ZESTAW I

1. Pojęcia

• Ars moriendi (sztuka śmierci, rytuał umierania); Zbiór rozważań, wskazówek i napomnień służących przygotowaniu człowieka do śmierci. Gatunek literatury religijno-moralizatorskiej wyrastający z dawnych tradycji piśmiennictwa chrześcijańskiego (św. Ambroży, św. Augustyn), szeroko rozpowszechniony w XIV-XV w. Ars moriendi była niekiedy częścią cyklów tańca śmierci; – „Skarga umierającego”.

[„Sztuki umierania nie można się nauczyć, nie wiąże się z nią bowiem żadna technika, żaden zespół reguł ani norm” (E. Cioran)].

• Danse macabre (taniec śmierci); Zapoczątkowane w średniowieczu widowisko, które odbywało się na cmentarzach i w kościołach. Rozpoczynało się od kazania, w którym zawarte były refleksje na temat przemijania i śmierci. Osoby przebrane za śmierć tańczyły, namawiając obecnych, aby przyłączyli się do orszaku. Widowisko kończyło się kazaniem nawołującym do pokuty i cnotliwego życia; W plastyce średniowiecznej: alegoryczny korowód (albo krąg) ludzi wszystkich stanów z kościotrupem na czele, wyrażający wszechobecność śmierci i absolutną równość wszystkich ludzi w jej obliczu.

• Memento mori (pamiętaj o śmierci); Słowa pozdrowienia i pożegnania, używane w zakonach trapistów, kartuzów i kamedułów. Miały na celu ciągle przypominać o kruchości życia i oswajać ludzi ze śmiercią.

2. Postać kobiety w "Dworzaninie polskim"

Autor "Dworzanina polskiego" charakteryzuje wzorową kobietę jako pełniącą funkcję dwornej pani. Cech tych przytacza w kolejnych fragmentach powieści o wiele więcej, jednak te, które najbardziej zaskakują, to ograniczenie intelektualne kobiety. W podanym opisie występuje co prawda stwierdzenie, jakoby dama była zobligowana do posiadania różnych umiejętności („umieć niemało rzeczy”), jednak ani razu nie pada określenie dotyczące wykształcenia kobiety. Tych „niemało rzeczy” bowiem to, według Górnickiego, elementarne umiejętności, jakimi są czytanie oraz nauka gry na instrumentach. Wszak nie jest to zdanie jedynie samego autora Dworzanina. Ówczesne realia nie pomagały kobiecie w samorealizacji intelektualnej. Owszem, była ozdobą do towarzystwa, a także mężczyzny, ale na tym kończyła się jej funkcja społeczna. Kobiecie, jako istocie kruchej i delikatnej, przeznaczone były tylko takie aspekty życia, które byłyby adekwatne do jej natury. Z tego też względu tak ogromny wpływ kobiet tamtego okresu na kulturę (zwłaszcza w płaszczyźnie śpiewu i muzyki, które to stanowiły obszar wyjątkowo sfeminizowany, a zarazem tak ubogi ich wkład w rozwój szkolnictwa i nauki.

3. ''Psalmodia polska'' (pełen tytuł: Psalmodia polska - Trybut należyty wdzięczności wszystkiego dobrego Dawcy, Panu i Bogu albo Psalmodia polska za dobrodziejstwa Boskie dziękująca) - ostatnie dzieło Wespazjana Kochowskiego, wydane w 1695 roku, u schyłku życia poety; jest ostatnim wielkim dziełem i podsumowaniem twórczości Kochowskiego.

a) Autor pokłada nadzieję w Bogu, zarówno pod względem opieki nad „wybraną” Sarmacją jak i opieki nad nim samym. Pisane w formie psalmów, na wzór psalmów Starego Testamentu, których autorstwo przypisywane jest Dawidowi.

Niewiadomo dokładnie ile Kochowski napisał psalmów, znanych jest tylko kilka.

Psalm I mówi o wszechmocy boskiej, Psalmy II i III skupiają się wokół człowieka (jego natury i otoczenia), Psalm IV o relacji Bóg – człowiek, a Psalm V to wprowadzenie do rozważań nad społeczeństwem Sarmackim, za które ówcześnie uważali się Polacy, odwołując się do legendy o pochodzeniu narodu Polskiego od dzkiego plemienia Sarmatów- dzielnych barbarzyńców.

b) Wyróżnia się ona z jednej strony stylizacją biblijną, a z drugiej - zmianą punktu widzenia z Izraelity na Polaka, z żyda na chrześcijanina, z człowieka starożytnego na nowożytnego. Składa się ona z przemieszanych z sobą 14 psalmów prywatnych i 22 publicznych. Ich naczelnymi ideami są: pokuta i miłosierdzie Boga, powstrzymanie namiętności i ufność w opatrzność (złota mierność), szczególna rola Polski w świecie (nowy naród wybrany, przedmurze chrześcijaństwa, Sobieski - obrońca wiary) oraz wyższość ustroju Rzeczypospolitej (złota wolność). Psalmodia - pisana rytmiczną prozą poetycką - uważana jest przez badaczy za arcydzieło polskiego baroku i znakomitą syntezę ówczesnej kultury.

4. Charakterystyka postaci "Don Kichote"

0. Don Kichote z Manczy - Don Kichot wywodzi się z warstwy hidalgów, niegdyś znaczącej w życiu publicznym Hiszpanii, ale w XVI wieku już znacznie podupadłej, zarówno pod względem znaczenia jak i majątku. Bezczynność i odosobnienie spowodowały, że uległ wpływom literackim i postanowił wcielić w życie ideał średniowiecznego rycerza. Wyobraźnia sprawia, że rzeczy codzienne i zwykłe przybierają dla niego fantastyczne formy – np. karczma staje się zamkiem, a wiatrak wydaje mu się olbrzymem. Jest przede wszystkim naturą czynną – szuka nieustannie okazji do działania, nie poświęca czasu na zrozumienie sytuacji. Z tego powodu postać ta była często przeciwstawiana Hamletowi. Jest również megalomanem – chełpi się swoją wielkością i znaczeniem swoich czynów, nieustannie poszukuje sposobności do dowiedzenia swojej odwagi i siły. Potrafi jednak okazywać wdzięczność tym, którzy mu pomogli, oburzać się na bezprawie i krzywdę, jest zdolny do hojności i bezinteresowności, bywa cierpliwy i serdeczny.Potrafi myśleć logicznie i udzielać praktycznych rad, jest inteligentny. W sposób prosty i zrozumiały wyjaśnia Sanchowi wiele problemów nurtujących ówczesną Hiszpanię. Bohater zmienia się w toku akcji – coraz mocniej przejmuje się niepowodzeniami i popada w coraz większy smutek, który ustępuje dopiero przed śmiercią. W okresie Oświecenia Don Kichota postrzegano przede wszystkim jako ofiarę literatury, podkreślano jego egzaltację i fanatyzm. Widziano w głównie symbol walki wybujałej fantazji z racjonalnym rozumem. Interpretacja postaci zmieniła się wraz z nastaniem Romantyzmu – dostrzegano wtedy przede wszystkim szlachetną stronę jego natury, uznając go za obrońcę ideału, sięgającego do absolutu na przekór rzeczywistości. Akcentowano jego heroizm i nieustępliwość w walce ze złem.

1. Sanczo Pansa - Sanczo Pansa jest ubogim wieśniakiem, sąsiadem Don Kichota. Zwiedziony obietnicami rycerza i wizją wyspy, którą miał otrzymać za służbę, opuszcza żonę i zostaje giermkiem hidalga, towarzysząc mu w wyprawie na poszukiwania przygód i sławy. Sanczo Pansa jest mężczyzną niskim, krępym i niezbyt inteligentnym, aczkolwiek w wielu przypadkach zachowuje racjonalne spojrzenie na daną sytuację i staje się swoistym głosem rozsądku swego pana. Jak każdy biedak marzy o bogactwie, lepszym życiu i świetności. Lubi dobrze się wyspać, najeść do syta, zawsze dba o własny interes i jest chciwy na dobra materialne. Z natury jest pogodny, prostoduszny, potrafi wykazać się szlachetnością i ma pokojowe usposobienie. W sytuacjach krytycznych potrafi wykazać się przebiegłością i sprytem. Giermek jest urodzonym gawędziarzem i bystrym obserwatorem. Panicznie boi się zjawisk nadnaturalnych, zawsze jest podejrzliwy i nieco naiwny. Z czasem zaczyna wierzyć w zapewnienia rycerza, że czeka ich wielka sława. Zaczyna również naśladować jego sposób wypowiadania się, nieświadomie parodiując styl języka romansów rycerskich. Niezależnie od sytuacji pozostaje wiernym i oddanym sługą Don Kichota, gotowym do niesienia pomocy swemu panu i wyrozumiałym dla jego szaleństwa. Sanczo Pansa jest postacią pozytywną, wzbudzającą sympatię czytelnika.

2. Dulcynea z Toboso jest damą serca błędnego rycerza, Don Kichota z Manczy. W rzeczywistości jest to młoda, prosta wieśniaczka, Aldonsa Lorenso, mieszkańca Toboso, w której hidalgo był zakochany bez wzajemności przez kilka miesięcy. Jest to postać tajemnicza, charakteryzująca się swoistym dualizmem. Czytelnik nie poznaje jej bezpośrednio i zna ją jedynie z opowieści Don Kichota i Sanczo Pansy. Obaj jednak postrzegają ją w odmienny sposób. Według słów giermka Aldonsa jest dziewczyną niebrzydką, zdrową, wysoką, silną i krzepką. Ma donośny głos, a w sposobie bycia jest nieco rozpustna i chętnie przyjmuje zaloty mężczyzn. Don Kichot jest przekonany, że Dulcynea jest piękna i cnotliwa. W wyobraźni kreuje wyidealizowany obraz istoty doskonałej, nie dającej się z nikim porównać, którą należy wielbić i dla której musi zdobyć sławę. Dzięki temu dama serca staje się sensem jego życia, podnietą do bohaterskich czynów, bóstwem, któremu musi dochować wierności.

ZESTAW II

1. Porównanie kronik Galla Anonima i W. Kadłubka

Gall Anonim i jego "Kronika".

Nieznany nawet z imienia autor (prawdopodobnie Francuz) został przez badaczy obdarzony przydomkiem: Gall Anonim. Przypuszczalnie był on mnichem benedyktyńskim i przybył do Polski z Węgier. Jest on autorem najstarszej polskiej kroniki, pochodzącej z początku XII wieku, z czasów panowania Bolesława Krzywoustego, z którego kancelarią książęcą był w jakiś sposób związany. Pomimo faktu, że Gall Anonim był cudzoziemcem i swoje dzieło napisał po łacinie, to w całości poświecił je dziejom polskim. "Jest zaś zamiarem naszym opisać o Polsce, a przede wszystkim o księciu Bolesławie i ze względu na niego opisać niektóre godne pamięci czyny jego przodków. Teraz więc w takim porządku wykładać nasz przedmiot, aby od korzenia posuwać się w górę ku gałęzi drzewa". Miał to być dar wdzięczności za gościnność Polaków ("by za darmo nie jeść chleba polskiego"). "Kronika" składa się z trzech ksiąg: księga I poświęcona jest początkom państwa polskiego (dzieje Popiela, Piasta, Ziemowita, Leszka oraz Ziemomysła) i panowaniu pierwszych Piastów aż do cudownego poczęcia Bolesława Krzywoustego, księga II opisuje młodość księcia, natomiast księga III jego czyny jako władcy aż do 1113 roku. Warto tutaj zaznaczyć, że w całym dziele nie ma ani jednej daty rocznej. Każda kolejna księga poprzedzona jest przedmową. Lektura tej kroniki zwanej również kroniką trzech Bolesławów pokazuje, że jej autor świadomie wybierał tylko te fakty, które były zgodne z jego postawą ideologiczną. Niektóre wydarzenia opisuje barwnie, żywo, jak np. zjazd w Gnieźnie czy zwycięstwa odnoszone przez Bolesława Krzywoustego, podczas gdy inne przedstawia jakby z pewną niechęcią, bardzo ogólnikowo i dodaje tylko charakterystyczne dla niego sformułowanie: "długo by o tym mówić" (dotyczy to np. relacji z konfliktu Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem). Jedno należy mu przyznać bezsprzecznie. Gall Anonim nigdy nie podaje nieprawdy, dlatego też jego "Kronice" można ufać. Według badaczy dzieło to jest bardzo cennym źródłem poznania historii naszego państwa. Warto także zwrócić uwagę na jego duże wartości literackie. Dość interesująca jest sama forma. "Kronika" charakteryzuje się bardzo przemyślaną kompozycją. W księdze I i III mamy tzw. kompozycję ramową (księga I - narodziny Bolesława Krzywoustego, księga III - bitwa o Nakło). Autor przestrzegał również chronologii, choć pomijał daty. Jego pisarstwo charakteryzowało także upodobanie do tworzenia rozbudowanych fragmentów epickich. Większość tekstu to proza, ale znajdziemy tam również fragmenty wierszowane, np. "Pieśń o śmierci Bolesława" (tren). W "Kronice" występują m.in.: listy, przemowy, podsumowania, epilogi, kantyleny itp. Uznaje się, że jest to jedna z najlepszych kronik w Europie. Na to przekonanie wpływa także język, który jest bogaty w środki poetyckie (epitety, metafory, porównania itp.) oraz fakt, że autor pisząc ją, posłużył się prozą rytmiczną (poetycką) dzielącą zdania na równoległe (o zbliżonej liczbie sylab) człony, których paralelność podkreślana jest rymem, czego niestety nie udało się zachować w tłumaczeniu. Występowała tam również aliteracja, czyli celowe powtórzenie niektórych głosek lub całych sylab. W okresie renesansu oraz czasach późniejszych zainteresowanie "Kroniką" Galla Anonima znacznie osłabło, a drukiem wydano ją dopiero w połowie XVIII wieku.

Wincenty zwany Kadłubkiem - "Chronica Polonorum" ("Kronika polska").

Dzieło to ma odmienny charakter od kroniki Galla Anonima. Jego autor żył w latach ok. 1150 - 1223. Był człowiekiem wykształconym. Studiował w Paryżu lub Bolonii. O jego wielkiej erudycji świadczy chociażby "Kronika polska". Składa się ona z czterech ksiąg. Kadłubek opisuje w niej dzieje narodu polskiego od czasów bajecznych do 1202 roku. Poprzez wplecenie fantastycznych opowieści i legend (np. o zwycięskich walkach naszych przodków z Aleksandrem Wielkim i Juliuszem Cezarem, o królu Kraku, smoku wawelskim i pięknej królewnie Wandzie, która nie chciała za męża mieć Niemca, oraz o królu Popielu i myszach), które wypełniają całą księgę I, chciał ukazać wielowiekowe tradycje polskie. Księga II dotyczy czasów panowania pierwszych Piastów do roku 1110, księga III - od 1110 do 1173, a księga IV - od 1173 do 1202. Dzieło to nie jest skończone, o czym świadczy urwanie narracji w połowie zdania. Wyraźnie widać, że Kadłubek korzysta z kroniki Galla, ale robi to w specyficzny sposób. Niektóre fakty zdecydowanie pomija, podczas gdy inne przeinacza. Widoczne jest to przede wszystkim w opisie konfliktu króla Bolesława Śmiałego z biskupem Stanisławem. Gall Anonim czyn biskupa wprost nazywa zdradą. Dla Wincentego Kadłubka biskup jest męczennikiem, który urósł do rangi świętego. Trzy pierwsze księgi napisane są w formie dialogu dwóch osób, z których jedna opowiada dzieje Polski, a druga komentuje wydarzenia, wysnuwając z nich moralny sens. Księga czwarta zaś jest opowiadaniem. Autor wypowiada się kunsztownie, bardzo chętnie posługuje się stylem ozdobnym, wprowadza hiperbole, parabole, antytezy, powtórzenia, personifikacje (np. w wierszu o śmierci Kazimierza Sprawiedliwego przemawiają uosobienia Wesołości, Żalu, Roztropności i Sprawiedliwości), alegorie, anegdoty itp. To, co odróżnia kronikę Kadłubka od innych kronik średniowiecznych, to liczne zmyślenia. Opowiadaniu o przeszłości towarzyszą filozoficzne sentencje, przykłady oraz pouczające bajki, które są wymyślane po to, aby lepiej przekonać odbiorcę do punktu widzenia autora. Być może to właśnie one miały znaczny wpływ na ogromną popularność tego dzieła, o której świadczy duża liczba zachowanych rękopisów. Warto także wspomnieć, że "Kronika polska" używana była w tamtych czasach jako podręcznik szkolny. Wtedy tez wprowadzono do niej obszerne komentarze.

