Wstęp do prawoznawstwa 26.11.2010

Osoba fizyczna to każdy człowiek od chwili narodzin aż do momentu śmierci. Prawo przewiduje dwa wyjątki od tej reguły:

1.Rozszerzający-dotyczy instytucji nasciturusa(dziecka poczętego), które posiada pewne prawa i obowiązki w szególności w zakresie prawa spadkowego czy prawa zobowiązaniowego,Od mementu poczęcia pod warunkiem, że urodzi się żywe.

Gdy nie ma spatkobiercy testametowego, dziedziczą spatkobiercy ustawowi.

2.Zawężający- instytucja uznania za zmarłego.Zasadą jest, że momentem zakończenia bytu osoby fizycznej jest śmierć. Określa to lekarz, stwierdza sie w akcie zgodnu. Kiedy nie możemy określić momentu śmierci. Wtedy można osobę zaginioną uznać za zmarłą po upływie 10 lat, licząc od końca roku kalendarzowego, w którym według istniejących informacji taka osoba żyła. (jak ktoś zaginął 1.02.2010 to liczymy zaginięcie dopiero od 1.01.2011. 6 miesięcy po ogłoszeniu może być wydane zaświadczenie)

Zdolnośc prawna to zdolność do bycia podmiotem praw i obowiązków. Jest to przymiot, który posiada każdy człowiek, nie dlatego, że należy do gatunku homo sapiens, ale dlatego, że zostało mu to nadane na mocy odpowiednich przepisów o charakterze konstrukcyjnym.

Jeżeli chodzi o osoby fizyczne zodlność prawną posiadają od momentu narodzin do momentu śmierci z wyjątkami.

Zdolność do czynności prawnych to zdolność do nabywania praw i zaciągania zobowiązań. Posiadanie tej zdolności, w odniesieniu do osoby fizycznej, uzależnione jest od osiągnięcia pewnej granicy wieku.

0-13 lat-nie posaidają zdolności prawnej. Oznacza to zatem, że czynność prawna dokonana przez osobę w tym wieku, nie wywołuje skutków prawnych. Wyjątek dotyczy drobnych bieżących soraw życia codziennego. Czynność dokonana w tym zakresie wywołuje skutki prawne, choćby nawet została dokonana bez zgody przedstawiciela ustawowego takiego dziecka, ale pod warunkiem, że nie narusza ona istotnych interesów takiej osoby.

13-18-ograniczona zdolność do czynności prawnych. Osoby w tym wieku również nie mogą dokonywać czynności ze skutkami prawnie wiążącymi z wyjątkiem drobnych spraw dotyczących życia codziennego, w szczególności młodociany w rozumieniu prawa pracy, a więc osoba która ukończyła 16 rok życia, może rozporządzać swoim zarobkiem. Albowiem osoby, które osiągnęły ten wiek mogą stać się stroną umowy o przygotowanie do wykonywania danej pracy bądź też wykonywania określonego zawodu. Wówczas mogą rozporządzać uzyskanym z tego tytuły wynagrodzeniem.

od 18-pełna zdolność do czynności prawnych. Ze względu na stan zdrowia osoba może być ubezwłasnowolniona częściowo. Ustanawia się opkienuka bądź kurtora do pomocy.

Stosunek prawny

Na treść stosunku prawnego składa się zespół uprawnień i obowiązków związanych z tym stosunkiem. Najczęściej będzie tak, że korelatem obowiązku jednej strony będzie uprawnienie drugiej strony.

Przedmiot stosunku prawnego

Przedmiotem stosunku prawnego jest substrat fizyczny bądź psychiczny z powodu, którego dochodzi do powstania określonego stosunku prawnego(substratem fizycznym może być zdrowie, psychicznym krzywda).

System prawny-uporządkowany zespól bądź zbiór norm prawnych, który cechuje się względną zupełnością, niesprzecznością, hierarchicznością zróżniocowania. Możemy wyróżnić system prawny typ i system prawny konkretny.

