Choroba zwyrodnieniowo-zniekształcająca stawów biodrowych (coxarthrosis)

Polega na stopniowej destrukcji chrząstki stawowej (ochronnej warstwy tworzącej staw), która traci swoje właściwości amortyzujące i zmniejszające tarcie powierzchni stawowych. Powstają wówczas nierówności na powierzchniach stawowych, a na ich brzegach wyrośla kostne zwane osteofitami. Zmiany zwyrodnieniowe przebiegają wolno lecz, stale postępują, powodując ograniczenia zakresu ruchów w stawie, przykurcze mięśni i usztywnienia. Są one przez pacjentów źle znoszone, gdyż powoduję silne bóle. Dotyczą przede wszystkim ludzi w wieku średnim i starszym, bez względu na płeć i rasę.

Leczenie zachowawcze- Sposób leczenia choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego uzależniony jest od wieku chorego, postaci klinicznej choroby, okresu przebiegu, ogólnej wydolności krążeniowo-oddechowej oraz stanu psychicznego pacjenta. W leczeniu zachowawczym (wczesny etap choroby) postępowanie fizjoterapeutyczne dąży do zmniejszenia dolegliwości bólowych poprzez stosowanie m.in. zabiegów z fizykoterapii:

- elektroterapia- jest to terapia zajmująca się leczeniem objawowym schorzeń m.in. układu ruchu i neurologicznych za pomocą różnego rodzaju prądów leczniczych.Celem elektroterapii jest złagodzenie bólu i poprawienie ukrwienia stymulowanej tkanki. Przyspiesza wchłanianie obrzęków i wysięków śródstawowych. Jest przygotowaniem do dalszej rehabilitacji, ponieważ pobudza mięśnie i przerywa mechanizm "błędnego koła bólu". ,

- magnetoterapia wykorzystuje zmienne pola magnetyczne impulsowe, działające przeciwbólowo, przeciwzapalnie, przeciwobrzękowo oraz przekrwiennie.Wskazania: np.pourazowe choroby narządu ruchu, zwichnięcie stawów, choroby zwyrodnieniowe, stany zapalne stawów, osteoporoza, choroby układu krążenia,
Przeciwwskazania: np.ciąża, choroba nowotworowa, ciężkie choroby serca i układu krążenia, nie ma przeciwwskazań przy metalowych zespoleniach kości.

- Laseroterapia - nowoczesna metoda coraz częściej zastępująca akupunkturę. Promień lasera jest bardzo wygodnym i bezpiecznym "narzędziem". Nie narusza ciągłości skóry i głębiej leżących tkanek, nie powoduje bólu, nie daje powikłań takich jak: krwiaki czy miejscowe zakażenia. Badania potwierdzają, że laseropunktura (podobnie jak akupunktura) ma silne działanie przeciwzapalne, przeciwbólowe i przeciw obrzękowe.Leczenie światłem spolaryzowanym (np.Bionic). Najbardziej spektakularne efekty stosowania światła spolaryzowanego uzyskano w leczeniu: urazów kostno-stawowych, owrzodzeń podudzi, zespołów bólowych w przebiegu zmian degeneracyjnych w układzie kostno-stawowym. Światło Biotronu stosujemy w zapobieganiu odleżynom i w leczeniu bólu.,

- Termoterapia prowadzi do złagodzenia reumatycznych, pourazowych i zwyrodnieniowych dolegliwości narządów ruchu. Mechanizm działania termoterapii wiąże się z poprawą ukrwienia, zwiększeniem aktywności metabolicznej tkanek oraz złagodzeniem bólu.

- oraz jak najdłuższe utrzymanie istniejącego zakresu ruchu i siły mięśniowej.