2. Życie towarzyskie w twórczości Kochanowskiego

Jan Kochanowski w swoich fraszkach przedstawiał życie dworskie, stosunki społeczne i aktualne wydarzenia. Życie dworskie w twórczości autora obfitowało w biesiady, nocne uczty i huczne zabawy, którym nikt się nie umiał oprzeć, natomiast życie w Czarnolesie było spokojne i zaciszne.

3. Opracowanie w zestawie I.

4. Dramat szekspirowski – rodzaj dramatu wykreowanego przez Williama Szekspira. Uważa się, że dramat szekspirowski jest prekursorem dramatu romantycznego.

Cechy dramatu szekspirowskiego:

* brak zasady trzech jedności

* niezachowanie zasady decorum

* wprowadzenie scen zbiorowych

* brak chóru

* kompozycja – akty i sceny (brak prologu i epilogu)

* tematyka historyczna

* wprowadzenie scen drastycznych (ukazujące emocje)

* złamanie zasady decorum (język potoczny, komizm zmieszany z powagą – połączenie tragizmu, komizmu i liryzmu)

* elementy fantastyczne (złamanie zasady mimesis)

* moralne przesłanie

* pobudzenie uczuć i wyobraźni

* bohatera nie cechuje fatum, ma on możliwość świadomego, wolnego wyboru

* bohater jest skłócony z otoczeniem jak i z sumieniem, zostaje słusznie ukarany

ZESTAW III

1. TEOCENTRYZM - to termin określający ówczesną myśl o świecie. "Bóg w centrum" - jako najwyższa władza, najwyższa wartość, ośrodek wszelkich działań. Wg. nauk św. Augustyna - jedynym celem życia człowieka jest dojście do Boga, byt doczesny ma jedynie przygotować do przyszłego życia. Pogląd ten był niezwykle popularny w średniowieczu - był osią, wokół której formowały się wszystkie doktryny filozoficzne.

0. Augustynizm - system filozoficzny stworzony przez św. Augustyna (354 – 430). Koncepcja, od której bierze początek średniowieczny teocentryzm. Zgodnie z nią Bóg jest bytem najdoskonalszym – jako najwyższe dobro, piękno i prawda. Świat został przez Boga stworzony według pewnej idei, więc jako dzieło boskie także jest doskonały.

2. ''Świat na opak" u Ezopa

Ezop – uważany jest za twórcę bajki zwierzęcej, czyli takiej, w której bohaterami są zwierzęta, oraz moralizującej i satyrycznej; z początku bajki nie były uznawane za typowe utwory dla dzieci, lecz dla dorosłych; w swoich bajkach wyśmiewał ludzi, ukazując ich pod postaciami zwierząt; z pozoru zabawne, bajki Ezopa zawierały gorzką prawdę i głęboką mądrość.

3. Motyw "małej oczyzny" u Potockiego

W motywie małej oczyzny podkreśla się przywiązanie nie do państwa, ale do węższej społeczności lokalnej. W literaturze motyw małych ojczyzn rozumiany bywa jako miejsce dzieciństwa, zakorzenienia, bliska, prywatna ojczyzna, pamięć najpierwsza. Nie jest to tylko pojęcie geograficzne. Bardziej wiąże się z wartościami i określoną moralnością.

(niestety nie przerobiłam twórczości Potockiego i nie jestem pewna jak ten motyw w niej umiejscowić więc nie będę wprowadzać w błąd)

4. Boska Komedia jako suma średniowiecznego światopoglądu

O wartości poematu Dantego świadczy fakt, że jest on udaną próbą przedstawienia pełnego obrazu średniowiecznego świata – takiego, jak widzieli go ludzie tamtego okresu. Świat ten jest więc przede wszystkim uporządkowany przez Boską sprawiedliwość. Konkretne grzechy lub cnoty powodują umieszczenie danej osoby w hierarchii Piekła, Czyśćca lub Nieba. W tym świecie panuje idealny porządek. Poza tym Dante umieszcza w zaświatach praktycznie wszystkie postaci, które mają znaczenie dla dziedzictwa europejskiej kultury. Nie ma dla niego znaczenia czy istniały naprawdę (w czasach współczesnych Dantemu bądź wcześniej), czy są bohaterami średniowiecznych tekstów, czy mitologii greckiej. Wszystkie odgrywają ogromną rolę w kształtowaniu średniowiecznego światopoglądu i dlatego zostały umieszczone obok siebie. Cały ten świat, zarówno pogański, jak i chrześcijański, zostaje podporządkowany Bożej sprawiedliwości i Bożej miłości. Boska komedia jest więc sumą średniowiecznej teologii, średniowiecznego dziedzictwa literackiego i filozoficznego. Jest dowodem na to, jak bardzo dla Średniowiecza ważna była literatura starożytna i jak wielkim kłamstwem jest stwierdzenie, że w Średniowieczu zapomniano o dorobku Antyku.

Z drugiej strony poemat przedstawia historię konkretnego człowieka, jego wędrówkę, przeżycia i przemiany. Połączenie planu ogólnoludzkiego (filozoficznego, literackiego, moralnego) i personalnego (przedstawienie historii jednego człowieka) to kolejny atut średniowiecznego arcydzieła.

ZESTAW IV

1. Anonimowość w średniowieczu

W kulturze średniowiecza dokonania artystyczne i naukowe najczęściej nie były sygnowane imieniem twórcy, lecz pozostawały anonimowe, a to wszystko ku chwale Bożej (łac. ad maiorem Dei gloriam = na większą chwałę Boga). Twórca uważany był jedynie za pośrednika pomiędzy Bogiem a odbiorcą jego przekazu lub komunikatu.

2. Sielanki Szymonowicza w odniesieniu do antyku

Sama nazwa "sielanka'' wywodzi się jeszcze z poetyki antycznej i rozumiana jest w odniesieniu do Teoktryta i jego określenia "bukolike aojde" czyli pieśń wolarska. Inne jej nazwy to idylla - od "eidos" czyli scenka, obrazek, utwór niewielkiego formatu., "Ekloga" - wybór, utwór wybrany. Staropolska nazwa sielanka wywodzi się od rosyjskiego słowa "Sioło" - "Wieś", została zastosowana po raz pierwszy przez Szymona Szymonowica, w zbiorze właśnie pod tym tytułem "Sielanki", który został wydany przez niego w roku 1614.

3. Sarmatyzm w ''Psalmodii'' Kochowskiego

Problematyka sarmatyzmu pojawia się w bogatej twórczości Wespazjana Kochowskiego. "Psalmodia Polska" pisana u schyłku XVII wieku kontynuowała starotestamentowy wzorzec psalmu, a jednym z centralnych zagadnień cyklu stają się rozważania o sarmackim narodzie i ustroju Rzeczpospolitej. Nie omijając spraw bolesnych i zdecydowanie negatywnych, Kochowski prezentuje zarazem wizję Polski-Sarmacji jako wartości zbiorowej, tłumaczącej się w planie metaforycznym.

ZESTAW V

1. Artyzm w kronice Galla Anonima

Nie mam zielonego pojęcia jak to ująć, proszę kogoś o wstawienie opracowania do tego pytania. Jesli chodzi o artyzm w tej kronice, widzę tam apostrofy i starania o podtrzymanie podniosłego stylu, co może nadać temu charakter artystyczny. Nic więcej.

2. Utwory Bielskiego i Orzechowskiego - również jestem zagubiona w tym temacie, tak więc jak wyżej.

3. Sielanki Sz. Szymonowica

0. Sielanka – gatunek literacki. Utwór poetycki, przedstawiający w sposób wyidealizowany uroki życia wiejskiego. Wysnuta z piosnek pasterskich stała się świadomie kreowanym obrazem utęsknionej, szczęśliwej natury – zdaniem badaczy gatunek jest specyficznym wytworem kultury miasta i ujawnia znużenie światem cywilizacji. Idylla odsłania beztroskie, spokojne i pogodne życie, spełnione przez miłość. Sielanka ma najczęściej kształt lirycznego monologu, poprzedzonego lub przeplecionego opisem bądź dialogiem.

1. Opisać wybraną sielankę Szymonowica:

"Żeńcy", czyli sielanka osiemnasta ze zbioru Szymonowica to najsłynniejszy utwór tego poety. Jak wiele realizacji tego gatunku, Żeńcy mają formę dialogu, w którego istotnym trzonem są pieśni. Odnajdujemy tu ludową przyśpiewkę, powracającą kilkakrotnie jak refren. Refren pełni różne funkcje w tekście, bywa żartem, życzeniem, złośliwym, przytykiem, a ponad wszystko jest swoistą klamrą spinająca dość długi utwór. W dialogu występują trzy postaci: Oluchna, Pietrucha oraz Starosta. Ten ostatni jest przede wszystkim pretekstem do rozmowy dla Oluchny i Pietruchy, dwóch kobiet pracujących na polu pod okiem Starosty. Urzędnik zostaje przedstawiony już w początkowych wypowiedziach pracownic jako okrutnik, często używający kija. Akcja utworu rozpoczyna się w południe, Oluchna i Pietruch pracują w pocie czoła od rana i zaczynają odczuwać dotkliwy głód. Oluchna uskarża się na srogiego Starostę, ale ucisza ją Pietrucha, obawiająca się bicza. Zamiast narzekać na ciężki los, śpiewa staroście by go udobruchać. Słysząc w pieśni skargi na ciężką pracę, Starosta pogania Pietruchę, każe „żymać spieszno”, ponadto grozi jej biczem. Na co kobieta odpowiada dalszą pieśnią, w której prowadzi paralelę między „słoneczkiem” a starostą. Pietrucha życzy staroście „baby o czterech zębach”, na szczęście urzędnik odszedł i nie słyszał pieśni, dzięki czemu kobieta uniknęła ciężkiego bicia. Oluchna i Pietruchna słyszą za to jak starosta katuje Maruchnę. Kobiety komentują to zdarzenie, stwierdzają, że zły nastrój nadzorcy spowodowany jest przez „domowa swachę”, gospodynię, która zatruwa mu życie. Podobno zajmuje się czarami, ale najgorszym jest to, że w ogóle nie umie zająć się gospodarstwem. Dalej snute są rozważania nad tym, jaka powinna być dobra gospodyni oraz jaka jest różnica miedzy obowiązkami gospodyni i sługi. Po czym kobiety dostrzegają, że starosta znowu na nie patrzy, Pietrucha nuci piosenkę, którą przerywa urzędnik wzywający na obiad.

4. Miłość w "Tristanie i Izoldzie"

Legenda o Tristanie i Izoldzie jest jedyną w swoim rodzaju średniowieczną opowieścią o miłości. Nie jest to miłość dworska, opierająca się na grze konwenansów, ale miłość będąca siłą fatalną, wywołana przez magiczny napój staje się dla kochanków przeznaczeniem, przed którym nie da się uciec. Jest to miłość wbrew wszystkiemu, wbrew prawu wasala wobec swego króla, wbrew prawu wierności małżeńskiej. Miłość Tristana i Izoldy to uczucie fatalne i zniewalające, wywołane przez magiczny eliksir. Kochankowie zapłonęli do siebie tak wielką namiętnością właśnie za jego sprawą, w ich postępowaniu widać próbę przezwyciężenia miłości, ale niestety walczą z siłą większą od siebie i są skazani na porażkę. Ten napój – stanowiący przyczynę ich tragicznego losu – jest jednocześnie usprawiedliwieniem zdrad, jakich się dopuścili. Ich czyny są występkami tylko w porządku ludzkiego prawa, bo Bóg sprzyja kochankom. W jego oczach ich miłość nie jest występna, bo nie została przez nich wybrana. Bóg im sprzyja, a kochankowie wierzą w jego opiekę, wierzą, że ich miłość jest prawa.

ZESTAW VI

1. Ars dictandi - średniowieczna teoria układania tekstów pisanych, głównie listów oraz dokumentów, która oddziałała na całą twórczość prozatorską, a w pewnym stopniu również na poezję. Przykład dzieła: "Kazania świętokrzyskie".

2. Fraszki Jana Kochanowskiego.

0. Fraszka - krótki utwór liryczny, zazwyczaj rymowany lub wierszowany o różnorodnej tematyce, często humorystycznej lub ironicznej (satyrycznej). Posiada puentę. Fraszka wywodzi się ze starożytności, swoimi korzeniami sięga do epigramatu, którego twórcą był Symonides z Keos. Były to krótkie napisy na kamieniach nagrobnych (epitafium) i przedmiotach codziennego użytku.

1. Fraszki pisane przez Kochanowskiego powstawały zarówno po polsku, jak i po łacinie. Ich łaciński zbiór zatytułowany był Foricoenia, natomiast utwory w języku polskim ukazały się w trzech księgach: „Fraszki pierwsze”, „...wtóre”, „...trzecie”. Całość cyklu stanowiło około trzystu utworów. Fraszki zostały wydane w roku 1584 w Drukarni Łazarzowej w Krakowie, na krótko przed śmiercią poety. Fraszki Jana Kochanowskiego ukazują portret człowieka renesansu, wszechstronnie wykształconego i potrafiącego w trafny sposób dostosować rodzaj humoru do sytuacji. Można je podzielić na trzy grupy: do pierwszej zaliczyć należy tematykę żartobliwą, przedstawiającą ówczesne sposoby spędzania wolnego czasu – zabawy i biesiady. Drugą grupę tworzą utwory o tematyce miłosnej, zarówno erotyki jak i dzieła skierowane do przyjaciół poety. Ostatnia, trzecia grupa, to dzieła refleksyjno – filozoficzne. Właśnie w nich autor mówi na temat życia człowieka, o jego sensie.

2. "Raki" to jedna z najbardziej kunsztownych, można powiedzieć popisowych, fraszek

Kochanowskiego. Utwór ten został napisany według wzorca versus cancrini, który charakteryzuje się tym, że każdy z wersów można czytać również na wspak. Przykładowo pierwsze dwa wersy, które normalnie brzmią:

"Folgujmy paniom nie sobie, ma rada, Miłujmy wiernie nie jest w nich przysada."

od tyłu przybierają przeciwne znaczenie:

"Rada ma sobie, nie paniom folgujmy, Przysada w nich jest, niewiernie miłujmy."

Ze względu na temat Raki zaliczamy do liryki miłosnej, zawierającej jednak elementy tematyki obyczajowej. Wiersz - a dokładniej dwa wiersze! - składa się z dziesięciu wersów, każdy po jedenaście zgłosek (5+6). Występują rymy (również gdy czytamy od tyłu) żeńskie, parzyste, dokładne, w większości gramatyczne. W dziewięciu wersach szóstą (środkową) sylabę stanowi „nie”, zaprzeczenie jest osią konstrukcji wiersza, co sprawia, że treść utworu czytanego od tyłu stanowi dokładne przeciwieństwo Raków czytanych tradycyjnie.

