9Cci B9ga+z+stosunk F3w JEUBPMSN7FH3IGIQLXKQBK6JAND6GYSLTCPZX4Y

MIĘDZYNARODOWE STOSUNKI GOSPODARCZE = EKONOMIA MIĘDZYNARODOWA


Międzynarodowe stosunki ekonomiczne (gospodarcze) – stosunki nawiązywane pomiędzy podmiotami gospodarczymi odrębnych gospodarstw narodowych indywidualnych krajów, korporacji, ugrupowań regionalnych, a nawet w ramach gospodarki światowej jako całości. Obejmują całość zagadnień gospodarczych, skomplikowanej struktury wzajemnych powiązań, w zakresie produkcji, handlu, wymiany know-how, wiedzy naukowej, obrotu pieniądzem gotówkowym i bezgotówkowym, wspólną walutą a nawet zarządzaniem zasobami ludzkimi.

Międzynarodowe stosunki gospodarcze nie są tożsame z określeniem handel zagraniczny (jest on tylko częścią tej dziedziny)


Międzynarodowe stosunki gospodarcze to stosunki ekonomiczne nawiązywane pomiędzy podmiotami gospodarczymi różnych odrębnych gospodarstw narodowych oraz w ramach gospodarki światowej jako całości.


W skład międzynarodowych Stosunków Gospodarczych wchodzą takie grupy zjawisk gospodarczych czy ekonomicznych jak chociażby:


MIĘDZYNARODOWA WYMIANA TOWARÓW I USŁUG (potocznie; handel zagraniczny)


Odpowiada na pytanie: w czym powinien specjalizować się kraj, w jakiej grupie towarów czy usług, aby mieć szanse konkurencyjne na rynkach zagranicznych?

Nie można być dobrym we wszystkim, lepiej specjalizować się w kilku grupach towarowych, zdynamizować wielkość produkcji, zmniejszyć tym samym koszt jednostkowy i obniżyć cenę. Takie postępowanie pozwoli na uzyskanie uprzywilejowanej, konkurencyjnej pozycji na rynkach międzynarodowych. Za takie działania są odpowiedzialne teorie ekonomiczne (naukowe) ściśle skorelowane z polityką zagraniczną.

Należy wspomnieć o barierach wewnętrznych i trudnościach zewnętrznych.

Omówimy trzy trendy w handlu zagranicznym:

Dlatego musiały powstawać teorie naukowe, na których opierał się handel międzynarodowy. Mimo, że istniały instytucje międzynarodowe, to i tak preferowały one kraje wysokorozwinięte.


Runda Kennedyego, Tokijska, Urugwajska, te trzy konferencje zdecydowały o uprzywilejowanej pozycji krajów wysokorozwiniętych.

MIGRACJA KAPITAŁÓW


Na stopień migracji kapitałów wpływa wizerunek danego kraju. Odbywa się ona w formie kredytów.


Pomiędzy Handlem Zagranicznym i Migracją kapitałów zachodzi ścisły związek: czy danemu krajowi opłaca się eksport towarów, czy eksport kapitału? O tym decyduje sytuacja kursu pieniądza krajowego do kursu waluty zagranicznej.


Jeżeli kurs pieniądza krajowego do waluty zagranicznej jest niski, to przedkładamy eksport towarów, nad inwestycje kapitałowe. Gdy poziom cen waluty spada lepiej inwestować kapitałowo


GOSPODARKA ŚWIATOWA

Między krajami wysokorozwiniętymi i peryferyjnymi ciągle utrzymuje się olbrzymia rozbieżność. Stale się ona powiększa.

Biorąc pod uwagę status bogactwa można podzielić świat następująco:


Czynniki zewnętrzne i wewnętrzne powodują, że ładu gospodarczego tymczasem osiągnąć się nie da, dlatego kraje stanowiące CENTRA wybrały opcje uregulowania spraw związanych z własnymi regionami a problemy ogólnoświatowe zostały odroczone w czasie.

Podział na północ – południe, wschód – zachód jest nieuzasadniony.

Przesunięcia peryferia – semiperyferia, semiperyferia – centra, a nawet peryferia – centra są możliwe ale trudne, zdecydowanie łatwiej utracić zajmowaną pozycję. Krajem który przeszedł drogę od pozycji peryferium do centrum jest Japonia. Obecnie jest to druga po USA gospodarcza potęga świata, w niektórych branżach ma pozycję nawet mocniejszą niż USA. Japoński cud gospodarczy to ogromna przewaga nakładów na produkcję eksportową nad nakładami na zbrojenia. 15 krajów UE nie jest w stanie pojedynczo konkurować z gospodarką japońską i USA, oddzielnie te kraje zaliczać należy do krajów semiperyferyjnych.

Według przewidywań gospodarka krajów Azji płd-wschodniej zajmie w I dekadzie XXI wieku pozycję dominującą w gospodarce światowej dzięki najtańszej sile roboczej i najnowocześniejszej technologii. Nawet w Polsce, kraju o niskich w porównaniu z Europą zachodnią czy USA płacach i tak są one wyższe od płac azjatyckich o 40%. Europa środkowa po zmianach w latach 90 przeszła do krajów semiperyferyjnych.

Należy podkreślić, że podział na centra, semiperyferia i peryferia to podział przebiegający wg kryteriów gospodarczych, nie politycznych.

MIĘDZYNARODOWA INTEGRACJA GOSPODARCZA


Rywalizacja między trzema głównymi kręgami koncentrycznymi (peryf, semi i centra) doprowadziła do międzynarodowej integracji gospodarczej.

Zauważamy tu, że regionalizm (integracja regionalna) zdominował procesy globalne. Na każdym kontynencie dochodzi do integrowania się gospodarek w jedną wspólną całość, aby osiągnąć rezultaty na płaszczyźnie wymiany gospodarczej, kapitałowej, postępu technologicznego i zdobyć odpowiednią pozycję konkurencyjną do najgroźniejszych rywali na świecie.

Proces takiej integracji został zapoczątkowany w Europie bezpośrednio po II wojnie światowej, współpracą Francji i Niemiec.


Formy integracji : 1) Strefa wolnego handlu, 2) unia celna, 3) wspólny rynek, 4) unia gospodarcza i walutowa, 5) unia totalna (całkowita).

Unia Europejska zatrzymała się na gospodarce walutowej (unii walutowej i gospodarczej)

Trafność koncepcji naukowych i opartych na programach musi potwierdzić praktykę. W tradycyjnym ujęciu integracji gospod. przypisywano rolę siły motorycznej działającej na zasadzie ucieczki naprzód lub zazębiających się warunków rozwojowych, które przyspieszały rozwój integracji. Każdy ruch naprzód będzie pociągał za sobą następne, a integracja będzie musiała posunąć się w jego kierunku aby nie utracić tego co zostało osiągnięte. W wyniku uzależnienia się od partnerów wzrastała wiarygodność każdego przebiegu integracyjnego. W strategii powstania integracji sugerowano, że każda jej forma wpływać będzie na wywyższanie sprawiedliwości i pogłębianie międzynarodowego potencjału pracy, zapewni spokój polityczny, kształtujący się ład i porządek na rynku światowym. Jest to proces nieodwracalny, wpływający na to rozwój gospodarczy świata oraz współzależności państw dążących do współpracy, wysoko rozwiniętych i rozwijających się. Chociaż z punktu widzenia możliwej do osiągnięcia efektywności w skali globalnej zauważono, że bardziej skuteczna stała się integracja regionalna. Zauważono, że dominuje ona w Europie, Ameryce Płn. oraz na kontynencie azjatyckim. Jednakże najwięcej materiału empirycznego dostarczyły informacje i związki makroekonomiczne, które zaowocowały w Europie, bo właśnie tam sposób scalania i łączenia krajów posuwa się najszybciej, co potwierdza EURO i obietnice przyjmowania do obecnych ugrupowań kolejnych krajów.

strefa wolnego handlu – likwidacja ceł i ograniczeń w handlu pomiędzy określonymi krajami (przykłady CEFTA, EFTA, NAFTA, Chiński obszar gospodarczy)

unia celna – sprzyja rozwojowi handlu i ogranicza rozbój w handlu z krajami trzecimi.

