DOKTRYNY 19 XII 2011r.

ZERÓWKA 23 I 2012r. (pon.)

NORMALNY 13 II 2012r. 9:00 aula

SOCJALIZM

sociare - łac. łączyć, doprowadzać do współuczestnictwa. Po raz pierwszy termin użyty w latach 20-tych XIXw. w Anglii przez Roberta Owena, socjalisty utopijnego. Termin socjalizm jest jednak różnoznaczny i zawiera w sobie różnorodne idee, czasem o skrajnych elementach.

Głównym problemem socjalisty jest

-dostęp do dóbr materialnych

-sprawiedliwość rozdzielcza

Zagadnienie łączące różne rozumienia socjalizmu:

1. Ustrój sprawiedliwego, równego dostępu do dóbr. Pierwszy raz w myśli politycznej pojawiło się to u Platona.

2. Prymat kwestii materialnych nad kwestiami wolności.

3. Połączenie demokracji politycznej z demokracją społeczną - nie ma prawdziwej demokracji bez sprawiedliwości społecznej.

4. Kolektywizm - konieczność istnienia klas społecznych.

Kiedyś dzielono socjalizm na 2 etapy:

-socjalizm utopijny - niemożliwy do zrealizowania

-socjalizm naukowy (marksizm) - oparty na zdobyczach nauki

Podział ten jest sztuczny, gdyż marksistowski model socjalizmu okazał się również utopią.

Wybitny polski marksista: Andrzej Walicki "Marksizm, czyli skok do królestwa wolności. Dzieje komunistycznej utopii", Leszek Kołakowski.

Relacja pojęć socjalizmu i komunizmu:

dziś komunizm kojarzy się z czasem Lenina i Stalina, a rozróżnienie między tymi pojęciami pojawiło się za panowania tego pierwszego. Wcześniej komunizm był rozumiany w sensie agrarnym, wspólna uprawa roli, od czasów Lenina była to dyktatura partii komunistycznej i leninowskiej.

socjaldemokracja - w II poł. XIXw. oznaczało wszystkich socjalistów związanych z Marksem, a później ( i tak jest do dzisiaj, od XXw.) socjaldemokracja kojarzyła się z kierunkiem odrzucającym leninizm i rewizjonizmem i reformizmem.

Początek myśli socjalistycznej:

Najpierw Tomasz Morus.

Potem XVIII/XIXw. - upadek feudalizmu i rozwój kapitalizmu - pojawił się SOCJALIZM UTOPIJNY.

Claude Auri de san simone - arystokrata francuski, istotnym elementem jego życia był jego służący, który codziennie rano przypominał mu, że stworzony jest do wielkich rzeczy.

autor: "Nowego chrześcijaństwa" i "Katechizmu industrialistów".

Był zwolennikiem idei jednego ładu i jednego rządu i sądził, że wszystko da się ułożyć. Zwracał uwagę na niesprawiedliwość w redystrybucji dóbr i uważał, że epoka, w której żył (Rew.Fr.) to przejście do nowego ustroju industrialnego. Jako pierwszy zauważył, że istnieją wyraźne klasy - klasy wytwórców i klasy bezproduktywne. Nowy świat wg niego miał być oparty na pracy ludzkiej, praca jaka źródło cnót, a najważniejsza miała być praca społecznie użyteczna.

"Każdy dostaje tyle, ile pracy włożył"

Klasa industrialna miała zyskiwać na znaczeniu. Miało też nastąpić zaprzestanie dziedziczenia własności. Rządy miały funkcjonować na podstawie parlamentu 3-izbowego: Izba Twórcza (tworząca prawo), Izba Ocen i Izba Wykonawcza. w społeczeństwie industrialnym nie miałaby być potrzebna władza, a jedynie administracja. Ustrój miał być oparty na bezwzględnej równości, ale wiedział, że lud sam tej równości nie zaprowadzi i że jest to misja inteligencji.

Robert Owen - angielski twórca pojęcia "socjalizmu".

Jadąc pociągiem przepłacił za jabłko, które w innym miejscu kosztowałoby 100x mniej. Stąd pojawiła się teoria falang, bezpośredniej pracy i bezpośredniej wymiany.