W przypadku obu odczytań mamy do czynienia z liryką bezpośrednią. Wypowiedź w pierwszej osobie liczby mnogiej nie („folgujmy”, „miłujmy”) w tym wypadku nie jest wykładnikiem podmiotu zbiorowego, ale raczej identyfikacji podmiotu-nauczyciela z odbiorcami. Wypowiedź jest kierowana do mężczyzn, jako ewentualnych kochanków bądź adoratorów pięknych pań.

Raki odczytywane tradycyjnie mówią o kobietach w sposób pochlebny, wyłania się stąd obraz kobiet uczciwych i bezinteresownych w miłości. Czytając wiersz na wspak dowiadujemy się, że te same panie są zdradliwe i łase na złoto. Ale podobna przewrotność cechuje podmiot, mówiący w utworze:
"Wiecznie wam służę nie służę na chwilę,

Bezpiecznie wierzcie nie rad ja omylę."

Jego słowa czytane od końca to przyznanie się do kłamstwa i niestałości w uczuciach. Wydaje się, że celem utworu nie jest ośmieszenie ani kobiet, ani mężczyzn. To utwór stworzony głównie dla zabawy, choć trzeba przyznać, że sam w sobie jest bardzo ciekawą metaforą przewrotności ludzkich (dworskich) charakterów.

3. Treść "Kazań Sejmowych" Piotra Skargi

W roku 1597, po niepokojących obradach sejmu, Skarga napisał "Kazania sejmowe", które wydał wraz z "Kazaniami na niedzielę i święta". W kazaniach Skarga pokazał choroby, które jego zdaniem dręczą Polskę. Wszystkich kazań było osiem, w ich tytułach widoczne jest sześć chorób wymienionych przez Skargę. W "Kazaniach" Skarga bardzo często odwołuje się do ksiąg biblijnych, szczególnie starotestamentowych. Zastosowane w nich zostały różne zabiegi retoryczne, znane już od czasów starożytnych. Skarga postulował o wzmocnienie władzy królewskiej i ukrócenie władzy sejmu. Krytykował egoistyczne postępowanie szlachty, która bogaciła się kosztem ojczyzny. Krytykował też wykorzystywanie chłopstwa, nawoływał do poprawy ich warunków. Ostro krytykował innowierców, twierdził, że państwo powinno stać na straży wiary katolickiej w Polsce. Przestrzegał przed karą boską, jak może spaść na Polskę za jej grzechy.

4. Wszystko o komedii Moliera - "Świętoszku" albo ''Skąpcu'' (wybrałam "Świętoszka").

0. Molier, a właściwie Jan Baptysta Poquelin, obok Boileau, La Fontaine’a i Racine’a należy do najwybitniejszych twórców europejskiej literatury i teatru XVII wieku. Mówi się, iż Molier odkrył w teatrze nową potęgę, jedną z największych, jakie istnieją, mianowicie możliwość zabijania śmiechem, śmiechem brzmiącym ze sceny. Ponadto stworzył typ komedii klasycznej, komedii charakterów, która wyposażona przez niego została w prawdę psychologiczną i obyczajową.

1. Krótkie streszczenie "Świętoszka": Tartuffe swą pokorną z pozoru postawą szybko zdobywa sympatię i zaufanie Orgona. Ma wpływ na każdą jego decyzję. Domownicy krytycznie odnoszą się do postępowania Świętoszka, dostrzegają jego obłudę i hipokryzję, jedynie pan domu i pani Pernelle są nim zachwyceni. Orgon łamie obietnicę daną swej córce Mariannie, która miała wyjść za mąż za Walerego, i postanawia wydać ją za Tartuffe'a. Dziewczyna jest zrozpaczona, nie buntuje się przeciw ojcu, szuka pomocy u Doryny. Walery dostrzega bierną postawę ukochanej, Marianna tłumaczy to posłuszeństwem ojcu. Przeciw biernej postawie Orgona wobec Świętoszka buntuje się Damis. Widzi Świętoszka zalecającego się do Elmiry, żony Orgona, która próbuje nakłonić go do rezygnacji z małżeństwa z Marianną. Damis donosi o prawdziwym obliczu Tartuffe'a ojcu. Orgon, uprzedzony przez Świętoszka o domniemanym spisku Damisa, nie wierzy synowi, wyrzuca go z domu, a cały majątek przepisuje Świętoszkowi. Zaślepiony Orgon nie zważa przestrogi Kleanta, brata Elmiry, ani na błagania proszącej o litość Marianny. Wreszcie Elmira postanawia narazić się na zaloty Tartuffe'a, by przekonać męża o jego intencjach. Orgon kryje się pod stołem. Świętoszek w sprowokowanej przez Elmirę rozmowie odsłania swoje prawdziwe oblicze. Orgon jest oburzony, postanawia wyrzucić Świętoszka z domu. Tartuffe ostrzega jednak, że dom nie jest już własnością Orgona. Orgon jest zrozpaczony, tym bardziej, że powierzył Świętoszkowi dokumenty obciążające go przed królem. Przybywa pan Zgoda, który nakazuje rodzinie Orgona opuścić dom. Na szczęście pojawia się oficer gwardii, który aresztuje Świętoszka na rozkaz sprawiedliwego księcia.

2. Tartuffe - charakterystyka: jest hipokrytą, obłudnikiem, oszustem, naciągaczem, który potrafi sprytnym zachowaniem, rozmową omamić niemalże każdego. Jest przebiegły, bezwzględny, dąży do celu kryjąc swe złe zamiary pod pozorną pobożnością i dobrocią. Potrafi zdobyć zaufanie Orgona i jego matki pani Pernelle. Inni domownicy, łącznie ze służbą potrafili rozszyfrować Tartufa. Naiwny Orgon ufał bezgranicznie "Świętoszkowi." Dopiero, gdy na własne oczy ujrzał jakim naprawdę jest oszustem, zmienił o nim zdanie i wypędził z domu. Przedstawiona przez Moliera sytuacja nie jest jednoznaczna, jakby się na pierwszy rzut oka wydawało. Krytykowane są tu nie tylko obłuda, hipokryzja, oszustwo pod postacią Tartufa, ale również naiwność i hipokryzję pod postaciami Orgona i jego matki. Cytowane powyżej słowa Doryny bardzo dobrze charakteryzują i Tartufa, i Orgona, i sytuację panującą w jego domu.

ZESTAW VII

1. Oblicza Maryi w literaturze średniowiecza (''Bogurodzica'' i ''Lament świętokrzyski'')

Zarówno "Bogurodzica", jak i "Lament świętokrzyski" prezentują nam niezwykle przejmujący obraz Matki Boskiej, jej cnotę, nieskończoną dobroć i szlachetność. Oba wymienione utwory są również niekwestionowanymi arcydziełami poezji doby średniowiecza. Warto się jednak przyjrzeć, jakie oblicze Maryi każdy z nich ukazuje i tym samym porównać obie kreacje bohaterki. Funkcja "Bogurodzicy" była złożona i wieloaspektowa. Utwór ten był traktowany zarówno jako pieśń kościelna, wojenna oraz hymn narodowy. Otwierająca go apostrofa jest bezpośrednim zwrotem do Matki Boskiej i pełni rolę błagalnej prośby. Wedle tej modlitwy, Bogurodzica wstawić się ma za ludźmi u swojego jednorodzonego Syna. Jest ona tu przedstawiona jednocześnie jako wywyższona przez Boga, uwielbiona przez ludzi święta niewiasta oraz dobrodziejka i łaskawa Pani, której życzliwość może wpływać na wyroki Najwyższego. Pośredniczy ona pomiędzy ziemią a niebem, ponieważ zawiera w sobie pierwiastek zarówno ludzki, jak i boski. Dzięki temu bliższa jest naturze człowieka i jego sercu. Jest idealnym pomostem łączącym Królestwo Niebieskie i ziemski padół pełen łez, strachu, niedoskonałości oraz pełni funkcję prawdziwej Królowej ludzkich serc. Jest personifikacją siły, która chroni ludzi przed gniewem ich Stwórcy.

"Lament świętokrzyski" natomiast przedstawia stosunkowo odmienny obraz Maryi. Ukazuje on Matkę Boską cierpiącą pod krzyżem udręczonego Syna, podkreśla jej boleść i żal oraz pełni funkcję skargi. Jest to utwór będący obrazem cierpiącej matki, która nie może pogodzić się ze śmiercią swojego dziecka. Zrównana jest tutaj ofiara Chrystusa, który oddaje swoje życie z miłości do ludzi oraz jego rodzicielki, która przeżywa męki przypatrując się katuszom, na jakie skazywane jest jej dziecko. Maryja jest w tym przypadku bezradna - może tylko pogodzić się ze swoim losem oraz szukać współczucia u innych matek, które być może kiedyś podzielą jej cierpienie.

Jasno wynika stąd, iż oblicze Maryi w obu przypadkach jest zgoła odmienne. W "Bogurodzicy" mamy do czynienia z prawdziwą królową i pierwiastkiem boskości, jaki tkwi w tej kobiecie. Jest ona wywyższona i wszechmocna, ma władzę nad światem, może pośredniczyć pomiędzy Bogiem a jego wiernymi dziećmi. Natomiast "Lament" eksponuje jej głęboko ludzkie cierpienie i bezradność, jakich wszyscy bez wyjątku doświadczamy. Nie ma tutaj żadnych atrybutów boskości i wszechmocy. Sama Matka Boska szuka ukojenia, spokoju i zrozumienia.

Dlatego "Bogurodzica" jest ściśle osadzona w średniowiecznej konwencji, natomiast "Lament" bliższy jest już renesansowym kreacjom wizerunku Matki Zbawiciela.

2. Porównanie ody Horacego z pieśnią Jana Kochanowskiego

Oda Horacego „Exegi monumentum” oraz „Pieśń XXIV” z Ksiąg wtórych Jana Kochanowskiego są bardzo zbliżone tematycznie. W obydwu utworach zauważalny jest motyw „Non omnis moriar”, czyli „Nie wszystek umrę”.

Podmiot liryczny w odzie Horacego w widoczny sposób wychwala twórczość poety. Stawia go ponad zwyczajnego człowieka, ponieważ w aspekcie materialnym nie zostanie dotknięty przemijalnością. Wyraźnie akcentuje, że pomimo śmierci fizycznej twórczość poety pozostanie i to jest walor, który na przestrzeni wieków nie nastąpi zamazaniu.

Podmiot liryczny zdaje sobie sprawę, iż jego twórczość jest na bardzo wysokim poziomie i w czasie swojego ziemskiego życia pozostawił po sobie ślad, w formie poezji (Pomnik – twórczość).

Twórczość godną uwagi, pełną wyrazu i wielką ponad pióro mistrza. Uważam, że tu także jest wywyższenie się ponad współczesnych znanych twórców z epoki Horacego.

Pomimo wielu wieków, Horacy wierzy w to, iż jego wiersze przetrwają. Doskonale wie, że tak wspaniałe dzieła muszą pozostać w przyszłym świecie. Pomimo tego, że człowiek przemija, poeta nie martwi się śmiercią. „Zawsze młody” w duszach ludzkich, w sercach i przy czytaniu jego twórczości. Podmiot liryczny również wspomina o sławie, jaka będzie mu towarzyszyć po śmierci: „I będą mówić o mnie”. Uważam, że postępuje troszkę w sposób egoistyczny wychwalając siebie samego, jednak również w sposób realistyczny, ponieważ wie, że jego dzieła są godne uwagi. Oda składa się z 4 strof po 4 wersy każda.

W pieśni Kochanowskiego widoczne jest przeistaczanie się poety w białego ptaka: „Po palcach wszędy nowe pióra się puszczą,”. Znowu ukazanie dwóch żyć: ptasiego, (czyli wiecznego, ponieważ twórczość pozostaje) i nieptasiego (człowieka zwykłego, skazanego na przemijalność i który nic po sobie na wieki nie pozostawi). „(...)ze dwojej złożony Natury”. Podmiot liryczny, jak w odzie Horacego pewny jest, iż pozostawi po sobie twórczość, która uczyni go nieśmiertelnym: „(…)nie umrę,”. Poeta przedstawia się jako dwie postacie. Pierwsza żyje na świecie i jest fizyczna, drugą zaś jest jego cały dorobek pisemny, jego pieśni, fraszki czy treny, jako pozostałości uczuć na papierze, które ożyją przeczytane: „On, w równym szczęściu urodzony, On ja”. Również Kochanowski wspomina o sławie po śmierci: „O mnie Moska i będą wiedzieć Tatarowie,”. Przekonany jest o wysokim talencie, z którego skorzystał i ma nadzieje, wręcz jest pewny, iż ludzie narodzeni po nim docenią jego dzieła i dzięki temu będzie żył w ich sercach. Pomimo wielkiej wiary w Boga, Kochanowski gardzi mszą żałobną: „(…)przy próznym pogrzebie” jednak nie jest to spowodowane brakiem pobożności, tylko wyraźnie tu ukazuje, że płacz za nim jest niepotrzebny, ponieważ on będzie żył wiecznie w swojej twórczości.

PORÓWNANIE KRÓTKIE:

Obydwa utwory mają tę samą tematykę. Są one przemyśleniami poetów nad pokonaniem przemijalności dzięki aspektom twórczości. Wyraźnie ukazana jest tu pewność, że utwory są na wysokim poziomie i że ludzie docenią ich pozostawione ślady życia. Odnoszę wrażenie, że również wychwalają się swoimi dziełami, jednak trafnie, ponieważ są uznawani za najlepszych poetów czasów. Myślę, iż styl obydwu poetów nie jest bardzo różny. Lekkie różnice wynikają raczej z epok, które przypadały na ich twórczość. Obydwa utwory niosą z sobą przekaz, że nie warto rozpaczać po śmierci poetów, ponieważ oni pozostaną ożywieni, gdy sięgniemy po ich twórczość.

3. a) Emblemat – kompozycja literacko-obrazowa, gatunek powstały w XVI wieku. Na dojrzałą postać emblematu (druga poł. XVI w. i wiek XVII ) składały się:

0. inskrypcja, czyli sentencja, zwana (łac.) lemma lub motto (zazwyczaj ograniczona do 2-5 słów),

1. obraz, zwany (łac.) imago - czyli rycina przedstawiająca różne wyobrażenia, subskrypcja, która była zazwyczaj utworem wierszowanym, epigramatem lub tekstem obszerniejszym, wyjaśniającym i rozwijającym sens obrazu i jego związki z lemmą.

Celem emblematu było wyszukanie związków pomiędzy słowem a obrazem – przez zestawienie treści motta z treścią imago na zasadzie intrygującej gry znaczeń, enigmatycznego rebusu, a następnie wyjaśnienie ich związku treściowego w subskrypcji. W XVI i XVII wieku popularne były książki zawierające zbiór emblematów. Pierwszą taką książką emblematyczną była wydana w Augsburgu w 1531 roku Emblematum liber (Książka emblematów), której autorem był Andrea Alciato.

b) Przykład emblematu: "Źwierzyniec" autorstwa Mikołaja Reja - zbiór emblematów.

Źwierzyniec (pełny tytuł: Źwierzyniec, w którym rozmaitych stanów, ludzi, źwirząt i ptaków kstałty, przypadki i obyczaje są właśnie wypisane. A zwłaszcza ku czasom dzisiejszym naszym niejako przypadające) – zbiór epigramatów autorstwa Mikołaja Reja, obejmujący kilkaset utworów wierszowanych, opublikowany po raz pierwszy w Krakowie w 1562 roku. Tytuł zbioru stanowi nawiązanie do popularnych w średniowieczu bestiariuszy. Cały zbiór został poprzedzony dialogiem pomiędzy spersonifikowaną Prywatą i Rzecząpospolitą.