wspólny rynek – zapewnia on zawieszanie ceł na wzajemnych obrotach, wprowadzenie wspólnej taryfy ceł z krajami trzecimi oraz swobodę przepływu kapitału i siły roboczej w obrębie ugrupowania. Jego mechanizmem pozostaje wolna konkurencja, optymalna alokacja siły roboczej, rozwój produkcji na szerszą skalę, nowoczesny rozwój techniczny.

unia walutowa – obejmuje poza strefą wolnego handlu, wolnym rynkiem, unie celną, koordynację polityki walutowej prowadzonej przez kraje członkowskie. W zakres koordynacji wchodzi rozpiętość kursów walutowych, tworzenie rezerw walutowych oraz przymiarka do jednolitej waluty międzynarodowej. Jeżeli na obszarze integrujących się państw zostaną spełnione w/w warunki najmniejsze dziedziny polityki gospodarczej zostaną objęte skoordynowaną polityką a władze ekonomiczne sprawują organy ponad narodowe i wtedy mówi się o następnej formie integracji

unia ekonomiczna – utrwaleniem procesu integracji jest unia polityczna (totalna, całkowita) i oznacza koordynację polityki wewnętrznej i zagranicznej krajów wchodzących w ugrupowanie.


EUROPA Obecnie mamy trzy europejskie ugrupowania wspólnotowe:


AMERYKA PÓŁNOCNA:


AZJA:

Japonia przystąpiła do integracji z krajami tygrysimi (Malezja, Tajwan, Korea, Birma, Chiny). Z powodu zbliżonych tradycji kulturowych, mentalności i nadzwyczajnej pracowitości dało to asumpt do niezwykle dynamicznego rozwoju gospodarek tych państw. Tworzą one nast. związki gospodarcze:

ASEAN, APEC CHOG dążą wyłącznie do poszerzania wzajemnej wymiany bez pogłębiania związków.


NURTY INTEGRACJI na bazie których odbywały się procesy łączenia:

Federalizm - główną tezą była zasada czy doktryna przewagi aspektów politycznych nad gospodarczymi. Do integracji należało przystępować gdy w danym kraju zauważono niebezpieczeństwo polityczne (najczęściej przed wojną i po wojnie)

Funkcjonalizm - (Haass, Deutch, Mitrane) koncepcje; uważali oni, że z federalizmem trzeba skończyć. W sytuacji normalnej, czyli gdy nie ma żadnych zagrożeń powinny przeważać aspekty gospodarcze nad politycznymi. Do integracji powinny przystępować kraje z racji korzyści ekonomicznych. Zbyt dużo swobody w płaszczyźnie ekonomicznej nieuregulo-wanej aspektami politycznymi i prawnymi może zakończyć się klęską integracyjną. Funkcjonalizm nie jest możliwy bez powołania instytucji, która oceniać będzie parametry integrujących się gospodarek, patrząc na nie obiektywnie, a więc instytucji ponad narodowych np. komisji międzynarodowych.

Neofunkcjonalizm – połączył najlepsze cechy federalizmu i funkcjonalizmu, wzbogacony o te informacje i doświadczenia, że integrować się i scalać mogą poszczególne gospodarki, rozpoczynając od pojedynczych przedsiębiorstw czy sektorów branż, kiedy czuwa nad nim odpowiednia instytucja międzynarodowa. Nie jest natomiast możliwe połączenie dwóch odmiennych gospodarek w jedną całość we wszystkich zagadnieniach czy płaszczyznach. Koncepcja ta zakłada również że w aspekcie integracji gospodarczej akcenty polityczne okazują się korzystne.


Regionalizm Inną koncepcją ważną dla Europy była koncepcja regionalizmu, która wyrosła z założenia, które opracował Caudenhoff (proces ponadeuropejski). Jeżeli Europa nie przystąpi do natychmiastowej integracji w ramach regionalizmu to stanie się peryferiami albo USA albo utworzonego w 1922r bloku wschodniego.


UNIA EUROPEJSKA

EUROPA – pierwsza przystąpiła do pionierskiego procesu integracji gospodarczej dla sprostania narastającej konkurencji ze strony gospodarki amerykańskiej i japońskiej.

Integracja europejska to proces scalania państw w jedną wspólną całość, gospodarczą i polityczną.

Unia Europejska to wynik prac prowadzonych od 1950 roku przez przywódców Europy wspólnotowej. Stanowi najbardziej zaawansowaną organizację integracji wielosektorowej, której powołaniem jest działanie zarówno na polu gospodarczym, społecznym i politycznym, jak i w dziedzinie praw człowieka i stosunków zagranicznych piętnastu krajów, które są jej członkami.

Traktat Paryski ustanawiający w 1951 roku Europejską Wspólnotę Węgla i Stali, a następnie Rzymski, powołujący do życia w 1957 roku Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Europejską Wspólnotę Energii Atomowej, zmodyfikowane w 1986 roku przez Jednolity Akt Europejski i w 1992 przez Traktat o Unii uchwalony w Maastricht, są konstytucyjnym fundamentem tego organizmu, wiążącego państwa członkowskie więzami prawnymi wykraczającymi poza zwykłe stosunki wynikające z umów między suwerennymi państwami. Unia Europejska sama tworzy prawodawstwo, któremu bezpośrednio podlegają obywatele europejscy oraz specyficzne prawa służące ich dobru.

Rozmach konstrukcji wspólnotowej przyniósł już efekty w postaci jej rozszerzenia na początku 1995 roku o Austrię, Finlandię i Szwecję. Upadek Muru Berlińskiego i zjednoczenie Niemiec oraz demokratyzacja krajów Europy Środkowej i Wschodniej przekształciły strukturę polityczną kontynentu. Piętnastka wkroczyła na drogę pogłębiania Unii i zapowiada nowe rozszerzenia, które powinny iść w parze z jej umocnieniem. Wg traktatu z Maastricht kraje należące do ugrupowania muszą się pospieszyć z reformami gospodarczymi, bo najpóźniej w 1997 a krytycznym 1999 ma nastąpić wprowadzenie wspólnej europejskiej waluty; EURO. Udało się dopiero w roku 99.

W 1991 zostały ustalone kryteria konwergencji dotyczące deficytu budżetowego, PKB, kursu walutowego, inflacji i stopnia rozbieżności, biorąc pod uwagę 3 najbardziej rozwinięte gospodarki. Ustalono, że jeśli któryś kraj nie będzie spełniał tych kryteriów to nie będzie mógł być przyjęty do wspólnego rynku walutowego. W tamtym momencie tylko Luksemburg spełniał wymogi, bliskie były Niemcy. Postanowienia traktatu kończą się w 1993, wówczas Wspólnoty Europejskie zmieniają nazwę na UNIA EUROPEJSKA.

Bankiem emitującym EURO jest Bank Centralny mający siedzibę we Frankfurcie nad Menem.

TRAKTAT AMSTERDAMSKI – z powodu wielu istniejących niedociągnięć uznano na nim że konieczne jest wprowadzenia reform politycznych. Miały one na celu min.: walkę z korupcją, przestępczością, handlem narkotykami, napływem obcokrajowców i łamaniem praw człowieka.


INSTYTUCJE UE:

Rada Europejska – najważniejszy organ określający kierunki polityczne, tworzą je przywódcy krajów; spotykają się dwa lub trzy razy w roku;

Rada Europy jest to organ decyzyjny UE, składa się z przedstawicieli wszystkich państw członkowskich, po jednym na szczeblu ministerialnym. Podejmuje decyzje w oparciu o propozycje przedkładanie jej prac komisji po konsultacji z parlamentem. Decyzje zapadają w trzech procedurach głosowania:

Problem jednomyślności w związku z przyjmowaniem nowych członków poruszany był na ostatnim spotkaniu w Nicei, zauważono że utrudnia sprawę pogłębiania i poszerzania unii, stojąc w sprzeczności z ideą integracji europejskiej.

