Po prawej stronie widać było małą, drewnianą furtkę, a za nią wąską ścieżkę między dwoma równymi rzędami żywopłotu, prowadzącą od drogi do kuchennych drzwi. Było to wejście dla dostawców. Po lewej stronie, już za posiadłością, biegła droga do stajni. Było to przejście publiczne, mało jednak uczęszczane. Holmes zostawił nas przed drzwiami domu, a sam wolno go obszedł, przespacerował się wzdłuż fasady, przeszedł ścieżką dla dostawców i przez ogród za domem wyszedł na drogę ku stajniom. Nie było go tak długo, że weszliśmy z Holderem do jadalni i przy kominku czekaliśmy na jego powrót. Siedzieliśmy w milczeniu, gdy nagle drzwi się otworzyły i weszła młoda kobieta. Była wzrostu nieco powyżej średniego, szczupła, miała ciemne oczy i włosy, które przy niezwykłej bladości jej twarzy, wydawały się prawie czarne. Chyba nigdy jeszcze nie widziałem kobiety aż tak śmiertelnie bladej. Nawet usta miała blade. A oczy - zaczerwienione od łez. Gdy bezszelestnie wsunęła się do pokoju, uderzył mnie wyraz ogromnego smutku na jej twarzy i pomyślałem, że jest bardziej zmartwiona i przejęta, niż bankier był rano. Zdziwiło mnie to, bo sprawiała wrażenie kobiety o silnym charakterze, która umie panować nad sobą. Nie zwracając na mnie uwagi podeszła do stryja i łagodnym, kobiecym ruchem pogładziła go po głowie.

- Kazałeś zwolnić Artura, tatusiu? - zapytała.

- Nie, córeczko. Musimy doprowadzić sprawę do końca.

- Ale ja wiem, że on jest niewinny. Zaufaj kobiecemu instynktowi. Nie zrobił nic złego. Ja wiem. Będziesz żałował swej surowości.

- Jeśli jest niewinny, to czemu milczy?

- Czy ja wiem? Może dotknęło go twoje podejrzenie.

- Czy mogę go nie podejrzewać? Widziałem go z koroną w ręku.

- Och, oglądał ją tylko. Po to ją wziął. Daję ci słowo, że jest niewinny. Zatuszuj całą sprawę i już. Strach pomyśleć, że nasz drogi Artur siedzi w więzieniu.

- Dopóki kamienie się nie znajdą, nie zaniecham jej… za nic na świecie! Z przywiązania do Artura zapominasz, czym mnie to wszystko grozi. Nie tylko nie myślę o umorzeniu sprawy, ale nawet przywiozłem jednego pana z Londynu, by się nią zajął jak najgoręcej.

- Czy tego pana? - zapytała spoglądając na mnie.

- Nie. Jego przyjaciela. Chciał zostać sam. Jest teraz na drodze koło stajni.

- Koło stajni? - uniosła czarne brwi. - Czegóż tam szuka? A, oto chyba i on. Mam nadzieję - zwróciła się do Holmesa - że uda się panu dowieść tego, czego sama jestem pewna: niewinności kuzyna Artura.

- Podzielam pani zdanie i również wierzę, że tego dowiedziemy - odparł Holmes wracając do wycieraczki, by otrząsnąć śnieg z butów. - Zdaje się, że mam zaszczyt mówić z panną Mary Holder. Czy wolno mi pani zadać kilka pytań?

- Proszę, jeśli to może się przyczynić do wyjaśnienia tej okropnej zagadki.

- Nic pani nie słyszała ubiegłej nocy?

- Nic. Dopiero podniesiony głos mego stryja. I wtedy przybiegłam.

- Pani zamykała wieczorem drzwi i okna. Czy zamknęła pani wszystkie okna?

- Tak.

- I czy rano wszystkie były zamknięte?

- Tak.

- Jedna ze służących ma jakiegoś ukochanego. Zdaje się, że pani powiedziała wczoraj wieczorem stryjowi, iż wyszła na schadzkę z nim.

- Tak. To była ta sama służąca, która podawała do stołu i która mogła słyszeć, co stryj mówił o koronie.