ZESTAW VIII

1. Opracowanie pytania w zestawie VII.

2. ''Żywot Ezopa" jako literatura plebejska.

Ezop z Frygii jest bohaterem znanym folklorowi i literaturze greckiej i według przekazów legendarnych żył i nauczał w VI wieku p.n.e.

"Żywot Ezopa Fryga, mędrca obyczajnego i z przypowieściami jego" podjął, posłużywszy się łacińskimi wzorami średniowiecznymi, Biernat z Lublina (1522). Biernat prozaiczny tekst łaciński przełożył wierszem 8-zgłoskowym, 3144 wersy porządkując w czterowersowe strofy. Zawarł w nim nie tylko całą biografię Mędrca, ale i przypisywane mu bajki (210). Tytuły większości bajek stanowią pierwszy polski zbiór przysłów (np. "Wielcy złodzieje małe wieszają", "Gdy się możni mnożą, ludzi ubożą"). Legendarny Ezop był niewykształconym niewolnikiem i człowiekiem szczególnej brzydoty. Łączył w sobie cechy błazna, mędrca i męczennika (dzięki sprytowi, dowcipowi i zdrowemu rozsądkowi stał się człowiekiem wolnym). Doradzał królom i pospólstwu, ale ściągał na siebie mściwy gniew kapłanów Apollina, którzy fałszywie go oskarżywszy doprowadzają do wyroku skazującego Ezopa na śmierć.

Biernat, przyswajając na polski grunt biografię starożytnego błazna i bajkopisarza, usiłował powiązać jego dzieje z rzeczywistością mu współczesną. Aktualizował więc przygody i poglądy swego bohatera (aluzje pod adresem duchowieństwa i możnych). Kreśląc pozytywny portret plebejusza, Biernat z Lublina ujawnił swą niechęć do możnych. Oskarżał ich o nadużycia, dbałość jedynie o własne interesy i działanie na szkodę publiczną. Krytykując niesprawiedliwość społeczną wskazuje na mądrość jako jedyną prawdziwą wartość, która winna decydować o pozycji człowieka.

Utwór cieszył się w wiekach XVI i XVII ogromną popularnością i rozgłosem, umieszczono go nawet na kościelnym indeksie ksiąg zakazanych.

3. Ermida wobec tradycji Arkadii - proszę o opracowanie tego pytania i wrzucenie na pocztę, bo nie zapoznałam się wcale z tą lekturą..

4. Don Kichote jako powieść nowożytna.

Powieść Don Kichot jest często uważana za pierwszą powieść nowożytną. Jej ideą jest wyśmianie rozpowszechnionego od czasów średniowiecza toposu idealnego rycerza, a także wzorców literatury parenetycznej jako takiej. Ze względu na sposób konstrukcji akcji oraz kreacji bohaterów Don Kichota uznać należy za parodię średniowiecznego eposu rycerskiego - powieść przedstawia charakterystyczne dla eposu rycerskiego zmagania rycerzy, postaci szlachetnych mężczyzn i pięknych dam, sięga do motywów baśniowych (czarodziej na smoku, olbrzymy, „czary”) oraz orientalnych (postaci podróżnika i jego towarzyszki Zoraidy), ale niemal wszystko to jest tylko wytworem chorego umysłu szaleńca. Ze względu na karykaturalne przerysowania charakterów postaci i komizm ich przygód powieść nosi także cechy satyry.

ZESTAW IX, czyli opracowanie, które nie istnieje. Huhuhu!

1. Komizm w twórczości Mikołaja z Wilkowiecka. I tu mam problem, więc proszę pięknie o umieszczenie opracowania do pytania :)

2 i 3 Miłość we fraszkach Kochanowskiego w oparciu o tradycje. Jak wyżej. Gdybym dostała ten zestaw na egzaminie to ładnie bym płynęła :D

ZESTAW X

1. Symbolika średniowieczna w legendzie o św Aleksym. Ciągły spadek formy, patrz wyżej.

2. Humanizm w poezji Kochanowskiego w nawiązaniu do Horacego.

Jan Kochanowski uważany jest za najwybitniejszego twórcę renesansu w Polsce, za pierwszego wieszcza narodowego, za ojca literatury polskiej i największego poetę literatury staropolskiej. Na miano to w pełni zasłużył. Choć pierwszy po polsku pisał Rej, to dopiero Kochanowski operował prawdziwie poetyckim językiem i kunsztowną formą. Kochanowski to ideał artysty renesansowego, prawdziwy poeta doctus. Na takie miano zasługiwał tylko człowiek o wszechstronnym umyśle, wykształcony w wielu dziedzinach, pisarz - humanista, który bardzo dobrze opanował warsztat pisarski i w stopniu doskonałym posiadł sztukę posługiwania się piórem To poeta rzemieślnik, który swoją twórczość traktuje jak pracę, i nie zdaje się w niej na przypadek. Spod jego ręki wychodzą dzieła dopracowane w najdrobniejszym szczególe, które świadczą o jego mistrzostwie i wielkości. W jego utworach znajdują odzwierciedlenie wszystkie prądy i myśli dominujące w epoce Renesansu. Szesnastowieczni artyści i poeci byli uczniami starożytnych mistrzów, i wpływ ich filozofii jest doskonale widoczny w ich utworach. W Renesansie niebywale popularna była filozofia stoicka i epikurejska oraz myśli filozoficzne Horacego.

Fraszki mają charakter renesansowy. Poeta jawi się jako wielki humanista, któremu "nic, co ludzkie nie jest obce". Widoczny jest w nich wpływ starożytnej filozofii Epikura i stoików oraz zasada carpe diem, będąca wykładnią poglądów na życie ulubionego poety Kochanowskiego - Horacego.

3. "Kazania sejmowe'' Piotra Skargi wobec kontrreformacji.

Piotr Skarga był czołowym polskim przedstawicielem kontrreformacji i kaznodzieją nadwornym Zygmunta III. Głosił on Kazania sejmowe, wytykał on w nich Panom polskim złe zachowania, które prowadziły do zniszczenia państwa polskiego. Piotr Skarga w swoich kazaniach wzorował się na słowach Biblijnych oraz słowach Jezusa.

Piotr Skarga głosząc swoje kazania Panom polskim napominał i groził ich, iż jeżeli nie zaczną dbać o Polskę i jej obywateli zacznie „tonąć” jak statek, który ma wiele dziur, ale niema nikogo, kto by te dziury zalepił. Skarga porównał ojczyznę do matki, którą trzeba kochać, dbać o nią oraz szanować. Przyczyną upadku polski było nie przestrzeganie Bożych przykazań, czyli nakazu miłości do matki (ojczyzny).

4. Motyw (teoria) sokoła

Teoria opisująca klasyczną kompozycję noweli, w której ma występować centralny motyw stanowiący szczególnie wyróżniony ośrodek kompozycyjny. Sformułowana została przez Paula Heysego w 1871. Według Heysego, w dobrze skomponowanej noweli występuje wyróżniony dominujący motyw (nazywany sokołem noweli), najczęściej konkretny przedmiot, któremu nadane jest specjalne, symboliczne znaczenie. Punktem kulminacyjnym jednowątkowej fabuły, w której każdej fazie pojawia się ten motyw, jest odmiana losu bohatera.

ZESTAW XI

1. Ars dictandi w literaturze polskiego średniowiecza.

Sztuka "ars dictandi" to średniowieczna teoria układania tekstów pisanych, głównie listów oraz dokumentów, która oddziałała na całą twórczość prozatorską, a w pewnym stopniu również na poezję. Została wykorzystana m.in. w "Kazaniach świętokrzyskich". Proszę o uzupełnienie informacji.

2. Miłość we fraszkach Kochanowskiego.

"O miłości":

Fraszka mówi o tym, że nie da się uciec i przezwyciężyć miłości. To uczucie, które doświadczyć musi każdy człowiek.

"Do dziewki":

Opowiada o miłości. Poeta wyznaje, że tęskni za swoją ukochaną, która porównuje do zachodzącego słońca. Kiedy ukochana jest przy poecie jest on najszczęśliwszym człowiekiem na świecie.

"Do Hanny":

Kochanowski skarży się, że kobiety często zwracają uwagę wyłącznie na korzyści materialne, a nie na prawdziwe uczucia.

"Raki":

Fraszka mówi o stosunku Kochanowskiego do kobiet. Mówi, że należy je kochać, gdyż one pragną miłości, a kiedy kochają nie zależy im na majątku. Poeta mówi, że najgorsza jest zdrada, dlatego nie należy do niej dopuścić. Powinno się zawsze mówić prawdę.

3. Nurty filozoficzne w poezji Naborowskiego - czarna dziura, łałaaaa...

4. Komedia Moliera jako komedia charakterów (wybrałam "Świętoszka").

Komedia charakterów, czyli tworzenie humorystycznych efektów polega głównie na przejaskrawianiu wad głównych bohaterów, jest świetnym określeniem na dramat Moliera. Oto mamy dwa skrajne charaktery – z jednej strony naiwny, ale w głębi duszy dobry Orgon, z drugiej zaś niesamowicie przebiegły i inteligentny Tartuffe, który swymi kłamstwami usidlił Orgona. W „Świętoszku” najbardziej śmieszą nas sceny z ich udziałem, jak ta, gdy Tartuffe wręcz przyznaje się Orgonowi do zdrady, że chciał uwieść jego żonę. A Orgon ślepo ufa w jego boskość i nawet złego słowa przeciw niemu nie mówi. Co więcej, to własnego syna wyrzuca z domu i wydziedzicza za mówienie oszczerstw przeciwko świętoszkowi. Doprawdy, osobiście jeszcze nigdy nie spotkałem takiej naiwności. Jednak czy to wszystko nas tylko śmieszy? Tak naprawdę dramat porusza bardzo ważny problem ówczesnego świata. W XVII – wiecznej Francji, a raczej całej Europie, Kościół katolicki stanął przed problemem, jakim był renesans. Oznaczało to osłabienie pozycji kościoła w świecie, dlatego wiele duchownych a także osób świeckich starało się utrzymać poprzedni stan rzeczy wszelkimi sposobami. Głównie pozowali się na osoby niesamowicie pobożne, pokazując przeciętnym obywatelom jakimi wspaniałymi są osobami, nierzadko dorabiając się na tym ogromnych majątków. Sztuka Moliera miała na celu uczulenie zwykłych zjadaczy chleba na dominujący wpływ Kościoła we Francji, co wyjątkowo nie pasowało prawdziwym „świętoszkom”. Jednakowoż, pomimo zakazowi wystawiania jej na scenie, komedia stała się jedną z najbardziej znanych w Europie.

„Świętoszek” powstał w czasach obłudników, którzy sprawowali władze w państwie, był więc ówcześnie jedyną opozycją dla władzy, co dowodzi faktu, iż poruszał bardzo ważny problem. Ukazując nieco przesadnie wady pewnej grupy społecznej, wyczulał ludzi na fałsz i starał się ich przed nim uchronić.

ZESTAW XII

1. Apokryf i przykłady.

0. Apokryf - określenie używane obecnie głównie w kontekście ksiąg o zabarwieniu religijnym z okresu przełomu naszej ery, które Kościół katolicki uważa za nienatchnione, w szczególności to księgi niewchodzące w skład Biblii.

1. Apokryfy (pseudoepigrafy) Starego Testamentu - apokryfy te są wytworem w zasadzie wyłącznie środowiska żydowskiego, ale nie tylko palestyńskiego – wiele z nich powstało w środowiskach diaspory babilońskiej, antiocheńskiej czy aleksandryjskiej. Nawiązują one bezpośrednio do kanonicznych ksiąg Starego Testamentu, uchodząc często za samodzielne księgi święte, albo za rozszerzenie ich kanonicznych odpowiedników. W przeważającej mierze większość z nich powstała w okresie od II w. p.n.e. do końca I w. n.e. Ten okres historii Izraela obfitował w wiele znaczących wydarzeń i nowych wyzwań, jakie stanęły przed Żydami. Przede wszystkim kwestia hellenizacji narodu i religii – starcie dwóch stanowisk w łonie judaizmu. Wszystkie te problemy odzwierciedlone są w pismach apokryficznych. Jednakże zasadniczo apokryfy reprezentują stanowisko harmonijnego współistnienia monoteizmu starotestamentalnego z filozofią grecką, co raczej nie sprzyjało przychylnemu spojrzeniu bardziej ortodoksyjnych środowisk żydowskich, a poglądy tam zawarte często były prezentacjami nowych idei, które znaleźć można w Nowym Testamencie.

2. Apokryfy (pseudoepigrafy) Nowego Testamentu - niekanoniczne pisma chrześcijańskie odegrały znaczną rolę w kształtowaniu się różnych nurtów religijnych i religijno-filozoficznych w łonie chrześcijaństwa, same będąc często wytworem tychże odłamów, najczęściej gnostyckich. Niektóre księgi, uznane później jako apokryfy, były szeroko stosowane i komentowane w życiu religijnym chrześcijan i cieszyły się dużym autorytetem w pierwszych wiekach, zanim ostatecznie ukształtował się kanon. Apokryficzna literatura Nowego Testamentu nie ukształtowała się tylko w starożytności. Chociaż jej rozwój przypada głównie na II i III wiek, to jednak pisma te powstawały także w następnych wiekach, aż do średniowiecza (i później).

3. Ewangelia Świętych Dwunastu (inne nazwy: Ewangelia Życia Doskonałego, V Ewangelia) - współczesna apokryficzna ewangelia, napisana najprawdopodobniej przez jej rzekomego odkrywcę Gideona Ouseleya w celu propagowania idei wegetarianizmu i dobroci dla zwierząt przez próbę ukazania Jezusa jako głosiciela tych idei.

2. "Dworzanin polski" jako utwór parenetyczny.

0. Pareneza (gr. paraínesis - "zachęcanie") - inaczej porada, napominanie, pouczenie. W poezji termin pareneza, czyli poezja parenetyczna, jest to twórczość o charakterze dydaktycznym (publicystycznym i moralizatorskim). W polskiej literaturze obecna była głównie w poezji staropolskiej. Liczne przykłady parenezy można znaleźć w twórczości Wacława Potockiego.

1. W "Dworzaninie polskim" autor ujął treści parenetyczne w formę dialogów między damami, panami, artystami i książętami. A wszystkie rozmowy mają miejsce w małym włoskim mieście Urbino.

3. Peregrinatio vitae - "Odyseja" i "Psalmodia".

0. peregrinatio vitae - pielgrzymka życia, wędrówka życia.