Komisja Europejska – organ wykonawczy (główny). Składa się z przewodniczącego i z komisarzy wybieranych na 5 lat. Nadzoruje oraz przestrzega traktatów, przygotowuje projekty aktów prawnych i zapewnia ich realizację.

Parlament Europejski liczy 626 posłów wybieranych na 5 lat w powszechnych wyborach. Sesje plenarne odbywają się w Strassburgu. Pracami Parlamentu kieruje 14 wice prezydentów i prezydent na zasadzie rotacji przechodzi na prezydenta z jednego kraju na inny kraj. Zatwierdza on budżet UE, kontroluje pracę komisji, podejmuje inicjatywy ustawodawcze, zatwierdza przystąpienie do unii, decyduje o umowach handlowych z krajami trzecimi, ma prawo do rozwiązania komisji.

Europejski Bank Światowy (Frankfurt), który zajmuje się emisją Euro, który ma być wspólną walutą europejską od 2003r.

Europejski Trybunał Sprawiedliwości powstał w 1952, jest to najwyższy organ sądowy w Unii. Składa się na niego 15 członków z każdego kraju po jednym: 1 centralny, 7 rzeczników generalnych, oraz z 8 adwokatów. Obszarem działania jest przestrzeganie prawa wspólnoty, dostosowywanie i rozwój praw w procesie integracyjnym. Rozpatruje również skargi komisji na każde państwo członkowskie, skargi wzajemne państw członkowskich, skargi osób fizycznych na działalność wspólnoty. Czuwa nad badaniem wydatków każdej instytucji wspólnotowej.

Trybunał Rewidentów Księgowych –

Komitet Regionów – powołany w 1994 w celu dofinansowywania działań na rzecz likwidacji dysproporcji w rozwoju poszczególnych regionów, nadrobienia zaległości w nowoczesnej technologii, technice i infrastrukturze, W tym celu może udzielać specjalnych długoterminowych pożyczek bądź kredytów.


INFLACJA, BEZROBOCIE, ZADŁUŻENIE MIĘDZYNARODOWE


Zadłużenie międzynarodowe wynika z ujemnego bilansu w wymianie towarowej i złym inwestycjom kapitałowym. Na zadłużenie międzynarodowe wpływa również kurs waluty w której zadłużony jest dany kraj. W miarę wzrostu kursu tej waluty rośnie zadłużenie.


TEORETYCZNE ASPEKTY PRZEPŁYWÓW KAPITAŁU


WYMIANA TOWARÓW I USŁUG

Gospodarka towarowo pieniężna każdego kraju opiera się na prawidłowościach ekonomicznych, które w obrębie jednego rynku uzależnione są od powszechnego i popularnego prawa popytu i podaży. W przypadku przekroczenia granicy istnieje możliwość naruszenia prawa popytu i podaży, a w wielu okolicznościach cały mechanizm funkcjonowania rynku może się opierać na zupełnie innych przesłankach i zasadach.


W gospodarce światowej też istnieją zasady wymiany ale o innych podstawach. Generalną przesłanką i zasadą wymiany towarów między odrębnymi gospodarkami narodowymi jest zasada, że dany kraj powinien specjalizować się w tej grupie towarów czy usług, w której posiada względną przewagę nad swoim konkurentem. Wtedy ma szansę zdobycia przewagi konkurencyjnej, przewagi na rynku ponadnarodowym i gwarancję, że jego towar będzie sprzedawany, bo będzie miał na rynku międzynarodowym niższą cenę. Dany kraj nie może specjalizować się w każdej grupie towarowej, jest to niemożliwe.

Teoria kosztów komparatywnych Główną zasadą z której wynika powyższe twierdzenie jest teoria kosztów komparatywnych (względnych) stworzona przez Dawida Ricardo i rozwinięta przez Milla. Odpowiada na bardzo kontrowersyjne zagadnienie, kto? ile? gdzie? i po jakiej cenie? powinien produkować. Twórcą tej teorii był David Ricardo. Z teorii Ricarda wynikało, że współpracować ze sobą powinny tylko gospodarki o zbliżonym poziomie gospodarczym. Mill podważył teorię Ricarda, bo wymiany i specjalizacji dokonuje się między krajami wysoko i nisko wyspecjalizowanymi. Mill wyjaśnił, że kraje powinny specjalizować się w tym w czym istnieje możliwość powstania wspólnej przewagi w stosunku do kraju trzeciego. Uzupełnieniem teorii kosztów komparatywnych jest rozwinięta w późniejszym okresie teoria neoczynnikowa i neotechnologiczna. Teoria kosztów komparatywnych wyjaśnia, że wymiana między dwoma krajami będzie korzystna również wtedy gdy dwa kraje znajdują się na różnym poziomie rozwoju i jeden z nich posiada przewagę nad drugim w wydajności pracy przy wytwarzaniu wszystkich dóbr.

Przykład liczbowy:
Dwa kraje A i B posiadają jednakowe rozmiary zatrudnienia. W każdym kraju 2/5 zatrudnionych zajmuje się produkcją wina, a 3/5  produkcją płótna.

Wydajność w obu krajach:

A: 200 litrów wina  albo 100 metrów płótna
B: 160 litrów wina albo 40 metrów płótna

(Jeżeli wszyscy zatrudnieni w danym kraju zajmą się produkcją wina to w przypadku kraju A w ciągu roku wyprodukują 200 litrów wina. itd)

W izolacji przy przyjętych założeniach kraje wyprodukują:

A: 80 litrów wina  i 60 metrów płótna,
B: 64 litrów wina  i 24 metrów płótna.

Suma produkcji obydwu krajów:
A+B 144 litrów wina i 84 metry płótna,

W sytuacji gdy kraje specjalizowałyby się według kosztów komparatywnych, (A produkuje tylko płótno, B produkuje tylko wino), produkcja wyniosłaby:

A+B 160 litrów wina i 100 metrów płótna.

Różnica będąca korzyścią z międzynarodowego podziału pracy wynosi:  16 litrów wina  i 16 metrów płótna.


W miarę upływu czasu teoria kosztów komparatywnych ulegała ewolucji a niektóre jej założenia poddane zostały ostrej krytyce. Reprezentantami tej krytyki byli przedstawiciele szkół neoklasycznych, którzy uważali, że omawianie powyższych przykładów wyłącznie na dwóch krajach może budzić pewne zastrzeżenia, dlatego ich teorie rozwinęły się w dwóch kierunkach:

Teoria kosztów realnych reprezentowali Harrod i Marshall oraz profesor Viener, którzy akcentowali realne koszty zastosowania różnych czynników produkcji, byli więc twórcami teorii kosztów realnych.

Podstawowe twierdzenie teorii kosztów realnych głosi, że możliwości korzystnej specjalizacji istnieją wtedy, gdy występują względne różnice realnie występujących kosztów zastosowania takich czynników produkcji jak kapitał, ziemia i praca. Odzwierciedleniem tych elementów jest kształtowanie się ich ceny. Ceną kapitału są stopy procentowe, pracy - płaca i ziemi – renta gruntowa.


Teoria kosztów względnych (alternatywnych) reprezentowała szkołę matematyczną i opierała się na tzw. równowadze ogólnej. Za główną tezę przyjęto koszty alternatywne. Główni zwolennicy to Parett i Haberler. W teorii kosztów komparatywnych konieczne jest dokonywanie określonych wyrzeczeń na rzecz drugiego kraju. Bardzo krytycznie do jednego z elementów makroekonomicznych – pracy, podchodzi Haberler. Twierdzi on, że w stosunkach międzynarodowych element ten powinno się wyrzucić. Motywuje to tym, że nie ma uniwersalnego czynnika wytwórczego w postaci pracy ogólnoludzkiej, a występuje różnorodność czynników, w których pracy nie można sprowadzić do wspólnego mianownika. Dlatego wprowadza się tzw. koszt alternatywny związany z podjęciem międzynarodowej specjalizacji i konieczność rezygnacji z produkcji określonego dobra, które w trakcie wymiany jest przedmiotem importu. Zgodnie z tą teorią potrzeba handlu międzynarodowego istnieje w sytuacji zróżnicowania kosztów alternatywnych. Każdy kraj powinien specjalizować się w tych dziedzinach, w których ma względną przewagę, tzn. kiedy koszty alternatywne są relatywnie niskie.


