PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA

ZAGADNIENIA WSTĘPNE

LITERATURA

Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M. (1996, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2000, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2002, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. (zwłaszcza rozdział 1)

UZUPEŁNIAJĄCA

Helen Bee (2004): Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Zysk i S-ka.
Anna Brzezińska (2000): Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.
Anna Brzezińska (2005): Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: GWP.
H. Rudolph Schaffer (2005): Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Tematyka wykładu

Przedmiot psychologii rozwojowej. Tradycyjne i współczesne ujęcie rozwoju człowieka - rys historyczny. Główne działy psychologii rozwoju człowieka.
Definicje rozwoju. Przedmiot i obszar rozwoju. Cel i sens rozwoju. Istota rozwoju: kierunkowość i postępowość. Kierunki rozwoju: obiektywizacja poznania, samoświadomość, autonomizacja działania.
Rodzaje zmian rozwojowych: zmiany ilościowe i jakościowe, zmiany intra- i interindywidualne, geneza aktualna i mikrogeneza.
Periodyzacja rozwoju.

Psychologia jako nauka zajmuje się:

OPISEM – co, jak?
WYJAŚNIENIEM – dlaczego?
PROGNOZĄ, PRZEWIDYWANIEM – co się stanie, gdy..?
KONTROLĄ ZACHOWAŃ LUDZKICH – co zrobić, żeby…?

Psychologia rozwoju człowieka
jest nauką teoretyczną i praktyczną

„psychologia musi odrzucić obojętność i aktywnie uczestniczyć w życiu człowieka, pomagać w jego formowaniu” (Lew S. Wygotski)

ZAŁOŻENIA

Rozwijamy się wśród innych ludzi i dzięki nim.
Rozwijamy się przez całe życie.
Rozwijamy się w 3 sferach: soma, polis, psyche.
Życie ludzkie dzieli się na etapy.
Interakcja osoba – otoczenie ma charakter dynamiczny.
Są różne rodzaje zmian rozwojowych.

HISTORYCZNE DATY

Wilhelm Wundt – 1879 /Niemcy/ - laboratorium w Lipsku

Wilhelm Preyer – 1882/Niemcy/ - książka Dusza dziecka.

Georges Stanley Hall – 1882/Stany Zjednoczone/, wykłady o rozwoju dziecka w Bostonie

PREKURSORZY

Jan Amos Komensky /1592 – 1670/: Dzieci nie należy traktować jako zadatków na dorosłych, lecz starać się poznać ich dziecięcą naturę.
Jan Henryk Pestalozzi /1746 – 1827/: trzeba stworzyć system oświaty dostosowany do możliwości i cech rozwojowych dzieci.

Johann Nicolaus Tetens /1736 – 1807/: Badania nad naturą ludzką i jej rozwojem.
Friedrich August Carus/1770 – 1808/: rozwój to proces występujący przez całe życie oraz ciągłe zmaganie się z zachodzącymi w społeczeństwie zmianami – postępowymi i wstecznymi.
G. Stanley Hall/1844 – 1924/: Dzieci nie są miniaturkami dorosłych.

Amerykanka Millicent Shinn
/1858–1940/ napisała w 1900 roku
„ Biografię niemowlęcia”

PREKURSORZY W POLSCE

Jan Władysław Dawid /1859 – 1914/: „Program postrzeżeń psychologiczno-wychowawczych nad dzieckiem od urodzenia do 20 roku życia”, „Zasób umysłowy dziecka. Przyczynek do psychologii doświadczalnej”, Przegląd Pedagogiczny.
Aniela Szycówna /1869 – 1921/: „Rozwój pojęciowy dziecka w okresie 6 – 12 lat. Badania nad dziećmi”, „Jak badać umysł dziecka?”.
Józefa Jotejko /1866 – 1928/: pedologia, Polskie Archiwum Psychologii.

STAROŻYTNOŚĆ
ŚREDNIOWIECZE
RENESANS

Przedmiot psychologii rozwoju człowieka

Pojęcie rozwoju
Pojęcie zmiany rozwojowej

Arystoteles
(384-322 p.n.e.)