- Rozumiem. Pani przypuszcza, że wyszła, by się podzielić usłyszaną wiadomością z ukochanym, i że oboje mogli uplanować rabunek.

- Na co te wszystkie domysły, kiedy panu mówiłem, że widziałem Artura z koroną w ręku! - wykrzyknął zniecierpliwiony bankier.

- Chwileczkę, panie Holder. Powrócimy do tego. Więc co do służącej: zdaje się, że pani widziała ją wracającą kuchennymi drzwiami?

- Tak. Kiedy sprawdzałam, czy drzwi są zaryglowane na noc, widziałam, jak się wśliznęła. Widziałam też jej ukochanego w mroku.

- Pani go zna?

- O, tak. To nasz dostawca jarzyn. Nazywa się Francis Prosper.

- Stał na lewo od drzwi - rzekł Holmes. - W górze ścieżki, z dala od wejścia.

- Tak.

- Ma szczudło zamiast nogi. W czarnych oczach dziewczyny zamigotała iskierka strachu.

- Pan jest chyba jasnowidzem - powiedziała. - Skąd pan to wie? Uśmiechnęła się, ale uśmiech ten nie znalazł oddźwięku na rasowej, poważnej twarzy Holmesa.

- Chętnie poszedłbym teraz na górę - powiedział. - Pewnie jeszcze raz będę musiał obejść dom. Ale może najprzód obejrzę sobie okna na parterze. Szybko przechodził od jednego okna do drugiego, a zatrzymał się tylko przy dużym, wychodzącym na drogę do stajni. Otworzył je nawet i uważnie przez silnie powiększające szkło zbadał parapet.

- Teraz możemy już pójść na górę - powiedział w końcu. Ubieralnia bankiera była mała i skromnie umeblowana. Stało w niej wielkie biurko, na ścianie wisiało duże lustro, a podłogę przykrywał szary dywan. Holmes przede wszystkim podszedł do biurka i bacznie przyjrzał się zamkowi.

- Jakim kluczem go otworzono? - zapytał.

- Tym, o którym wspomniał mój syn… kluczem od kredensu z graciarni.

- Gdzie on jest?

- Leży na toaletce. Sherlock Holmes wziął klucz i otworzył biurko.

- Zamek otwiera się bez szmeru - powiedział. - Nic dziwnego, że się pan nie zbudził. Korona leży w tym puzdrze, prawda? Trzeba ją zobaczyć. Otworzył puzdro, wyjął koronę i położył ją na stole. Było to wspaniałe dzieło jubilerskiej sztuki i nigdy w życiu nie widziałem piękniejszych kamieni. Po jednej stronie korony widać było szczerbaty brzeg. Tu wyłamano trzy cenne beryle.

- Panie Holder - powiedział Holmes - mamy tu taki sam róg jak ten, który zginął. Może by pan spróbował go ułamać? Bankier cofnął się przerażony.

- Ani mi się śni - powiedział.

- No, to ja spróbuję. Holmes wytężył siły, ale nie udało mu się odłamać rogu.

- Trochę się poddaje - powiedział. - Ale choć jestem wyjątkowo silny w palcach, musiałbym się bardzo nad nim namordować. Człowiek przeciętnie silny - nie podoła. Jak pan myśli, co by się stało, gdybym ułamał róg? Trzasnęłoby jak wystrzał z pistoletu. Czy powie pan, że mogłoby się to wydarzyć niedaleko pańskiego łóżka i pan by tego nie usłyszał?

- Nie wiem, co o tym myśleć. To jakaś zagadka.

- Może z czasem rzucimy na nią trochę światła. A co pani myśli? - zwrócił się do panny Holder.

- Przyznaję, że tak samo nic nie rozumiem.

- Pański syn był boso, gdy go pan zobaczył?

- Był tylko w spodniach i koszuli.