Teoria obfitych zasobów HOS zrodziła się z teorii kosztów względnych. Jest ona zasługą trzech ekonomistów: Hecksher, Ohlin i Samuelson. Największy wkład wniósł w nią Samuelson, w skrócie nazywa się ją teorią HOS, o pierwszych liter nazwisk jej twórców. Jej początki sięgają I kryzysu energetycznego. Teoria HOS: Kraj obficie wyposażony w kapitał powinien eksportować produkty kapitałochłonne, kraj zasobny w pracę powinien inwestować w produkty pracochłonne.


Przeciwnicy twierdzą, że jest to teoria “chaosu”, zakłada działanie rynków międzynarodowych współpracujących krajów wg schematu wolnej konkurencji i nie uwzględnia wszystkich przeszkód dla międzynarodowych przepływów produktów.

Można stwierdzić, że prosta i przekonująca zasada obfitych zasobów głosi, że jeżeli krajowe czynniki wytwórcze nie przekraczają granic, to dany kraj znajduje się w bardzo złej kondycji gospodarczej i musi poczynić określone i skuteczne posunięcia wewnętrzne i zewnętrzne aby określoną grupę towarów zacząć wytwarzać taniej.


Na podstawie teorii HOS powstały współczesne teorie wymiany międzynarodowej, które funkcjonują do dziś:

TEORIA WOBEC PRAKTYKI: w tej grupie wyróżniamy:

teoria neoczynnikowa (w niej sformułowano trzy teorie neoczynnikowe)


    1. pierwsza traktuje zasoby naturalne jako trzeci obok kapitału i technologii niezależny czynnik wytwórczy

    2. druga przy pominięciu zasobów naturalnych uwzględnia tylko pracę i kapitał

    3. trzecia to teoria syntetyczna, która traktuje zasoby naturalne jako czynnik niezależny, czyli traktuje wszystkie elementy niejednorodnie

teoria neotechnologiczna

Wspólną cechą jest eksponowanie postępu technicznego jako najważniejszego czynnika warunkującego specjalizację a przez to i wymianę międzynarodową. W tej grupie na podkreślenie zasługują:

teoria korzyści ze skali produkcji i zbytu.

teoria luki technologicznej

teoria cyklu życia produktu

teorie popytowo – podażowe – poprzednie teorie miały wady, luki i niedociągnięcia, dlatego zauważa się coraz większe znaczenie nowych teorii, które określa się mianem teorii popytowo – podażowych. Za ich realizację odpowiadają specjaliści marketingowcy. Wyróżniamy wśród nich:

teoria handlu wewnątrz gałęziowego

teoria przewagi z tytułu dysponowanych produktów ale w określonym czasie.


TEORIA POPYTOWO – PODAŻOWA nowa teoria, która różni się ona od innych teorii związanych z wymianą towarów i usług, gdyż nie wynika wyłącznie z mechanizmu rynkowego, lecz konkurencji ponadnarodowej związanej z funkcjonowaniem przedsiębiorstw ponadnarodowych. Zadaniem takiego przedsiębiorstwa jest bowiem ustalenie takiej strategii, aby handel zagraniczny czyli obrót towarowy i usługowy dynamizował się w zależności od czynników wewnętrznych i zewnętrznych. Dla większości krajów głównym czynnikiem rozwojowym jest wpływ elementów zewnętrznych, gdyż one warunkują prawidłowy rozwój danego kraju. Są uzależnione od otoczenia, np. kredyty, wpływ nowoczesnych technologii, migracja ludności, turystyka międzynarodowa, aspekty ekologiczne.

Teoria musi być powiązana z praktyką. Na płaszczyźnie obrotów towarowych reguluje tę zależność prawo popytu i podaży. W ramach gospodarki światowej kształtowanie się jej ceny w aspektach międzynarodowych i przepływy towarów z jednego do drugiego regionu. Wygrywają konkurencyjnie te regiony, w których prawidłowość i konkurencyjność danych towarów jest wyższa.

Zupełnie inny mechanizm występuje na płaszczyźnie przepływu kapitałów. Kapitał może być lokowany za granicą w formie kredytów krótko, długo, i średnioterminowych oraz inwestycji kapitałowych, z których na plan pierwszy wysunęły się zagraniczne inwestycje bezpośrednie.

Wszelkie inwestycje na rynku kapitałowym mają charakter alokacji kapitału finansowego, inwestują na nim zarówno inwestorzy indywidualni, czyli osoby fizyczne jak i inwestorzy instytucjonalni, czyli osoby prawne.

Podstawową funkcję aby rynek funkcjonował prawidłowo spełnia rynek, bo właśnie dzięki niemu następuje pozyskiwanie środków finansowych na działalność inwestycyjną czy usługową.


RYZYKO – Definicja ryzyka finansowego na rynku kapitałowym, którą sformułowali ekonomiści i biznesmeni: Ryzyko określamy jako potencjalny, obiektywny i subiektywnie odczuwalny stopień zagrożenia w uzyskiwaniu oczekiwanych przez inwestora korzyści ekonomicznych.

Chociaż cel lokowania kapitałów jest oczywisty, to każda forma lokowania związana jest z dość poważnym ryzykiem. Przyjęto, że strategia inwestowania na rynku kapitałowym należy do najtrudniejszych decyzji gospodarczych, dlatego pojawia się pojęcie, że rynek kapitałowy jest najlepszym barometrem koniunktury gospodarczej. Oznacza to, że najszybciej reaguje na zjawiska makroekonomiczne, polityczne, społeczne a nawet mikroekonomiczne.

Wysokie ryzyko na rynku kapitałowym wpływa na fakt, że właśnie na nim zachodzą najszybsze reakcje gospodarcze, finansowe, co z jednej strony stwarza duże możliwości zyskownej lokaty kapitału, z drugiej jednak wiąże się z ryzykiem poniesienia bardzo dużej straty.


Ryzyko to niebezpieczeństwo straty, nie osiągnięcia celu założonego przy podejmowaniu decyzji.

Każda decyzja inwestycyjna na rynku kapitałowym obarczona jest pewnym marginesem niepewności. Niepewność przewidywań rośnie wraz z wydłużeniem czasu. Im dłużej inwestujemy w danym kraju tym bardziej niepewność wzrasta.


RODZAJE RYZYKA:


  1. Ryzyko właściwe, funkcjonujące na zasadach prawa wielkich liczb, np. klęski żywiołowe.

  2. Ryzyko obiektywne, związane z niemożliwością przewidzenia pewnych zmian, np. odkrycia naukowe w przyszłości.

  3. Ryzyko subiektywne, wynika z niedoskonałości naszych działań, np. błędnego przewidywania koniunktury gospodarczej.

  4. Ryzyko ekonomiczne, związane z inwestycjami kapitałowymi:

    1. polityczne, dotyczące stabilności społecznej i gospodarczej,

    2. makroekonomiczne, ocena rozwoju gospodarczego,

    3. rynkowe, stabilność i płynność rynku

    4. technologiczne, zmiany procesów technologicznych

    5. finansowe, związane ze stabilnością pieniądza, kursem walutowym, podatkami oraz możliwościami zmian i zagrożeniami finansowymi.


STOPY PROCENTOWE I STOPY DOCHODU jako czynniki wpływające na decyzje związane z ryzykiem na rynku finansowym. Podstawą wyboru decyzji jest ocena stopy dochodu od kapitału, a więc ile możemy na nim zarobić. Wiąże się to ze stopą procentową, która występuje w lokatach terminowych i z funkcjonowaniem banków. W ogólnym pojęciu stopa procentowa jest ceną, którą trzeba płacić za wcześniejsze rozporządzanie dobrami lub którą trzeba zapłacić tym, którzy rezygnują na pewien czas z dysponowania swym dobrem.