1. Motyw długiej wędrówki, pełnej trudów i niebezpiecznych przygód, nieodłącznie kojarzy się z Odyseuszem, królem haki, który po zakończeniu wojny trojańskiej powracał do domu. O jego dziesięcioletniej tułaczce opowiadają mity, lecz najpiękniej przedstawił ją Homer w 24 księgach swojej epopei, zatytułowanej Odyseja. Akcja utworu - rozgrywająca się w ciągu czterdziestu dni rozpoczyna się w dziesiątym roku podróży Odysa i opisuje ostatni etap wędrówek i przygód bohatera spod Troi. Pozostałe wydarzenia przedstawione zostały w retrospekcjach. Epopeja przedstawia Odyseusza w różnych rolach. Poznajemy go między innymi jako sprawiedliwego króla haki, dobrego ojca i wiernego męża , doskonałego wojownika, wodza drużyny, ale przede wszystkim jako wędrowca uparcie dążącego do celu. W trakcie wędrówki przeżywa wiele przygód, napotyka na liczne trudności, które dzięki roztropności, odwadze i sprytowi zawsze umie pokonać. Tułacz Odyseusz był człowiekiem bardzo cierpliwym i wytrwałym. Czyż bowiem nie posiadając tych cech, mógłby przez dziesięć lat z takim uporem dążyć do celu, mimo licznych przeciwności losu i nieprzychylności Posejdona, który na prośbę syna, POlifena, utrudniał mu powrót do ojczyzny? Kto inny potrafiłby tak długo znosić niewolę u nimfy Kalipso, która przez siedem lat nie chciała wypuścić Odyseusza ze swojej wyspySyn Laertesa był też roztropny i zapobiegliwy. Kazał swoim towarzyszom podróży, o których zawsze się troszczył, zalepić uszy woskiem, a sam przywiązał się do masztu, by nie ulec pokusie czarodziejskiego śpiewu Syren. Po dziesięciu latach tułaczki, dzięki pomocy Ateny, która od poczatku wspierała bohatera, jak również własnej zaradności, wytrwałości i uporowi, Odyseusz dotarł do haki, by połaczyć się z wierna żona Penelopa i synem Telemachem. Odys stał się bohaterem niezliczonych utworów, które różnie interpretujajego postać. Najczęściej jednak przedstawiaja go jako uosobienie wiecznego tułacza, a jego wędrówkę jako symbol drogi człowieka przez życie. Każdy bowiem jak Odys zmagać się musi z losem, doznawać zarówno radości, jak i cierpienia, dokonywać różnych wyborów.

2. Proszę o uzupełnienie motywu wędrówki w odniesieniu do ''Psalmodii''!

ZESTAW XIII

1. "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią", "Wielki Testament" - na czym polegała w tych utworach groteska (co to jest groteska).

0. Groteska - kategoria estetyczna, charakteryzująca się połączeniem w jednym dziele (literackim, plastycznym, muzycznym, tanecznym, dramatycznym itp.) jednocześnie występujących pierwiastków przeciwstawnych, takich jak m.in. tragizm i komizm, fantastyka i realizm, piękno i brzydota. Utwory groteskowe charakteryzują się najczęściej niejednorodnością stylistyczną, obecnością kategorii absurdu, elementów karnawalizacji i atmosferą dziwności.

1. "Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" - utwór ma charakter dialogu między uczonym (mistrz Polikarp), a upersonifikowaną śmircią. Jest napisany w języku polskim, są wtrącenia łacińskie podczas podziału na role. Jest to utwór stojący na pograniczu literatury świeckiej i religijnej. Posiada elementy groteski (wyolbrzymia, deformuje rzeczywistość lub postać). Zwykle wtedy, gdy występuje groteska, występuje również karykatura. W sposób groteskowy przedstawiony jest mistrz Polikarp.

2. ''Wielki Testament'' - w utworze Villona miłość jest porównana z brzuchem. Kiedy był zakochany jego kochanka przedstawiała mu nierealne rzeczy,a on w nie wierzył, był zaślepiony. Po upływie czasu myśli, że był nią zauroczony, czuje się oszukany, zdradzony i uważa, że kobieta jest osobą, której nie można ufać. Porównuje ją do czarownicy. O rzeczach ważnych, o miłości mówi w sposób groteskowy używając kolokwializmów, języka rubasznego i dosadnego. Określając miłość autor przywołuje jednocześnie kontekst biblijny,a jednocześnie używa wulgaryzmów, dosadnego języka. Użyte są zgrubienia, które podkreślają bezradność człowieka wobec miłości. Przywołany jest kontekst mitologiczny, których przeznaczeniem było poświęcenie się miłości. Umieszcza je w pobliżu określeń rubasznych, wulgarnych, dosadnych. Wierzy w to, że Bóg uchroni go przed męką. Autor ukazuje obraz Boga, jako miłosiernego sędziego, który mu wybaczy, wierzy, że pokuta i żal za grzechy pomogą mu uzyskać zbawienie. Nie mówi o śmierci z lękiem.

2. ''Komedyja'' Bielskiego - gatunek.

Utwór ten jest moralitetem polskim - gatunkiem dramatycznym o tematyce religijnej. Moralitety ukazywały dzieje jednostkowego bohatera, wybierającego pomiędzy złem a dobrem, potępieniem a zbawieniem.

3. a) Poezja metafizyczna - nurt lirycznej poezji barokowej. Termin jest używany przede wszystkim w odniesieniu do twórczości angielskich poetów końca XVI oraz XVII wieku, którzy, łamiąc wcześniejsze reguły, wprowadzili do liryki język nauki, filozofii i teologii. Wiersze tego typu mieszały tematykę religijną, filozoficzną i erotyczną, przy czym znakomicie wyrażały atmosferę sceptycyzmu i niepewności, charakterystyczną dla czasów po gwałtownym zmierzchu renesansu. Wśród prekursorów poezji metafizycznej wymienia się przede wszystkim Roberta Southwella, jednak największy wpływ na jej powstanie miała twórczość Johna Donne'a.

b) "O nietrwałej miłości rzeczy świata tego" - Mikołaj Sęp Szarzyński,

"Krótkość żywota", "Marność", "Do Anny" - Daniel Naborowski

0. ''Krótkość żywota” to jeden z najbardziej znanych utworów Naborowskiego, jednocześnie jest to sztandarowy przykład wiersza podejmującego jeden z najważniejszych tematów w poezji barokowej: kruchość życia ludzkiego. Mamy tu do czynienia z liryką inwokacyjną. Podmiot liryczny w wierszu przyjmuje postawę mędrca, bezpośrednio zwraca się do adresata, którym jest każdy człowiek. Bo też prawa, które są tu opisywane, obejmują każda istotę ludzką. W tym utworze najstraszniejsza jest chyba ukryta w nim świadomość, że człowiek nie ma na nic wpływu. Niektórzy z ludzi nie dostali nawet tyle czasu, ile trawa błysk, bo „wielom matka ich mogiła.” Poeta posłując się sformułowaniami oksymoronicznymi: „kolebka-grób” oraz „matka-mogiła”, ukazał człowieka jako istotę całkowicie bezsilną, uzależnioną od wyższych wyroków.

ZESTAW XIV

1. Symbolika liczb w średniowieczu.

Wśród najważniejszych form średniowiecznego symbolizmu rolę kapitalną odegrała symbolika liczb: jako struktura myśli była jedną z przewodnich zasad architektury. Piękno bierze się z proporcji, z harmonii, stąd też uprzywilejowana sytuacja muzyki jako wiedzy o liczbie. "Kto zna muzykę - mówi Tomasz z Yorku - ten zna porządek wszystkich rzeczy". Według Wilhelma z Passavant, biskupa Mans od 1147 do 1187 r., architekt jest "kompozytorem". Salomon rzekł Panu: Omnia in mensura et numero et pondere disposuisti (Ks. Mądrości 11, 22) - "aleś Ty wszystko urządził po miarę, liczbą i wagą". Liczba jest miarą rzeczy. Jak słowo, liczba przylega do rzeczywistości. "Tworzyć liczby - mówi Thierry z Chartres - to tworzyć rzeczy". A sztuka, która jest naśladowaniem natury i stworzenia, powinna obrać sobie za regułę liczbę. W Cluny - według Kenneth John Conanta - inspirator wielkiego kościoła opata Hugona, rozpoczętego w 1088 r. (Cluny III), mnich Gunzo, przedstawiony na miniaturze w momencie oglądania we śnie świętych Pawła, Piotra i Stefana, którzy wyznaczają mu sznurami plan przyszłego kościoła, jest słynnym muzykiem, psalmista praecipuus. Liczba symboliczna, która w Cluny jest - według Conanta - streszczeniem całej liczbowej symboliki, to 153, liczba ryb z cudownego połowu.

2. Humanizm w "Dworzaninie polskim" - proszę ślicznie o uzupełnienie <oczy kota ze Shreka>

3. ''Przedwiośnie'' - gatunek i problematyka.

0. "Przedwiośnie" jest powieścią polityczną. Ukazuje konkretne opcje polityczne.

1. Problematyka: Przedwiośnie prezentuje przemiany jakim podlega główny bohater. Na początku części I jest zaprezentowany jako rozpuszczony młody chłopak, nie liczący się z potrzebami innych. Zaciekawiony nadchodzącą rewolucją bierze w niej udział. Wydarzenia dalszej części książki powodują, że Baryka kształtuje własne poglądy i odkrywa swoją tożsamość (także narodową). Symbolizuje to finałowa scena, kiedy idącym w pochodzie robotnikom zastępuje drogę wojskowy kordon – tłum zatrzymuje się, zaś Cezary idzie dalej sam. Żeromski nakreślił w powieści dwie koncepcje dotyczące zmian w odrodzonym kraju. Pierwszą z nich była wizja Szymona Gajowca – rozwój oparty na pracy i powolnych, rozważnych reformach. Odmienny pogląd reprezentował Antoni Lulek, pragnący przede wszystkim rewolucji komunistycznej w stylu bolszewickim, podkreślając przy tym ciężką sytuację robotników. Autor przedstawia koncepcję Gajowca jako lepszy sposób naprawy kraju. Jednocześnie w powieści pojawia się pogląd, że robotnicy, którzy w czasie rewolucji zdobędą władzę, nie będą w stanie właściwie pokierować państwem.

2. PYTANIA DODATKOWE:

A) Imiona bohaterów -

Cezary Baryka

Jadwiga z Dąbrowskich

Szymon Gajowiec

Hipolit Wielosławski

Karolina Szarłatowiczówna

Wanda Okszyńska

Laura Kościeniecka

Antoni Lulek

B) Komizm w "Przedwiośniu"

Stefan Żeromski w „Przedwiośniu”, barwnie i detalicznie opisał ucztę w dworku szlacheckim. Czytając fragment, mamy wrażenie, że na uczcie nikt się nie nudzi. Wszyscy goście bawią się przednio, nie narzekając ani przez chwilę, bowiem nic nie jest w stanie popsuć ich szampańskiego nastroju. Cała ukazana biesiada, jej przebieg i uczestnicy są modelowe i są w stanie posłużyć nam do stworzenia obrazu klimatu dworku szlacheckiego. Na przestrzeni czasu całej biesiady roi się od komicznych wydarzeń, będących integralną częścią klimatu dworku szlacheckiego. Maciej, odkręcając kurek, musiał udać się w tym celu za kredens i skorzystać z pomocy Hipolita. Komizm tej sytuacji, polega na tym, iż zaczęli się oni serdecznie uściskiwać – po pierwsze. Po drugie różnili się znacznie wiekiem, a w końcu po trzecie to Maciej powinien usługiwać „Jaśnie-Hipolitowi”. Kolejną w kolejności sytuacją wzmacniającą komikę spotkania, było irytowanie wujcia Michasia. Gdy Maciej rozmawiał z ciotkami, Michał usiłował rozpocząć dialog z Maciejem. Odpowiedzią całej reszty, była zgoda na to, aby mu „przeszkadzać”, czyli nie dopuścić go do głosu. Także służba na utrzymaniu właścicieli szlacheckich dworków, była elementem składowym, panującej atmosfery. Stary kucharz Wojciunio, mocno chciał się widzieć z paniczem-Hipolitem. Gdy doszło do spotkania, porozumiewali się na migi, bowiem kucharz miał wadę wymowy. Było to źródłem śmiechu dla obydwu.

4. Moralność u Homera.

Achilles zadał w czwartym dniu bitwy rozstrzygającą klęskę Trojanom, zabił Hektora i przywiązawszy jego zwłoki do rydwanu powrócił w triumfie. Na drugi dzień spalił uroczyście zwłoki Patroklosa, a dnia następnego, po usypaniu mogiły, wyprawił na cześć przyjaciela wspaniałe igrzyska. Wszystko to jednak nie przynosi bohaterowi ulgi, nie uśmierza jego bólu, nie wraca mu spokoju. Achilles spędza bezsenne noce, a rano włóczy nieszczęsne zwłoki Hektora za swoim wozem dokoła mogiły Patroklosa. Ponieważ Hektor składał bogom liczne ofiary za życia, więc teraz bogowie nie tylko chronią jego ciało od rozkładu tudzież od pożarcia przez psy i ptaki (czego chciał i co przyrzekł zmarłemu przyjacielowi Achilles), ale także postanawiają ukrócić okrucieństwo zwycięzcy. Zeus obwieszcza Achillesowi za pośrednictwem Tetydy, że ma przyjąć okup od Priama i wydać mu zwłoki syna, a do Priama znowu wysyła Irydę z wezwaniem, by osobiście zawiózł okup Achillesowi. Pod wieczór, w dwunastym dniu po śmierci Hektora, wyprawia się Priam z bogatymi darami do Achillesa i (dzięki opiece Hermesa) przybywa niepostrzeżenie do jego namiotu (resp. Szałasu), po czym następuje bodaj najbardziej wstrząsająca scena w całej Iliadzie.

Chryzes przybył do Agamemnona z "sercem skruszonym": przemógł nienawiść do ciemiężyciela córki i błagając go o jej wydanie życzył mu zdobycia Troi i szczęśliwego powrotu do Grecji (v.s.). Jeszcze bardziej przemógł się Priam: błagając o ciało Hektora klęka przed Achillesem i całuje jego ręce z całą świadomością, że całuje ręce, które zabiły mu tylu synów i przede wszystkim - Hektora! Priam zaklina Achillesa, ażeby miał litość nad nim i nad jego nieszczęsną starością przez wzgląd na bogów i na swego sędziwego ojca, Peleusa, ażeby przyjął okup i oddał zwłoki, ażeby nie odtrącał warg, całujących jego ręce z nie znanym dotąd wśród ludzi samozaparciem i bólem. W słowach Priama jest moc nieprzeparta. Achilles jej ulega. Płacze razem z Priamem, a potem podnosi go z ziemi i próbuje pocieszyć. Na ponowną prośbę Priama, żeby wydał mu zwłoki, wybucha wprawdzie gniewem, ale szybko się uspokaja, wychodzi z namiotu, rozkazuje obmyć z kurzu, namaścić i pięknie przyodziać ciało Hektora i w końcu sam je układa na noszach, prosząc Patroklosa o przebaczenie za to, że przyjął okup i pozwolił pogrzebać jego zabójcę wbrew swej okrutnej obietnicy (v.s.), poczym wraca i zawiadamia Priama, że spełnił jego prośbę. Zaślepienie Achillesa zaczyna słabnąć. Bohater zaczyna rozumieć, że postąpił niegodnie i że naraził się bogom, bezczeszcząc zwłoki Hektora. Achilles każe następnie przygotować wieczerzę i zaprasza na nią Priama. Podczas wieczerzy wytwarza się swoisty nastrój i następuje ostateczne odprężenie. Priam podziwia "boską postać" Achillesa, a Achilles znowu "szlachetną twarz i rozumną mowę" Priama. Patrzą przez jakiś czas na siebie w milczeniu i "radują się swoim widokiem wzajemnie", jak powiada Homer, uzmysławiając niejako ów nastrój ostatecznego odprężenia. Jest tu coś więcej niż tak zwany ascetyzm grecki. Priam przybył bez nienawiści do zabójcy swego syna, i ten nastrój udzielił się także Achillesowi. Obydwaj są podniesieni na duchu, bo dokonali zgodnych z wolą Mojry (i Zeusa) czynów, obydwaj dopomogli sobie do nich wzajemnie i to ich zbliżyło, obydwaj wreszcie są sobie wdzięczni za błogą chwilę wewnętrznego spokoju, jakiego teraz wspólnie doznają. Priam prosi jeszcze Achillesa o jedenaście dni rozejmu, ażeby mógł uroczyście pogrzebać Hektora i usypać mu mogiłę. Achilles się godzi, po czym idzie, podobnie jak Priam, na spoczynek. Homer daje do zrozumienia, że Achilles powrócił do normalnego stanu, że jego gniew wygasł, że ta noc będzie pierwszą spokojną nocą bohatera od czasu śmierci Patroklosa. Z Achillesem nie spotykamy się już więcej w Iliadzie. Ta pierwsza noc spokojna roztacza niejako zasłonę nad dalszą "dolą" bohatera, o którym wiemy, że wkrótce zginie z rąk Parysa i Apollina.