Rozwój to proces nadawania materii formy, zmiana podążająca w określonym kierunku polegająca na przechodzeniu od form niższych do wyższych.
Rozwój ma charakter teleologiczny i progresywny.
Tak pojmowany rozwój jest wartościowany pozytywnie.

Rozwój to proces

W którym narastające stopniowo zmiany ilościowe doprowadzają do zmian jakościowych.
W toku którego jednostka ulega ukierunkowanym, prawidłowo po sobie następującym zmianom, przechodząc stopniowo od form niższych, prostszych, do form wyższych, bardziej złożonych.

A zatem najważniejsze cechy rozwoju to:

kierunkowość – zmiany konsekwentnie prowadzą do określonego stanu końcowego
postępowość – każda kolejna faza odznacza się wyższością w stosunku do poprzedniej

Istnieją następujące kierunki rozwoju:

obiektywizacja poznania – człowiek coraz wierniej i trafniej odzwierciedla rzeczywistość.
samoświadomość – człowiek ma coraz większą kontrolę nad własnym działaniem.
autonomizacja działalności – ludzkie działania w coraz większym stopniu są sterowane wewnętrznie.

W ujmowaniu rozwoju wyróżnić można dwa podejścia:

- mechanistyczne –utożsamia rozwój ze zmianami w zachowaniu, które są funkcją poprzedzających je zmiennych.

- organismiczne – rozwój odnosi się do zmian w procesach psychicznych i ich strukturach.

(za: Żebrowska…)

Helen Bee wyróżnia:

ZMIANY UNIWERSALNE. Uwarunkowane procesem biologicznego dojrzewania organizmu i uniwersalnymi doświadczeniami społecznymi.
ZMIANY WSPÓLNE. Wynikają z podzielania wspólnych dla danej społeczności, a także dla danej grupy pokoleniowej (kohorty) doświadczeń społecznych i przeżyć.
ZMIANY INDYWIDUALNE. Wywołane czynnikami jakościowymi, unikatowymi, oddziaływującymi tylko na daną jednostkę.

Zmiany rozwojowe mają charakter kumulatywny:

-dodawanie – cechy późniejsze uzupełniają wcześniejsze, ale ani ich nie modyfikują, ani nie zastępują.
-substytucja – to co pojawia się później, zastępuje to co wcześniej.
-modyfikacja – to co późniejsze powstaje w rezultacie różnicowania, uogólniania lub innego przekształcania stanów wcześniejszych.
-inkluzja – to co wcześniejsze wchodzi w mniej lub bardziej zmodyfikowanej postaci w skład nowej zintegrowanej całości.
-mediacja – stan wcześniejszy staje się nieodzownym ogniwem pośrednim dla następnej zmiany .

Zmiany rozwojowe dzieli się na:

ilościowe – polegające na wzrastaniu możliwości funkcjonowania, analogicznym do wzrostu dokonującego się w sferze fizycznej. To model liniowy rozwoju.

jakościowe – polegające na pojawianiu się nowych możliwości funkcjonowania, nowych form i treści. Przekształcają one charakter kontaktów człowieka z otoczeniem / metafora żaby: jajo – kijanka – postać dorosła/. To model skokowy.

WAŻNE POJĘCIA

TEMPO ROZWOJU;
RYTM ROZWOJU;
ROZWÓJ HARMONIJNY I NIEHARMONIJNY;
ROZWÓJ PRZYSPIESZONY, OPÓŹNIONY, PRAWIDŁOWY.

PODSUMOWANIE

Istnieje związek między rozwojem fizycznym i psychicznym ( tzw. prawo struktury i funkcji),
Zachodzi różnicowanie i integracja czynności psychicznych,
Ma miejsce interioryzacja czynności.

ROZWÓJ TO

zmiany ilościowe (stopniowy wzrost funkcji) i jakościowe (nowe właściwości), dzięki którym jednostka coraz lepiej reguluje swoje stosunki z otoczeniem.

PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA

PSYCHOLOGIA ROZWOJU CZŁOWIEKA

ZAGADNIENIA WSTĘPNE

LITERATURA

Przetacznik-Gierowska M., Tyszkowa M. (1996, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Zagadnienia ogólne. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2000, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Charakterystyka okresów życia. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.

Harwas-Napierała, B., Trempała J. (red.). (2002, 2004). Psychologia rozwoju człowieka. Rozwój funkcji psychicznych. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN. (zwłaszcza rozdział 1)

UZUPEŁNIAJĄCA

Helen Bee (2004): Psychologia rozwoju człowieka. Poznań: Zysk i S-ka.

Anna Brzezińska (2000): Społeczna psychologia rozwoju. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe Scholar.

Anna Brzezińska (2005): Psychologiczne portrety człowieka. Praktyczna psychologia rozwojowa. Gdańsk: GWP.

H. Rudolph Schaffer (2005): Psychologia dziecka. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN

Tematyka wykładu

Przedmiot psychologii rozwojowej. Tradycyjne i współczesne ujęcie rozwoju człowieka - rys historyczny. Główne działy psychologii rozwoju człowieka.

Definicje rozwoju. Przedmiot i obszar rozwoju. Cel i sens rozwoju. Istota rozwoju: kierunkowość i postępowość. Kierunki rozwoju: obiektywizacja poznania, samoświadomość, autonomizacja działania.

Rodzaje zmian rozwojowych: zmiany ilościowe i jakościowe, zmiany intra- i interindywidualne, geneza aktualna i mikrogeneza.

Periodyzacja rozwoju.

Psychologia jako nauka zajmuje się:

OPISEM – co, jak?

WYJAŚNIENIEM – dlaczego?

PROGNOZĄ, PRZEWIDYWANIEM – co się stanie, gdy..?

KONTROLĄ ZACHOWAŃ LUDZKICH – co zrobić, żeby…?

Psychologia rozwoju człowieka jest nauką teoretyczną i praktyczną

„psychologia musi odrzucić obojętność i aktywnie uczestniczyć w życiu człowieka, pomagać w jego formowaniu” (Lew S. Wygotski)

ZAŁOŻENIA

Rozwijamy się wśród innych ludzi i dzięki nim.

Rozwijamy się przez całe życie.

Rozwijamy się w 3 sferach: soma, polis, psyche.

Życie ludzkie dzieli się na etapy.

Interakcja osoba – otoczenie ma charakter dynamiczny.

Są różne rodzaje zmian rozwojowych.

HISTORYCZNE DATY

Wilhelm Wundt – 1879 /Niemcy/ - laboratorium w Lipsku

Wilhelm Preyer – 1882/Niemcy/ - książka Dusza dziecka.

Georges Stanley Hall – 1882/Stany Zjednoczone/, wykłady o rozwoju dziecka w Bostonie

PREKURSORZY

Jan Amos Komensky /1592 – 1670/: Dzieci nie należy traktować jako zadatków na dorosłych, lecz starać się poznać ich dziecięcą naturę.

Jan Henryk Pestalozzi /1746 – 1827/: trzeba stworzyć system oświaty dostosowany do możliwości i cech rozwojowych dzieci.

Johann Nicolaus Tetens /1736 – 1807/: Badania nad naturą ludzką i jej rozwojem.

Friedrich August Carus/1770 – 1808/: rozwój to proces występujący przez całe życie oraz ciągłe zmaganie się z zachodzącymi w społeczeństwie zmianami – postępowymi i wstecznymi.

G. Stanley Hall/1844 – 1924/: Dzieci nie są miniaturkami dorosłych.

Amerykanka Millicent Shinn /1858–1940/ napisała w 1900 roku „ Biografię niemowlęcia”

PREKURSORZY W POLSCE

Jan Władysław Dawid /1859 – 1914/: „Program postrzeżeń psychologiczno-wychowawczych nad dzieckiem od urodzenia do 20 roku życia”, „Zasób umysłowy dziecka. Przyczynek do psychologii doświadczalnej”, Przegląd Pedagogiczny.