- Dziękuję. Szczęście nam dopisało w tych badaniach i mocno byśmy zgrzeszyli, gdybyśmy nie rozwiązali tej zagadki. Jeśli pan pozwoli, będę dalej szukał poza domem. Wyszedł sam, gdyż twierdził, że nasze ślady pomieszają się z innymi i utrudnią mu zadanie. Nie było go przeszło godzinę. Gdy wrócił, buty miał zaśnieżone, a twarz jak zawsze nieprzeniknioną.

- Zdaje się, że widziałem tu wszystko, co było godne widzenia - powiedział - i najlepiej zrobię wracając do siebie.

- Ale klejnoty, panie Holmes, co się z nimi stało?

- Tego nie wiem. Bankier załamał ręce.

- Przepadły! - krzyknął. - A mój syn… czy pan robi jakieś nadzieje?

- Nie zmieniłem zdania.

- Więc, na miłość boską, co za dramat rozegrał się tu ubiegłej nocy?

- Niech pan wpadnie do mnie na Baker Street jutro między dziewiątą i dziesiątą rano, a postaram się to panu wyjaśnić. Czy pozwala mi pan działać według mego uznania i czy daje mi pan wolną rękę w wydatkach dla odzyskania kamieni?

- Poświęcę na to całą fortunę.

- Doskonale. Tymczasem będę dalej pracował. Do widzenia. Być może zjawię się tu jeszcze przed wieczorem. Zrozumiałem, że mój przyjaciel już sobie wyrobił własne zdanie, choć nie miałem najmniejszego pojęcia, do jakich wniosków doszedł. W powrotnej drodze próbowałem go wybadać, ale zawsze tak umiejętnie zmieniał temat, że wreszcie dałem spokój. W domu byliśmy przed trzecią. Holmes pośpieszył do siebie i w parę minut zszedł na dół w przebraniu obdartusa. W wyświeconym, wytartym płaszczu z podniesionym kołnierzem, w czerwonym krawacie i przydeptanych butach był typowym okazem ludzi tego pokroju.

- Chyba ujdzie - powiedział przeglądając się w lustrze nad kominkiem. - Chciałbym, abyś poszedł ze mną, ale to nie będzie dobrze. Może wpadłem na trop, a może gonię za błędnym ognikiem. To się szybko wyjaśni. Wrócę za parę godzin. Odkrajał płatek wołowiny ze stojącego na kredensie półmiska, włożył między dwa kawałki chleba i wsunąwszy ten prosty posiłek do kieszeni wyruszył na swą wyprawę. Właśnie kończyłem pić herbatę, gdy wrócił. Wszedł w doskonałym humorze, wymachując starym sztybletem^*. Cisnął go w kąt i nalał sobie herbaty.

- Wpadłem tylko po drodze i zaraz idę - powiedział.

- Dokąd znowu?

- Na drugi koniec West Endu. Mogę wrócić późno. Nie czekaj na mnie.

- Jak ci idzie?

- Nieźle. Nie mogę narzekać. Od naszego rozstania byłem już w Streatham, ale nie wchodziłem do domu. Fascynująca sprawa i za nic w świecie nie chciałbym popełnić błędu. Ale siedzę tu i gadam, gdy powinienem zrzucić te kompromitujące łachy i wrócić do własnej, szanownej skóry. Z jego zachowania wywnioskowałem, że ma większe powody do zadowolenia, niż to okazuje. Oczy mu błyszczały, a na policzkach miał nawet jakby rumieńce. Pobiegł na górę, a w parę minut potem usłyszałem, jak zatrzasnął drzwi wejściowe. Zrozumiałem, że znów jest na swym ukochanym tropie. Czekałem na Holmesa aż do północy, ale że przepadł jak kamień w wodę, poszedłem do siebie. Zdarzało się, że gdy go zajęła jakaś ciekawa sprawa, nie pokazywał się w domu całymi dniami i nocami. Nie lękałem się więc o niego. Nie wiem, o której wrócił, ale gdy rano zszedłem na śniadanie, zastałem go jak gdyby nigdy nic, świeżego i wypoczętego, z filiżanką kawy w jednej ręce i gazetą w drugiej.

- Przepraszam cię, że nie czekałem ze śniadaniem - powiedział - ale jak sobie przypominasz, mój klient ma przyjść dość wcześnie.