Prawo skruszonego serca jest jednym z praw Mojry i wywodzi się, podobnie jak sama Mojra, o ile można sądzić, z kultury ludzkości podbitej przez Greków. Występuje ono u Homera, jak już powiedziałem, w trzech różnych postaciach, z których obecnie omówię dokładniej tylko pierwszą i drugą, ponieważ w Iliadzie mamy do czynienia tylko z tymi dwiema postaciami. Trzecia postać występuje w Odysei. Otóż pierwsza postać owego prawa polega na tym, że człowiek zbolały wyrzeka się mściwych uczuć gniewu oraz nienawiści i zamiast nich budzi w sobie dodatnie uczucia dobroci oraz życzliwości w stosunku do sprawcy swojego nieszczęścia, ażeby go sobie zjednać i skłonić do spełnienia godziwej prośby, jaką do niego zanosi. Tak błagał Chryzes Agamemnona i tak błagał Achillesa Priam. Obydwaj stłumili pychę swego serca. Dobroć i życzliwość, zrodzone z przezwyciężenia jego ujemnych porywów, mają ogromną moc moralną. Jeżeli człowiek "się przezwycięży" to - mówiąc obrazowym językiem Homera - Mojra staje po jego stronie i zapewnia mu ziszczenie próśb: Agamemnon nie tylko musiał w końcu oddać Chryzesowi córkę, ale także został ukarany za opór i obrazę kapłana nieszczęsną waśnią z Achillesem, podczas gdy znowu Achilles doznał ukojenia i pozbył się dręczącego go gniewu jakby w nagrodę za to, że wysłuchał błagań Priama i oddał mu zwłoki syna. Druga postać omawianego prawa polega znowu na tym, że ktoś wyrządzi bolesną krzywdę i potem uznaje swą winę, żałuje, prosi skrzywdzonego o przebaczenie i składa mu dary na dowód szczerości swej skruchy. Ktoś taki także skruszył swoje serce i ma prawo, żeby jego prośby były wysłuchane. Ma je od Mojry, która wyrównuje każdą rzeczywistą winę bądź nieuchronną karą zewnętrzną, bądź wewnętrzną skruchą winnego. Kto nie może przezwyciężyć butnego gniewu i nienawiści, kto gardzi skruchą i odrzuca prośby o przebaczenie, jakie do niego zanosi jego dawny krzywdziciel, ten krzywdzi go wtedy bardziej niż został skrzywdzony, wyzywa niejako Mojrę do walki, bo nie szanuje jej prawa, i ściąga na siebie niezawodną karę. Przykładu dostarczają dzieje waśni pomiędzy Achillesem a Agamemnonem.

ZESTAW XV

1. Symbolika liczb w średniowieczu - pytanie opracowane w poprzednim zestawie.

2. ''Dworzanin polski'' ogólnie.

Dworzanin polski – zwierciadło Łukasza Górnickiego, będące parafrazą traktatu Il cortegiano Baltazara Castiglione.

Dworzanin polski składa się z czterech ksiąg. W przedmowie autor wyjaśnia, dlaczego dokonał zmian względem oryginału. Jedną z nich było wykreślenie postaci kobiecych, które w oryginale oddawały klimat włoskiego dworu. Wersy o filozofii, muzyce i literaturze Górnicki zastąpił opisami języka polskiego. Wszyscy rozmówcy to autentyczne postacie historyczne, jednak spotkanie w takim gronie w rzeczywistości nie miało miejsca.

3. Mikołaj Sęp-Szarzyński i poezja metafizyczna.

Poezja metafizyczna tego poety jest odmienna od typowych dla Odrodzenia utworów. Odmienna w tematyce i atmosferze. Szarzyński również zadaje pytania dotyczące istoty człowieczeństwa, sensu jego ziemskiej egzystencji, nie odnajduje on jednak odpowiedzi na nie w filozofii stoickiej. Jego przemyślenia naznaczone są ogromnym niepokojem, rozdarciem wynikającym z dualizmu człowieczego, pękniętego na ciało i duszę. Szarzyński zastanawia się nad pragnieniami ludzkiej istoty w jej aspekcie cielesnym i duchowym, a niemożność ich pogodzenia, z racji ich sprzecznej natury wzbudza w nim niepokój i poczucie zagubienia, rozdarcia. Teksty te przypominają raczej średniowieczne przemyślenia św. Augustyna nad dramatycznym dualizmem człowieka niż humanistyczny optymizm oparty na monistycznym ujęciu istoty świata i człowieka. Nawiązania do augustynizmu widać wyraźnie w dwóch sonetach tego autora- IV i V. Pierwszy z nich samym swoim tytułem wskazuje na źródła przemyśleń autora: "O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem"- odwołuje się niemal wprost do tradycji moralitetowej, w której o duszę człowieka wiodły cnoty i grzechy, a sam człowiek musiał włączyć się w to wojowanie, aby wygrać sobie zbawienie. Forma sonetu odbija jednak renesansowe umiłowanie do kunsztu formy i popisowej wartości dzieł. Dwie zwrotki opisowe przedstawiają walkę człowieka z wcieleniem zła- szatanem, moralitetową walkę dobra ze złem, w której stawką jest zbawienie. PO stronie szatana stoją wszelkie dobra doczesne, przyjemności ciała i zmysłów. Przemijalne, zmysłowe przyjemności atakują dobra duchowe- wieczne i prawdziwie wartościowe. Część refleksyjna, oparta na dwóch tercynach (zwrotki trzywersowe) jest refleksją nad stanem człowieka w tej walce i prośbą o pomoc skierowaną do Stwórcy. Człowiek jest tylko człowiekiem, zbyt słabym, by zwyciężyć w walce z potężnym szatanem. Ufa jednak w pomoc Boga, który nie opuści go w potrzebie i pomoże znaleźć wśród pokus drogę do zbawienia i wiecznego życia w niebie.

Poezja metafizyczna tego poety jest odmienna od typowych dla Odrodzenia utworów. Odmienna w tematyce i atmosferze. Szarzyński również zadaje pytania dotyczące istoty człowieczeństwa, sensu jego ziemskiej egzystencji, nie odnajduje on jednak odpowiedzi na nie w filozofii stoickiej. Jego przemyślenia naznaczone są ogromnym niepokojem, rozdarciem wynikającym z dualizmu człowieczego, pękniętego na ciało i duszę. Szarzyński zastanawia się nad pragnieniami ludzkiej istoty w jej aspekcie cielesnym i duchowym, a niemożność ich pogodzenia, z racji ich sprzecznej natury wzbudza w nim niepokój i poczucie zagubienia, rozdarcia. Teksty te przypominają raczej średniowieczne przemyślenia św. Augustyna nad dramatycznym dualizmem człowieka niż humanistyczny optymizm oparty na monistycznym ujęciu istoty świata i człowieka. Nawiązania do augustynizmu widać wyraźnie w dwóch sonetach tego autora- IV i V. Pierwszy z nich samym swoim tytułem wskazuje na źródła przemyśleń autora: "O wojnie naszej, którą wiedziemy z szatanem, światem i ciałem"- odwołuje się niemal wprost do tradycji moralitetowej, w której o duszę człowieka wiodły cnoty i grzechy, a sam człowiek musiał włączyć się w to wojowanie, aby wygrać sobie zbawienie. Forma sonetu odbija jednak renesansowe umiłowanie do kunsztu formy i popisowej wartości dzieł. Dwie zwrotki opisowe przedstawiają walkę człowieka z wcieleniem zła- szatanem, moralitetową walkę dobra ze złem, w której stawką jest zbawienie. PO stronie szatana stoją wszelkie dobra doczesne, przyjemności ciała i zmysłów. Przemijalne, zmysłowe przyjemności atakują dobra duchowe- wieczne i prawdziwie wartościowe. Część refleksyjna, oparta na dwóch tercynach (zwrotki trzywersowe) jest refleksją nad stanem człowieka w tej walce i prośbą o pomoc skierowaną do Stwórcy. Człowiek jest tylko człowiekiem, zbyt słabym, by zwyciężyć w walce z potężnym szatanem. Ufa jednak w pomoc Boga, który nie opuści go w potrzebie i pomoże znaleźć wśród pokus drogę do zbawienia i wiecznego życia w niebie.

Sonet piąty nosi równie znamienny tytuł "O nietrwałej miłości rzeczy świata tego". To kolejne nawiązanie do augustiańskiego przekonania o marności wszelkich ziemskich dóbr. Wszystko, co materialne to nicość, proch, marność i do nicości zawsze będzie zmierzać, ciągnąc za sobą człowieka. Sonet nawiązuje do słynnych słów z biblijnej księgi Koheleta: vanitas vanitatum et omnia vanitas- marność nad marnościami i wszystko marność. Miłość do rzeczy materialnych jest miłością nietrwałą, bezwartościową, bo kocha się nią rzeczy doczesne, przemijalne i niszczejące. Alternatywą dla tej miłości jest miłość trwała, wieczna, której celem i obiektem jest jedyna wieczna rzecz we wszechświecie- sam Bóg. To nasze ciało- samo z marniejącej z czasem materii, wabi nas na stronę miłości rzeczy doczesnych. Nadzieja na zbawienie kryje się we właściwym doborze obiektu miłości. Dążenie do Boga- uosobienia wiecznej miłości zapewni człowiekowi zbawienie.

4. Groteska i fantastyka w "Śnie nocy letniej".

Proszę o pomoc w opracowaniu tego pytania ;-)

ZESTAW XVI

1. Ars moriendi i jego egzemplifikacje w literaturze.

Ars moriendi (łac. sztuka umierania) – motyw śmierci w literaturze i sztuce średniowiecznej, częsty temat ikonograficzny. Występuje on także jako ars bene moriendi, czyli sztuka dobrego umierania. Akademickimi przykładami ars moriendi są Pieśń o Rolandzie i Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią.

0. "Pieśń o Rolandzie" - opowieść dotyczy wyprawy władcy Francji, Karola Wielkiego, do Hiszpanii, gdzie chrześcijański król-rycerz walczył z niewiernymi (saracenami), czyli wyznawcami wiary muzułmańskiej. Król niewiernych, Marsyl, wraz z francuskim posłem, Ganelonem, knują spisek przeciwko Rolandowi, ukochanemu rycerzowi Karola. Ganelon okłamuje władcę, że Marsyl jest gotów się poddać i wręcza cesarzowi symboliczny klucz do Saragossy. Karol Wielki wystawia tylną straż i wyrusza w stronę miasta. Musi się przeprawić przez góry. Tylną strażą dowodzi Roland. Kiedy Karol z wojskami oddala się dostatecznie, na rycerzy Rolanda napadają wojska Marsyla. Choć rycerz dzielnie się broni, nie udaje mu się przeżyć. Giną także jego rycerze. Karol Wielki mści śmierć ukochanego rycerza. Jest wielkim zwycięzcą, który poskromił Maurów. Zdrajca Ganelon został ukarany. W utworze został opisany ideał rycerza średniowiecznego. Takim rycerzem jest hrabia Roland - waleczny, odważny, wierny Bogu i królowi, bohater. Podobnym rycerzem, a w dodatku namiestnikiem Boga na ziemi jest cesarz Karol Wielki. Tematem eposu jest bohaterska walka w obronie wiary i honoru.

1. ''Rozmowa Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" - Rozmowa mistrza Polikarpa ze Śmiercią" (XV wiek) to jeden z wierszy o śmierci, związany z kręgiem kultury kościelnej. Utwór ten został napisany w typowym dla średniowiecza gatunku - dialogu. W utworze uwidacznia się proces przechodzenia od wiersza asylabicznego, nie liczącego się z rachunkiem sylab w wersie, do sylabizmu względnego, który wprowadza zdecydowaną przewagę określonego rozmiaru zgłoskowego wersów. Rytmika zostaje wzbogacona poprzez wprowadzenie nie tylko rymów parzystych (AA, BB), lecz także ogarniających szereg sąsiadujących wersów. Literacką wartość "Rozmowy mistrza Polikarpa ze Śmiercią" pogłębia naturalistyczne przedstawienie Śmierci oraz realistyczno-satyryczne obrazki z życia różnych stanów i zawodów: duchowieństwa, zakonników, sędziów, kupców.

2. ''Dworzanin polski'' wobec włoskiego pierwowzoru.

Dworzanin polski składa się z czterech ksiąg. W przedmowie autor wyjaśnia, dlaczego dokonał zmian względem oryginału. Jedną z nich było wykreślenie postaci kobiecych, które w oryginale oddawały klimat włoskiego dworu. Wersy o filozofii, muzyce i literaturze Górnicki zastąpił opisami języka polskiego. Wszyscy rozmówcy to autentyczne postacie historyczne, jednak spotkanie w takim gronie w rzeczywistości nie miało miejsca.

3. Obraz kobiety w poezji Morsztyna.

Jan Andrzej Morsztyn poruszając tematy związane z miłością, zazdrością i cierpieniem, wypowiadał się także na temat kobiecej wrażliwości, a raczej jej braku. W jednym z najbardziej znanych jego utworów ("Niestatek") w sposób żartobliwy, a przy tym nie pozbawiony złośliwości, dowiadujemy się, że tak naprawdę nic nie jest w stanie spowodować stałość charakteru kobiecego. Poeta stwierdza, że prędzej nastąpią różne niemożliwe sytuacje (np. złapanie wiatru do worka, czy uspokojenie wzburzonego morza), "niźli stateczna będzie która białogłowa". Jest to bardzo gorzki i złośliwy sąd wydany pod adresem płci pięknej, choć nikt chyba nie zaprzeczy, że kryje on w sobie trochę racji. W innym wierszu, noszącym ten sam tytuł i również opartym na zasadzie kontrastu, Morsztyn zwraca uwagę na to, że uroda kobieca jest kwestia subiektywną i zależy od różnych sytuacji. Najpierw opisuje niezwykłą urodę kobiety i zachwyca się jej przymiotami, by potem stwierdzić, że wszystko to zmienia się diametralnie w momencie kłótni. Gdy panuje zgoda, to ukochana jest piękna, łagodna i wzbudza pożądanie, natomiast, gdy dochodzi do zwady, nabiera wprost cech upiora, co powoduje, że zraża do siebie każdego mężczyznę.

ZESTAW XVII

1. Komizm w twórczości Mikołaja z Wilkowiecka. I tu mam problem, więc proszę pięknie o umieszczenie opracowania do pytania :)

2. Miłość we fraszkach Kochanowskiego - patrz pytanie 2, zestaw XII.

3. Poezja metafizyczna Sępa-Szarzyńskiego - patrz pytanie 3, zestaw XV.

4. Poezja metafizyczna Johna Donna.

Przedstawicielem angielskiego nurtu poezji metafizycznej jest m.in. John Donne (1573–1631). Podejmował on filozoficzne, trudne tematy, przekazując je w barwnej, pełnej konceptów formie. Donne uważany jest za twórcę niezwykłych erotyków, a także poezji religijnej. Tematami jego wierszy były takie zagadnienia jak: Bóg, człowiek, śmierć, miłość. Przy czym Donne dąży do zacierania granic treściowych, np. erotyk nagle może zamienić się w modlitwę, albo utwór, rozpoczęty jako religijny, może skończyć się zmysłowym opisem lub wyznaniem. Do znanych utworów Donne'a należą: Waleta, żalu zabraniająca oraz Śmierci, próżno się pysznisz.... Pierwszy to utwór o miłości, której siła porównana jest ze śmiercią. Drugi zaś nawiązuje do teologii zbawienia i przekornie zapowiada śmierć Śmierci.