Leczenie zachowawcze nie zapobiega postępowi choroby, ale może go znacznie opóźnić. Jest stosowane w celu zmniejszenia dolegliwości bólowych i poprawy komfortu życia pacjenta. W jego skład wchodzi także kinezyterapia, oraz farmakoterapia.We wczesnej fazie choroby wskazane są ćwiczenia w wodzie, co znacznie zmniejsza napięcie mięśni i dzięki temu poprawia zakres ruchu stawu. W leczeniu ogólnym należy doprowadzić do uregulawania trybu życia, oszczędzania chorego stawu, częstych ruchów w stawie oraz częstych odpoczynków. Chory powinien prowadzić higeniczny tryb życia, a osoby otyłe powinny zmniejszyć masę ciała do stanu prawidłowego Konsekwencją takiego postępowania powinno być opóźnienie rozwoju zmian zwyrodnieniowo-zniekształcających.

Leczenie operacyjne

Leczenie zaawansowanej choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego jest wyłącznie operacyjne. Rozważyć tę metodę leczenia należy w postaci średniociężkiej, z bólami spoczynkowymi i nocnymi, z przykurczami ograniczającymi ruch do ok.75% zakresu ruchu normalnego. Sposób leczenia operacyjnego zależy od wieku, zawodu chorego, fazy rozwoju zmian zwyrodnieniowych stawu biodrowego. W leczeniu operacyjnym choroby zwyrodnieniowej stawu biodrowego stosuje się endoprotezoplastykę bezcementową/cementową stawu biodrowego (całkowitą lub połowiczą), osteotomię kości udowej, operacje w obrębie panewki stawu biodrowego oraz usztywnienie stawu biodrowego.

Endoprotezoplastyka.

Dobranie odpowiedniej endoprotezy uzależnione jest od wieku chorego i wytrzymałości biologicznej kości. Rozróżniamy dwa sposoby osadzania elementów protezy w tkance kostnej ? za pomocą cementu akrylowego chirurgicznego oraz bez cementowo, wykorzystując zjawisko dopasawonia się właściwości metalu do biologicznych i wytrzymałościowych właściwości kości. Protezy osadzane w sposób bezcementowy przeznaczone są dla osób, u których zdoloności reparacyjne i osteogenetyczne kości są zachowane. Zabieg operacyjny powinien być poprzedzony odpowiednim postępowaniem rehabilitacyjnym, które powinno być indywidualnie dobrane do każdego pacjenta. Ćwiczenia powinny być wykonywane z wyczuciem tak by nie powodowały bólu i strachu pacjenta. Przed zabiegiem operacyjnym stosujemy ćwiczenia wmacniające mięśnie pośladkowe i mięśnie uda, najczęściej stosując ćwiczenia izometryczne. Należy pamiętać, ze pozycja wyjściowa do ćwiczeń powinna odpowiadać istniejącemu przykurczowi, tak aby przed zabiegiem nie redresować tego przykurczy, choćby dlatego, że taka redresja sprawiałaby ból pacjentowi, a to kłóciłoby się z podstawową zasadą wykonywania ćwiczeń. Ponadto uczymy pacjenta ćwiczeń przeciwzakrzepowych i oddechowych, które kontynuowane są po zabiegu operacyjnym. Bardzo ważnym elementem przygotowania chorego do zabiegu operacyjnego jest nauka prawidłowego chodzenia przy kulach.

Rehabilitacja pooperacyjna.