Współczesną gospodarkę charakteryzuje otwartość rynków, dlatego w zależności od koniunktury gospodarczej następuje szybki przepływ kapitału z jednego kraju do drugiego. Podstawowym czynnikiem, który określa ten przepływ jest kształtowanie się stóp procentowych na rynku pieniężnym i stóp dochodu od kapitału na rynku kapitałowym.

Szczególnie szeroka współzależność i konkurencyjność między rynkiem pieniężnym a kapitałowym wskazuje, że stopy procentowe i stopy dochodu od kapitału kształtują się w sposób zróżnicowany, co stwarza możliwość wyboru efektywnej lokaty. Poziom stóp procentowych na rynku pieniężnym ma istotny wpływ na rynek kapitałowy i inwestycje kapitałowe. Rynek kapitałowy służy do pozyskiwania środków finansowych, ich alokacji w jak najdłuższym okresie czasowym. Przyjmuje się założenie, że poziom stopy procentowej na rynku pieniężnym stanowi dolną granicę stopy procentowej dochodu od inwestycji na rynku kapitałowym. Jeżeli stopa dochodu na rynku kapitałowym ukształtowałaby się na niskim poziomie lub zrównała się ze stopą procentową na rynku pieniężnym to każdy inwestor uznaje rynek pieniężny za bardziej atrakcyjny. Taka sytuacja nie musi dotyczyć tego samego kraju, trzeba pamiętać o rynku międzynarodowym. Może to powodować odpływ kapitału i redukcję inwestycji kapitałowych.

Ścisła współzależność między rynkiem kapitałowym i pieniężnym występuje zarówno po stronie kapitału finansowego, czyli lokat bankowych, czyli bezpośrednich i portfelowych, oraz po stronie popytu na kapitał. Są kraje, które poszukują kapitału i są takie, które chcą go ulokować na korzystnych dla siebie warunkach. Lokuje się go tam gdzie można mieć poważne lokaty.

Poszukujący kapitału przedsiębiorcy mają do wyboru możliwość zaciągnięcia kredytu na rynku pieniężnym lub pozyskania funduszy na rynku kapitałowym. Ponieważ koszty kredytu w wielu krajach są niższe od kosztów zdobywania kapitału to wtedy dane podmioty gospodarcze szybko nakręcają spiralę bankowości, bo korzystają z kredytów krajowych.

Zmiany koniunktury, w tym stóp procentowych na rynku kapitałowym są więc bardziej zauważalne niż na rynku pieniężnym. Stwarza to warunki sprzyjające działaniom spekulacyjnym uczestnikom rynku kapitałowego, zwłaszcza tych inwestorów, którzy bardzo szybko dążą do pomnożenia dochodu od kapitału, wykorzystują zmiany giełdowe i bardzo zróżnicowane instrumenty rynku kapitałowego.


PRZEPŁYWY KAPITAŁU Jedną z podstawowych zasad przepływów kapitałów i nawet zasad finansowych jest zależność stopy dochodu od ryzyka od środków finansowych, którymi dysponuje dany podmiot. Ponadto bardzo ważną prawidłowością jest reguła, że im bardziej ryzykowne jest zaangażowanie środków finansowych, tym wyższa powinna być stopa dochodów. Tą zasadą z reguły kieruje się każdy inwestor na każdym kontynencie.


(ZIB-y) stanowią główną strategię korporacji ponadnarodowych, rządzących gospodarką światową.


Kapitał państwowy eksportowany jest jeszcze w formie kredytów, natomiast kapitał prywatny pochodzący z korporacji ponadnarodowych pochodzić może z przedsiębiorstw ponadnarodowych i ze strony państwa.

Związek między przepływem kapitału a obrotem towarowym

Między obrotem kapitałowym i obrotem towarów i usług zachodzi ścisła korelacja i współzależność. Udowodniono bardzo ważną tezę, że eksport kapitału spełnia promocyjną rolę dla obrotów towarowych i usługowych. Na płaszczyźnie handlu zagranicznego pojawiło się bowiem wiele barier i utrudnień w formie protekcji czy protekcjonizmu, a dzięki eksportowi kapitału powstają w innych krajach filie czy oddziały zagraniczne, które mogą ten protekcjonizm całkowicie pominąć. Przykład; montaż w Polsce aut koreańskich, pozwala ominąć bariery celne i podatkowe.


Na obrót towarami decydują się wszystkie kraje, bo bez wymiany międzynarodowej, prowadzenie gospodarki rynkowej jest niemożliwe. Z powodu powszechnej wymiany międzynarodowej pojawia się ogromna nadprodukcja.


POLITYKA PROTEKCJONIZMU państwo odrzuca nieskrępowane działanie sił rynkowych i podejmuje określone działania ochraniające własny rynek, czyli aktywnie oddziaływuje na wymianę gospodarczą z zagranicą (jej rozmiary, kierunek, tempo wzrostu, strukturę itd.).

Szczególnym przypadkiem protekcjonizmu jest polityka autarkii gospodarczej. Polega ona na całkowitym zerwaniu więzi ekonomicznych z zagranicą. Państwo rezygnuje z importu i eksportu towarów i usług oraz czynników wytwórczych. Mamy wtedy do czynienia z tzw. gospodarką zamkniętą. Ten typ polityki występuje bardzo rzadko. Oznacza bowiem świadomą rezygnację z korzyści, jakie daje handel zagraniczny. W praktyce- jeżeli taka polityka miała miejsce- najczęściej decydowały o niej czynniki polityczne, a nie ekonomiczne (np. Niemcy hitlerowskie, niektóre kraje socjalistyczne). INTERWENCJONIZM (protekcjonizm) PAŃSTWA Bardzo ważny współczesny instrument państwa, czyli wszelka działalność mająca na celu sztuczne ograniczenie wymiany np. zbyt wysokie subsydia, normy sanitarne, jakościowe, bezpieczeństwa, przepisy dotyczące miar i wag, a nawet dotyczące składu importowanych towarów. Dla celów interwencjonizmu stworzono narzędzia taryfowe i pozataryfowe.

Narzędzia taryfowe to wszelkiego rodzaju cła, np. importowe, eksportowe, preferencyjne, dyskryminacyjne, fiskalne, ochronne.

Narzędzia pozataryfowe stosuje się przy imporcie i eksporcie, są pozacelnymi narzędziami polityki handlowej, służącej ograniczeniu bądź zniekształceniu handlu międzynarodowego, zmieniającymi jego strukturę geograficzną i towarową. Mogą to być np. opłaty i podatki wewnętrzne, opłaty konsularne, zarządzenia skarbowe, ograniczenia ilościowe i jakościowe, opłaty portowe, embarga, zakupy rządowe i politykę kursu walutowego. Mimo tego, że zlikwidowano cła i politykę celną to aktualność narzędzi pozataryfowych wynika z nawrotu tendencji protekcjonistycznych w latach 90-tych, ze względu na ogromną nadprodukcję na całym świecie. Przyczyną jest to, że liberalizacja nieskutecznie i nieterminowo eliminuje nowo powstające instrumenty. Pojawia się nawet teza, że głównym czynnikiem zapobiegającym przed protekcjonizmem mogą być jedynie ugrupowania regionalne, mimo tego iż w samym ugrupowaniu regionalnym protekcjonizm też występuje. W niektórych branżach wyraźnie odczuwa się te skutki, np. w rolnictwie.

Szwajcarski ekonomista Schreiber protekcjonizm nazywa ogólnoświatową grą zespołową, która utrzymuje konkurencję i uważa, że całkowite jej wyeliminowanie jest niemożliwe.

W krajach Europy Środkowej (Polska, Węgry, Czechy, Słowacja) ważną rolę spełniają tradycyjne instrumenty protekcjonistyczne, czyli polityka celna, ograniczenia ilościowe, ograniczenia jakościowe, gdyż właśnie ta grupa instrumentów wpływa na przemiany strukturalne w tych krajach. Bardzo ważną rolę odgrywa jednak czas, bo zastosowanie cła maksymalnego, minimalnego czy preferencyjnego po terminie jest absolutnie nieskuteczne i nie przynosi żadnego efektu gospodarczego.