ZESTAW XVIII

1. Groteska w "Rozmowie Mistrza Polikarpa ze Śmiercią" i "Wielkim Testamencie" Villona - patrz pytanie 1, zestaw XIII.

2. Kreacje bohaterów w "Krótkiej rozprawie..." Reja.

BOHATEROWIE:

Szlachcic - Pan

Chłop - Wójt

Ksiądz - Pleban

Każdy z dyskutantów wytyka błędy innej grupie społecznej przedstawiając swoje poglądy na ówczesną sytuację polityczną RP.

PAN - krytykuje księży, duchowieństwo, zarzuca im lenistwo, niewypełnianie swoich obowiązków (Ksiądz nie odprawia niedzielnej mszy, bo źle się czuje po wieczornej libacji)

-chętnie ganią wiernych ale sami dają zły przykład

-są niezwykle interesowni, za pieniądze potrafią odpuścić najgorsze przewinienia

-wykorzystują święta kościelne, aby zebrać datki od wiernych

PLEBAN - zarzuca szlachcicowi prywatę, oskarża o niekompetencję, chętne przyjmowanie zysków (łapówek), marnotrawienie czasu. kłótliwość.

WÓJT - czuje się bezradny, ukazuje swą grupę społeczna jako biedną i odtrąconą a przy tym wykorzystywaną. Uważa, iż chłopi są skazani na rządy szlachciców i duchownych, bo mają najmniej w państwie do powiedzenia. 'Ksiądz pana wini, pan księdza a nam prostym zewsząd nędza."

3. "Z chłopa król" wobec estetyki baroku - proszę o opracowanie tego pytania:)

ZESTAW XIX

1. Moralność ludzi i bogów w wybranym eposie Homera - patrz pytanie 4, zestaw XIV.

2. ''Kazania gnieździeńskie'' - spisane na początku XV stulecia na terenie diecezji krakowskiej tzw. Kazania gnieźnieńskie zachowały się w rękopisie Biblioteki Katedralnej w Gnieźnie (stąd nazwa). Kodeks zawiera 10 kazań w języku polskim, 95 kazań łacińskich oraz kilka fragmentów ze Złotej legendy Jakuba de Voragine. Spośród kazań łacińskich 71jest odpisem ze zbiorów de sanctis i de tempore śląskiego dominikanina i słynnego kaznodziei Peregryna z Opola. W skład cyklu polskiego wchodzą kazania na Boże Narodzenie (4), o św. Janie Chrzcicielu, o św. Marii Magdalenie, o św. Wawrzyńcu, o św. Bartłomieju oraz o św. Janie Ewangeliście (2). Kilka z nich nawiązuje do kazań Peregryna z Opola, Hieronima z Pragi oraz innych autorów średniowiecznych. Kazania gnieźnieńskie przeznaczone były dla odbiorcy popularnego, o czym świadczą m.in. charakterystyczne zwroty do słuchaczy ("dziatki miłe") oraz licznie exempla. Glosy polskie występujące w kazaniach łacińskich mogą dowodzić, że i one wygłaszane były po polsku. Za autora kazań polskich uznaje się Łukasza z Wielkiego Koźmina (zm. ok. 1412), znanego teologa i kaznodzieję, rektora Akademii Krakowskiej. Wybór ze zbioru kazań gnieźnieńskich prezentujemy w transkrypcji prof. Wacława Twardzika.

3. Renesansowość w utworach J. Kochanowskiego.

Jan Kochanowski był typowym humanistą, najwybitniejszym twórcą epoki renesansu, wszechstronnie wykształconym człowiekiem. Nie były mu obce języki klasyczne, poznał literaturę i filozofię starożytną. Znane mu były dzieła Erazma z Rotterdamu. Studiował w Królewcu, w Padwie, podróżował. Pisał pieśni, fraszki, elegie według reguł klasycznych. W swoich utworach przedstawił poglądy na świat i życie. O renesansowym obliczu jego twórczości świadczą filozoficzne poglądy poety, nawiązywał do epikureizmu i stoicyzmu. Świat uznawał za wielką harmonię, wielbił człowieka, podkreślał wartość przyrody i wsi. We fraszce "Na zdrowie" pochwalił wartość zdrowia. Zdrowie to najważniejsze , co człowiek może otrzymać od losu. Kochanowski zwraca się z prośbą , by zdrowie było zawsze w jego domu. Skontrastował prawdziwą wartość zdrowia z pozorną wartością przedmiotów martwych, tego, co przemija. "Na dom w Czarnolesie" to pochwała domu. Poeta sformułował moralny program życia szczęśliwego, na które składają się : zdrowie, życzliwość, czyste sumienie, "nieprzykra starość". We fraszce "Na lipę" podmiotem lirycznym jest lipa. Fraszka przedstawia idylliczną naturę, która daje szczęśliwy byt. Lipa zaprasza pod swoje konary, roztacza własne uroki, zachwala śpiew słowików, usypiający szum liści. Pojawiają się w utworze liczne epitety: "rozstrzelone cienie", "wonny kwiat", "słodki sen", "pracowite pszczoły", "chłodne wiatry".

W "Trenach" poeta opisał ból i cierpienie po stracie córki Urszulki. Wypowiedział się jako zrozpaczony ojciec, poeta- humanista. Przestał Wierzyc w prawdy głoszone przez Kościół, rozwinął się kryzys światopoglądowy, bunt przeciwko Bogu. Poeta zauważył, że wiedza i mądrość nie są w stanie ocalić przed cierpieniem. Recepty stoików, by zachować dystans wobec nieszczęść okazały się bezużyteczne. Kochanowski w chwili osobistego dramatu okazał się taki sam jak ludzie prości, z wielką siłą przeżywający tragedię. Jan Kochanowskiego nazwano "ojcem literatury polskiej". Dbał o jasność w wyrażaniu swoich myśli i uczuć. Pierwsze utwory pisał w języku łacińskim, spotkanie z Ronsardem pozostawiło głębokie przekonanie, że można tworzyć w języku narodowym, późniejsze utwory Kochanowski tworzył po polsku. Wzbogacał obrazy poetyckie przez bogactwo środków artystycznego wyrazu, takich jak : epitety, przenośnie, porównania, anafory, przerzutnie, omówienia. Udoskonalił wiersz sylabiczny, wprowadził wiersz biały. Wprowadził na stałe do literatury takie gatunki jak tren, oda, elegia, fraszka czy sonet. Był twórcą pięknej polszczyzny, stal się wzorem twórcy dla wielu poetów późniejszych pokoleń. Wśród wielu twórców nawiązujących do jego utworów są: Julian Tuwim, C.K. Norwid, Adam Mickiewicz, Bolesław Leśmian, W. Broniewski, Czesław Miłosz.

Od starożytnych filozofów Kochanowski przejął przekonanie, że szczęście i cierpienie przemijają i trzeba zachowywać równowagę duchową. Za najważniejsze wartości w życiu uznał cnotę, "dobrą sławę", czyste sumienie i służbę społeczną. Twórczość Kochanowskiego stała się najpełniejszą syntezą nowożytnych dążeń epoki renesansu w obrębie literatury, twórczość wielkiego poety zawiera w sobie bogactwo treści i form poetyckich, z których czerpały całe pokolenia.

4. "Z chłopa król" - cechy gatunku, bohaterowie itp. - proszę o opracowanie.

ZESTAW XX

1. Funkcje ''Bogurodzicy''.

0. najstarsza pieśń religijna pełniąca funkcję pierwszego hymnu polskiego za dynastii Jagiellonów,

1. pieśń rycerska, ojczyźniana, zagrzewająca Polaków do walki przed bitwą pod Grunwaldem w 1410 r.,

2. pieśń koronacyjna królów polskich, np. Władysława Warneńczyka

3. pieśń żałobna w XIX w.

4. utwór oryginalny, brak pierwowzoru, najprawdopodobniej dzieło rodzime

5. Jan Długosz nazwał ją carmen patrium, czyli pieśnią ojczyźnianą

6. pierwszy polski tekst poetycki zapisany drukiem, jak wstęp do kodeksu Jana Łaskiego

2. Gatunkowość w "Odprawie..."

Kochanowski tworzy swój dramat na wzór antycznej tragedii, wzoruje się zwłaszcza na Eurypidesie. Zachowuje zasadę trzech jedności:

*miejsca – wszystkie wydarzenia rozgrywają się na dworze w Troi,

*akcji – zdarzenia przedstawione w dramacie dotyczą jednego niewielkiego epizodu z historii wojny trojańskiej,

*czasu – ogranicza się do przedstawienia historii, która trwa nie dłużej niż jeden dzień.

Stosuje się także do zasady przedstawiania maksimum trzech aktorów na scenie.

Dramat podzielony jest na epeisodiony (fragmenty akcji) i stasimony (pieśni chóru). Chór, składający się z panien trojańskich (jest to innowacja Kochanowskiego, antyczne chóry składały się zazwyczaj ze starców) komentuje wydarzenia przedstawiane na scenie, często nie odwołując się do nich bezpośrednio.

Budując Odprawę na wzór klasycznej tragedii greckiej, Kochanowski dokonał eksperymentu nad jej formą wierszową. W antyku nie stosowano rymów, posługiwano się jedynie rytmem oraz licznymi środkami stylistycznymi, ubarwiającymi wypowiedź. Poeta z Czarnolasu w epeisodionach i III pieśni chóru wprowadził wiersz biały (bezrymowy), co było dla XVI-wiecznej poezji ogromną innowacją. Pieśń III naśladuje antyczną poezję także ze względu na posługiwanie się kontrastem i zawiłą składnią, obfitującą w inwersje (przestawienie kolejności ułożenia wyrazów w zdaniu), przez co tekst ten staje się dla czytelnika zagadkową plątaniną wyrazów, które dopiero po uporządkowaniu nabierają sensu. Inwersja jest spowodowana naśladowaniem stóp rytmicznych, którymi posługiwali się Grecy (w starożytnej grece istniały sylaby długie i krótkie, zazwyczaj układano je tak, aby rytm był regularny. W języku polskim stopy można naśladować odpowiednim rozłożeniem akcentów - stąd szyk przestawny w tego typu tekstach. Nawet współczesne tłumaczenia tragedii greckich zawierają inwersję, aby zachować rytmikę wypowiedzi). Dodatkowo poeta tworzy neologizmy (np. „stokorodna”) oraz ciekawe epitety (np. „białoskrzydła”), posługuje się także metaforą.

3. Gatunkowość w "Żołnierz". Niech ktoś mnie oświeci - nie rozumiem.

4. Sęp - nie rozumiem ponownie. Być może chodzi o M. Sępa-Szarzyńskiego, ale pewności nie mam, więc... :)

ZESTAW XXI

1. Dramat liturgiczny – średniowieczna odmiana dramatu wywodząca się z liturgii Kościoła katolickiego. Charakteryzują go krótkie przedstawienia, których tematyka wiązała się przede wszystkim z dwoma największymi świętami roku liturgicznego – Bożym Narodzeniem i Wielkanocą, były inscenizowane podczas uroczystości kościelnych. Stopniowe uniezależnienie dramatu liturgicznego od obrzędów liturgicznych doprowadziło do pojawienia się ogromnych widowisk scenicznych, zwanych misteriami.

2. Koncept u Potockiego.

0. Koncept to wyszukany, oryginalny i niespodziewany pomysł, na którym oparty jest utwór poetycki, zarówno pod względem budowy jak i treści. Poetykę konceptyzmu można określić mianem poetyki kontrastu.

1. Koncept etymologiczny, budulec fraszek ekwiwokowych - Potocki chętnie sięga do tego środka wyrazu, co więcej, już w tytułach świadomie eksponuje technikę tworzenia (Aequivocatio O 18, 391, Ekwiwokacja O 215, rozmaite "omyłki w słowie": O 177 – dwie, 178, 185, 215, 279). Zatrzymuje się tylko na dwu- a nie wieloznaczności słowa. Zilustruje to fraszka Trefunek (O 35), ciekawa i z tego względu, że słowo "pan" ("Pan"), na którego dwuznaczności oparty jest żart, w ogóle w niej nie występuje. Efekt dowcipu wyczerpuje się już w szóstym wersie, kolejne dwa mówią o oczywistościach. Skłonność do pewnej redundancji, dopowiadania konceptu jest dla Potockiego charakterystyczna. Obserwujemy ją także we fraszkach opartych na koncepcie odkrytym (kaznodziejskim), modelowy przykład stanowi znane Kazanie do zbójców (F 252–253) 35. Częste w Ogrodzie przerosty narracji, nasycanie jej szczegółami i predylekcje moralistyczne zamieniają koncept w zabawną facecję czy wierszowaną anegdotę. W zwięźlejszych utworach obserwujemy anagramy, żart onomastyczny, kalambury <---- podpunkt autorstwa prof. Chemperka :)))

3. ''Komedyja'' jako moralitet.

„Komedyja Justyna i Konstancyjej”: wydana w Krakowie w 1557. Jest to moralitet- średniowieczny utwór sceniczny moralizująco- dydaktyczny, którego tematem jest walka dobra ze złem, ukazana za pomocą postaci alegorycznych. Głównym bohaterem moralitetu jest każdy. Cechuje się on uogólnioną kreacją człowieka, mało zindywidualizowanym pojęciem ludzkiej kondycji i egzystencji, poddanej pokusom Zła i poddanej perswazjom Dobra. Po wybuchu reformacji moralitet okazał się dobrym narzędziem walki- obie strony chętnie używały tego gatunku, aby ukazać przeciwnika w satyrycznym świetle i pozyskać widza, czy też czytelnika dla swojej doktryny. Z ruchu reformacyjnego poczęła się także „Komedyja Justyna i Konstancyjej”. W tym utworze wszystko rozgrywa się między trójką bohaterów: Ojcem i dziećmi: Justynem i Konstancyją. Ojciec może przekazać dzieciom doświadczenie życiowe, dzieci mogą wybierać.

4. Wiersz Słoty wobec idei dworskiej miłości - proszę o opracowanie i wrzucenie na pocztę.

ZESTAW XXII

1. ''Zuzanna'' Kochanowskiego jako poemat biblijny.

"Zuzanna" – poemat Jana Kochanowskiego, opublikowany w pierwszej połowie 1562 lub w 1561. Utwór zadedykowany został pamięci Elżbiety Szydłowieckiej, żony Mikołaja Radziwiłła Czarnego, zmarłej 20 czerwca 1562 roku. Treść utworu nawiązuje do biblijnej postaci Zuzanny z Księgi Daniela.

Kochanowski w "Zuzannie" podjął bardzo popularny w okresie renesansu temat zaczerpnięty ze starotestamentowej Księgi Daniela, pojawiający się zarówno w malarstwie, jak i w literaturze. Zuzanna, żona Joakima, jest podglądana w kąpieli przez dwóch lubieżnych starszych mężczyzn, a następnie szantażowana: albo im się odda, albo ogłoszą, że dopuściła się cudzołóstwa z jakimś młodzieńcem. Zuzanna nie zgadza się na popełnienie grzechu, więc staje przed sądem. Bóg zsyła proroka Daniela, który ujawnia, że starcy kłamią, zadając im zręczne pytania. W malarstwie renesansowym prezentowano zazwyczaj sam moment podglądania Zuzanny w kąpieli przez mężczyzn, Kochanowski jednak w swoim utworze skupił się na przeżyciach wewnętrznych bohaterki w momencie podejmowania przez nią decyzji. Poeta podkreślił w ten sposób wizerunek Zuzanny jako cnotliwej kobiety i żony.