Postępowanie rehabilitacyjne pooperacyjne uzależnione jest od typu wszczepionej protezy stawu biodrowego.
Fizjoterapia po endoprotezoplastyce cementowej nieco odbiega od postępowania w przypadku protezy bezcementowej. W łózku operowana kończyna powinna być ułożona w pozycji odwiedzenia stawu biodrowego ok 40stopni oraz zgięcia w stawie biodrowym i kolanowym ok. 10stopni. W pierwszym dniu po zabiegu stosujemy ćwiczenia przeciwzakrzepowe, ćwiczenia oddechowe, ćwiczenia kończyn górnych i tułowia, napinanie pośladków, a także już w łózku, w pozycji leżacej zaczynamy obciążać kończynę rozpoczynając od 5kg i stopniowo zwiększając obciążenie do 20kg. Wielkość obciążenia ustalamy na wadze sprężynowej Po usunięciu drenu włączamy ćwiczenia zgięcia stawu biodrowego i kolanowego z przesuwaniem pięty po podłożu oraz siadanie w łóżku ze zgięciem w stawie kolanowym i biodrowym, przy lekkim odwiedzeniu. Pionizację pacjenta rozpoczynamy w chwili, kiedy chory jest w stanie władać kończyną. Przed rozpoczęcziem chodzenia należy dokonać pomiaru długości kończyn, przyjmując że istniejącą różnicę jednego centymetra należy wyrównać poprzez zastosowanie wkładki. Chód przy pomocy kul w pierwszym okresie jest trójtaktowy, później dwutaktowy. Po opanowaniu chodu, uczymy pacjenta poruszania się po schodach ? wchodząc najpierw stawiamy nogę zdrową, później przenosimy kulę i dostawiamy kończynę operowaną; schodząc pierwszą stawiamy nogę operowaną, póxniej kulę i na końcu dostawiamy nogę zdrową. Po 10 dniach od zabiegu do programu usprawniania włączamy ćwiczenia czynnego odwiedzenia stawu biodrowego ze stopniowym obciążeniem. Jednym z najistotniejszych celów tego etapu rehabilitacji jest likwidacja przykurczu zgięciowego stawu biodrowego, dążymy do tego włączając ćwiczenia wyprostu stawu biodrowego, ćwiczenia na brzuchu sterowane tułowiem oraz zgięcie stawu kolanowego powodujące rozciagnięcie zginaczy stawu biodrowego. Pełne obciążenie operowanego stawu może odbyc się dopiero gdy przykurcz zgięciowy stawu biodrowego jest nie większy niż 5-10stopni , ale nie wcześniej niż po 100 dniach od zabiegu, gdyż dopiero po takim czasie w miejscu wyciętej torebki stawowej powstaje regenerat produkujący płyn synowialny.
W przypadku protezy bezcementowej, po zabiegu operacyjnym pacjent układany jest płasko z lekkim zgięciem stawu kolanowego. W pierwszym etapie programu rehabilitacji chory wykonuje ćwiczenia przeciwzakrzepowe: zginanie podeszwowe i grzbietowe stóp, obustronne napinanie mięśni ud i pośladków. Podczas napinania mięśni pośladków należy zwrócić uwagę, aby chory nie podpierał się piętami i nie unosił miednicy, poniewaz może to spowodować wyważenie elementów protezy. Po ustąpieniu bólu rozpoczynamy ćwiczenia czynne zginania stawu biodrowego i kolanowego z przesuwaniem pięty po podłożu. Rozpoczynamy też wspomagane ćwiczenia mięśni odwodzicieli stawu biodrowego oraz ćwiczenia mięśni prostowników stawu biodrowego sterowane górą. Pionizację z obciążaniem kończyny do 20kg rozpoczynamy w chwili, gdy pacjent zaczyna samodzielnie poruszać kończyną. W drugim etapie programu usprawniania utrzymujemy dotychczasowy program ćwiczeń oraz dołączamy ćwiczenia zmniejszające przykurcz zgięciowy stawu biodrowego. Stosujemy ćwiczenia oporowe mięśni uda i ćwiczenia wzmacniające mięśnie prostowniki i odwodziciele stawu biodrowego. Pozwalamy pacjentowi na przyjęcie pozycji siedzącej do kąta 50-60stopni. Chodzenie w dalszym ciągu z obciążeniem operowanej kończyny do 20kg. Po 6 tygodniach od operacji zezwalamy na zwiększenie obciążenia kończyny operowanej do 40kg i rozszerzamy wachlarz ćwiczeń o indywidualnie dobrane oporowe izotoniczne ćwiczenia mięśni pośladkowych i ćwiczenia wzmacniające mięśnie uda. Na pelne obciążenie kończyny zezwalamy, gdy siła mięśniowa mięśni obręczy biodrowej osiągnie min.70% siły mięśniowej kończyny zdrowej oraz przykurcz zgieciowy nie będzie większy niż 5-10stopni. Każdy pacjent przy wypisie ze szpitala powinien otrzymać zindywidualizowany instruktaż ćwiczeń domowych, a także odpowiednie zalecenia co do podwyższenia posłania, krzesła, korzystania z nakładki na sedes oraz informacje dotyczące obciążania kończyny.