- Już po dziewiątej - odparłem - i wcale się nie zdziwię, jeżeli to on idzie, bo słyszę dzwonek. Istotnie, był to nasz znajomy bankier. Zaskoczyła mnie zmiana w jego wyglądzie. Mięsiste z natury policzki zapadły w głąb, włosy jakby nieco zbielały. Wszedł zmęczony i apatyczny, co sprawiało jeszcze większe wrażenie niż wczorajsza nerwowość, i opadł na fotel, który mu podsunąłem. Nie wiem, czym sobie zasłużyłem na taką ciężką karę - powiedział. - Jeszcze dwa dni temu byłem człowiekiem szczęśliwym, u szczytu powodzenia, nie znającym trosk. Teraz czeka mnie samotna, niesławna starość. Jedno nieszczęście spada po drugim. Moja bratanica uciekła.

- Uciekła?

- Tak. Łóżko jej było nie ruszone, pokój pusty, a w hallu na stole leżała kartka. Wczoraj wieczorem powiedziałem jej - nie ze złością, lecz z żalem - że gdyby wyszła za Artura, nigdy by się to nie było stało. Pewnie zrobiłem głupstwo. Do tej uwagi nawiązuje ona w swym liście: „Najdroższy stryjku, zdaję sobie sprawę, że to ja ściągnęłam na ciebie to straszne nieszczęście i że gdybym postąpiła inaczej, nigdy by cię ono nie spotkało. Z tą świadomością nie mogę żyć pod twoim dachem i dlatego muszę odjechać na zawsze. Nie trap się o mnie, bo mój los jest zabezpieczony. A przede wszystkim nie szukaj mnie, bo to się na nic nie przyda, a mnie tylko wyrządzi krzywdę. Zawsze jednako cię kochająca Mary”. Co chciała przez to powiedzieć, panie Holmes? Czy pan przypuszcza, że popełniła samobójstwo?

- Nie, nie przypuszczam. Ale to chyba najlepsze, co pana mogło spotkać, panie Holder, i myślę, że pańskie kłopoty już się kończą.

- Ha? Tak pan myśli? Pan coś słyszał? Może się pan już czegoś dowiedział? Gdzie są klejnoty?

- Czy uważa pan, że tysiąc funtów za każdy to cena zbyt wygórowana?

- Zapłaciłbym po dziesięć tysięcy.

- To niepotrzebne. Trzy tysiące wystarczy. No i jeszcze małe wynagrodzenie. Ma pan książeczkę czekową przy sobie? Proszę pióro. Niech pan wypisze czek od razu na cztery tysiące. Oszołomiony bankier wypisał żądany czek. Holmes podszedł do biurka, wyjął mały, złoty trójkąt z trzema berylami i rzucił go na stół. Bankier pochwycił klejnoty z radosnym okrzykiem.

- Odnalazł je pan! - dyszał ciężko. - Jestem uratowany! Uratowany! - Przyciskając odzyskane kamienie do piersi cieszył się równie obłędnie, jak przedtem martwił.

- Ma pan jeszcze jeden dług do uiszczenia - zauważył Holmes surowo.

- Dług? - bankier chwycił za pióro. - Niech pan wymieni sumę, zapłacę każdą.

- Nie chodzi o mnie. Winien pan w pokorze przeprosić szlachetnego młodzieńca, pańskiego syna. W tej sprawie zachował się on tak, jakbym sobie życzył, by się mój syn zachował, gdybym go miał.

- A więc to nie Artur ukradł klejnoty?

- Powiedziałem panu wczoraj i dziś powtarzam, że nie.

- Jest pan tego pewien? Jedźmy więc do niego, by mu powiedzieć, że prawda wyszła na jaw.

- Już wie. Po wyjaśnieniu tajemnicy poszedłem do niego i wiedząc, że sam nic nie zdradzi, pierwszy opowiedziałem mu wszystko, jak było. On mi to tylko potwierdził. Wyświetlił też parę szczegółów, które nie były dla mnie dość jasne. Ale ta pańska wiadomość z dzisiejszego ranka może mu rozwiązać język.