POLITYKA NEOLIBERALNA

POLITYKA WOLNEGO HANDLU oznacza iż państwo powstrzymuje się od ingerencji, oddziaływania na wymianę gospodarczą z zagranicą (lub działa w kierunku zapewnienia maksymalnej swobody w wymianie gospodarczej). Nie było w niej żadnych barier i utrudnień, bo był ogromny popyt na całym świecie. Z biegiem czasu pojawiły się inne mocne gospodarczo, nowe ośrodki, obok Europy Zachodniej – USA i Japonia. Doprowadziło to do ogromnej nadprodukcji. Odtąd sztuką nie jest już samo wyprodukowanie towaru, sztuką jest go sprzedać. W pierwszym etapie pojawiają się najprostsze formy obrony rodzimego rynku; cła i polityka celna. W czasie gdy zaczyna się ekspansja USA dołączają się instrumenty pozataryfowe. Są to: ograniczenia ilościowe, jakościowe oraz narzędzia pozataryfowe.

Pojawiają się również instrumenty pośrednie, np. manipulowanie kursem walutowym a nawet reklama. Każdy z tych sposobów ma na celu uchronić rynek krajowy przed napływem towaru z zewnątrz.

Europa Zachodnia, USA i Japonia to główne ośrodki koncentryczne, najpotężniejsze gospodarki, które narzuciły innym krajom czy nawet całym regionom geograficznym swoją ekonomiczną i polityczną wolę.


Dla zmian koniecznych z punktu ich widzenia odbyły kilka spotkań mających na celu złagodzenie ograniczeń w handlu międzynarodowym:

RUNDA KENNEDDYEGO 64-67 – dotyczyła złagodzenia przepisów taryfowych pomiędzy Europą Zachodnią i USA, zliberalizowano o 35% bariery w handlu pomiędzy nimi.

RUNDA TOKIJSKA 73–79 – W latach 70-tych do roli giganta dochodzi Japonia, zagrażając gospodarce europejskiej i amerykańskiej. W połowie lat 70-tych – następuje liberalizacja w handlu międzynarodowym pomiędzy Europą Zachodnią, USA i Japoni.ą.

RUNDA URUGWAJSKA od 88 do pocz. lat 90 – miała osiem spotkań – o swą pozycję upomniały się kraje rolnicze. Dopiero powołanie WTO (Światowa Organizacja Handlu) przekonuje, że trzeba szybko zapobiec groźbie kryzysu żywnościowego.

Oprócz liberalizacji handlu międzynarodowego Runda Urugwajska dotyczyła uporządkowania handlu w skali międzynarodowej, ochronę własności intelektualnej; na płaszczyźnie patentów, licencji, wzorów zastrzeżonych i nazw handlowych. Mała skuteczność GATT i faworyzowanie krajów wysoko rozwiniętych spowodowała, że w grudniu 95 powołano do życia Światową Organizację Handlu – WTO. W styczniu 96 liczyła 125 członków, Polska została członkiem od 1 lipca 96.


GATT Instytucja odpowiedzialna za handel międzynarodowy – Układ w Sprawie Ceł i Taryf celnych powołany w 1947. Miał na celu łagodzenie barier w handlu międzynarodowym. Zasadą działania miało być nie dyskryminowanie jednego kraju przez drugi w handlu zagranicznym. GATT miał za zadanie czuwać nad prawidłowym przebiegiem warunków handlowych między krajami. Dopuszczała pewne ustępstwa, gdyż możliwe było tworzenie regionalnych układów handlowych. Za jej zgodą powstała pierwsza w Europie strefa wolnego handlu. Z jej inicjatywy zaczęto znosić cła i eliminować bariery między Europą Zachodnią i USA.


OBROTY HANDLU ZAGRANI-CZNEGO to suma wartości importu i eksportu w cenach bieżących. Informują orientacyjnie o rzeczywistych wpływach i wydatkach. W tym sensie mają zasadnicze znaczenie w kształtowaniu bilansu handlowego i płatniczego każdego kraju.


BILANS HANDLOWY A BILANS PŁATNICZY - RÓŻNICE

BILANS HANDLOWY – obejmuje tylko wymianę towarów i usług.

BILANS PŁATNICZY – obejmuje wymianę towarów i usług, przepływy kapitałowe, nie zrekompensowane wpływy czy wydatki (dary i odszkodowania), wreszcie ruch złota monetarnego czy dewiz.

Od lat 60-tych na światowym rynku obok obrotów towarowych poważnie wzrosły obroty naukowo – techniczne w formie informacji patentowej, licencjami i doświadczeń uzyskanych z wymiany kadry naukowo – technicznej. Współczesne obroty myślą naukowo – techniczną mają dwa podstawowe aspekty:

W strukturę towarową importu i eksportu handlu zagranicznego tworzą następujące grupy:

Pomiędzy potencjałem gospodarczym danego kraju a strukturą eksportu i importu zachodzi określona współzależność. Potrzebę handlu zagranicznego i jego strukturę wywołują przeobrażenia struktury krajowej danej gospodarki, chcąc przyspieszyć lub opóźnić zmianę względem otoczenia.

Polityka eksportowa powinna być polityką aktywną, tym samym musi dostosowywać strukturę produkcji krajowej do możliwości eksportowych.

Rozeznanie i zróżnicowanie asortymentu eksportu powinno być nie tylko następstwem międzynarodowego podziału pracy, lecz koniecznością zabezpieczającą przed ujemnymi skutkami wąskiej specjalizacji.

Efektywność eksportu jest tym większa im wyższy jest udział wyrobów o znacznym stopniu myśli technologicznej i nakładu pracy.

Wykorzystując wpływy z rozszerzającego się eksportu można dokonać odpowiedniego importu i efektywności produkcji krajowej. Musi to wynikać z analizy korzyści kooperacji międzynarodowej.


TRAKTATY

Traktat Paryski – powoływał EWWiS (51r.) w Paryżu przez Belgię, Holandię, Francję, Luksemburg, Niemcy, Włochy.

Traktat Rzymski – powołał EWG i EURATOM (57r.) – (te same kraje co traktat paryski)

Traktat z Maastricht – z EWG powstała UE (93r.) – dokonał zmian w poprzednich traktatach
Traktat Amsterdamski – 2.11.1997r. (nie wszedł jeszcze w życie) – poświęcony sprawom gospodarczym, finansowym, politycznym; wyjaśnia aspekty związku integracji gospodarczej i politycznej. UE nie może się opierać tylko na przesłankach ekonomicznych, a sprawy polityczne ma oddać w ręce innej instytucji.


KORPORACJA

Korporacja ponadnarodowa – specjalny typ przedsiębiorstw, które przez ZIB-y otwierają filie i oddziały (teoretycznie w 2 krajach, praktycznie na całym świecie; należą do nich:

Korporacje międzynarodowe – to spółka lub przedsiębiorstwo, z którego kapitał pochodzi z 1 kraju i posiada swoje filie i oddziały teoretycznie w przynajmniej 2 krajach, obecnie w 6.

Korporacje wielonarodowa – kapitał pochodzi z kilku krajów, prowadzi działalność w kilku krajach, ale swe filie czy oddziały może mieć w 1 kraju.

Korporacje horyzontalne – spółka Japońska z punktu widzenia przekazywania informacji i podejmowania decyzji, ze względu na zasięg terytorialny, konkurencję horyzont czasowy musi być ściśle określony 4-6 lat; główna zasada – przestrzeganie i utrzymanie ścisłej tajemnicy od szczebla centralnego do dyrektora wydziału, oddziału.

Korporacje globalne. Korporacje światowe.

W ramach w/w korporacji motorem napędowym są ZIB-y.


POLSKA A UNIA EUROPEJSKA - 8kwietnia 1994 Polska prosi o przyjęcie do Unii. Nim to jednak nastąpiło poprzedzone było długoletnimi staraniami i działaniami politycznymi i w sferze gospodarki na rzecz spełniania europejskich kryteriów. W 1991 Polska podpisała układ stowarzyszeniowy z Radą Stowarzyszeniową, który wynikał z Układu Europejskiego. Powołany Komitet stowarzyszeniowy składał się z przedstawicieli Rządu Polskiego i członków Rady Unii Europejskiej.