Stworzył kierunek kolektywistyczny. Uważał, że możliwe jest stworzenie tzw. falang - przedsiębiorstwa, które na bazie wspólnej własności miały wspólnie pracować, zamieszkiwać w jednym budynku zwanym falansterem, a pracownicy mieli być dobrani wg uzdolnień i realizacji. Przedsiębiorstwa te miały być samowystarczalne. Ludzie mieliby zajmowac się różnymi czynnościami, gdyż człowiek nudzi się wykonując cały czas ta samą pracą.

Początkowo Owen jako zamożny człowiek sam tworzył falangi, one jednak szybko upadały.

Uważa się Owena za twórcę idei spółdzielczości, czyli systemu dla ubogich.

polski zwolennik to Edward Abramowski, Stanisław Wojciechowski (prezydent).

Charles Fourier - tylko zapamiętać nazwisko, socjalista utopijny.

Karol Marks - jeden z najwybitniejszych filozofów, pochodził z rodziny niemieckiej o korzeniach żydowskich. Przywiązywał uwagę nie do idealizmu a do materializmu. Bardzo żywiołowo reagował na niesprawiedliwości kapitalizmu. Autor: "Manifestu Komunistycznego" 1848r., "O pochodzeniu rodziny, własności prywatnej i państwa" (!)

"Manifest Komunistyczny" był to manifest założycielski partii politycznej, która jednak nie zaszarżowała na rynku politycznym.

Cechą gatunku ludzkiego jest zdolność przetwarzania przyrody.

Kładł nacisk na pracę - praca człowieka jest specyficzna, bowiem przekształca przyrodę w sposób twórczy a nie tylko dla zaspokojenia potrzeb biologicznych. Pracujemy nie tylko dlatego, żeby przeżyć fizycznie, a właśnie najlepiej pracujemy wtedy, kiedy jesteśmy oderwani od potrzeb biologicznych.

Praca, która normalnie jest rzeczą jak najbardziej ludzką, w wyniku rozwoju cywilizacji stała się człowiekowi obca. <- alienacja pracy - praca jako przekleństwo człowieka, co wyjątkowo wyraźnie pojawiło się w kapitaliźmie.

Wady kapitalizmu:

- praca stała się towarem sprzedawanym na rynku

- człowiek wytwarzający nie władał produktem swej pracy, gdyż produkt ten był mu odbierany

- im bardziej rośnie wydajność pracy, tym mniej ona jest warta

- fizyczne umęczenie pracą - w wyniku alienacji pracy następuje zafałszowanie stosunków społecznych

- wszystko stało się nienormalne

- stosunki miedzy ludźmi zostały zdominowane przez stosunki materialne, nawet rodzina powstała po to, by chronić własność -> rodzina jako małe przedsiębiorstwo

Aby ludzie ponownie stali się ludźmi należy znieść prywatną własność środków produkcji (to, co służy do produkowania dóbr).

Zwolennik zasady "Każdemu wedle pracy".

Czynnikiem napędowym rozwoju ludzkości miała być walka klas i dlatego wyróżniał 3 rodzaje państwa:

1.niewolnicze

2.feudalne

3.kapitalistyczne

Z tego podziału wyzwalano się bardzo długo

W pewnym momencie robotnicy mieliby uzyskać świadomość klasową i zrozumieją, że kapitaliści żyją z ich wyzysku, a ich płaca nie odpowiada wartości pracy. Kiedy to nastąpi, proletariat przejmie władze, obali kapitalizm i zniesie prywatną własność środków produkcji. Każde społeczeństwo jest zdominowane przez klasę, a prawo to nic innego jak podniesiona do godności ustawy, wola klasy panującej.

Należało także znieść prawo dziedziczenia, zespolić rolnictwo i przemysł oraz prowadzić progresję podatkową. Uważał, że kapitalizm w pewnym momencie wyczerpie możliwości swojego rozwoju i powodem, dla którego to się stanie, będzie nadprodukcja i związany z tym brak zbytu. Dlatego potrzebna będzie gospodarka planowa, aby wyeliminować takie zjawisko.

Rządy proletariatu miały opierać się stworzonej przez niego jednej partii. Miało do tego dojść w drodze rewolucji ogólnoświatowej. Wówczas nie będą potrzebne państwa narodowe - "Robotnicy nie mają ojczyzny". Tu w odróżnieniu od tezy Owena, nie była potrzebna interwencja intelektualistów, gdyż do zmian dojrzeje sam proletariat.