- Na Boga, niechże mi pan wyjaśni tę niezwykłą tajemnicę!

- Chętnie. I nawet wyjaśnię panu, jak stopniowo dochodziłem prawdy. Tylko najpierw muszę panu coś oznajmić. Mnie przykro będzie o tym mówić, a panu - słuchać: sir Burnwell i pańska bratanica porozumieli się potajemnie i razem uciekli.

- Moja Mary! Niemożliwie!

- Niestety, zupełnie możliwe, a nawet pewne. Ani pan, ani pański syn nie wiedzieliście, kogo przyjmujecie pod swym dachem. To jeden z najniebezpieczniejszych ludzi w Anglii. Zbankrutowany szuler, nicpoń, zdolny do wszystkiego. Człowiek bez serca i sumienia. Pańska bratanica nie zna ludzi tego typu. Kiedy jej szeptał przysięgi do ucha, jak przedtem wielu innym kobietom, pochlebiała sobie, że wzbudziła w nim prawdziwą miłość. Ale łajdak dobrze wiedział, co robi, i wreszcie stała się jego narzędziem. Widywali się co wieczora.

- Nie uwierzę, nie mogę uwierzyć! - krzyknął śmiertelnie blady bankier.

- A więc powiem panu, co zaszło w pańskim domu owej nocy. Gdy pańska bratanica przekonała się, że pan poszedł do siebie, cicho prześliznęła się na dół i rozmawiała ze swym ukochanym przez okno wychodzące na stajnie. Burnwell musiał stać tam bardzo długo, bo ślady jego nóg głęboko odcisnęły się w śniegu. Pańska bratanica powiedziała mu o koronie. Żądza złota podsycona tą wiadomością wzięła górę nad resztkami sumienia i nikczemnik zdołał namówić Mary do kradzieży. Nie wątpię, że bratanica kocha pana, ale pewnie należy do tych kobiet, u których miłość do wybranego mężczyzny gasi wszelkie inne uczucia. Ledwie zdążyła wysłuchać jego instrukcji, zobaczyła pana schodzącego na dół. Zatrzasnęła więc okno i powiedziała o schadzce służącej z jej amantem kuternogą, co zresztą było prawdą. Pański syn, Artur, po rozmowie z panem poszedł do łóżka. Spał źle, gnębiły go długi klubowe. W środku nocy usłyszał, że ktoś cicho przesunął się koło jego drzwi. Wstał, wyjrzał i zdziwił się, widząc kuzynkę przemykającą się korytarzem i znikającą w pańskiej ubieralni. Zaintrygowany wciągnął na siebie spodnie i koszulę i czekał po ciemku, co wyniknie z tej dziwnej historii. Niebawem Mary wymknęła się z pokoju i wtedy, w świetle korytarzowej lampy, ujrzał, że niesie bezcenną koronę. Mary zeszła ze schodów, a on, drżąc z przerażenia, ukrył się za kotarą przy pańskich drzwiach, skąd widział, co się dzieje na dole, w hallu. Zobaczył, jak Mary cichaczem uchyliła okno, podała koronę komuś stojącemu w mroku, zamknęła je i pośpieszyła do swego pokoju, minąwszy Artura ukrytego za kotarą. Aż dotąd nie mógł nic zrobić nie narażając ukochanej kobiety. Ale gdy znikła u siebie, uprzytomnił sobie, że okropne nieszczęście gotowe spaść na pana i że trzeba temu zapobiec. Tak jak stał, boso zbiegł na dół, otworzył okno, wyskoczył na śnieg i pobiegł drogą za jakimś cieniem widocznym w świetle księżyca. Sir George Burnwell próbował uciec, lecz Artur go dogonił i wywiązała się bójka. Każdy ciągnął koronę do siebie, Artur uderzył wreszcie Burnwella i przeciął mu brew. W zamieszaniu coś nagle chrupnęło, a pański syn - widząc, iż trzyma koronę w ręku, pobiegł do domu, zamknął za sobą okno, wszedł do pańskiego pokoju i dopiero wtedy zobaczył, że podczas walki korona się zgięła. Próbował ją wyprostować, gdy pan się zjawił.