21.06.93 przyjęto Kryteria Kopenhaskie – wynikały one z perspektywy przyjęcia do EWG wszystkich krajów Europy Środkowej (Polska, Węgry, Czechy, Słowacja). Po raz pierwszy obiecano, że wymienione kraje po spełnieniu kryteriów kopenhaskich zostaną przyjęte do UE. Warunki:

W 1994 przyjęto strategię integracji z krajami stowarzyszonymi na spotkaniu w Essen. Do 15.10.96 koordynacją integracji Polska –UE zajmował się pełnomocnik rządu ds. integracji europejskiej.

8 sierpnia 96 utworzono Komitet Integracji Europejskiej, jako organ administracji pomocniczej. W jego skład wchodzili przewodniczący, sekretarz i ministrowie ważniejszych resortów. W marcu 97 szefem Komitetu Integracji Europejskiej zostaje Prezes Rady Ministrów, z powodu ważności celu jakim dla Polski jest wstąpienie do UE.

Ważnym krokiem było ogłoszenie tzw. Białej Księgi, która miała ułatwić włączenie się Polski do wspólnej unii handlowej. Została ona poświęcona rynkowi wewnętrznemu unii.

W 1996 Komisja Europejska na wniosek Rady Europy sporządza opinię o polskim wniosku o członkostwo UE. Sklada się on ze 170 stron i zawiera szczegółowe pytania dotyczące niemal wszystkich dziedzin życia naszego kraju. 5.03.96 pełnomocnik rządu ds. integracji p. Jan Kułakowski odpowiada na kwestionariusz Komisji Europejskiej. Komisja pozytywnie spogląda na polskie starania ale wymienia następujące obszary do uporządkowania:

  1. zapewnienie wolności prasy

  2. uregulowanie majątku po II wojnie światowej

  3. modernizacja rolnictwa

  4. prywatyzacja dużych przedsiębiorstw państwowych

21.03.98 do negocjacji właściwych zaproszono następujące kraje: Polskę, Węgry, Słowenię, Estonię oraz Cypr. Polskę reprezentował pan prof. Geremek i uzyskał zapewnienie, że w UE znajdziemy się po spełnieniu procesów przystosowawczych. Rząd polski przyjął datę 2002, 2003 jako datę gotowości naszego kraju do członkostwa.


CŁA I ICH RODZAJE Cło jest to opłata nakładana przez państwo na towar w momencie przekraczania przez niego granicy celnej. Historycznie jest to najstarszy instrument polityki handlowej. W przeszłości cła stanowiły ważne źródło dochodu państwa, a także ochraniały własną produkcję.

Cła dzieli się w zależności od przyjętego kryterium.

1. Według kryterium kierunku ruchu towarów.

Cła importowe – mają najszerszy zakres i niewątpliwie największe znaczenie. Mogą być wykorzystywane do różnych celów (fiskalnych, ochrony produkcji krajowej, bilansu płatniczego itp.). W praktyce mówiąc o cłach mamy na myśli ten rodzaj ceł.

Cła eksportowe – występują rzadko i mają charakter sporadyczny. Tylko bowiem w wyjątkowych sytuacjach kraj jest zainteresowany wzrostem cen swoich towarów na rynkach zagranicznych i ograniczeniem możliwości ich zbytu. Ma to miejsce jedynie w przypadku poważnego braku tych towarów na rynku krajowym (np. dawne kraje socjalistyczne lub niektóre kraje rozwijające się ).

Cła tranzytowe – mają również charakter zanikający. Tranzyt jest, bowiem poważnym źródłem dochodów państwa i przynosi gospodarce krajowej znaczne korzyści.

2. Według kryterium technicznego sposobu ustalania wysokości:

Cła ad valorem – ustalane w procentach w stosunku do wartości towaru.

Cła specyficzne – ustalane w stosunku do ilości towaru ( “od sztuki” ).

Cła kombinowane – ustalane zarówno w stosunku do wartości, jak i ilości towaru.

Istnieje tendencja do wzrostu udziału ceł ad valorem. Mają one tę przewagę nad cłami specyficznymi, że stanowią stały procent wartości towaru. W przypadku ceł specyficznych wraz ze zmianą wartości towaru (inflacja, zmiana koniunktury) zmienia się również wielkość cła w ujęciu procentowym w stosunku do nowej wartości towaru. Ma to ogromny wpływ na opłacalność eksportu bądź importu i powoduje zakłócenia w handlu międzynarodowym.

3. Według kryterium źródła ustalania:

Cła autonomiczne – ustalane samodzielnie przez dane państwo.

Cła umowne – ustalane w wyniku porozumienia z innym krajem (bądź grupą państw).

Między tymi rodzajami ceł zachodzą pewne powiązania. W ostatnim czasie w wyniku powstania międzynarodowej polityki wymiany gospodarczej z zagranicą wzrasta rola ceł umownych. Miały na to wpływ kolejne rundy rokowań GATT, a także wzrost procesów integracyjnych w gospodarce światowej.

4. Według kryterium rodzaju taryfy celnej:

Cła maksymalne.

Cła minimalne.

Taryfa celna może zawierać minimalny i maksymalny poziom cła. Takie zróżnicowanie jest możliwe tylko wtedy, gdy dany kraj przyznał klauzulę największego uprzywilejowania (KNU) tylko niektórym państwom. Wtedy stosuje się względem nich cła minimalne, a wobec cła maksymalne.

5. Według kryterium zróżnicowanego traktowania:

Cła dyskryminacyjne – ustalane na poziomie wyższym od poziomu, który obowiązuje w danym kraju. Wynikają one zarówno z przyczyn ekonomicznych, jak i politycznych.

Cła te w stosunku do niektórych krajów mogą być wprowadzone na stałe lub stosowane doraźnie (jeżeli pojawi się jakaś przyczyna). Czasowa stosowane cła dyskryminacyjne mogą mieć charakter ceł:

-         retorsyjnych (jako środek ekonomicznego bądź politycznego odwetu),

-         wyrównawczych (jako rekompensata za stosowane za granicą środki wspierania eksportu),

-         antydumpingowych (gdy zdaniem władz eksporter stosuje cenę dumpingową).

Cła preferencyjne – stosowane są w stosunku do krajów, którym chce się zapewnić szczególne traktowanie. Wtedy mogą być niższe od stawki minimalnej, a czasem może nawet występować tzw. stawka zerowa. Stosowanie tego typu ceł jest sprzeczne z klauzulą największego uprzywilejowania, gdyż musiałoby objąć wszystkie kraje, którym KNU została przydzielona. W praktyce występują w ramach tzw. preferencji celnych, które traktowane są jako wyjątek od klauzuli największego uprzywilejowania. Do najważniejszych z nich zaliczamy preferencje w ramach ugrupowań integracyjnych (np. w Unii Europejskiej) oraz preferencje udzielane krajom rozwijającym się.

6.      Według kryterium ekonomicznego charakteru ceł (chodzi o różnice w celach i środkach, jakie powodują):

Cła fiskalne – mają na celu głównie zapewnienie dochodów budżetowi państwa. Istnieje trudność w identyfikacji tego rodzaju ceł, gdyż każde cło zwiększa dochody państwa. Przykładem cła fiskalnego jest cło na towary, które nie są produkowane w kraju, np. cło na owoce tropikalne w krajach, w których one nie rosną. W praktyce jednak i tutaj może ono mieć charakter ochronny (wysokie ceny owoców tropikalnych przyczyniają się do zwiększenia popytu na owoce produkowane w kraju).