Międzynarodowe Stowarzyszenie Robotników - 1864r., podkreślany był ponadnarodowy charakter. Problem jednak polegał na tym, że w 1871r. istniała w Paryżu komuna paryska. Opium dla ludu - OGARNĄC CO TO , Komuna paryska została jednak stłumiona. Był to wielki cios dla ruchu robotniczego. Dlatego też

zaczął się rozwijać rewizjonizm.

POCZYTAĆ O ENGELSIE - rodzina i państwo

REWIZJONIZM - później utożsamiany z socjaldemokracją, oznacza przejrzenie poglądów Marksa i sprawdzenie, czy jego poglądy były nadal aktualne w latach 80-tych.

w II poł. XIXw. zdecydowanie zaczęła się oprawiać sytuacja klasy robotniczej w wyniku rozwoju kapitalizmu - robotnicy zaczęli więcej zarabiać, pojawiała się kwestia ustawodawstwa socjalnego, a robotnicy otrzymali emerytury i prawa wyborcze (np. w Niemczech). Pojawiła się też wspólna własność - robotnicy inwestowali w akcje firmy, w której pracowali, czyli po części stawali się kapitalistami. Rozwinął się ruch spółdzielczy.

Pojawił się wniosek - należy dążyć do socjalizmu, ale najważniejsza jest stopniowa walka o reformy w ramach istniejącego systemu kapitalistycznego. Rewizjoniści uważali jednak nadal poglądy Marksa za prawidłowe. Marksowskie idee państwa odrzuciły całkiem dopiero w latach 70-tych XXw.

Edward Bernstein - autor: "Zasad socjalizmu i zasad socjalnej demokracji" -> "Cel jest niczym, ruch jest wszystkim!"

Odrzucił pojęcie dyktatury proletariatu i rewolucji jako sposobu osiągnięcia celu. Uważał, że dyktatura proletariatu to będzie zwykły slogan albo likwidacja demokracji.

Uważał, że dyktatura klasowa to przejaw niższej kultury. Należy więc dążyć do objęcia władzy przez wykorzystywanie zdobyczy kapitalizmu i powoli.

Wiktor Adler - Austriak

"NOWA LEWICA"

Tony Blair

Gerhard Schreder

Znaczący wpływ socjaldemokracji na ucywilizowanie ruchu robotniczego.

Szwedzka, Brytyjska partia komunistyczna nie uznawały nigdy Marksa za ideologa.

(Marks uważał, że nie można wprowadzić w Rosji socjalizmu, gdyż nie było tam kapitalizmu)

ANARCHIZM W SOCJALIŹMIE

- zniesienie państwa - państwo jako źródło zła w życiu społecznym

- fenomenem władzy i państwa jest przemoc

- państwo jest niepotrzebne, likwidacja miała nastąpić w sposób szybki, nagły i konsekwentny

William Godwin - I poł. XIXw. uważał, że należy znieść karę śmierci i system kar w ogóle i że należy to zastąpić systemem wychowawczym. Kwestionował sensowność instytucji małżeństwa.

II poł XIXw. - pojawiły się różne rodzaje anarchizmu:

1. anarchoindywidualizm - Pierre Proudhon - krytyka państwa, bycie rządzonym to bycie obserwowanym, szpiegowanym i podporządkowanym ustawom, cenzurowanym. Władza wynika z własności, a własność to kradzież - najczęściej wielka własność to skutek użycia siły. Każdy człowiek powinien pracować sam na własną rękę.

i wymieniać się usługami w sposób bezgotówkowy, pieniądz bowiem fałszuje wymianę. Każdy powinien mieć tylko niewielką własność.

2. anarchokolektywizm - Michaił Pakunin - krytyka Marksa, nie może istnieć żadne państwo, bo nawet państwo robotnicze będzie aparatem przymusu, dlatego państwo należy zburzyć podsycając nienawiść do państwa poprzez terror. Produkcja kolektywna, grupy rozdzielcze pracy.

3. anarchokomunizm - ks. Piotr Propotkin - człowieka nie charakteryzuje walka o byt, ale wzajemna pomoc, rozwój ludzkości doprowadzi do wystąpienia mas ludowych, a wtedy zawali się państwo i powstaną kolektywne wspólnoty.

4. anarchosyndykalizm - Georg Sorel - państwo należy zniszczyć, ale w zamian tego powstaną SYNDYKATY - związki zawodowe o roli administracyjnej, pogląd najbardziej realny.

anarchizm doprowadził do tego, że doszło do wzrostu terroru.