EKOLOGIA POPULACJI
DEFINICJA TERMINU POPULACJA
• W demografii człowieka : np. populacja
Krakowa, populacja Polski
• W ekologii populacji : grupa osobników tego
samego gatunku zamieszkuj ących ten sam teren w tym samym czasie, swobodnie krzy Ŝujących si ę oraz wydaj ących potomstwo
(wspólna pula genowa, izolacja geograficzna)
POPULACJA jako cało ść wykazuje inne
cechy ni Ŝ POJEDYNCZE OSOBNIKI . Wynikaj ą one z sumowania cech osobniczych jak i interakcji
CECHY POPULACJI
•Zasięg przestrzenny
•Liczebno ść i zagęszczenie •Rozrodczo ść i śmiertelno ść
•Migracja (emigracja, imigracja) •Struktura:
-przestrzenna -wiekowa
-płci
-genetyczna -socjalna
Cechy populacji Zasięg przestrzenny
• SIEDLISKO - miejsce w którym wyst ępuje
populacja
• AREAŁ OSOBNICZY - przestrze ń zajmowana
przez osobnika w której wyst ępuj ą wszystkie potrzebne mu do Ŝycia elementy
• ZASIĘG PRZESTRZENNY POPULACJI - suma
areałów poszczególnych osobników
• REWIR lub TERYTORIUM - przestrze ń
szczególnie preferowana, aktywnie broniona przez osobnika
CO OGRANICZA OBSZAR WYSTĘPOWANIA POPULACJI?
• Rozkład przestrzenny nadaj ących si ę
do zasiedlenia środowisk
• Konkurenci
• Bariery uniemo Ŝliwiaj ące
rozprzestrzenianie
• Drapie Ŝniki i paso Ŝyty
Wyst ępowanie populacji stanowi podzbiór całkowitego zasi ęgu gatunku
Organizacja przestrzenna populacji
Rozkład przestrzenny:
- równomierny
- losowy
- skupiskowy
Cechy populacji, cd.
• LICZEBNOŚĆ - liczba osobników danej populacji • ZAGĘSZCZENIE - liczba osobników przypadaj ąca na
okre ślon ą jednostk ę powierzchni lub obj ętości D = N / S
Gdzie:
N = liczba osobników występująca na danej powierzchni
(lub objętości),
S = powierzchnia lub objętość zajmowana przez populację
Im organizmy wi ększe tym populacja mniej liczna i
mniej zag ęszczona
Na liczebno ść i zagęszczenie populacji
mają wpływ:
imigracja
+
+
liczebność _
śmiertelność
_
emigracja
ROZRODCZOŚĆ b
zdolność populacji do wydawania potomstwa
- rozrodczość potencjalna - maksymalna liczba
potomstwa w optymalnych warunkach - rozrodczość ekologiczna (realizowana)- jest mniejsza ze względu na działanie oporu środowiska
Współczynnik urodze ń R:
R = b/N
gdzie:
b - liczba potomstwa
N - przeci ętna wielko ść populacji
N = (No + Nt) / 2
gdzie:
No - liczebno ść pocz ątkowa populacji Nt - liczebno ść końcowa populacji
(liczba potomstwa urodzonego w populacji w
okre ślonym czasie, w przeliczeniu na 1 samic ę)
Opór środowiska
|
czynniki abiotyczne i biotyczne ograniczaj |
ące |
|
tempo rozrodu |
|
np. niska temperatura, drapie Ŝnictwo, brak pokarmu
Opór środowiska moŜna zmierzy ć liczb ą
ubywaj ących osobników w jednostce czasu. Opór środowiska = rozrodczo ść potencjalna
rozrodczo ść rzeczywista.
Płodno ść - liczba jaj, nasion lub młodych wyprodukowanych w przeliczeniu na 1 osobnika w populacji
Wyró Ŝnia si ę 2 strategie rozrodczo ści: • typu „r" - ilo ściowa, du Ŝo potomstwa
• typu „k"- jako ściowa, mało potomstwa
ŚMIERTELNOŚĆ d
Wskaźnik śmiertelno ści to liczba
zmarłych osobników w okre ślonym przedziale czasu podzielona przez średni ą liczebno ść populacji w tym czasie
Przyczyny śmiertelno ści :
• środowiskowe • osobnicze • populacyjne
konkurencja), • biocenotyczne (np. brak pokarmu) (starzenie si ę)
(przeg ęszczenie,
(paso Ŝyty, drapie Ŝniki)
PRZEśYWALNOŚĆ jest odwrotno ścią
śmiertelno ści.
KRZYWE PRZEśYWANIA - procent osobników
przeŜywaj ących w zale Ŝności od ich wieku
|
Typ I - mało wrogów naturalnych, dobra organizacja społecz |
na |
|
(człowiek, kopytne) |
|
Typ II - jednakowe prawdopodobie ństwo śmierci bez wzgl. na wiek (nasiona 1- rocznych ro ślin w glebie, stułbia), rzadka w naturze
Typ III - np. ryby, mi ęczaki, cz ęsto spotykana