System prawny konkretny to system prawa polskiego bądź niemieckiego.

System prawny typ to taki , który wskazuje na cechy charakterystyczne dla różnych systemów konkretnych.

Możemy wyróżnić :

1.system prawny państw postidnustrialnych, dla których charaktersytyczne będzie to, że kierują się zasadą demokratycznego państwa prawnego.

2.System prawny państw muzułmańskich- istotą tego systemu jest to, że u jego podstaw leżą normy wywiedzione z Koranu.

II podział

System prawa stanowionego i common law

System prawa stanowionego inaczej nazywany ustawowym bądź kontynentalnym charakteruzuje się tym, że następuje ścisłe rozdzielenie pomiędzy towrzeniem a stosowaniem prawa. Oznacza to, że do tworzenia prawa połowany jest na mocy konstytucji określony organ, Parlament. A co do zasady tworzyć tego prawa nie mogą podmioty stosujące prawo, w szczególności sądy. W ramach tego systemu mamy do czynienia z prymatem ustawy jako źródła prawa. Ponadto charakterystyczne dla tego systemu jest moment jego powstania, genezy, który opiera się na recepcji prawa rzymskiego(prawo justyniańskie).

Common law-nazywany inaczej precedensownym bądź anglosaskim. Główną cechą charakterystyczną tego systemu jest to, że organy stosujące prawo, to jest sądy cieszące się określonym autorytetem są uprawnione do tworzenia prawa, zgodnie z regułą sędzia tworzy prawo. Sądy wyposażone w określony autorytet wydają precedensy, które będą wiążące zgodnie zasadą stare decisis w odniesieniu do innych podobnych przypadków. Precedens składa się w dwóch elementów, ratio decidendi i obiter dicta.

Ratio decidendi to coś podobnego do normy generalnej, to ta część precedensu, która będzie wiązać inne sądy , wyrokujące w podobnych pod relewantynymi względami prawa.(przekroczenie prędkości, potrącenie na przejściu dla pieszych, ucieczka z miejsca wypadku-ogólne zdarzenia).

Obiter dicta to elementy indywidualizujące konkretnie zorstrzygany przypadek. (np. imię nazwisko, samochód który kogoś potrącił..)

Należy zaznaczyć, że współcześnie w zasadzie nie mamy do czynienia z czystym stosowaniem prawa precedensowego bądż stanowionego. W praktyce mamy do czynienia z systemami mieszanymi na korzyść bądź precedensowego bądź stanowionego.

Argument z autorytetu-sądy niższej instancji odwołują się do wyroków sądów wyższej instancji.

Tragheits prinzip- ???

Cechy systemów prawa

1.Zupełność systemów prawa. Wyróżniamy 3 zupełności:

a)walidacyjną-obowiązywania systemu prawa, pozwala nam stwierdzić czy dana norma należy czy też nie należy do systemu prawa. O tym, czy norma należy do systemu prawa przesądzają nam kyteria obowiązywania normy w systemie prawnym. Możemy tutaj sformułować pewien konstrukt teoretyczny a mianowicie ogólną normę wyłączającą, która będzie stanowić pewien test na obowiązywanie normy w systemie prawnym. Z tego punktu widzenia wyróżnić można trojakiego rodzaju kryteria obowiązywania normy w systemie prawnym. Wyróżniamy obowiązywanie tetyczne, czyli inaczej systemowe i obowiązywanie aksjologiczne oraz obowiązywanie faktyczne.

