ROZWÓJ MYŚLENIA

• Koncepcja Jeana Piageta – szwajcarskiego biologa i psychologa /1896 – 1980/

FASCYNOWAŁY GO MOŻLIWOŚCI PRZYSTOSOWAWCZE ISTOT ŻYWYCH

„Inteligencja jest szczególnym przypadkiem biologicznego przystosowania się, formą aktywności biologicznej”.

INTELIGENCJA

• Odnosi się do procesów umysłowych, dzięki którym dochodzi do adaptacji, a nie do różnic między jednostkami pod względem ich kompetencji poznawczych.

ZAŁOŻENIA

• Inteligencja zaczyna się od prymitywnych wzorców zachowań odruchowych obecnych od narodzin.

• Wzorce te jednak można modyfikować i rozbudowywać w kontakcie ze światem zewnętrznym.

• Wiedza jest konstruowana w wyniku wzajemnych oddziaływań dziecka i środowiska.

• Powstaje w wyniku aktywnego badania przez dziecko przedmiotów i pojęć. Przyswajanie wiedzy oparte jest na działaniu.

INTELIGENCJA funkcjonuje według :

• zasady organizacji (przyjmuje postać różnych struktur poznawczych)

• zasady adaptacji (przystosowania do otoczenia)

ADAPTACJA

• Dostrzegana u wszystkich organizmów żywych wrodzona tendencja do dostosowywania się do wymagań środowiskowych.

• Przebiega w postaci dwóch uzupełniających się procesów: asymilacji i akomodacji.

SCHEMAT

• to podstawowa struktura poznawcza oparta na czynnościach sensoryczno-motorycznych lub na myśli, którą jednostki wykorzystują celem zrozumienia swoich doświadczeń (Schaffer, 2005).

• to podstawowa jednostka wiedzy, która porządkuje nabyte doświadczenia i przygotowuje ramy rozumienia przyszłych doświadczeń (Mietzel, 2002).

NALEŻY PAMIĘTAĆ

każde doświadczenie powoduje zarówno asymilację, jak i akomodację

ASYMILACJA

• Proces umysłowy, dzięki któremu jednostka włącza nowe doświadczenie do już istniejącego schematu, a zatem przetwarza istniejąca informację tak, aby pasowała do dotychczasowego typu myślenia.

AKOMODACJA

• Proces umysłowy, dzięki któremu jednostka modyfikuje istniejące schematy tak, by pasowały do nowych doświadczeń, a zatem dostosowuje poprzednie tryby myślenia do nadchodzących informacji.

• To tworzenie nowych schematów lub modyfikacja starych.

ZRÓWNOWAŻENIE

• Stan, w którym schematy jednostki pozostają w równowadze ze środowiskiem. W przypadku braku równowagi musi nastąpić restrukturyzacja schematów.

FAZA I
Myślenie sensoryczno – motoryczne

/od urodzenia do 2 r. ż./

NASTĘPUJE ROZWÓJ WRODZONYCH SCHEMATÓW

• Dziecko konstruuje wiedzę o świecie przez aktywne działanie, najpierw gromadząc doświadczenia związane z własnym ciałem, potem z elementami otoczenia.

• Na początku dziecko nie dysponuje jeszcze żadnymi symbolami ani znakami. Jego działanie musi przebiegać na konkretach, na rzeczach.

ROZWIJAJĄ SIĘ REAKCJE OKRĘŻNE:

• I rodzaj – reakcje okrężne pierwotne (pojawiają się i dominują do 4 miesiąca), czyli czynności związane z ciałem dziecka, jest to aktywność odruchowa, dziecko ćwiczy odruchy; potem je różnicuje.

• II rodzaj – reakcje okrężne wtórne (pojawiają się między 4 a 8 miesiącem), związane z przedmiotami, polegające na powtarzaniu czynności, które wywołują określone efekty w otoczeniu, odtwarzanie interesujących zdarzeń.

• III rodzaj – reakcje okrężne III rzędu (między 12 a 18 miesiącem życia), dziecko chciałoby samo odkryć, jak i dlaczego występuje dane zdarzenia. Zaczyna eksperymentować metodą prób i błędów. Wykrywa nowe sposoby .