Cła ochronne – mają przede wszystkim chronić produkcję krajową (np. nowe gałęzie produkcji). Powodują one wiele negatywnych skutków: osłabienie konkurencyjności, spadek zainteresowania rozwojem postępu naukowo-technicznego itd. Są one stosowane w wielu krajach. Odmianą ceł ochronnych są tzw. cła ekspansywne. Mają one za zadanie ochronę wysokiego poziomu cen wewnętrznych ustalonych przez monopole i stanowią główny czynnik zapewniający cenę monopolową na rynku wewnętrznym. W ten sposób przyczyniają się do ekspansji producentów krajowych na rynku wewnętrznym i zagranicznym. Podobny charakter (ochronny) mają tzw. cła prohibicyjne. Są to cła, które likwidują import.


WAŻNIEJSZE DATY Z INTEGRAJI EUROPEJSKIEJ


1950 9 maja - Robert Schuman, Minister Spraw Zagranicznych Francji, proponuje, w przemówieniu zainspirowanym przez Jeana Monneta, powołanie organizacji sprawującej pieczę nad zasobami węgla i stali należącymi do Francji i Republiki Federalnej Niemiec, ale otwartej na inne kraje europejskie.

1951 18 kwietnia Szóstka podpisuje w Paryżu traktat ustanawiający Europejską Wspólnotę Węgla i Stali (EWWiS).

1952 27 maja W Paryżu zostaje podpisany traktat powołujący do istnienia Europejską Wspólnotę Obronną. EURATOM

1954 20 do 23 października 54 Porozumienia Paryskie w następstwie Konferencji Londyńskiej określają sposoby rozszerzania Paktu Brukselskiego, który staje się Unią Zachodnioeuropejską (UZE).

1955 1 i 2 czerwca Ministrowie Spraw Zagranicznych Szóstki, zebrani na Konferencji w Messynie, postanawiają objąć integracją europejską całą gospodarkę.

1957 25 marca W Rzymie zostają podpisane traktaty ustanawiające Europejską Wspólnotę Gospodarczą i Euratom.

1958 1 stycznia W życie wchodzą Traktaty Rzymskie. Siedzibą Komisji EWG i Euratomu zostaje Bruksela.

1960 4 stycznia Podpisana zostaje Konwencja Sztokholmska ustanawiająca, z inicjatywy Wielkiej Brytanii, Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu. - EFTA

1962 30 lipca W życie wchodzi wspólna polityka rolna

1965 Kwiecień Podpisany zostaje Traktat o połączeniu organów wykonawczych trzech Wspólnot, powołujący jedna Radę i jedną Komisję, Wchodzi on w życie 1 lipca 1967 roku.

1968 1 lipca Półtora roku przed przewidywanym terminem znosi się ostatnie wewnątrzwspólnotowe opłaty celne za towary przemysłowe, a wprowadza wspólny podatek zewnętrzny.

1969 1 i 2 grudnia Szczyt w Hadze. Szefowie państw i rządów zarządzają przejście do ostatecznej fazy tworzenia Wspólnoty, uchwalając definitywne przepisy rolne i przyjmując zasadę własnych dochodów EWG.

1970 22 kwietnia W Luksemburgu zostaje podpisany traktat umożliwiający stopniowe finansowanie Wspólnot z dochodów własnych oraz rozszerzenie uprawnień kontrolnych Parlamentu Europejskiego.

1972 24 kwietnia Ustanowiony zostaje "wąż" walutowy. Szóstka decyduje o ograniczeniu marginesu fluktuacji walut do 2,25%.

1978 6 i 7 lipca Podczas Szczytu w Bremie Francja i Republika Federalna Niemiec proponują podjęcie współpracy walutowej poprzez utworzenie Europejskiego Systemu Walutowego, który ma zastąpić "węża".

1979 13 marca Europejski System Walutowy zaczyna funkcjonować.

1979 7 i 10 czerwca Odbywają się pierwsze powszechne wybory 410 członków Parlamentu Europejskiego.

1984 28 lutego Uchwalenie programu ESPRIT poświęconego badaniom naukowym i rozwojowi technik informacyjnych.

1984 14 i 17 czerwca Odbywają się drugie wybory europejskie.

1985 2 do 4 grudnia Rada Europejska zbiera się w Luksemburgu. Dziesiątka podejmuje wspólną decyzję o rewizji Traktatu Rzymskiego i przyspieszeniu integracji europejskiej w Jednolitym Akcie Europejskim.

1986 l 7 i 28 lutego Jednolity Akt Europejski zostaje podpisany w Luksemburgu i w Hadze.

1987 1 lipca Wchodzi w życie Jednolity Akt Europejski.

1987 27 października UZE uchwala w Hadze wspólną platformę bezpieczeństwa.

1990 29 maja Podpisane zostają porozumienia powołujące do życia Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju.

1990 19 czerwca Podpisano Układ z Schengen.

1990 14 grudnia W Rzymie rozpoczynają się Konferencje Międzyrządowe poświęcone Unii Ekonomiczno-Walutowej i Unii Politycznej.

1991 21 października Zawarto Układ o Europejskiej Przestrzeni Ekonomicznej.

1992 7 lutego Traktat z Maastricht.

1992 2 maja W Porto zostaje podpisany Układ o Europejskiej Przestrzeni Ekonomicznej.

1993 1 stycznia Zapoczątkowany zostaje jednolity rynek.

1993 1 listopada Traktat z Maastricht wchodzi w życie.

1994 8 kwietnia Polska prosi o przyjęcie do Unii.

1994 15 kwietnia W Marakeszu podpisano Akt Końcowy negocjacji Rundy Urugwajskiej.

1995 26 marca Wchodzi w życie Konwencja z Schengen.





Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
mi eadzynarodowe+stosunki+gospodarcze+ + 9cci b9ga+ 286+stron 29 4tybs4eifxhetxmkgtj3wnt2mj4fumawxtt
mi eadzynarodowe+stosunki+gospodarcze+ + 9cci b9ga+ 283+strony 29 62bsu2cguttiyn637gmafetjc6w3s2ngwd
mi eadzynarodowe+stosunki+gospodarcze+ + 9cci b9ga lz4sojmeh5fec52blxshqqgciksgqvf5u2khg5a LZ4SOJMEH
wska 9fniki+poziomu+gospodarowania+ + 9cci b9ga N6RZTISND6QESJI2D34LHQZGRZ7USYLFPBARN4Y
zarz b9dzanie+produkcj b9+ + 9cci b9ga A7MWXCKB2PU3RG4XWX3RH2JK3DV4IBTJH6RSCKQ
9cci b9ga+hp NDAMPFUKRLHN3OAWFSO77YPGSHSWVQ7ACLANIMI
9cci b9ga+z+marketingu GURTSLEDJ3H2GZOAX7BVATYB4D572YJTD4XUSRA
zarz b9dzanie+ + 9cci b9ga xg6l3ozrw4ycluypzpge4vsahbmubhhu7pba7gi xg6l3ozrw4ycluypzpge4vsahbmubhhu7
zarz b9dzanie+finansami+ + 9cci b9ga GYYSDHCNJHGRPA3NWDYZSORHZDM5X65TEQPZ56Q
fizyka+ 9cci b9ga PYRAOUCEQHOI22SASOE6X4VYOWN3LW6IP6XZ34Q
zarz b9dzanie+finansami+przedsi eabiorstwa+ + 9cci b9ga+ii coctx5toygu7br4cnatabz3hly5a2dwwd7e66ra C
elektrotechnika 9cci b9ga 5VHCKEZ4VBVMZTB4NK4CHYJ5XKKGUGYUPAUZL5Y
ekonomika 9cci b9ga+nr+2 QLJB6IRLHFDEQ6G2PDUF67WDUAMBJLG4VOC4VRY
stres 9Cci B9ga THHS5TO3YTCIHS64HZNUEILGKV7QE7KI7LVGBHA
statystyka+2+wyk b3ad+ + 9cci b9ga VKNMHDTTP5VXUJNGGEFESVPLJX7U7YGDNCAMBLQ
bankowo 9c e6+ + 9cci b9ga+2 EFEWD5MQEKJJLVBUTFIDAG5B5FAINFQGDSWTAGY
statystyka+1+wyk b3ad+ + 9cci b9ga 5C4QHXF3UK74LMAFIT5WGWFVGKKVACWV5IDOJHI