- Czy to możliwe? - zachłystując się ze zdziwienia pytał bankier.

- Swymi obelgami rozgniewał go pan. Wiedział bowiem, że zasłużył sobie na jak największą wdzięczność. Nie mógł wyjawić panu prawdy nie narażając tej, która, szczerze mówiąc, nie zasługiwała na jego względy. Postąpił jednak po rycersku i nie zdradził jej tajemnicy.

- Ach, to dlatego Mary krzyknęła i zemdlała, gdy ujrzała koronę! - zawołał Holder. - Och, mój Boże, jakże byłem ślepy! A prosił, żebym mu na pięć minut pozwolił wyjść! Biedny chłopiec, na miejscu bitki chciał poszukać brakujących kamieni. Jakże okrutnie go skrzywdziłem!

- Po przybyciu do pańskiej rezydencji - ciągnął Holmes - natychmiast bardzo uważnie obszedłem dom szukając śladów, które by mi coś powiedziały. Od ubiegłej nocy śnieg nie padał, a silny mróz zakonserwował ślady. Przeszedłem kuchenną ścieżką, ale tam wszystko było już zadeptane i zatarte. Tuż za ścieżką, z dala od wejścia do kuchni, zobaczyłem ślady kobiety i mężczyzny. Małe, okrągłe wgłębienie po jednej stronie wskazywało, że ów mężczyzna miał szczudło zamiast nogi. Mogę nawet powiedzieć, że ktoś ich spłoszył, bo kobieta szybko uciekła do kuchni, co widać po silnym wgłębieniu palców i słabym odcisku pięty. Kuternoga natomiast czekał jeszcze chwilę i dopiero potem odszedł. Pomyślałem sobie, że to mogła być ta służąca, o której pan mi mówił, i jej ukochany. Dalsze badania to potwierdziły. Przeszedłem ogród wkoło, ale znalazłem tylko przygodne ślady, które przypisałem policji. Lecz na drodze przed stajniami zobaczyłem wypisaną na śniegu bardzo długą i zawiłą historię. Były tam dwie linie śladów mężczyzny obutego i również dwie linie śladów - ku mej radości - bosego. Z tego, co pan mówił, od razu wiedziałem, że należą do pańskiego syna. Mężczyzna obuty szedł spokojnie w obie strony, gdy bosy biegł szybko. A że jego ślady niemal szły po śladach butów, najwidoczniej gonił pierwszego. Poszedłem tymi śladami i przekonałem się, że - wiodą pod okno w hallu, gdzie „buty” zdeptały śnieg czekając na coś. Wtedy wróciłem na drugi koniec śladów, oddalony o jakieś sto jardów. Zobaczyłem miejsce, gdzie człowiek obuty przystanął i obrócił się, gdzie śnieg był zdeptany i gdzie wreszcie spadło parę kropli krwi, co przekonało mnie, że mam rację w mych podejrzeniach. „Obuty” pobiegł w dół drogi, a małe pasemko krwi wskazywało, że to on ucierpiał. Dalej przy szosie ślady urywały się, bo tam śnieg już był odmieciony i nie było czego szukać. W domu, jak pan zapewne pamięta, zbadałem przez powiększające szkło parapet i ramę okienną w hallu. Od razu spostrzegłem, że ktoś tamtędy się wydostał. Dojrzałem też zarys wilgotnej stopy odciśniętej przy wchodzeniu. Wtedy już mogłem odtworzyć sobie przebieg tego, co zaszło. Ktoś czekał na dworze, ktoś inny podał mu klejnot. Pański syn podpatrzył złodzieja, rzucił się w pogoń, walczył z nim. Jeden chciał wyrwać koronę drugiemu i tak mocując się, połączonymi siłami odłamali róg, czemu żaden w pojedynkę nie dałby rady. Syn pański wrócił ze zdobyczą, ale jej cząstka została w rękach złoczyńcy. To już wiedziałem. Lecz pozostawała jeszcze kwestia, kto jest tym złoczyńcą i kto mu podał koronę. Zawsze trzymam się mojej starej maksymy: wyłączyć wszystko niemożliwe, a to, co zostanie, choćby nawet nieprawdopodobne, musi być prawdziwe. Wiedziałem, że to nie pan wyniósł koronę, a więc pozostawały służące i pańska bratanica. Jeśli to jednak były służące, to czemu pański syn wziął winę na siebie? Nie miał do tego żadnego powodu. Kochał jednak swoją kuzynkę i to doskonale tłumaczyło jego milczenie. Nie chciał zdradzić jej tajemnicy, tym bardziej tak kompromitującej. A kiedy przypomniałem sobie, że widział pan bratanicę przy tym oknie i że zemdlała na widok korony, moje przypuszczenie zamieniło się w pewność. Lecz któż był jej wspólnikiem? Oczywiście - kochanek. Bo kogóż mogła kochać więcej od pana i dla kogo mogłaby zapomnieć o powinnej panu wdzięczności? Państwo prawie nigdzie nie bywacie, a grono waszych przyjaciół jest małe. Jednakże między nimi jest sir George Burnwell. Słyszałem już, że jest on bawidamkiem i lowelasem. A więc to on musiał być tym obutym mężczyzną, który posiada brakujące kamienie. I choć wiedział, że Artur zna jego tajemnicę, mógł się czuć bezpieczny. Chłopiec musiał trzymać język za zębami, by nie kompromitować rodziny. Zdrowy rozum powie panu, co potem przedsięwziąłem. W ubraniu włóczęgi - obdartusa wszedłem do domu Burnwella, zawarłem znajomość ze służącym i dowiedziałem się, że jego pan skaleczył się w głowę ubiegłej nocy. Za sześć szylingów zdobyłem ostateczny dowód kupując parę jego zniszczonych trzewików. Z nimi pojechałem do Streatham i przekonałem się, że doskonale pasują do śladów.