2. Sęp-Szarzyński wobec humanizmu renesansowego.

Twórczość Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego przynosi nowe spojrzenie na człowieka, na sens ludzkiej egzystencji niż to, które miało miejsce w Renesansie. W poezji Sępa-Szarzyńskiego pojawiają się tony obce renesansowej pogodzie i radości życia, które mamy u Kochanowskiego. Otóż poezja Mikołaja Sępa-Szarzyńskiego jest zapowiedzią zmian w literaturze, które przyniesie humanizm barokowy, czasy kontrreformacji. Poezja Sępa-Szarzyńskiego jest zapowiedzią kryzysu renesansowych dążeń do pogodzenia wartości ziemskich i wiecznych. Kryzys ten doprowadza w baroku do rozbicia tej jedności i do uformowania się dwóch opozycyjnych nurtów: poezji metafizycznej i światowych rozkoszy. Sęp-Szarzyński mieści się według profesora Hernasa w nurcie poezji metafizycznej, widzi w nim przedstawiciela baroku. Zostawia on po sobie tylko jeden tomik „Rytmy albo wiersze polskie”. Zostały one zebrane i wydane w dwadzieścia lat po jego śmierci, a dokonał tego jego brat Jakub. Mikołaj Sęp-Szarzyński ukazuje w swoich utworach los człowieka, ale czyni to inaczej niż Kochanowski. Te szczególne spojrzenie na los ludzki zostało ukształtowane przez: ciężką chorobę - od dzieciń-stwa żył w cieniu śmierci, nawrócił się z protestantyzmu na katolicyzm. Ta okoliczności w bardzo znaczący sposób wpłynęły na jego spojrzenie. Jego poezja znamionuje wielki niepokój, który bierze się z tego, że odrzuca on renesansową harmonię - koncepcję szczęścia opartą na wartościach ziemskich i wiecznych. Szczęście człowieka renesansu oparte jest na umiarkowanym dobrobycie, czystym sumieniu, wewnętrznym spokoju. Sęp-Szarzyński atakuje tę koncepcję szczęścia tzw. szczęście pokojowe. Mówi „pokój, szczęśliwość ale bojowanie - byt nasz podniebny”. Sens życia ludzkiego kryje się nie w zażywaniu pokoju lecz w bojowaniu o dobra nadrzędne, zbawienne. W ten sposób Mikołaj Sęp-Szarzyński przeciwstawia humanizmowi renesansowemu Jana Kochanowskiego głoszącemu wewnętrzny ład i harmonię, humanizm heroiczny, którego istotą jest nieustanny bój o dobra nadrzędne. Mówią o tym sonety: „O nie trwałej miłości rzeczy świata tego”, „O wojnie naszej, którą prowadzimy z szatanem, światem i ciałem”. Punktem wyjścia dla Sępa-Szarzyńskiego był dorobek mistyków hiszpańskich, echa ich poglądów widoczne są w koncepcji życia Sępa-Szarzyńskiego pojętego jako bojowanie i w odrzuceniu fałszywego pokoju opartego na fałszywych ponętach ziemi oraz przekonaniu, że los człowieka to nieustanna wojna z szatanem, światem, ciałem. I tylko zwycięstwo w tej wojnie daje człowiekowi szansę na uzyskanie zbawienia. Istnieją też różnice pomiędzy nim, a mistykami hiszpańskimi. W przeciwieństwie do Teresy z Awilla nie znajduje on ukojenia w twierdzy wewnętrznej. Zdaniem Sępa-Szarzyńskiego pokój zbawienny jest nie z tego świata i człowiek nie może całkowicie uwolnić się od pokus, które niosą z sobą ziemskie rozkosze. Nie ma całkowitej izolacji od pokus ziemskich, ale też korzystanie z pokus ziemskich nie może dać człowiekowi szczęścia. Los człowieka jest więc tragiczny. Człowiek jest rozdarty pomiędzy sprzecznościami duszy i ciała, wieczności i przemijania. Te sprzeczności towarzyszą jego egzystencji. Osiągnięcie szczęścia poprzez wybór jednej z tych antagonistycznych wartości jest bezcelową próbą uwolnienia się od własnego losu. Dopiero śmierć uwalnia człowieka od rozdarcia.

3. ''Pieśń o Rolandzie'' wobec ideologii średniowiecza - proszę o opracowanie.

4. Porównanie "Dusza z ciała wyleciała" ze "Skargą umierającego".

Dusza z ciała wyleciała to utwór znany nam tylko z jednego zapisu, został on włączony w udramatyzowaną, dialogową wersję Skargi umierającego zawartą w przekazie wrocławskim. Dzisiaj ta króciutka pieśń znana jest w wersji „oczyszczonej” z didaskaliów i przypuszczalnych pomyłek skryptora.

Mamy więc do czynienia z utworem o regularnej budowie. Składa się on z trzech zwrotek, każda po trzy ośmiozgłoskowe wersy, połączone schematem rymowy xaa (jest to schemat w piętnastowiecznym piśmiennictwie polskim występujący wciąż sporadycznie, a genetycznie związany z łacińskimi sekwencjami). Dodatkową regularność stanowi stałe zawieszenie głosu po czwartej sylabie wersu. Wszystko to wskazuje, że autor utworu próbował dostosować wiersz do dopiero kształtujących się norm poetyki pieśniowej.

Dusza z ciała wyleciała to przykład liryki sytuacyjnej z elementem dialogu. Można powiedzieć, że bohaterem utworu jest ludzka dusza, która właśnie opuściła ciało. Utwór przedstawia kontynuacje sceny umierania człowieka ze Skargi umierającego. Dusza z tego wiersza - podobnie jak umierający ze Skargi - zostaje naznaczona strachem przed nieznaną przyszłością.

ZESTAW XXIII

1. Ideał ziemianina u Kochanowskiego.

IDEAŁ ZIEMIANINA w "Pieśni Świętojańskiej o Sobótce" Jana Kochanowskiego - ziemianin jest przedstawiony jako człowiek szczęśliwy, wesoły i samowystarczalny. Człowiek ten żyje zgodnie z naturą i czerpie radość ze swej pracy.

Autor ukazuje zalety życia na wsi. Mówi o tym, że praca nie jest ciężarem, tylko źródłem satysfakcji i radości dla osób, które ją wykonują. Pokazane są tutaj korzyści wynikające z pracy, nagrody za wykonywane roboty takie jak miód, wełna z owiec czy zboże wyrośnięte z zaoranej ziemi, którym oracz jest w stanie wykarmić rodzinę.

Ziemianin jest uzależniony od natury, która dostarcza mu przyjemności czy pożywienia. Dzięki niej gospodarz zawsze przyniesie jakąś zwierzynę, ryby, owoce a oracz zboże. Życie wiejskich ludzi oparte jest na porach roku, które wytyczają im rodzaj wykonywanej pracy, czas na odpoczynek czy zabawy. Ziemianin żyje pobożnie, uczciwie. Jest bezpieczny w odróżnieniu od żeglarza czy dworzanina. Ludzie są skromni, przystają na tym co daje im natura, nie dążą do bogactw materialnych, wystarcza im to, co mają. Dzięki temu zyskują szacunek innych. Kochanowski przedstawia ziemianina jako osobę gościnną, cnotliwą, godną, radującą się szczęściem życia rodzinnego. Żona pokazana została jako gospodyni, która chętnie pomaga mężowi, doi krowy, liczy bydło, zajmuje się domem, mężem i wychowaniem dzieci. Młodsze pokolenie czerpie wiedzę i doświadczenie ze starszych, szanuje i pomaga rodzicom np. poprzez noszenie snopów siana. Szczęście ziemianina jest dziełem jego rąk.

Czytając pieśń XII poprzez opisy wyobrażamy sobie piękne otoczenie, w którym żyje wiejska ludność. Opisane zostały ich zabawy, jako następstwo ciężkiej pracy, kiedy to tańczą, jedzą i śpiewają siedząc wkoło komina.

Utwór odwołuje się do dwóch motywów. Pierwszym jest mitologiczny motyw arkadii, mówiący o idealnej krainie, gdzie wszyscy ludzie są szczęśliwi, a ich życie doskonałe. Drugim zaś jest topos oracza, który żyje zgodnie z prawami natury i korzysta z dobrodziejstw, które są wynikiem uszczęśliwiającej go pracy.

Podsumowując uważam, że ?pieśń świętojańska o sobótce? jest opisem ideału renesansowego szlachcica ziemianina. Opis ten potęgowany jest poprzez użycie toposu oracza, czy motywu arkadii, jak i tradycji renesansowej - pochwała wsi, czy wzór ziemianina.

Ideał ziemianina jest tworem literackim autora, którego istnienie w dzisiejszych czasach jest niemożliwe. Jego obowiązki, czyli praca na roli jest połączona z możliwością korzystania z owoców tej pracy, co zaś związane jest ze szlacheckimi przywilejami.

2. Bogowie w "Nadobnej Paskwalinie".

,,Nadobna Paskwalina” z roku 1655 to poemat miłosny autorstwa Samuela Twardowskiego. Jest to typowa opowieść o pokucie, dzieło z szeroko zakreślonym poematem o filozofii życia, syntezą wyrażoną w romansie przygodowym. Akcja utworu dzieje się w Lizbonie u schyłku XVI w., a naprzeciw siebie stoją dwa pałace – pięknej Paskwaliny i Wenery. Poeta nadał bogom życie ludzkie i umieścił wśród ludzi. Bogowie starzeją się i przystosowują do sytuacji politycznej w Europie. Wenera walczy z Paskwaliną o laur najpiękniejszej. Konflikt zawiązany jest poprzez miłość niewzajemną, a jej sprawcą jest Kupido. Miłość wzniecana przez niego jest zwierzęcą żądzą i człowiek – jeśli skorzysta z pomocy bogów – może nad nią zapanować. Paskwalina szuka wyjścia z konfliktu (chce uchronić się od cierpień miłości) i rozpoczyna wędrówką po różnych nieznanych krajach (jest to przegląd ówczesnych mitów o życiu szczęśliwym). Celem wędrówki i spełnienia marzeń jest życie w pokucie, w klasztorze, które osiąga. Jednak rozkoszy nie zapewnia jedynie pokuta i zjednoczenie z Bogiem, ale także duma ze zwycięstwa nad Wenerą, piękność, wolność, zdrowie, wczasy i życie w wegetariańskim przepychu.

3. Bohaterowie "Iliady".

0. Achilles to jeden z wielu postaci mitycznych opisany w Mitologi "Jana Parandowskiego". Był półbogiem. Główny bohater " Iliady " Homera, prototyp greckiej koncepcji, męskiej odwagi i urody ideał młodzieńca. W "Iliadzie" ukazany jako barbarzyńca. Był synem Tetydy i Peleusa. Achilles był człowiekiem nie śmiertelnym, którego strzały nie zabijały, gdyż jego matka tuż po jego urodzeniu obmyła go w świętej rzece Styksie, jednak on miał czułe miejsce piętę za , która trzymała go matka podczas kąpieli. On jeden tylko spośród bohaterów Homera trzyma się archaicznego obyczaju składania kosztownych ofiar, także z ludzi przy pogrzebie, wywołuje oburzenie wlekąc ciało Hektora przywiązane do rydwanu. Cechuje go też jednak prócz męstwa w walce, niezłomna przyjaźń dla Patroklosa. Jego nieopanowany gniew w powodu odebrania przez Agamnemona konkubiny. Achilles miał długie włosy, na wojnie ubrany był w złocistą zbroję i był delikatnej urody, miał przydomek szybkonogi. Kochał matkę i ojca. Achilles chował się na wyspie Lykomendesa. Od tego młodzieńca zależał los wyprawy, albowiem wróżbici zapowiedzieli, że bez niego Troja nie będzie zdobyta. Matka bojąc się o życie syna przebrała do w córkę królewską. Jednak został rozpoznany i w bitwie najstraszliwszy był Achilles. Był on człowiekiem o ogromnej sile, nieczuły na ból i zmęczenie. Jego ideałem i powiernicą w trudnych chwilach była jego matka, Kochał ją najbardziej ze wszystkich ludzi, ona również odwzajemniała to uczucie.

1. Hektor - najstarszy syn króla Troi - Priama i Hektabe, mąż Andromachy. Hektor to dobrze zbudowany mężczyzna, świetny jeździec, doskonały żołnierz. Homer ukazał go jako człowieka opanowanego, najdzielniejszego, rycerza bez skazy, najszlachetniejszego herosa wojny trojańskiej. Z wielką odwagą bronił swojego ludu, nawet w chwili ostatecznego pojedynku myślał o Trojanach, nie o sobie:"...o, gdybym mógł całe ostrze zatopić w twym sercu, wojna byłaby wnet lżejsza dla Trojan, jeślibym ciebie zdołał powalić". Nasz bohater był także postrachem dla armii greckiej, potrafił być bezwzględny, czego przykładem jest pokonanie Patroklesa. Pod tak twardą skorupą tego mężczyzny kryła się wielka wrażliwość i troskliwość w odniesieniu do rodziny, był bardzo troskliwym mężem i ojcem. Hektor stał się moim idolem. Zainponował mi swoim poświęceniem, siłą fizyczną i psychiczną, oraz stosunkiem do najbliższych. Jest całkowicie pozytywną postacią, której należy się szacunek.

0. INNI BOHATEROWIE:

Agamemnon, syn Atreusa (zwany dlatego Atrydą), król Myken, dowódca wojsk greckich. Mężny, bohater, często jednak zapatrzony w siebie i sprzyjający tylko własnym, partykularnym interesom.

Menelaos - brat Agamemnona, syn Atreusa (zwany dlatego Atrydą), król Sparty, mąż Heleny. Człowiek silny, mężny i honorowy, wspaniały wojownik. Swoje możliwości pokazuje w wygranym pojedynku z Parysem.

Patrokles – ukochany przyjaciel Achillesa, ginie z rąk Hektora.

Odyseusz – heros silny, ale niespecjalnie piękny, jego głównymi atutami są spryt i przebiegłość. Główny bohater drugiego eposu Homera, Odysei.

Nestor – starszy wiekiem Grek, służący innym swoją mądrością i radą.

Poza tym w Iliadzie występują także: Ajaks, Teukr, Diomedes, Idomeneus.

Priam, król Troi – stateczny, mądry.

Parys (Aleksander) - syn Priama i Hekabe. Odznacza się wyjątkową urodą, jest jednak nieodpowiedzialny i dziecinny. Uwiódł Helenę, cała wojna toczy się z powodu jego namiętnej miłości do kobiety. Parys w ogóle nie umie walczyć, jest tchórzliwy, egoistyczny, nieuczciwy i ściąga klęskę na swój lud.

Poza herosami w Iliadzie występują trzy postaci kobiet z obozu Trojańczyków:

Helena – żona Menelaosa, króla Sparty. To z jej przyczyny rozgrywa się wojna. Jest postacią niejednoznaczną. Z jednej strony żałuje swojego związku z Parysem, z drugiej – nie potrafi się z niego wyplątać. Osoba próżna, przekonana o swojej wyjątkowej urodzie i dumna z roli, którą odegrała w historii.

Andromacha – żona Hektora, kochająca męża. Hektor ma z nią synka. Wzruszająca jest scena, w której żegna Hektora, udającego się na pojedynek z Achillesem. Małżeństwo Hektora i Andromachy zostało przedstawione jako wzór prawdziwej miłości, gotowej do poświęceń, i skontrastowane w utworze z parą Heleny i Parysa – kochanków-egoistów, których nie łączy głębsze uczucie.

Hekabe – żona Priama, matka Parysa.