Interioryzacja (inaczej uwewnętrznienie)

• Normy społeczne początkowo przeżywane są przez dzieci jako coś narzuconego, lecz po pewnym czasie dziecko przyjmuje je jako własne;

• Ciche mówienie do siebie staje się coraz to cichsze, w końcu zamienia się
  w myślenie - mowa została uwewnętrzniona.

UWAGA!!!!

• Intencjonalne zachowania (zaczynają się kształtować między 8 a 12 m-cem). Dziecko zaczyna oddzielać środki od celu i koordynować dwa znane schematy, by powstała jedna czynność.

• Postępująca interioryzacja doprowadza do powstania reprezentacji umysłowych (między 18 – 24 m-cem życia). W umyśle dziecka pojawiają się reprezentacje umysłowe. I w tym momencie umysłowe, wewnętrzne rozwiązywanie problemów zaczyna zastępować metodę prób i błędów.

OSIĄGNIĘCIA

• INTENCJONALNOŚĆ

• REPREZENTACJE

Niezmienniki – świadomość, że coś zostaje takie samo w obliczu ciągłych zmian

Niezmienniki okresu sensoryczno-motorycznego:

• Pojęcie stałości przedmiotu – wiedza o tym, że przedmiot istnieje niezależnie od tego, czy go postrzegamy, czy nie.

• Pojęcie przyczynowości - wiedza o tym, że jedno zdarzenie wiąże się z uprzednim pojawieniem innego zdarzenia.

PODSUMOWANIE FAZY I

1. OD POJEDYNCZYCH DO SKOORDYNOWANYCH WZORCÓW

2. OD ZACHOWANIA REAKTYWNEGO DO INTENCJONALNEGO

3. OD ZEWNĘTRZNYCH CZYNNOŚCI DO REPREZENTACJI UMYSŁOWYCH

POJAWIA SIĘ MYŚLENIE SYMBOLICZNE. Zamiast bezpośrednich kontaktów z otoczeniem dziecko zaczyna się kontaktować z reprezentacjami umysłowymi tego otoczenia.

REPREZENTACJE TO

• SYMBOLE

• ZNAKI

• Dziecko jest zdolne używać symboli zanim zacznie używać znaków.

FAZA II
Myślenie konkretno – wyobrażeniowe (przedoperacyjne, prelogiczne)

/między 2 a 7 r. ż./

Operacja umysłowa

• Oznacza przebieg zdarzeń rozwijających się w sferze myślowej według prostych reguł logicznych.

• Zamiast bezpośrednich kontaktów z otoczeniem dziecko zaczyna się kontaktować z reprezentacjami umysłowymi tego otoczenia.

W fazie II ma miejsce przyspieszenie tempa myślenia, a myślenie

• ma charakter transdukcyjny,

• ma charakter magiczny;

• jest egocentryczne,

• w myśleniu ma miejsce centracja,

• oraz brak odwracalności,

• a także brak przechodniości, brak pojęć stałości.

MYŚLENIE TRANSDUKCYJNE

Zakłada związek przyczynowy między elementami, podczas gdy go nie ma, a jest wyłącznie jednoczesne występowanie.

MYŚLENIE JEST MAGICZNE

• Przekonanie, że myślenie jest równoznaczne z działaniem.

• Dziecko wierzy, że jego myśli i życzenia są przyczyną tego, co dzieje się wokół

• Dla Piageta centralnym pytaniem było, jak dziecko spostrzega i rozumie zdarzenia rozgrywające się wokół niego oraz jak zdobywa wiedzę o świecie.

• Czy dzieci mają przeświadczenie o istnieniu świata? W jakim stopniu odróżniają świat wewnętrzny od rzeczywistości obiektywnej?

DZIECKO JEST REALISTĄ, BO

• nic nie wie o istnieniu podmiotu i wewnętrznym charakterze myśli;

• miesza sferę wewnętrzną z zewnętrzną;

• nie odróżnia subiektywnych wewnętrznych stanów psychicznych (myśli, uczuć, przekonań) od zachowań, które stanowią przejawy tych wewnętrznych stanów.

REALIZM NOMINALNY

• CZY NAZWY SĄ W PODMIOCIE (w tym, kto ich używa); CZY W PRZEDMIOCIE (w tym, co jest nazywane)?

• Czy są znakami, czy też rzeczami?