Norma obowiązuje w systemie prawnym w konteście tetycznym(sysemowym), gdy została ustanowiona przez uprawniony do tego organ po spełnieniu wszytskich wymogów o charakterze kompetencyjno-proceduralnym. Chodzi o to, aby spełnione zostały wszystkie warunki wynikające z drogi ustawodawczej(właściwe tworzenie prawa), a ponadto została należycie promulgowana. Po drugie jest uznaną konsekwencją norm należącym do sytemu prawa. Chodzi o zastosowanie odpowiednich reguł inferencyjnych, w szeczególności rozumowania per analogian, a contrario, a fortiori. Po trzecie nie jest sprzeczna z żadą z norm należących już dos sytemu prawa, a jeżeli jest sprzeczna to sprzecznośc tę można usunąć poprzez zastosownie odpowiednich reguł kolizyjnych bądź dyrektyw interpretacyjnych. W szczególności istotne będzie tutaj wyeliminowanie sprzeczności merytorycznej(treściowej), która zachodzi wtedy, gdy przy tej samej hipotezie mamy odmienne funktory deautyczne dotyczące dyspozycji(mamy kierowcę, który ma dwa znaki zakaz wjazdu i nakaz jazdy prosto).

Wyróżniamy 3 podstawowe reguły kolizyjne pierwszego stopnia-

1.Reguła hierarchiczna -zgodnie, z którą lex superior derogat legi inferiori. Norma hierarchicznie wyższa uchyla obowiązywanie normy hierarchicznie niższej.

2.Reguła merytoryczna-lex specialis derogat legi generali-norma szczegółowa uchyla obowiązywanie normy ogólnej.

3.Reguła chronologiczna-lex posterior derogat legi priori-prawo późniejsze uchyla prawo wcześniejsze.

Najważniejsza jest reguła hierarchiczna. O wartości chronologicznej i merytorycznej przesaądza reguła II stopnia, zgodnie z którą lex posterior generalis non derogat legi priori speciali. Prawo późniejsze ogólne nie uchyla prawa wcześniejszego szczegółowego. Reguła merytoryczna jest ważniejsza niż chronologiczna.

Po czwarte, Norma nie została formalnie deregowana.

Obowiązywanie aksjologiczne-norma obowiązuje w systemie prawnym wtedy gdy reliazuje czy spełnia wymogi, wynikające z powszechnie akceptowanego w danym systemie prawnym systemu wartości. Innymi słowy prawo musi uwzględniać respektowane przez członków danej wspólnoty normy i zasady moralne.

Kryterium obowiązywania faktycznego-norma, aby móc ją uznać za obowiązującą musi być przestrzegana przez jej adresatów. W szczególności nie możemy mieć do czynienia z sytuacją utraty przez nią mocy obowiązującej, wskutek per desuetudo, czyli tak zwanego odzwyczajenia. Chodzi o sytuację, że jakaś norma formalnie obowiązuje ale nikt się do niej nie stosuje.

b)kwalifikacyjną-materialna, która pozwala nam stwierdzić czy dane zachowanie jest nakazane, zakazane dozwolnone, czy też prawnie indyferentne.

W kontekście zupełności materialnej wyróżniamy dwa rodzaje kwalifikacji prawnej.

1.Negatywną.Zachodzi wówczas, gdy dane zachowanie nie wywołuje żadnych skutków prawnych. Na gruncie prawa karnego formuuje się z tej prespektywy ogólną normę, która brzmi: co nie jest nakazane ani zakazane jest prawnie dozwolone.

2.Pozytywną.Oznacza, ze dane zachowanie wywołuje skutki prawne. Mogą być trzy rodzaje kwalifikacyji pozytywnej:

a)ustalenie istnienie bądź nieistanienia określonego stosunku prawnego. W szczególności możemy wyróżnić postępowanie oparte na artykule 189 kpc, które zmierza do ustalenia czy strony wiąże umowa najmu.

b)ustalenie nieważności czynności prawnej bądź zastosowanie sankcji

c)aktualizacja już istniejącego już porządku prawnego- np są ustalane alimenty, ale ktoś wytacza powództwo o obniżenie bądź podwyższenie alimentów. Podobny charakter ma powództwo o podwyższenie rent

c)proceduralną-