Wychowanie w Atenach (Notatka z książki Stanisław Kot - Historia wychowania)

- W Atenach nie spotykamy szkół publicznych, ani nauczycieli utrzymywanych przez państwo. Nauczał kto chciał i ci, do których rodzice mieli zaufanie.

- Dzieci niewolników musiały ograniczyć się do nauki w szkołach elementarych (konieczność nauki czytania). Bogatsi mogli pozwolić sobie na szerszy zakres uczenia się.

- Diametralnie różnie niż w Sparcie, Ateńczycy wpajali młodzieży odwagę poprzez łagdne i delikatne postępowanie.

- Wyróżniamy trzy okresy w wychowaniu obywatela ateńskiego: I. lata dzieciństwa spędzone w rodzinie, II. lata szkole spędzone u dowolnie wybranych mistrzów, III. okres efebii - ujęty przez organizację państwa.

- Niemowlę pod odkarmieniu przez matkę przechodziło pod opiekę niańki, która otaczała je mnóstwem zabawek (grzechotki, lalki, wózki, domki, konie, obręcze, smoki). Piastunki bawiły je pieśniami, legendami mitologicznymi, bajkami o wilkach, powiastkami ludowymi.

- Mężczyzna mało interesował się dzieckiem. Skupiony na życiu publicznym i spotkaniach towarzyszkich poza domem.

- Około 7 roku życia chłopiec szedł do szkoły. Odtąd, do 18 roku życia przechodził pod nadzór pedagoga (Pedagog nie był jednak nauczycielem zgodnym z dzisiejszym słowa tego znaczeniu - słowo 'pedagog' (grec. pais - chłopiec, ago - prowadzę ), oznacza w dosłownym tłumaczeniu - ten, co prowadzi chłopca). Pedagogikiem był zaufany niewolnik - uczył zachowania przy stole i na ulicy. jego głównym obowiązkiem było prowadzić chłopca do szkoły, niosąc jego książki, tabliczkę i lutnię.

- Pierwszych lat siedem wypełniało wykształcenie tzw. muzyczne. Udzielał go nauczyciel elementarny, zwany grammatistes, wraz z lutnistą. Nauka nie odbywała się gromadnie, ale indywidualnie: nauczyciel zajmował się przez określony czas tylko jednym wychowańcem.

Naukę zaczynał gramatysta od alfabetu. Najpierw wyuczał nazw liter, później pokazywał ich kształty. Poznawszy biegle alfabet uczeń przystępował do sylabizowania. Po czytaniu przychodziła kolej na pisanie, którego uczono się oddzielnie na tabliczce powleczonej woskiem, pozwalającej po napisaniu odwrotną stroną rylca zacierać rowki z literami. (nauka powyższego trwała 3 lata).

Najważniejszym zadaniem było tu jednak wyuczyć się biegle tabliczki mnożeniam którą mistrz recytował, a uczeń na pamięć powtarzał.

- Około 10 roku życia gramatysta przechodził do lektury poetów. Celem tego kształcenia poetyckiego było kształcenie moralne i wpajanie cnotliwości. Chętnie korzystała szkoła ateńska z liryków, zwłaszcza gnomicznych (Focylides, Solon, Teognis), którzy w swych wierszach podawali zasady praktyczne - jak żyć z bliźnimi, uwagi o niesprawiedliwości ludzkiej, wezwanie do ostrożności i roztropności oraz przestrogi przed gorzkimi doświadczeniami życia.

- Chłopców, którzy przystępowali już do czytania poezji, lutnista zaczynał kształcić w muzyce. Nauczyciel przygrywał melodię na siedmiostrunnej lutni, uczeń ją powtarzał, dopóki nie doszedł do biegłości. Wykształcenie muzyczne przyczynaiło się do budzenia szlachetnych uczuć, do łagodzenia namiętności i dawało wychowańcom możność przyjemnego i estetycznego urozmaicania sobie chwili.

- Około 14 roku życia uczeń przechodził do rąk pedotriby - nauczyciela gimnastyki. Miejscem ich ćwiczeń gimnastycznych była palestra - rodzaj boiska ogrodzonego lub obmurowanego. Pod nadzorem pedotriby młodzież oddawał się zabawie w obręcz, grze w piłkę oraz ćwiczeniom pentathlonu-(grupy chłopców natarwszy się olwią i posypawszy piaskiem stawały do różnych zawodów).

- Po klęsce pod Cheroiną (338 r.) uznano konieczność efebii państwowej dla ratowania niepodległości. Efebem musiał być każdy ateńczyk w wieku 18-20 lat. Młodzieniec rozpoczynający efebię, składał przy otrzymywaniu broni znamienną przysięgę w świątyni "Nie zniesławię tego poświęconego oręża - nie opuszczę towarzystwa w bitwie - walczyć będę czy sam czy z drugim za moich bogów i za moje ognisko domowe - nie zostawię ojczyzny zmniejszonej, lecz większą i silniejszą aniżeli ją obejmowałem - wypełnię rozkazy, które mi wyda roztropność zwierzchników - posłuszny będe prawom obowiązującym i tym, które lud zgodnie postanowił - nie dopuszczę, by ktokolwiek prawa te chciał obalać lub im się sprzeciwiać, lecz sam czy z innymi stanę do walki w ich obronie - szanować będę religię swoich ojców - na świadków biorę Aglaurę, Enyalosa, Aresa, Zeusa, Tallonę, Auxonę, hegemona".

Po teh przysiędze wchodził efeb w życie publiczne, stawał się własnością państwa. Pierwszy rok efebii upływał na wprawianiu się bronią (łuk, dzisa, dysk) i odbywaniu honorowej straży. Drugi zaś to marsze i obozowalnie w polu pod kierownictwem sofronistów. Przeszedwszy okres efebii młody ateńczyk stawał się prawnym obywatelem państwa.