• Czy odkryto je przez obserwację, czy tez wybrano bez rzeczowego powodu?

STADIA

• Faza realizmu absolutnego (istnieją tylko rzeczy. Wszystko jest realne. Dzieci nie dostrzegają dualizmu sfery wewnętrznej i zewnętrznej).

• Faza realizmu bezpośredniego (myśli są odróżniane od rzeczy, ale są w rzeczach umieszczane).

• Faza realizmu pośredniego (myśli są umieszczane i w ludziach (w sobie), i w rzeczach).

• Faza subiektywizmu (relatywizmu)(myśli umieszczane w ludziach (w sobie).

Animizm

• stan postrzegania świata, dziecko przypisuje posiadanie "duszy" i żywotność lalkom i innym przedmiotom.

• Piaget (1973) sugerował, że dzieci posiadają tą cechę w wieku 2-4 lat, jednakże Subbotsky (2000) twierdzi, że dzieci nawet do 6 r.ż. mogą wykazywać animizm.

ANIMIZM

• Stadium I. Wszystko co wykazuje jakąkolwiek aktywność jest świadome i czuje.

• Stadium II. Świadome są wyłącznie ciała będące w ruchu.

• Stadium III. Świadome jest to, co charakteryzuje się ruchem własnym.

• Stadium IV. Świadome są tylko zwierzęta i ludzie.

Artyficjalizm

• polega na tym, że według dziecka wszystko na świecie łącznie z naturalnymi bytami i zdarzeniami jest przez kogoś zrobione. Dzieci uważają, że ludzie są odpowiedzialni za wszystko, co jest na świecie.

Mowa wewnętrzna

• ciągły wewnętrzny monolog występujący u ludzi dorosłych i młodzieży, powstały w wyniku procesu uwewnętrznienia (interioryzacji) ciągłych, wypowiadanych na głos przez dziecko w wieku 3- 4 lat monologów.

Egocentryzm

• polega na centralnym umiejscowieniu własnej osoby w świecie. Przekonanie o tym, że jest się najważniejszą osobą, a świat "kręci się wokół niej".

MYŚLENIE JEST EGOCENTRYCZNE

Dziecko w wieku przedszkolny wykazuje tendencję do ujmowania relacji przestrzennych, przyczynowych i czasowych w odniesieniu do siebie jako punktu centralnego oraz skłonne jest nadawać cechy ludzkie wszystkim obiektom otoczenia. Nieumiejętność dziecka wczucia się w położenie innej osoby i spojrzenia na świat z jej perspektywy.

W myśleniu ma miejsce centracja

• Dziecko skupia się na jednym aspekcie problemu, jest silnie zdominowane percepcją zmysłową, zwłaszcza wzrokową.

• BRAK ODWRACALNOŚCI

• Niezmienniki– tożsamość jakościowa, czyli wiedza o tym, że jakościowa natura rzeczy nie jest zmieniona przez zmianę w jej wyglądzie

FAZA III
Myślenie operacyjne (okres operacji konkretnych)

Między 7 a 11/12 r.ż.

CHARAKTERYSTYKA

• Myślenie staje się w pełni symboliczne.

• Doskonali się operacja grupowania (kategoryzacja).

• Porządkowanie.

• Przechodniość.

• Odwracalność.

Pojawiają się pojęcia stałości:

• Pojęcie stałości liczby – 6 – 7 lat

• Pojęcie stałości masy – 7 – 8 lat

• Pojęcie stałości ciężaru – 9 – 10 lat

• Pojęcie stałości objętości – 12 lat.

NOWY NIEZMIENNIK -inkluzja klas

Wiedza, że podklasa nie może zawierać więcej elementów niż klasa nadrzędna, która ją zawiera

FAZA IV
OPERACJI FORMALNYCH (myślenia abstrakcyjnego)

od 11/12 lat

Uwolnienie myślenia od bezpośredniego doświadczenia

• Zdolność do śledzenia formuły dowodu i budowania hipotez nie wymagająca doświadczania konkretnych obiektów czy sytuacji.

• Rozumowanie dedukcyjne (od przesłanek do konkluzji, od ogółu do szczegółu.).

• Rozumowanie na symbolach.

• Rozumowanie kombinatoryczne.

• Pojęcie prawdopodobieństwa