Aniela Szycówna /1869 – 1921/: „Rozwój pojęciowy dziecka w okresie 6 – 12 lat. Badania nad dziećmi”, „Jak badać umysł dziecka?”.

Józefa Jotejko /1866 – 1928/: pedologia, Polskie Archiwum Psychologii.

STAROŻYTNOŚĆ ŚREDNIOWIECZE RENESANS

Przedmiot psychologii rozwoju człowieka

Pojęcie rozwoju

Pojęcie zmiany rozwojowej

Arystoteles (384-322 p.n.e.)

Rozwój to proces nadawania materii formy, zmiana podążająca w określonym kierunku polegająca na przechodzeniu od form niższych do wyższych.

Rozwój ma charakter teleologiczny i progresywny.

Tak pojmowany rozwój jest wartościowany pozytywnie.

Rozwój to proces

W którym narastające stopniowo zmiany ilościowe doprowadzają do zmian jakościowych.

W toku którego jednostka ulega ukierunkowanym, prawidłowo po sobie następującym zmianom, przechodząc stopniowo od form niższych, prostszych, do form wyższych, bardziej złożonych.

A zatem najważniejsze cechy rozwoju to:

kierunkowość – zmiany konsekwentnie prowadzą do określonego stanu końcowego

postępowość – każda kolejna faza odznacza się wyższością w stosunku do poprzedniej

Istnieją następujące kierunki rozwoju:

obiektywizacja poznania – człowiek coraz wierniej i trafniej odzwierciedla rzeczywistość.

samoświadomość – człowiek ma coraz większą kontrolę nad własnym działaniem.

autonomizacja działalności – ludzkie działania w coraz większym stopniu są sterowane wewnętrznie.

W ujmowaniu rozwoju wyróżnić można dwa podejścia:

- mechanistyczne –utożsamia rozwój ze zmianami w zachowaniu, które są funkcją poprzedzających je zmiennych.

- organismiczne – rozwój odnosi się do zmian w procesach psychicznych i ich strukturach.

(za: Żebrowska…)

Helen Bee wyróżnia:

ZMIANY UNIWERSALNE. Uwarunkowane procesem biologicznego dojrzewania organizmu i uniwersalnymi doświadczeniami społecznymi.

ZMIANY WSPÓLNE. Wynikają z podzielania wspólnych dla danej społeczności, a także dla danej grupy pokoleniowej (kohorty) doświadczeń społecznych i przeżyć.

ZMIANY INDYWIDUALNE. Wywołane czynnikami jakościowymi, unikatowymi, oddziaływującymi tylko na daną jednostkę.

Zmiany rozwojowe mają charakter kumulatywny:

-dodawanie – cechy późniejsze uzupełniają wcześniejsze, ale ani ich nie modyfikują, ani nie zastępują.

-substytucja – to co pojawia się później, zastępuje to co wcześniej.

-modyfikacja – to co późniejsze powstaje w rezultacie różnicowania, uogólniania lub innego przekształcania stanów wcześniejszych.

-inkluzja – to co wcześniejsze wchodzi w mniej lub bardziej zmodyfikowanej postaci w skład nowej zintegrowanej całości.

-mediacja – stan wcześniejszy staje się nieodzownym ogniwem pośrednim dla następnej zmiany .

Zmiany rozwojowe dzieli się na:

ilościowe – polegające na wzrastaniu możliwości funkcjonowania, analogicznym do wzrostu dokonującego się w sferze fizycznej. To model liniowy rozwoju.

Psychologia rozwoju człowieka
jest nauką teoretyczną i praktyczną

Amerykanka Millicent Shinn
/1858–1940/ napisała w 1900 roku
„ Biografię niemowlęcia”

STAROŻYTNOŚĆ
ŚREDNIOWIECZE
RENESANS

Arystoteles
(384-322 p.n.e.)