- Widziałem wczoraj jakiegoś obdartusa przed stajnią - powiedział Holder.

- Właśnie. To byłem ja. Widząc, że mam już przestępcę w ręku, wróciłem do domu i przebrałem się. Czekało mnie delikatne zadanie. Chcąc uniknąć skandalu, musiałem zrezygnować z pomocy prawa. Chytry szubrawiec wiedział, że mamy związane ręce. Byłem u niego. Początkowo oczywiście zaparł się w żywe oczy. Ale gdy mu wszystko dokładnie wyłożyłem, spróbował pogróżek i sięgnął po laskę z ołowianą gałką. Wiedziałem jednak, z kim mam do czynienia, i uprzedziłem go przykładając mu pistolet do głowy. Wtedy nabrał rozumu. Powiedziałem, że zapłacimy mu za kamienie po tysiąc funtów za każdy. To dopiero wywołało w nim pierwszy odruch żalu: „O, do licha - jęknął - a ja je spuściłem ryczałtem za sześćset funtów!” Wydostałem w końcu od niego adres nabywcy, obiecując, że nie rozpoczniemy śledztwa. Udałem się do pasera i po długich targach odkupiłem beryle po tysiąc funtów za sztukę. Potem wpadłem do pańskiego syna, powiedziałem mu, że sprawa się wyjaśniła, i koło drugiej w nocy byłem już w łóżku, przyzna pan - po naprawdę pracowitym dniu.

- Dniu, który uchronił Anglię od głośnego skandalu - powiedział bankier wstając. - Trudno mi znaleźć słowa podzięki, ale przekona się pan, że potrafię być wdzięczny. Przewyższył pan wszystko, co o panu mówią. Teraz pobiegnę do mego kochanego syna i przeproszę go za wyrządzoną mu krzywdę. Szczerze martwię się tym, co mi pan powiedział o mej biednej Mary. Czy pan wie, gdzie ona się teraz znajduje?

- Można chyba śmiało powiedzieć, że tam gdzie i sir George Burnwell - odparł Holmes. - I pewne też jest, że niebawem spotka ją kara o wiele cięższa, niż zasłużyła.